2.1 Algemene doelstelling

De algemene doelstelling van de Minister-President is het bewaken van de eenheid van het algemene regeringsbeleid. Met deze doelstelling is een deel van de invulling van de rol en verantwoordelijkheid van de Minister-President ook gegeven. De algemene doelstelling wordt derhalve tezamen met de rol en verantwoordelijkheid nader uitgelegd in hoofdstuk 2.2.

2.2 Rol en verantwoordelijkheid

Kabinet Minister-President

De ambtelijke ondersteuning van de Minister-President richt zich met name op de inhoudelijke advisering ter voorbereiding van de ministerraad en de onderraden, ten behoeve van de contacten van de Minister-President en de voorbereiding en advisering voor zijn buitenlandse reizen. Deze advisering ligt voor het grootste gedeelte bij het Kabinet van de Minister-President (KMP) en het secretariaat van de ministerraad. Het Ministerie van Algemene Zaken ondersteunt de Minister-President in zijn rol als voorzitter van de Rijksministerraad, van de ministerraad en van de onderraden van de ministerraad alsmede in zijn rol als lid van de Europese Raad en als verantwoordelijke voor de coördinatie van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

2.3 Beleidsconclusies

Qua uitvoering en beoogde resultaten hebben zich geen bijzonderheden voorgedaan.

2.4 Budgettaire gevolgen van beleid

2.5 Toelichting op de financiële instrumenten

2.6 Beleidsmatige informatie

2.6.1 Coördinatie van het algemeen communicatiebeleid

Coördinatie van het algemeen communicatiebeleid

De Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) ondersteunt de Minister-President in zijn coördinerende rol op het terrein van de overheidscommunicatie en ondersteunt de Voorlichtingsraad (VoRa). De VoRa, onder voorzitterschap van de DG RVD, is het ambtelijke adviesorgaan van het kabinet op het gebied van de overheidscommunicatie. De VoRa, waarvan de directeuren communicatie van alle departementen lid zijn, ontwikkelt initiatieven op het vlak van overheidscommunicatie en vervult de opdrachtgeversrol naar de Dienst Publiek en Communicatie (DPC). Het hoofdstuk «Agentschap Dienst Publiek en Communicatie» geeft een breder overzicht van de gemeenschappelijke communicatie in 2016.

VoRa-jaarprogramma Communicatie

Veel activiteiten in het kader van de coördinatie van de overheidscommunicatie zijn samengebracht in het Jaarprogramma Communicatie van de VoRa. De uitvoering hiervan ligt bij de departementen, de RVD en DPC. Het Jaarprogramma 2016 bevatte gezamenlijke activiteiten op thema’s als: Informatie op Maat, voorlichting over (voorgenomen) kabinetsbesluiten in woord en beeld en de uitbouw van interdepartementale samenwerking op communicatiegebied. Ook is een pool van communicatieadviseurs gevormd. Ongeveer dertig communicatieadviseurs zijn binnen de Rijksoverheid op tijdelijke opdrachten gedetacheerd.

Rijks- en kabinetsbrede communicatie

Burgerbrieven

In 2016 heeft het Ministerie van Algemene Zaken 1958 burgerbrieven ontvangen. In 2015 ontving het ministerie 2003 brieven. De gemiddelde behandeltijd bedroeg 17 dagen (tegen 14 dagen in 2015).

Behandelingstermijn burgerbrieven in 2016

Verzoeken op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), de Wet inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 (Wiv 2002), bezwaarschriften, klaagschriften en ingebrekestellingen en verbeurde dwangsommen

Wob-verzoeken

Wiv 2002-aanvragen

Het ministerie heeft in 2016 3 aanvragen tot kennisneming op grond van artikel 51 van de Wet op de inlichtingen en veiligheidsdiensten 2002 (Wiv 2002) ontvangen. Naast deze 3 aanvragen waren er in 2016 nog 7 aanvragen in behandeling, die waren ontvangen in de jaren 2013, 2014 en 2015. In 2016 zijn er 3 besluiten genomen op de Wiv-aanvragen die ontvangen waren in 2013 en 2014. Deze besluiten zijn buiten de wettelijke beslistermijn genomen.

Klaagschriften

Het ministerie heeft in 2016 8 klachten ontvangen. Hiervan zijn 2 klachten gegrond verklaard en 3 klachten ongegrond. In 2 gevallen is het ministerie tegemoetgekomen aan de klacht en is deze aldus afgehandeld. In 1 geval werd de klacht niet-ontvankelijk verklaard. Alle 8 de klachten zijn in 2016 afgehandeld.

Who-verzoeken

Het ministerie heeft in 2016 geen verzoeken op grond van de Wet hergebruik overheidsinformatie (Who) ontvangen. Een persoon heeft 2 verzoeken op grond van de Who ingediend, maar deze bleken na ontvangst aangemerkt te moeten worden als een verzoek op grond van de Wob en zijn na overleg met betrokkene als zodanig afgedaan.

Wbp-verzoeken

Het ministerie heeft in 2016 1 verzoek op grond van artikel 35 Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) ontvangen. Het ministerie heeft in 2016 mededeling gedaan van de verwerking van de persoonsgegevens.

Bezwaarschriften

Het ministerie heeft in 2016 35 bezwaarschriften ontvangen. 31 bezwaarschriften zijn ontvangen naar aanleiding van een besluit op grond van de Wob en 4 bezwaarschriften naar aanleiding van een besluit op basis van de Wiv 2002.

Ingebrekestellingen en verbeurde dwangsommen

Het ministerie heeft in 2016 27 ingebrekestellingen ontvangen wegens niet-tijdig beslissen. In 9 gevallen voldeed men niet aan de gestelde voorwaarden op grond van de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen en is de aanspraak op een dwangsom geweigerd. In 9 gevallen is een dwangsom uitgekeerd. Het ministerie heeft in 2016 € 5.660 aan dwangsommen verbeurd.

2.6.2 Het leveren van bijdragen aan de langere termijn beleidsontwikkeling van het regeringsbeleid

Algemeen

De ontwikkeling van het regeringsbeleid is gebaat bij inzichten in ontwikkelingen en vraagstukken die op langere termijn de samenleving beïnvloeden. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) draagt hier op wetenschappelijk gefundeerde manier aan bij. De raad heeft tot taak tijdig te wijzen op tegenstrijdigheden in en te verwachten knelpunten voor het regeringsbeleid, probleemstellingen te formuleren over de grote beleidsvraagstukken en beleidsalternatieven aan te dragen. De WRR kan zich bezighouden met alle gebieden van (potentieel) regeringsbeleid.

Publicaties

Er zijn in 2016 twee Rapporten aan de regering gepubliceerd. Het rapport Big data in een vrije en veilige samenleving is in april aangeboden aan minister van Veiligheid en Justitie. Het is een antwoord op een adviesaanvraag van het kabinet. In dit rapport analyseert de WRR hoe de Nederlandse overheid big data kan gebruiken, specifiek ingaand op het veiligheidsdomein. Het rapport speelt een rol bij de parlementaire behandeling van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (WIV). Ter ondersteuning van het rapport is een Verkenning gepubliceerd, Exploring the boundaries of Big Data, waarin bouwstenen worden gepresenteerd voor een regulatief kader.

In oktober heeft de WRR het rapport Samenleving en financiële sector in evenwicht aangeboden aan de minister van Financiën. In dit rapport pleit de WRR voor brede aanpassingen in het sociaaleconomisch beleid die de samenleving minder afhankelijk maken van de dynamiek van de financiële sector, de financiële sector zelf robuuster en competitiever maken, de politieke betrokkenheid bij de sector vergroten en ruimte scheppen voor ondernemen op basis van (geactiveerd) eigen vermogen. Dit thema is besproken met bewindslieden, onder andere tijdens een Catshuissessie.

Op het gebied van de migratievraagstukken zijn een Verkenning en een Working Paper gepubliceerd. In de Verkenning Migratie en classificatie onderzoekt de WRR de ontwikkeling van de termen «autochtoon» en «allochtoon» en «westers» en «niet-westers», de kritiek hierop en enkele alternatieven. De conclusie is om terughoudend te zijn bij het gebruik van herkomstclassificaties en in de gevallen dat onderscheid nodig en nuttig is, zo specifiek mogelijk te zijn. Met het CBS is afgesproken om te spreken van «personen met een migratieachtergrond» (in plaats van allochtoon) en van «personen met een Nederlandse achtergrond» (in plaats van autochtoon).

In juni is de Verkenning Eigen schuld? Een gedragswetenschappelijk perspectief op problematische schulden gepubliceerd. Deze Verkenning is in samenwerking met de nationale ombudsman en de Algemene Rekenkamer in een besloten hoorzitting toegelicht voor de leden van de Tweede Kamer.

In het voorjaar van 2016 heeft de WRR het Memo aan de programmacommissies, gepubliceerd met daarin de belangrijkste inzichten uit recente WRR publicaties op een rij. De thema’s die hierin behandeld worden zijn: Veerkrachtige economie, Brede innovatie, Sociale samenhang, Navigeren in een veranderende wereld en Waardegedreven publieke sector.

Overige bijdragen aan de beleidsdialoog

De WRR adviseert via publicaties over lange termijn vraagstukken die van groot belang zijn voor het regeringsbeleid. Daarnaast wil de WRR de meningsvorming ook direct stimuleren. Daarom organiseert hij onder meer mondelinge briefings voor het kabinet en de beide Kamers, expertmeetings, workshops en ook conferenties en bijeenkomsten voor een groter publiek.

De debatreeks Hollands Spoor is een initiatief van de WRR en het Strategieberaad Rijksbreed waarin wetenschap, beleid en samenleving met elkaar in gesprek gaan. In 2016 is een bijeenkomst georganiseerd over interne en externe veiligheid. Deze bijeenkomst bouwde voort op het WRR rapportAan het buitenland gehecht uit 2010 dat pleitte voor een strategischer buitenland- en veiligheidsbeleid dat zich bewuster rekenschap geeft van zowel de veranderende omgeving als de eigen prioriteiten. In de bijeenkomst in 2016 is aandacht gegeven aan de betekenis van emotionele trends die landen en groepen mensen over grenzen heen raken: frustraties en angsten maar ook vertrouwen en hoop en de rol die deze in conflicten – binnen, maar zeker ook tussen samenlevingen – spelen.

Het rapport Naar een voedselbeleid (2014) staat in 2016 nog steeds in de belangstelling. Zo heeft de Tweede Kamer de WRR aanvullende vragen gesteld naar aanleiding van het rapport. Ook is het Rapport in het kader van het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie op de Europese agenda gezet. Het is vanwege de toenemende internationale interesse in het Engels vertaald.

De Verkenning De robot de baas. De toekomst van werk in het tweede machinetijdperk (2015) heeft in 2016 veel belangstelling opgeroepen. Er is deelgenomen aan expertmeetings, zoals een OECD high level meeting Future of work in Parijs en een bijeenkomst voor Sociale Partners in Brussel.

De WRR-Lecture 2016 (Living on the edge: the growth of precariousness and why it matters for health) had als centrale vraag wat de invloed van ongelijkheid en toenemende onzekerheden op de volksgezondheid is in Europa. Gastspreker prof. Martin McKee beschreef de trend richting precariousness en bepleitte dat burgers erop moeten kunnen vertrouwen dat de samenleving en de overheid zich om hen bekommeren als die nodig is.

In 2016 is het onderwerp «geldschepping» opgenomen in het werkprogramma. De WRR doet onderzoek naar de verschillende aspecten van geldschepping en mogelijke alternatieven en verbeteringen. De aanleiding is een verzoek van de minister van Financiën om advies uit te brengen over de werking van het geldstelsel. Tijdens een debat in de Tweede Kamer over het burgerinitiatief «Ons Geld» is hierover door de Kamer een motie aangenomen.

De WRR levert een actieve bijdrage aan de synergie van het kennis- en adviesstelsel. Naast het organiseren van de periodieke overlegbijeenkomsten met de strategische adviesraden, onderhoudt hij een liaison met het Strategieberaad Rijksbreed en met de planbureaus.

Prestatiegegevens

De WRR heeft de taak complexe, weerbarstige thema’s en beleidsdilemma’s te agenderen. Soms «leeft» een thema al bij de start van WRR-project en hebben de bijdragen van de raad direct en meetbaar invloed, soms gaat er geruime tijd overheen voordat ze doorwerking hebben in het beleid of het maatschappelijke debat. De tabel biedt een kwantitatief overzicht van de output.