De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen van ziekte en stimuleert hen het werk te hervatten. De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen van zwangerschap.

De overheid vindt dat mensen die ziek worden en waarbij de loonbetalingsverplichting bij ziekte voor de werkgever niet van toepassing is, ook verzekerd moeten zijn van een tijdelijk loonvervangend inkomen. Zij kunnen het verlies aan inkomen daarom voor een periode van twee jaar, gelijk aan de periode van de loonbetalingsverplichting, opvangen met een uitkering op grond van de Ziektewet (ZW). Door middel van verzuimbegeleiding en re-integratie stimuleert de overheid deze werknemers om zo snel mogelijk weer aan het werk te gaan.

Ook tijdens de periode van zwangerschaps- en bevallingsverlof voorziet de overheid in een tijdelijk loonvervangend inkomen. Op grond van de Wet arbeid en zorg (WAZO) komen zwangere werkneemsters en zelfstandigen in aanmerking voor een uitkering.

Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom of asbestose door blootstelling aan asbest, kunnen van de overheid een tegemoetkoming of een voorschot op een schadevergoeding ontvangen op grond van de Regeling tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS).

Werknemers in Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering op grond van de Ziekteverzekering (ZV).

A. Inkomensoverdrachten

A1. Tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS)

Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom of asbestose als gevolg van blootstelling aan asbest kunnen een tegemoetkoming ontvangen op grond van de TAS. Indien zij de ziekte maligne mesothelioom of asbestose hebben gekregen door te werken met asbest (in dienst van een werkgever) of maligne mesothelioom hebben opgelopen via werkkleding van een huisgenoot, dan is de (voormalige) werkgever hiervoor aansprakelijk en kunnen zij een schadevergoeding bij de werkgever eisen. Dit kan echter lang duren. Tegelijkertijd is de levensverwachting van mensen met de ziekte maligne mesothelioom vaak erg kort. De TAS heeft tot doel asbestslachtoffers bij leven maatschappelijke erkenning te bieden in de vorm van een tegemoetkoming. Deze wordt vaak uitgekeerd in de vorm van een voorschot. Als de (voormalige) werkgever later alsnog een schadevergoeding betaalt wordt de tegemoetkoming hiermee verrekend. De TAS wordt uitgevoerd door de SVB.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten TAS komen € 0,4 miljoen lager uit dan begroot. De uitkeringslasten zijn lager omdat de volumes zijn afgenomen ten opzichte van 2015. Het aandeel aanvragen vanuit mensen met asbestose heeft in 2015 een piek bereikt en daalt in 2016.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal toekenningen in de TAS komt op grote lijnen overeen met wat er begroot is. Ook de terugontvangen voorschotten zijn in lijn met de begroting.

A2. Ziekteverzekering (ZV) (Caribisch Nederland)

Werknemers op Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering (ziekengeld) op grond van de ZV. De uitkering is gerelateerd aan het loon van de werknemer. De SZW-unit bij de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) is verantwoordelijk voor de uitvoering van deze regeling in Caribisch Nederland.

Budgettaire ontwikkelingen

De realisatie van de uitkeringslasten Ziekteverzekering Caribisch Nederland is € 0,7 miljoen lager dan begroot. Bij de utigaven aan deze regeling kunnen tussen de jaren, evenals tussen begroting en realisatie, verschillen zitten, afhankelijk van het aantal betrokken werknemers en fluctuaties in hun specifieke kenmerken, zoals het laatst verdiende loon.

Beleidsrelevante kerncijfers

A3. Ziektewet (ZW)

De ZW geeft zieke werknemers het recht op een uitkering als zij geen werkgever meer hebben die in geval van ziekte loon moet doorbetalen. De ZW bevat minimumnormen voor re-integratie. De ZW geldt ook voor een beperkte groep werknemers die wel in dienst zijn van een werkgever, namelijk werknemers die tijdelijk ongeschikt zijn voor het verrichten van hun werk (wegens arbeidsongeschiktheid als gevolg van zwangerschap en orgaandonatie) en werknemers met een zogenaamde no-riskpolis. De werkgever mag de ZW-uitkering dan verrekenen met het loon dat hij moet doorbetalen. De ZW wordt uitgevoerd door het UWV of door werkgevers zelf wanneer zij ervoor gekozen hebben om eigenrisicodrager te zijn voor de ZW-uitkeringslasten.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten ZW komen € 41 miljoen hoger uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 30 miljoen, in tabel 4.6.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 11 miljoen hoger dan begroot. In 2016 hebben meer werkgevers gekozen voor de publieke ZW-verzekering in plaats van het eigenrisicodragerschap. Indien er rekening wordt gehouden met de verschuiving van private naar publieke financiering is de realisatie per saldo € 15 miljoen lager dan begroot. Enerzijds valt de gemiddelde jaaruitkering ca. € 60 miljoen lager uit dan verwacht. Dit is met name vanwege meer eindedienstverbanders, die gemiddeld gezien een lagere uitkering ontvangen. Daar tegenover staat dat het ZW-volume ca. € 45 miljoen hoger is uitgekomen dan verwacht, dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat het aantal zieke werklozen hoger is dan verwacht.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het gemiddelde ZW-volume is ca. 6.000 uitkeringen hoger uitgekomen dan verwacht. Dat verschil wordt gedeeltelijk verklaard doordat meer werkgevers gekozen hebben voor de publieke ZW-verzekering in plaats van het eigenrisicodragerschap. Dit leidt tot een hoger ZW-volume bij met name de eindedienstverbanders. Daarnaast valt het aantal zieke werklozen hoger uit dan verwacht.

Handhaving

De kerncijfers preventie laten een stabiel beeld zien. Hoewel de kerncijfers over opsporing iets fluctueren is het totaal beeld stabiel. De incassoratio’s over 2015 en 2016 laten in het eerste jaar van innning een beter resultaat zien, dan de incassoratio over 2014.

A4. Wet arbeid en zorg (WAZO)

De WAZO bundelt een aantal wettelijke verlofvormen, zoals het zwangerschaps- en bevallingsverlof, kraamverlof, adoptie- en pleegzorgverlof, ouderschapsverlof en kort- en langdurend zorgverlof. Soms bestaat er recht op (gedeeltelijke) loondoorbetaling of op een uitkering (zwangerschaps- en bevallingsuitkering en adoptie- en pleegzorguitkering). Deze uitkeringen op grond van de WAZO worden uitgevoerd door het UWV.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten WAZO komen ruim € 10 miljoen lager uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 23 miljoen, in tabel 4.6.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 33 miljoen lager dan begroot. Dit verschil is voor ongeveer € 25 miljoen te verklaren uit een lager aantal uitkeringen dan waar in de begroting rekening mee is gehouden, onder meer vanwege een lager geboortecijfer. Circa € 8 miljoen is te verklaren uit een lager uitgevallen gemiddelde uitkering.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal toekenningen op grond van zwangerschaps- en bevallingsverlof is 3.000 uitkeringen achtergebleven bij de raming, onder meer vanwege een lager uitgevallen geboortecijfer.