INHOUDSOPGAVE

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat ministerie)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap voor het jaar 2007 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten samen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2007. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2007.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2007 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingsstaat agentschappen)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de agentschappen Centrale Financiën Instellingen (CFI) en het Nationaal Archief voor het jaar 2007 vastgesteld. De in de begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

Wetsartikel 4

In maart 2005 is door de minister van Financiën met de Tweede Kamer overleg gevoerd over de uitkomsten van het interdepartementale beleidsonderzoek (IBO) regeldruk en controletoren en de naar aanleiding daarvan door het kabinet in december 2004 gedane voorstellen. Tijdens het algemeen overleg op 2 en 3 maart 2005 en in de brief van 9 maart 2005 (Kamerstuk II, 29 949) en (Kamerstuk 29 950, nr. 5) is toegezegd de getrouwbeeldverklaring van de departementale auditdiensten parallel aan de gewijzigde bedrijfsvoeringsparagraaf over het verslagjaar 2007 in te voeren. De departementen hebben sindsdien belangrijke voortgang geboekt met het treffen van de hiervoor noodzakelijke maatregelen. Om op het ingroeitraject naar met name de getrouwbeeldverklaring geen wettelijke obstakels te laten ontstaan, dienen enkele bepalingen in de Comptabiliteitswet 2001 (CW 2001) te worden aangepast. Dat zal regulier gebeuren via het moderniseringsproject van die wet dat thans gaande is. Om de getrouwbeeldverklaring al over het jaar 2007 te kunnen toepassen is echter een tijdelijke – op het jaar 2007 gerichte – afwijking van de wet nodig. Dat gebeurt via het onderhavige wetsartikel. Het betreft concreet de aanpassing van artikel 66, vijfde en zesde lid, van de CW 2001. De gewijzigde insteek voor de bedrijfsvoeringsparagraaf in het jaarverslag leidt niet tot een aanpassing van de CW 2001. De inhoud van die paragraaf wordt in de Rijksbegrotingsvoorschriften geregeld.

Samengevat komen de wijzigingen in de bedrijfsvoeringsparagraaf en in de accountantsverklaring op het volgende neer.

Over eventuele rechtmatigheidsfouten en -onzekerheden die de terzake gestelde artikelsgewijze tolerantiegrenzen te boven gaan, zal door de betrokken minister in de bedrijfsvoeringsparagraaf van zijn departementaal jaarverslag worden gerapporteerd. De departementale auditdienst verstrekt bij het aldus opgestelde jaarverslag (en saldibalans) een getrouwbeeldverklaring in plaats van een zogenaamde eisenverklaring. De getrouwbeeldverklaring heeft betrekking op de elementen die onder a tot en met d van het nieuwe zesde lid van artikel 66 in de CW 2001 zijn opgenomen. Daarbij beoordeelt de auditdienst op grond van onderdeel b of de rapportage over de rechtmatigheid van de begrotingsuitvoering klopt en op grond van onderdeel d of er in het jaarverslag eventueel sprake is van strijdigheid tussen de gepresenteerde financiële informatie en de opgenomen beleidsinformatie.

Om aan te sluiten bij de in artikel 58 gehanteerde terminologie wordt in lid 6 van artikel 66 gesproken van deugdelijke weergave in plaats van de in accountantskring gebruikelijke formulering van getrouwe weergave. Daarmee wordt echter hetzelfde bedoeld. Het is geen bezwaar dat de accountant in zijn verklaring het begrip getrouwe weergave gebruikt.

De oordeelsvorming van de Rekenkamer blijft ten opzichte van het verleden ongewijzigd.

In het oude vijfde lid van artikel 66 kan de reikwijdte van de accountantsverklaring (een verklaring omtrent de financiële informatie in het jaarverslag en de saldibalans) worden geschrapt. De reikwijdte staat thans geheel in het zesde lid.

De formulering van de aanhef van het onderhavige wetsartikel luidende: «.... komt voor de accountantsdienst van het ministerie van ..... voor het jaar 2007 als volgt te luiden» is zodanig gekozen, dat de accountantsdienst de gewijzigde reikwijdte van de verklaring zowel dient toe te passen met betrekking tot het departementale jaarverslag van het betrokken departement als met betrekking tot een eventueel niet-departementaal jaarverslag waarvoor de betrokken minister verantwoordelijk is (zoals bijvoorbeeld een jaarverslag van een begrotingsfonds of van een van de begrotingshoofdstukken I, II, IV of IXA).

Er wordt in de wettekst nog gesproken van accountantsdienst in plaats van auditdienst, omdat die terminologie in de Comptabiliteitswet 2001 nog wordt gehanteerd. Bij de voorziene modernisering van de Comptabiliteitswet zal accountantsdienst worden vervangen door auditdienst.

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1. DE LEESWIJZER

De begroting 2007 bevat de volgende onderdelen:

a. de beleidsagenda;

b. de beleidsartikelen;

c. de niet-beleidsartikelen;

d. de bedrijfsvoeringsparagraaf;

e. de diensten die een baten-lasten stelsel voeren;

f. het verdiepingshoofdstuk;

g. de bijlagen.

a. De beleidsagenda

De beleidsagenda verbindt de belangrijkste beleidsdoelen van het Ministerie van OCW met de missie van het departement: OCW werkt aan een slim, vaardig en creatief Nederland.

b. De beleidsartikelen

Elk beleidsartikel is in principe opgebouwd volgens de standaardindeling:

• algemene beleidsdoelstelling;

• tabel budgettaire gevolgen van beleid;

• operationele beleidsdoelstellingen;

• overzicht beleidsonderzoeken.

Met ingang van de begroting 2008 wordt het afzonderlijke artikel 10 (informatie- en communicatietechnologie) opgeheven. Het artikel was ingesteld in verband met de politieke actualiteit van Ict in het onderwijs en de status van Groot Project. De Kamer heeft in 2005 ingestemd met het beëindigen van de Groot Project status (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 25 733, nr. 109). De gelden voor de leerlinggebonden financiering voor Ict zijn thans opgenomen in de bekostiging van de onderwijssectoren primair onderwijs, voortgezet onderwijs en beroepsonderwijs en volwasseneneducatie. De centrale gelden voor Ict voor ondersteunings- en stimuleringsactiviteiten en innovatie Ict zullen worden opgenomen in een apart artikelonderdeel van artikel 3 (voortgezet onderwijs). De informatieverstrekking aan de Kamer blijft hiermee, zoals afgesproken, gewaarborgd.

In reactie op de motie Douma (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 949, nr. 11) is in een brief van de minister van OCW (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 245) de Tweede Kamer geïnformeerd over de beleidsdoelstellingen in de ontwerpbegroting 2007 waarvoor geen gegevens over maatschappelijke effecten en prestaties worden opgenomen.

Bij de artikelen 5, 8, 10, 11, 12 en 13 is het benoemen van (maatschappelijke) effectgegevens bij de algemene doelstellingen niet zinvol of relevant. Bij de operationele doelstellingen 3.3.3, 4.3.3, 14.3.4 en 15.3.4 kunnen geen zinvolle en relevante effect- en prestatiegegevens worden weergegeven. Voor de algemene doelstellingen 5, 10, 11 en 12, en voor de operationele doelstellingen 3.3.3 en 4.3.3 zijn inmiddels monitors in ontwikkeling en/of onderzoek gestart.

Naar aanleiding van de motie Bakker c.s. (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 391, nr. 3) is per beleidsartikel een tabel opgenomen waarbij per operationele doelstelling vanaf 2007 wordt aangegeven hoeveel middelen juridisch verplicht zijn, hoeveel middelen bestuurlijk gebonden en hoeveel middelen niet juridisch verplicht of bestuurlijk gebonden. Onder bestuurlijk gebonden wordt verstaan: afspraken c.q. convenanten met decentrale overheden, ZBO’s en private partijen, dan wel toezeggingen aan de Tweede Kamer.

c. Niet-beleidsartikelen

Er zijn vier zogenaamde niet-beleidsartikelen:

• nominaal en onvoorzien

• ministerie algemeen

• inspecties

• adviesraden

d. Bedrijfsvoeringsparagraaf

In deze paragraaf wordt ingegaan op de interne bedrijfsvoering. Hierin wordt een toelichting gegeven op de belangrijke ontwikkelingen op dit gebied. Daarnaast worden knelpunten toegelicht die mogelijk een risico vormen voor de realisatie van de beleidsdoelstellingen en wordt aangegeven welke acties hierbij worden genomen.

e. Diensten die een baten-lasten stelsel voeren

Dit onderdeel bevat de cijfermatige overzichten van de agentschappen Centrale Financiën Instellingen en het Nationaal Archief.

f. Verdiepingshoofdstuk

In dit onderdeel worden per beleidsartikel de mutaties getoond tussen de stand ontwerpbegroting 2006 en de ontwerpbegroting 2007. De ondergrens voor het toelichten van mutaties is € 2,2 miljoen. Alleen mutaties die beleidsmatig van aard zijn, worden toegelicht. De loon- en prijsbijstelling is in het algemene deel toegelicht.

g. Bijlagen

De volgende bijlagen zijn bij de begroting opgenomen:

• Overzicht moties en toezeggingen

• Overzicht RWT’s en ZBO’s

• Afkortingen

• Begrippen

• Trefwoorden

2. BELEIDSAGENDA

Talenten ontwikkelen. Dat is in een notendop de opdracht van het ministerie van OCW. Leerlingen en studenten vragen onderwijs dat het beste uit hen haalt. Onderwijs waar de vonken vanaf slaan. In de wetenschap willen geïnspireerde onderzoekers elkaar met nieuwe inzichten bestoken, ervaringen uitwisselen, van elkaar leren, maar ook elkaar aftroeven. Ze willen kunnen excelleren. En hetzelfde geldt voor kunstenaars, theatermakers, musici en al die andere mensen die zich inspannen voor een rijk cultureel leven. Nederland heeft die talenten hard nodig, om zijn welvaart te behouden, om door te stoten tot de top van Europese kenniseconomieën, maar ook om een zorgzame samenleving te zijn, waarin mensen zich veilig voelen en welkom weten.

Talenten ontwikkelen zich echter niet vanzelf. Daar is inspiratie, gedrevenheid en maatwerk voor nodig. In het klaslokaal en in de collegebanken, maar ook in de onderzoeksinstituten, de ateliers of de musea. Met ons beleid scheppen we de ruimte voor scholen en instellingen om te inspireren, om maatwerk te leveren, om talenten te ontwikkelen. Op die manier werken we aan een slim, vaardig en creatief Nederland. De beleidsagenda bij de begroting 2007 maakt dat zichtbaar.

2.1 Naar een slimme samenleving

Kenniseconomie

In 2000 hebben de Europese regeringsleiders in Lissabon afgesproken dat de Europese economie in 2010 tot de wereldtop moet behoren. Nederland wil dan binnen Europa een toonaangevende kennissamenleving zijn. Om dit doel te bereiken zijn nog veel extra inspanningen nodig. En dat is hard nodig willen we onze welvaart behouden bij trends als toenemende mondialisering en vergrijzing.

Willen we onze kennisambities waarmaken en de sociale cohesie in ons land versterken, dan moeten we meer dan ooit werk maken van de kennissamenleving. Onderwijs, wetenschap en cultuur hebben daarin een centrale plaats. Het behoud van onze welvaart vraagt om een slim, vaardig en creatief Nederland. Daarom moeten we innovatie stimuleren, hoogwaardige kennis en technologie ontwikkelen en toepassen, en investeren in menselijk kapitaal: van leerlingen in de voorschoolse educatie tot de wetenschapper, en van de kunstenaar tot de leraar. Verder heeft het innovatieplatform verkend welke toekomstige hervormingen en investeringen het platform noodzakelijk acht om binnen afzienbare termijn tot de Europese top te gaan behoren als het gaat om kennis en innovatie. Het volgende kabinet bepaalt welke publieke en private investeringen in onderwijs, onderzoek en innovatie wenselijk en mogelijk zijn.

Kwaliteit primair onderwijs

De Inspectie van het Onderwijs concludeert in haar Onderwijsverslag 2004–2005 dat de kwaliteit van het onderwijsproces en van de onderwijsprestaties in het primair onderwijs (in internationaal perspectief) op veel punten goed is. Maar er zijn ook knelpunten, zoals technisch lezen en rekenen. Die knelpunten pakken we aan. Zo spreekt de Inspectie van het Onderwijs scholen aan die onvoldoende presteren op het gebied van technisch lezen. Verder brengt zij de problemen in kaart rond het rekenonderwijs.

De Inspectie van het Onderwijs stelt vast dat iets meer dan de helft van de basisscholen de kwaliteitszorg op orde heeft. Dat zijn er even veel als vorig jaar, maar duidelijk meer dan een aantal jaren geleden. Professionele kwaliteitszorg voorkomt dat scholen slecht presteren. De Onderwijsraad brengt in 2007 advies uit over de wijze waarop scholen hun kwaliteitszorg verder kunnen versterken. Vooral de zeer zwakke scholen vragen extra aandacht. Deze slagen er zelf niet in hun kwaliteit op tijd te verbeteren. Gelukkig is het percentage zeer zwakke scholen de laatste jaren gedaald van ongeveer 4% naar 2%, maar alertheid blijft vereist. De Inspectie van het Onderwijs houdt speciaal toezicht op deze scholen; blijft een school zeer zwak, dan meldt de Inspectie van het Onderwijs dit aan de minister, zodat deze aanvullende maatregelen kan treffen.

Onderwijsachterstandenbeleid

Doel van het vernieuwde onderwijsachterstandenbeleid is dat scholen in het basisonderwijs achterstanden bij leerlingen vroegtijdig kunnen opsporen en aanpakken. In 2007 zetten we daarvoor de nieuwe gewichtenregeling in, maar ook de voor- en vroegschoolse educatie (vve) en de schakelklassen. Voor 2006 en 2007 zetten we in totaal € 18 miljoen in om het vve-personeel verder te professionaliseren. Eind 2010 moet 70% van de kinderen uit de doelgroep deelnemen aan een vve-programma dat hun (taal)ontwikkeling vroegtijdig stimuleert. Uit de FES-middelen komt € 45 miljoen beschikbaar voor vve waarmee gemeenten de beoogde 70% al eerder kunnen bereiken.

De nieuwe gewichtenregeling wordt vanaf 1 augustus 2006 stapsgewijs ingevoerd. De regeling neemt het opleidingsniveau van de ouders als criterium, en sluit daardoor beter aan bij feitelijke achterstanden van leerlingen in het basisonderwijs. De regeling heeft per 2007 voor het eerst consequenties voor de bekostiging van basisscholen.

Leerlingen die hun schoolloopbaan beginnen met een grote achterstand in de Nederlandse taal, kunnen vanaf het schooljaar 2005–2006 steeds vaker terecht in schakelklassen. Daar volgen ze gedurende één schooljaar in een aparte groep intensief taalonderwijs, of ze krijgen extra lessen in de vorm van een verlengde schooldag. In de periode 2006–2010 richten gemeenten jaarlijks 600 schakelklassen in. Eind 2010 hebben in totaal 36 000 leerlingen deelgenomen aan de schakelklassen.

Brede scholen en dagarrangementen

Brede scholen zijn lokale initiatieven. Door voorlichting (onder andere door middel van de website www.bredeschool.nl) levert OCW een bijdrage aan de lokale initiatieven. Het programma dagarrangementen (2006–2008) levert een bijdrage in de vorm van goede voorbeelden voor onder andere brede scholen. In 2006 en 2007 is in totaal € 36 miljoen (FES-middelen) beschikbaar voor aanpassingen in de huisvesting van scholen met als doel deze voorzieningen geschikt te maken voor multifunctioneel gebruik. In het najaar van 2006 zal in het kader van het FES een plan worden uitgewerkt voor brede scholen. Nadat het CPB dit plan heeft getoetst neemt het kabinet begin 2007 een definitief besluit over mogelijke financiering van dit project.

Kwaliteit voortgezet onderwijs

De prestaties van het voortgezet onderwijs in Nederland zijn, ook in internationaal opzicht, hoog als het gaat om de kwaliteit van het leerstofaanbod, het onderwijsleerproces en het schoolklimaat. De scholen leggen een grote belangstelling aan de dag voor vernieuwingen. Volgens de Inspectie van het Onderwijs is de kwaliteit van het onderwijs de afgelopen jaren op hetzelfde niveau gebleven.

Om de kwaliteit verder te bevorderen, krijgen scholen meer ruimte om maatwerk te leveren. In maart 2006 heeft de Tweede Kamer het wetsvoorstel Onderbouw voortgezet onderwijs aangenomen (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 323, nr. 2). Vanaf 1 augustus 2006 gelden 58 in plaats van de huidige 300 kerndoelen. Daaraan moeten scholen in de eerste twee leerjaren tenminste 1425 uur van de verplichte 2080 uur besteden. De globalere formulering van de kerndoelen geeft leraren de mogelijkheid om ze op elk niveau en voor elke leerstijl uit te werken. Het wetsvoorstel doet daarmee een beroep op de professionaliteit en verantwoordelijkheid van scholen in het algemeen en van leraren in het bijzonder.

Bepaalde sociale, economische of culturele achtergronden kunnen de schoolloopbaan van jongeren belemmeren. Om dat te voorkomen ontvangen scholen tot 2007 extra geld uit de zogenaamde «cumi-vo-regeling». Dat geld is bestemd voor allochtone jongeren die korter dan acht jaar in Nederland zijn. De cumi-vo-regeling wordt vervangen door de «Regeling leerplusarrangement vo en nieuwkomers vo»: scholen krijgen in deze nieuwe regeling extra geld als een bepaald percentage van hun leerlingen (allochtoon én autochtoon) afkomstig is uit een achterstandswijk. Scholen met veel leerlingen uit deze gebieden hebben vaak te maken met een opeenstapeling van problemen. Met de nieuwe regeling komt het geld daar terecht waar dit het hardst nodig is. Het is de bedoeling dat scholen in deze gebieden even goed presteren als de overige scholen in het voortgezet onderwijs. De nieuwe regeling kent een lagere administratieve last voor scholen omdat het de gegevens uit de gemeentelijke basisadministratie (gba) als uitgangspunt neemt. Daarnaast ontvangen scholen extra geld voor de opvang van nieuwkomers, om ze de Nederlandse taal te leren en ze zo goed mogelijk voor te bereiden op hun verdere schoolloopbaan.

Informatie- en communicatietechnologie in het onderwijs, in relatie tot maatschappelijke vraagstukken

Per 1 januari 2006 zijn de stichtingen Kennisnet en Ict op School gefuseerd. Kennis, ervaring en netwerk zijn nu gebundeld in één organisatie. In het traject Educatieve Contentketen is meer kwalitatief goed webbased leermateriaal beschikbaar gekomen voor onderwijsinstellingen, dat direct te gebruiken is in het onderwijs. De samenwerking tussen Surf en Kennisnet ict op School heeft de ontwikkeling en het gebruik van breedbanddiensten gestimuleerd. Tweeduizend creatieve talenten van scholen in Nederland doen mee aan de gamewedstrijd create-a-game en de videowedstrijd expose-your-talent. Er zijn verder videoportalen ontwikkeld die alle scholen eenvoudig toegang bieden tot materiaal van het Nederlands instituut voor beeld en geluid, met onder andere polygoonjournaals.

Uit de FES-middelen voor 2006 is voor de komende jaren per saldo € 90 miljoen uitgetrokken voor het project «Beelden voor de Toekomst». Voor het onderwijs komt daarmee een grote hoeveelheid digitaal materiaal beschikbaar uit audiovisuele collecties.

In de tweede helft van 2006 en in 2007 wordt het actieplan Verbonden met informatie- en communicatietechnologie uitgevoerd. Het gaat om de toepassing van informatie- en communicatietechnologie in de leerprocessen en in de bedrijfsvoering van onderwijsinstellingen. Het actieplan bevordert de originaliteit en creativiteit bij jongeren (talentontwikkeling) met als doel het onderwijs aantrekkelijker te maken en docenten te professionaliseren in het gebruik van informatie- en communicatietechnologie in de les.

Terugdringen voortijdig schoolverlaten

Op 28 april 2006 heeft de Tweede Kamer de perspectievennota Aanval op de uitval ontvangen (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 26 695, nr. 32). Het perspectief in de nota is gebaseerd op kwalitatieve en kwantitatieve analyses van de groep voortijdig schoolverlaters. In de nota en in de bijbehorende actieagenda kondigen we een aantal acties aan voor de korte en middellange termijn.

Om leerlingen zoveel mogelijk in het onderwijs te houden, pakken we achterstanden al in de voor- en vroegschoolse educatie aan. Daarnaast worden de overgangen tussen primair onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs vergemakkelijkt. Met een goede registratie, goed spijbelbeleid en handhaving van de leerplicht kan een jongere niet ongemerkt van school verdwijnen. In de klas is maatwerk het devies: leerlingen krijgen onderwijs dat aansluit bij hun mogelijkheden en talenten. De praktijk is daarbij vaak een uitstekende leerschool.

Van de jongeren die toch de school verlaten, heeft meer dan de helft werk. Zij worden gestimuleerd om zich verder te scholen. De jongeren die de school vroegtijdig verlaten maar geen werk hebben, worden aan het leren en werken geholpen met een maatwerkaanpak van scholen, zorginstellingen, CWI, sociale dienst, justitie en werkgevers. In 2006 sluit OCW met twaalf regio’s convenanten af om het aantal voortijdig schoolverlaters met 10% terug te dringen in het schooljaar 2006/2007. Daarnaast voeren we met ingang van augustus 2007 de zogenaamde «kwalificatieplicht» in voor alle leerlingen tot 18 jaar. Leerlingen tot 18 jaar zijn leerplichtig tot het moment dat ze een startkwalificatie hebben behaald. De gemeenten krijgen de (juridische) mogelijkheid om een leerwerkplicht in te voeren. Verder wordt in 2007 de zorgstructuur versterkt en kan het mbo het aantal zorgadviesteams uitbreiden.

Kwaliteit bve

Het mbo vernieuwt zich ingrijpend om leerlingen beter toe te rusten voor hun beroep en voor het vormgeven van hun verdere loopbaan. De toekomstige vakman of -vrouw leert die zaken die hij of zij op de werkvloer nodig heeft. Centraal staat de omslag naar competenties: vakkennis en vakvaardigheden, maar ook sociale vaardigheden, taalvaardigheid en een goede werkhouding. Het beroepsgerichte competentieonderwijs leidt tot aantrekkelijker onderwijs voor leerlingen, maatwerk en betere perspectieven op de arbeidsmarkt. De competenties maken altijd een stevig deel uit van elk kwalificatieprofiel, elke opleiding en elk examen in het mbo. Tot 1 augustus 2008 is er een overgangssituatie. In deze situatie kunnen instellingen ervaring opdoen met nieuwe, «experimentele» opleidingen.

Waar mogelijk koppelen onderwijsinstellingen de onderwijsinhoudelijke vernieuwing aan andere vernieuwingen binnen het mbo. Het kan gaan om bijvoorbeeld vernieuwingen op het pedagogische en didactische vlak, veranderingen in het personeelsbeleid, verbeteringen in de bedrijfsvoering of de vormgeving van de beroepspraktijkvorming. Het beroepsonderwijs wordt er beter, leuker en doelmatiger van.

Vernieuwingen in het onderwijs moeten van onderop tot stand komen. Dat betekent dat de onderwijsinstellingen samen met belanghebbenden, waaronder het regionale bedrijfsleven, concrete innovatiedoelstellingen afspreken en resultaten behalen. Hierdoor ontstaat een breed gedragen innovatief beroepsonderwijs, dat aantrekkelijk is voor de leerlingen en voor het bedrijfsleven. Vanaf 2006 hebben de onderwijsinstellingen in de sector middelbaar beroepsonderwijs (mbo) hiervoor geld gekregen (innovatiebox). Zij kunnen dat in hun regio besteden aan een aantal breed geformuleerde innovatiethema’s, die zijn vastgesteld met de sector. Verantwoording vindt achteraf plaats (zowel horizontaal als verticaal) en de resultaten worden landelijk gemonitord.

Leerrechten

De Tweede Kamer heeft op 20 juni 2006 ingestemd met het wetsvoorstel «Financiering in het hoger onderwijs». Dit wetsvoorstel is gericht op invoering van de leerrechten in het hoger onderwijs, de aanpassing van de collegegeldsystematiek en wijziging van het stelsel van studiefinanciering. Vanaf september 2007 krijgt elke student leerrechten om één bachelor- en één masteropleiding te kunnen volgen en afronden. Hogescholen en universiteiten krijgen geld voor de studenten met leerrechten.

Kwaliteit hoger onderwijs

De Onderwijsraad geeft in haar advies De helft van Nederland hoger opgeleid (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 29 410, nr. 41) aan dat in het hoger onderwijs de afgelopen jaren het aantal contacturen in bepaalde opleidingen sterk is afgenomen. Bovendien besteden studenten – de medische en technische studenten uitgezonderd – vaak minder dan de genormeerde 40 uur per week aan hun studie. Dat is volgens de Onderwijsraad een belangrijke oorzaak van het lage rendement. De student moet zich meer betrokken voelen bij zijn of haar studie en méér uren studeren.

Een bezield hoger onderwijs is nu nog te veel een ideaal en te weinig een realiteit. De hele gemeenschap van hoger onderwijs, docenten, studenten en onderzoekers moet in het teken staan van vorming, excellentie en bezieling. Daarvoor zijn zowel student als opleiding verantwoordelijk. We moeten streven naar meer en betere hoger opgeleiden. In deze begroting wordt daarvoor een bedrag uitgetrokken dat oploopt tot € 173 miljoen in 2010. Binnen het aantal hoger opgeleiden heeft de instroom én uitstroom in de opleidingen bèta en techniek extra prioriteit. Voor het Deltaplan bèta/techniek wordt in 2007 € 60 miljoen uitgetrokken, aangevuld met nog eens € 60 miljoen uit de FES-middelen.

In deze kabinetsperiode zijn diverse maatregelen in gang gezet die rendement en kwaliteit van het hoger onderwijs moeten verbeteren. De studiekeuze-informatie voor studenten wordt verbeterd, studenten krijgen leerrechten en vanaf 2007 een collegegeldkrediet. Dit geeft hen meer financiële ruimte zodat ze meer tijd aan de studie kunnen besteden. Aan de kant van de opleidingen gaat het om zowel lopende experimenten als nieuwe initiatieven met selectie en collegegeldverhoging voor opleidingen met een erkende evidente meerwaarde. Najaar 2006 zullen pilots starten met «associatedegreeprogramma’s». De invoering van deze programma’s kan de instroom in het hoger onderwijs vergroten. De verwachting is dat deze tweejarige programma’s vooral aantrekkelijk zijn voor werkenden en voor mbo’ers die aarzelen of zij nog door zullen studeren. Voor velen van hen is het perspectief om nog vier jaar te moeten studeren voor een hbo-bachelordiploma weinig aantrekkelijk. De eerste associatedegreeprogramma’s starten in september 2006. In 2007 volgen er meer.

Daarnaast komt uit de FES-middelen € 50 miljoen beschikbaar voor projecten die rendement en excellentie van het onderwijs verhogen, bijvoorbeeld door docenten van hoge kwaliteit aan te trekken, studiebegeleiding te intensiveren of verbindingen te leggen tussen onderwijs en toponderzoek.

Excellente wetenschap

Om excellentie te bereiken in de wetenschap, stellen we de onderzoeker centraal. Het moet voor onderzoekers en onderzoeksgroepen lonen om boven het maaiveld uit te steken. Excellente wetenschappers en sterke onderzoeksgroepen moeten meer armslag krijgen. Uit de enveloppemiddelen is hiervoor vanaf 2007 € 100 miljoen per jaar beschikbaar,€ 50 miljoen op de OCW-begroting en € 50 miljoen op de EZ-begroting. Met dit geld willen we excellente wetenschap en innovatie bevorderen. Daarvoor is onlangs de subsidieregeling «smart mix» gepubliceerd (Staatscourant van 27 maart 2006, nr. 61, p. 11). Een eerste call is inmiddels uitgegaan. NWO en SenterNovem voeren de regeling gezamenlijk uit. Uit de eerste geldstroom wordt € 100 miljoen vrijgemaakt en herverdeeld over de universiteiten die in de tweede en (delen van) de derde geldstroom het meeste succes hebben. Daarnaast kunnen we een deel van de aardgasbaten (FES-middelen) over 2005 inzetten om excellente wetenschap en innovatie te stimuleren (besluitvorming 2006). Zo investeren we in onderzoek naar en kennistransfer van een nieuwe generatie gametechnologie (het GATE-project) en in het project Grootschalige Researchfaciliteiten. Uit de FES-middelen voor 2006 is € 210 miljoen beschikbaar voor innovatieclaims. Op het terrein van OCW wordt € 35 miljoen ingezet voor het project Parelsnoer, een innovatief onderzoeksproject in de zorg: alle universitaire medische centra bundelen hun expertise voor een aantal ziekten en ontsluiten die voor medisch gebruik, wetenschappelijk onderzoek en commerciële toepassingen. Bovendien gaat € 15 miljoen naar het project ITER. Nederlandse bedrijven ontwikkelen higtechinstrumenten voor de bouw van een internationale proefcentrale voor fusie-energie in Frankrijk. Daarnaast werkt het kabinet nog aan een plan voor de voortzetting van het Nationaal Genomics Initiative (NGI). Nadat het CPB en de Commissie van Wijzen het plan hebben getoetst, neemt het kabinet begin 2007 hierover een besluit. Om verdere inhoudelijke dynamisering mogelijk te maken is de Commissie Dynamisering om advies gevraagd. De commissie heeft dit advies op 11 april aangeboden aan de Tweede Kamer (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 27 406, nr. 82).

Om excellent onderzoek mogelijk te maken en door te dringen tot de top van de Europese kenniseconomie, hebben we jong talent hard nodig. Het moet voor jong talent aantrekkelijker worden om te promoveren. We moeten jonge onderzoekers perspectieven bieden, binnen en buiten de wetenschap en we moeten alle talent benutten, dus ook dat van vrouwen en allochtone onderzoekers. Dat staat in de nota Onderzoekstalent op waarde geschat die in 2005 is uitgebracht (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 11). De nota bevat een samenhangend pakket aan maatregelen die in de komende tijd zullen worden ingevoerd. Zo komt er in de periode 2007 tot en met 2010 een programma voor «creatieve promovendi», waarin talentvolle afgestudeerden kunnen starten met hun promotie op een onderwerp naar keuze. Voor dit programma is jaarlijks € 4 miljoen beschikbaar. De maatregelen zijn een aanvulling op de bestaande programma’s voor talentvolle onderzoekers, Rubicon, Vernieuwingsimpuls en Casimir.

Geven voor weten, geven voor cultuur

In Nederland is het nog niet gebruikelijk dat particuliere filantropische financieringsbronnen worden ingezet voor de wetenschap en de cultuur. Daar komt langzaam verandering in. Op 15 juni 2005 heeft het Innovatieplatform het rapport Geven voor weten: de vierde route; particuliere middelen voor de wetenschap (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 27 406, nr. 62) gepubliceerd. Dit rapport bevat aanbevelingen die moeten bewerkstelligen dat er meer filantropisch geld voor de wetenschap beschikbaar komt, zodat Nederland aantrekkelijker wordt voor toponderzoekers. Inmiddels heeft een taskforce een eerste advies uitgebracht, dat vooral ingaat op de voorstellen voor ondersteunende maatregelen met een fiscaal karakter. Verder is een route uitgestippeld voor een cultuuromslag. Het kabinetsstandpunt over dit eerste advies is voor de zomer 2006 naar de Tweede Kamer gestuurd. December 2006 zal de taskforce een afsluitend advies uitbrengen.

In de cultuursector zijn particuliere gelden een belangrijke bron van inkomsten. Particulieren en bedrijven kunnen met giften en sponsoring de cultuur ondersteunen. Particuliere fondsen, zoals het Prins Bernhard Cultuurfonds en het VSB-fonds, steunen ontwikkelingen op het gebied van cultuur. Verder kent de overheid verschillende stimuleringsmaatregelen, zoals cultureel beleggen, de code cultuursponsoring ter ondersteuning van sponsoractiviteiten van culturele instellingen en overige fiscale instrumenten (zoals cultureel schenken en nalaten). Toch zijn de mogelijkheden van een zogenaamd cultuurmecenaat nog relatief onbekend, zowel bij de private sector als bij culturele instellingen. Culturele instellingen worden met opleiding, voorlichting en begeleiding ondersteund om deze mogelijkheden beter te benutten. Over het mecenaat en cultureel beleggen ontvangt de Tweede Kamer dit najaar nog een aparte brief.

2.2 Naar een vaardige samenleving

Aansluiting onderwijs – arbeidsmarkt: een leven lang leren

Om een betere aansluiting te realiseren tussen onderwijs en arbeidsmarkt heeft het kabinet in 2005 € 300 miljoen uit het FES beschikbaar gesteld voor het funderend onderwijs; daarvan is € 237 miljoen uitgetrokken voor een praktijkgerichte leeromgeving in het vmbo en praktijkonderwijs. Circa 85% van de scholen in kwestie past nog dit jaar de praktijkleeromgeving aan. De leerlingen volgen dus in de loop van 2006 en 2007 onderwijs in een uitdagender leeromgeving, die beter aansluit bij de beroepspraktijk en die voortijdige schooluitval zal verminderen. Deze leeromgeving komt ook ten goede aan het werkklimaat van docenten. Na voltooiing van deze operatie beschikken alle scholen over een adequate praktijkleeromgeving.

In 2006 kreeg het mbo nog eens € 81 miljoen uit het FES voor de komende jaren voor onder meer docentstages, leren in bedrijf en lesmateriaal voor competentiegericht beroepsonderwijs. Verder hebben het kabinet en de sociale partners zich tijdens de werktop van december 2005 gecommitteerd aan de stageproblematiek. Het kabinet stelt vanaf 2006 € 35 miljoen per jaar beschikbaar aan het mbo, bestemd voor stage- en simulatieplaatsen voor moeilijk plaatsbare leerlingen.

Om goede vaklieden op te leiden moeten onderwijsinstellingen en bedrijven intensiever samenwerken. Daarom willen we de betrokkenheid en invloed van het bedrijfsleven (het beroepenveld) bij het onderwijs vergroten. Het bedrijfsleven beïnvloedt de landelijk vast te stellen leerdoelen per kwalificatie, het feitelijke opleidingenaanbod, het opleidingsprogramma, de uitvoering, de begeleiding van leerlingen, het examen en de kwaliteitsbeoordeling.

Om de werkgelegenheid en economische groei te bevorderen, heeft het kabinet in december 2005 € 40 miljoen beschikbaar gesteld voor fiscale maatregelen die stages en scholing van werkenden moeten bevorderen. In het kader van «beroepsonderwijs en bedrijf», een ketenaanpak gericht op maatwerk in leerwerktrajecten, komt uit de FES-middelen in 2006 € 115 miljoen beschikbaar (waarvan € 32,5 miljoen voor het ministerie van Economische Zaken). Bij goede resultaten in 2008 wordt hetzelfde bedrag hier nog eens voor uitgetrokken. Verder is om een leven lang leren te stimuleren voor een periode van twee jaar de interdepartementale projectdirectie Leren en Werken opgericht. Inmiddels heeft het kabinet in intentieverklaringen afspraken gemaakt voor ruim 18 000 leerwerkplekken. Daarnaast is het de bedoeling dat er een regionale infrastructuur voor loopbaanadvies en -begeleiding ontstaat en de daarbij behorende toetsing op elders verworven competenties (evc-procedures). Er zijn afspraken gemaakt voor ruim 14 000 evc-procedures. De verwachting is dat ook de invoering van associate degreeprogramma’s (zie ook de paragraaf Kwaliteit hoger onderwijs) het leren door werkenden zal bevorderen.

In het hoger onderwijs is de aansluiting op de arbeidsmarkt – het «arbeidsnabije» onderwijs – essentieel voor de kwaliteit. In het voorstel voor de nieuwe Wet op het hoger onderwijs en onderzoek (WHOO) zijn de plichten van de instellingsbesturen aangescherpt: zij moeten hun onderwijsinhoud meer afstemmen op de wensen van het werkveld. Eind 2006 hebben werkgeversorganisaties en onderwijskoepels daarover een convenant afgesloten. Verder stimuleren we het arbeidsnabije hoger beroepsonderwijs met «kenniscirculatie»: hogescholen doen ontwerp- en ontwikkelonderzoek voor het werkveld.

Om alle informatie over leren, werken, stages en oriëntatiemogelijkheden bijeen te brengen, ontwikkelen we een onlinemarktplaats voor leren en werken. De onlinemarktplaats brengt jongeren en volwassenen, studenten en ouders, opleiders en intermediairs bij elkaar. Zij wisselen informatie en instrumenten uit die zij nodig hebben bij de keuze van opleiding, werk of stage, of bij de begeleiding en ondersteuning van oriëntatie- en keuzeprocessen. Daarnaast spoort de projectdirectie succesvolle scholingsprojecten op en plant deze over naar andere regio’s of sectoren.

Cultuur en school

Het project «Cultuur en School» richt zich op een structurele versterking van de samenwerking tussen scholen en culturele instellingen. Op die manier komen alle kinderen en jongeren via het onderwijs met kunst, cultuur en erfgoed in aanraking. In het primair onderwijs neemt inmiddels 80% van de scholen deel aan de Regeling versterking cultuureducatie. Scholen die in 2004/2005 gestart zijn, beschikken over meer activiteiten, meer interne cultuurcoördinatoren en meer beleid op schrift.

In het voortgezet onderwijs worden de ckv-vouchers voor 76% benut. Verder zijn er zogenaamde «cultuurprofielscholen» ontstaan en werken scholen en culturele instellingen samen in het kader van de brede school. Ten slotte ondersteunt «Cultuur en School» de culturele sector met projecten als «Beroepskunstenaars in de Klas» en «Erfgoed à la Carte». Vanaf 2007 zet «Cultuur en School» daarvoor extra geld in.

2.3 Naar een creatieve samenleving

Een mooier Nederland

Nederland verandert snel als gevolg van maatschappelijke en economische ontwikkelingen. Iedere generatie bouwt voort op de overgeleverde historische lagen. In de snel veranderende leefomgeving vormen zowel historische structuren en objecten als nieuwe toevoegingen duidelijke ankerpunten. Cultuurbeleid en ruimtelijk beleid hebben een goede basis door de uitvoering in één programma: het Actieprogramma Ruimte en Cultuur. Door de actieve verbinding van cultuurbeleid en ruimtelijke ontwikkeling zal het culturele bewustzijn in de samenleving worden versterkt. Dit moet voor stedelijke en landelijke gebieden een hogere ruimtelijke kwaliteit opleveren: een mooier Nederland dat voldoet aan de hoge eisen die burgers aan wonen en hun woonomgeving stellen.

De programmatische samenwerking tussen OCW en zes andere departementen wordt in 2007 voortgezet. Voor actuele culturele opgaven op het gebied van bijvoorbeeld waterberging en landschap, cultuurvoorzieningen en vestigingsklimaat of wijkontwikkeling en kwaliteit van de openbare ruimte, worden interdepartementale projecten in gang gezet.

Diversiteit cultuur

Cultuur bepaalt in hoge mate onze identiteit: wie wij zijn, bij wie we horen en waarom, maar ook van wie we ons onderscheiden. Niet voor niets bewaren we geschriften, beelden, gebouwen en landschappen uit het verleden: het cultureel erfgoed vertelt mensen waar ze vandaan komen. Cultuur heeft een belangrijk aandeel in de individuele en sociale ontplooiing van mensen. Burgers leren een leven lang, ook via media, in bibliotheken, musea en archieven. Waarden en normen worden overgedragen (en betwist) via internet, televisie, boeken en muziek. En deelname aan culturele activiteiten bevordert individuele autonomie en betrokkenheid bij de samenleving.

Daarom is culturele diversiteit één van de prioriteiten binnen het cultuurbeleid. Kunst, cultuur en media dragen op een positieve manier bij aan de veelkleurige samenleving, door interculturele verbindingen te leggen en diversiteit in het beleid te verankeren. Instellingen worden niet verplicht om doelgroepenbeleid in te voeren. Het gaat erom dat de sector als geheel de samenleving weerspiegelt. Dat vraagt om een integrale aanpak, gericht op aanbod, bestuur en organisatie en publiek. Instellingen als Netwerk CS, Kunst en Zaken en Atana ondersteunen de culturele instellingen hierbij. «Cultuur en School» is daarbij ook een belangrijk aanknopingspunt.

De pilot «Huis voor de Culturele Dialoog» wordt een artistiek platform waarvan het uitgangspunt is dat groepen met een uiteenlopende achtergrond elkaar leren kennen via tentoonstellingen, literatuur, muziek, poëzie, dans, film en nieuwe media. Het Huis krijgt een vestiging in de vier grote steden, maar ook andere gemeenten kunnen zich hierbij aansluiten. In een pilot wordt voor de periode 2006–2008 de eerste programmering en organisatie opgezet.

Creativiteit rendeert

Creativiteit draagt bij aan het innovatieve vermogen en de ondernemingszin van de samenleving. Het kabinet ziet creativiteit als een essentieel element in de moderne kenniseconomie. Daarom is het volgens het kabinet een logische ontwikkeling om creativiteit te stimuleren. Onze creatieve bedrijfstakken groeien snel: er werken nu al meer dan 230 000 mensen, met een totale omzet van ruim € 8 miljard per jaar. Ons land loopt internationaal voorop in sectoren als vormgeving, architectuur en dance (zowel evenementen als geluidsdragers). In het najaar van 2005 hebben OCW en EZ in de beleidsbrief Ons creatieve vermogen (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 27 406, nr. 57) maatregelen aangekondigd die de wisselwerking tussen cultuur en economie een stevige impuls geven. Het kabinet stelt in 2007 € 8 miljoen beschikbaar voor projecten van creatieve en andere bedrijfstakken, kennisinstellingen en decentrale overheden, waarbij netwerkvorming, kennisuitwisseling en samenwerking tussen de creatieve organisaties en het bedrijfsleven centraal staan. Het doel is om de economische waarde van cultuur beter te benutten en culturele sectoren als bedrijfstak te versterken.

Multimediale taak voor de publieke omroep

Digitalisering heeft een nieuwe fase ingeluid voor een massamedium als de publieke omroep. In het digitale medialandschap is het de opgave om het publieke media-aanbod langs verschillende wegen en in verschillende vormen bij de burger te brengen. Crossmediale programmering voor radio, televisie en internet is het devies. De publieke omroep mag zijn taak vervullen via alle mogelijke media en combinaties daarvan. Mensen krijgen immers steeds meer controle over moment, plaats en inhoud van hun mediagebruik. Het aanbod van de publieke omroep moet bij die ontwikkeling aansluiten. De succesvolle dienst «Uitzending gemist» van de publieke omroep biedt mensen bijvoorbeeld de mogelijkheid om bepaalde uitgezonden programma’s op een later tijdstip te bekijken. Maar ook een aanbod aan themakanalen zal op deze verandering van de vraag inspelen.

Mediaconcentraties en «crossownership»

In 2007 wordt de Mediawet gewijzigd om vérgaande vormen van mediaconcentratie te voorkomen, maar ook om dagbladuitgevers en commerciële omroepen de kans te bieden zich multimediaal te ontwikkelen. Dit past bij crossmediale strategieën van bedrijven in het digitaliserende medialandschap. De wetswijziging heeft betrekking op de drie markten die het meest relevant zijn voor de nieuwsvoorziening van de burgers: dagbladen, radio en televisie.

De bestaande passage voor «crossownership» uit de Mediawet verdwijnt. De nieuwe regeling stelt een grens aan concentraties op de dagbladmarkt bij 35%. Voor de drie markten gezamenlijk gaat een maximummarktaandeel gelden van 90%: concentraties die leiden tot een hoger marktaandeel voor één partij zijn niet toegestaan. Dit garandeert dat op alle drie markten ten minste drie (grote) aanbieders zullen overblijven. Daarmee wordt voorkomen dat te veel opiniemacht in handen komt van te weinig partijen. Bovendien draagt de wijziging bij aan de pluriformiteit van de nieuws- en informatievoorziening in ons land.

2.4 Werken aan talenten

Professionalisering onderwijspersoneel

Het onderwijs vraagt om zelfbewuste, kritische en vernieuwende leraren, die in staat zijn het onderwijs zo in te richten dat kinderen, jongeren en volwassenen hun talenten optimaal kunnen benutten en ontwikkelen. Daarom blijft OCW investeren in het onderwijspersoneel.

Al voor het tweede achtereenvolgende jaar zijn er geen tekorten en vinden bijna alle leraren die hun diploma halen snel een baan. Wel zijn er verschillen per regio. Voor het voortgezet onderwijs wordt echter weer een fors tekort voorzien. In 2010 kan het tekort oplopen tot circa 5% van het totaal aantal banen.

Ook in 2007 ondersteunen we scholen om een samenhangend arbeidsmarktbeleid te voeren in de regio. Verder investeren we in het behoud van pas afgestudeerden van de lerarenopleiding basisonderwijs en in doorstroom van leraren uit het primair onderwijs naar het voortgezet onderwijs. Bovendien krijgen scholen meer financiële mogelijkheden om het personeel in de school op te leiden of zodanig op te scholen dat ze breder inzetbaar worden binnen de school.

Met de HBO-raad en VSNU hebben we prestatieafspraken gemaakt om de kwaliteit van de lerarenopleidingen te verbeteren. Het gaat onder meer om verbetering van de reken- en taalvaardigheid van pabo-studenten en om de borging van de kwaliteit van het opleiden in de school. In 2007 en 2008 moeten op dat terrein belangrijke resultaten zijn bereikt.

Leraren moeten niet alleen ruimte hebben om hun vakkennis en professionaliteit te onderhouden, ze moeten ook veel meer de kans krijgen hun bijdrage te leveren aan schoolontwikkeling en de innovatie van het onderwijs én hun beroep. Zij moeten het initiatief kunnen nemen tot discussie en tot vernieuwing. De tijd van «over hen en zonder hen» is voorbij. Een aansprekend voorbeeld is het interactieve traject «Onderwijs aan het woord», een initiatief van de beroepsgroep (SBL/bonden) om de leraar te vragen wat hij nodig heeft om zijn beroep goed uit te kunnen oefenen.

Op 30 juni 2006 zijn de uitkomsten van «Onderwijs aan het woord» aan OCW aangeboden in de zogenoemde onderwijsagenda van de beroepsgroep «Waar wij voor staan». De beroepsgroep agendeert voor de komende jaren de volgende vier thema’s: het beroep, professionalisering en persoonlijke ontwikkeling, onderwijsvernieuwing en de randvoorwaarden. De beroepsgroep heeft daarmee een krachtig signaal afgegeven. Over de manier waarop de ambities uit deze onderwijsagenda kunnen worden ondersteund, spreken we in de komende periode met de beroepsgroep, de sociale partners en andere relevante actoren in het onderwijs.

Invoering lumpsum in het primair onderwijs

Besturen in het primair onderwijs krijgen vanaf augustus 2006 voor hun scholen een vooraf vastgesteld budget. De besteding is vrij. Oormerken en schotten zijn opgeheven. Het declaratiestelsel voor de personele bekostiging verdwijnt. Dat leidt tot vermindering van regels en minder administratieve last. Besturen verantwoorden zich in een jaarverslag. De inbreng van ouders en personeel is verbeterd door versterking van de medezeggenschap. Daarnaast investeren we in versterking van het management. Schoolleiding, ouders, personeel en bestuur bepalen zo samen wat het beste is voor de school.

OCW ontregelt

Deze kabinetsperiode heeft OCW de Tweede Kamer een pakket aan maatregelen voorgesteld waarbij de administratieve lasten voor bedrijven afnemen met 28%. De administratieve lasten die OCW veroorzaakt voor burgers nemen af met 29% als het gaat om geld, en met 28% als het gaat om uren. De administratieve lasten voor instellingen nemen af met 29%. De maatregelen hebben grotendeels al in 2007 effect. In 2010 zijn OCW-instellingen zelfs 39% minder tijd kwijt aan administratieve verplichtingen voor OCW. Dat staat gelijk aan ongeveer 1 850 fulltime leraren, wetenschappers of kunstenaars op jaarbasis.

Het is belangrijk dat scholen ook zelf een instrument in handen hebben waarmee ze inzicht krijgen in de mate waarin hun bureaucratische processen effectief zijn ingericht. Daarom hebben we de zogenaamde «bureaucratiebenchmark» in het leven geroepen, die in 2007 beschikbaar komt.

Servicegericht uitvoeren

In het voorjaar van 2007 heeft CFI voor alle onderwijsvelden zogenoemde instellingsportals gerealiseerd, waar besturen alle centraal ter beschikking gestelde gegevens voor hun bekostiging kunnen vinden, verrijkt met kengetallen en benchmarkgegevens. Om de administratieve lasten te verminderen, wordt de elektronische gegevensverzameling verdergaand geautomatiseerd, onder andere via webportals. Ten slotte publiceren we in 2007 alle bekostigingsbeschikkingen in één nieuw overzicht (de zogenaamde verzamelbeschikking), te beginnen in het primair onderwijs.

2.5 Naar nieuwe bestuurlijke verhoudingen

De kwaliteit van het Nederlandse onderwijs is een belangrijk thema in het maatschappelijke en politieke debat. Onderwijsgevenden en schoolmanagers opereren in een complexe omgeving, en worden geconfronteerd met uiteenlopende wensen, eisen en voorschriften, van ouders, leerlingen, managers, bestuurders, toezichthouders, overheidsorganisaties, vervolgonderwijs en sociaal-maatschappelijke instellingen. Het is zaak dat deze complexe omgeving het onderwijs niet in de weg zit, maar juist het gezamenlijke belang bevordert: onderwijs dat de talenten van leerlingen maximaal ontplooit.

In 2004 heeft de WRR hiervoor al aandacht gevraagd in zijn rapport Bewijzen van goede dienstverlening. De feitelijke dienstverlening komt in de knel, zo stelt de WRR, doordat de taken, eisen en behoeften van belanghebbenden onvoldoende op elkaar aansluiten of elkaar tegenwerken.

Met governance in het onderwijs geven we hier een antwoord op: de bestuurlijke context van het onderwijs wordt zó ingericht dat de condities verbeteren om de vaak hardnekkige problemen in het onderwijs aan te pakken. We streven naar een situatie waarin schoolbesturen, schoolmanagers en leraren meer ruimte krijgen om zélf te bepalen hoe zij het onderwijs inrichten («onderwijs op maat»). In dat toekomstbeeld neemt het aantal regels en voorschriften van OCW af en wordt het toezicht van de Inspectie van het Onderwijs versoberd. Daarbij borgen we het publieke belang van het onderwijs door eisen te blijven stellen aan de kwaliteit, toegankelijkheid en doelmatigheid van het onderwijs. Verder stelt het kabinet uit de FES-middelen een onderzoeksbudget beschikbaar om meer evidence based onderwijs voor hoogbegaafde leerlingen te ontwikkelen en om de efficiëncy in het primair en voortgezet onderwijs te vergroten.

De governanceprincipes werken onvoldoende als ze worden afgedwongen. Daarom starten we in het najaar van 2006 een intensief en open inhoudelijk debat met organisaties in het onderwijs, maar ook met de leraren, leerlingen, onderwijzers en jeugdhulpverleners zelf.

2.6 Internationaal beleid

De prioriteiten in de beleidsagenda bepalen ook de richting voor onze inzet in internationaal verband. Binnen de Europese Unie geven we prioriteit aan samenwerking met een duidelijke meerwaarde. Bijzondere aandacht gaat uit naar de invloed van EU-regelgeving op OCW-terreinen. Belangrijke onderwerpen die spelen zijn de verkenning naar de mogelijkheden van een Europees Instituut voor Technologie (EIT), de intergouvernementele samenwerking op het terrein van het hoger onderwijs (Bolognaproces) en het beroepsonderwijs (Kopenhagen/Maastrichtproces), de invulling van het Werkplan Cultuur en de besluitvorming over de richtlijn «Televisie zonder grenzen». De kwaliteit van het beleid neemt toe als we in internationaal verband onze kennis en ervaring uitwisselen. Daarom maken we meer werk van onze inzet in multilaterale organisaties zoals de OESO. Om de betrokkenheid van het departement en van de OCW-sectoren bij de Europese besluitvorming te vergroten, versterken we onze positie in Brussel.

2.7 Slotwoord

Talenten ontwikkelen is het fundament voor de kennissamenleving. Zo stelt het Innovatieplatform in zijn project «Leren Excelleren 2006» dat we in Nederland pas echt kunnen innoveren als we de voorwaarden kunnen scheppen waarin mensen durven uit te blinken. In de inrichting van ons onderwijs, onze cultuur en onze wetenschap moet daarom de ontwikkeling van talenten het uitgangspunt zijn.

Voor het onderwijs betekent dit dat scholen en instellingen de ruimte krijgen én nemen om de unieke individuele kwaliteiten van leerlingen en studenten te ontwikkelen. Leraren, onderwijsdeelnemers, ouders en andere belanghebbende partijen krijgen de positie om hierop invloed uit te oefenen. De overheid stimuleert de ontwikkeling van talent, waarborgt daarbij de kwaliteit en toegankelijkheid van het onderwijs en ziet toe op de rechtmatige besteding van middelen.

Culturele instellingen en kunstenaars willen we in staat stellen om hun talenten in te zetten voor een hoogwaardig en divers aanbod, dat toegankelijk is voor een ieder. Ruimte bieden, kwaliteit en diversiteit bevorderen, en passend toezicht houden, zijn ook op het terrein van cultuur de belangrijkste overheidstaken.

In de wetenschap draait alles om talent, of het nu gaat om succesvolle innovaties of fundamentele wetenschappelijke doorbraken. Daarom willen we «talentgedreven» onderzoek stimuleren. Jonge, maar natuurlijk ook oudere onderzoekers, moeten kansen krijgen. Zij moeten zelf hun onderzoeksonderwerpen kunnen kiezen en niet te veel aan de leiband van hun hoogleraren hoeven te lopen. Goede carrièrekansen horen daarbij. Het is natuurlijk ook van groot belang dat we álle talent benutten, dus ook dat van vrouwen en allochtone onderzoekers. Overheid, universiteiten en kennisinstellingen spannen zich daar samen voor in.

2.8 Aansluiting ontwerpbegroting 2006 naar 2007

Leerlingen-studentenontwikkeling

Dit betreft vooral een stijging van goedkopere naar duurdere opleidingen binnen het primair onderwijs, namelijk meer deelname aan (voortgezet) speciaal onderwijs, een sterk gestegen aantal leerlingen met «rugzakje» (lgf) in het (speciaal) basisonderwijs, en een stijging van het aantal ambulant begeleide leerlingen. Verder zorgt de nieuwe raming van het mbo voor een opwaartse bijstelling, als gevolg van meer deelname aan voltijd-bol opleidingen. Ook bij het hbo is sprake van een lichte toename ten opzichte van de raming van vorig jaar. De ramingen voor voortgezet onderwijs en wetenschappelijk onderwijs zijn op basis van realisaties wat neerwaarts bijgesteld.

Expansie hoger onderwijs

Extra middelen worden beschikbaar gesteld voor een betere toerusting van het hoger onderwijs.

FES-middelen

Zie tabel 2.

Volledige leerplicht voor 17-jarigen

Vanaf 2006 wordt er € 16 miljoen beschikbaar gesteld oplopend tot € 131 miljoen in 2011 voor het voorkomen en bestrijden van voortijdig schoolverlaten. Belangrijk onderdeel van de aanpak is verlenging van de leerplicht tot 18 jaar. Deze verlenging is voorzien vanaf schooljaar 2007. Over de invulling van maatregelen met betrekking tot vsv vindt in het kader van de perspectievennota nader overleg plaats.

Risicoleerlingen mbo

Op mbo niveau 1 en 2 is de schooluitval het grootst en bevinden zich verhoudingsgewijs de meeste risicoleerlingen. Voor extra begeleiding en ondersteuning van deze groep worden middelen beschikbaar gesteld. De bve-begroting wordt opgehoogd met € 30 miljoen in 2006 oplopend tot € 103 miljoen 2011.

Stage- en simulatieplaatsen mbo

In de werktop van najaar 2005 heeft het kabinet met de sociale partners afgesproken om met ingang van 2006 structureel € 35 miljoen in te zetten voor 20 000 stageplaatsen voor moeilijk plaatsbare leerlingen en simulatieplaatsen.

ESF (leerweg en dagarrangementen)

Voor de regeling Dagarrangementen en Combinatiefunctie is voor de periode 2006–2008 € 100 miljoen aan het budget toegevoegd (€ 80 miljoen in 2006 en € 20 miljoen in 2008) zodat een doorlopend aanbod van opvang/onderwijs/activiteiten mogelijk is. Voor de projecten bestrijden voortijdig schoolverlaten en versterken beroepsbegeleidende leerweg (ESF) is € 40 miljoen in 2006 en € 10 miljoen in 2007 aan de bve-begroting toegevoegd.

Restitutie oorlogskunst

• € 2 miljoen in 2006 en € 1 miljoen in 2007 voor de kosten die voortvloeien uit de restitutie van de Goudstikker Collectie.

• De commissie Ekkart brengt adviezen uit inzake mogelijke restitutie van kunst(voorwerpen) die in de Tweede Wereldoorlog van eigenaar wisselden. € 5 miljoen in 2006, € 1 miljoen in 2007 en € 1 miljoen in 2008 is bedoeld voor advisering van de commissie Ekkart, de uitvoering van restitutie van cultuurgoederen uit de Tweede Wereldoorlog, en het wereldwijd bekendmaken van de termijn waarop nog restitutieverzoeken kunnen worden ingediend.

Vervangingsfonds

In 2005 zijn extra middelen uitgetrokken voor verwachte werkloosheid van I/D-werknemers als gevolg van de vermindering van gesubsidieerde arbeid aan de gemeenten. Het aantal werklozen blijkt lager dan de raming. Dit heeft een meerjarige doorwerking. Hierdoor is het budget voor de opslag voor werkloosheidskosten structureel met € 10 miljoen verlaagd.

Studiefinanciering

De raming voor de uitgaven studiefinanciering en WTOS is bijgesteld naar aanleiding van meerjarige doorwerking van de realisaties over 2005 en de eerste resultaten van de uitgaven in januari en februari 2006. Voor een groot deel is dit het gevolg van het feit dat studenten ho langzamer afstuderen dan verwacht. Hierdoor heeft de IB-Groep in 2005 en begin 2006 minder prestatiebeurs omgezet naar gift dan oorspronkelijk geraamd.

Film

In 2005 was er een onderuitputting van € 15 miljoen op de fiscale filmregeling. De helft van deze onderuitputting is in 2006 aan OCW-begroting ten behoeve van de artistieke film toegevoegd. Vanaf 2007 wordt deze fiscale filmregeling opgeheven en het totale budget van € 20 miljoen wordt aan de OCW-begroting toegevoegd. Voor de stimulering van de film zal OCW een nieuwe regeling ontwerpen. Hiervan is in 2007 € 1,9 miljoen bestemd voor de switch-over.

Switch-over

In verband met de switch-over heeft het kabinet middelen beschikbaar gesteld als overheidsbijdrage om de landelijke uitzending van de digitale ether televisie mogelijk te maken.

Efficiencytaakstelling huisvesting zbo’s en agentschappen

Daarnaast heeft OCW ook een aandeel (ongeveer structureel € 7 miljoen) in de taakstelling van € 23 miljoen voortvloeiende uit de moties van Algemene Politieke Beschouwingen ter dekking van de nota wijziging begroting 2006.

Herschikkingen binnen de OCW-begroting

Deze post betreft een herschikking binnen de bestaande middelen ter dekking van investeringen op de OCW-begroting. Deze herschikking betreft met name de beleidsartikelen primair onderwijs, voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs en volwasseneneducatie, hoger beroepsonderwijs, arbeidsmarkt en personeelsbeleid en nominaal en onvoorzien.

Intertemporele compensatie

Deze post wordt grotendeels veroorzaakt door een kasschuif van 2007 naar 2006. Het betreft een versnelde betaling van de ov-kaart van € 300 miljoen.

Meevallers/ramingsbijstellingen

Dit is een saldering van alle mee- en tegenvallers aan de uitgavenkant van de begroting. Het gaat per saldo om – € 18,9 miljoen in 2007. Het betreft met name een meevaller bij de regeling Dagarrangementen en Combinatiefuncties in het primair onderwijs.

Loon- en prijsbijstellingen

De post betreft de loon- en prijsbijstelling tranche 2006 die bij Voorjaarsnota 2006 aan de begroting van OCW is toegevoegd.

Overige technische verschillen

Deze post betreft ten eerste een verschuiving bij de studiefinanciering van relevante naar niet-relevante uitgaven. De overige technische bijstellingen betreffen grotendeels overboekingen met andere departementen (waaronder die voor inburgering naar VenI) en desalderingen met de ontvangsten.

Aandeel PO en LNV in funderend onderwijs

Deze mutaties betreft de overboeking van de FES-middelen die in eerste instantie op artikel 3 zijn geboekt en nu worden overgeboekt naar artikel 1 en LNV.

Beroepskolom

Deze mutatie betreft eveneens een overboeking naar LNV voor lesmateriaal, docentstages en leren in bedrijf.

Technocentrum

Deze middelen zijn bedoeld als voortzetting van bestaand beleid.

Transitie samenwerking TU’s

Deze middelen zijn bestemd voor de drie technische universiteiten om samen vijf toponderzoeksinstituten op te richten. Met dit geld kunnen zij dertig nieuwe hoogleraren aanstellen voor deze «Centers of Excellence». (Deze middelen waren in afwachting van een goed projectplan al gereserveerd en zijn per Voorjaarsnota overgeboekt naar de begroting van OCW).

Grootschalige researchfaciliteiten

Deze middelen die op basis van het advies van NWO geconcentreerd en grootschalig worden ingezet voor investeringen in de researchinfrastructuur.

Prijsbijstelling

Voor de FES-middelen die niet op de OCW-begroting waren gereserveerd is de bijbehorende prijsbijstelling ontvangen.

BSIK (Besluit subsidies investeringen kennisinfrastructuur)

In de Voorjaarsnota 2006 is vanuit 2005 al een bedrag overgeboekt voor BSIK-project Delft Cluster.

Bovengenoemde FES-middelen zijn al in de Voorjaarsnota verwerkt en toegelicht.

Funderend onderwijs

Deze mutatie betreft een kasschuif zodat de gereserveerde middelen in één keer in 2006 aan de gemeenten kunnen worden verstrekt.

BSIK

Deze mutatie betreft eveneens een kasschuif om de middelen in overeenstemming te brengen met het uitgavenpatroon van het project Lofar.

GATE

Deze middelen zijn bestemd voor GATE (Game Research for Training and Entertainment).

Beelden voor de toekomst

Het project Beelden voor de toekomst behelst het conserveren, digitaliseren en toegankelijk maken van video, film, audio en foto’s, in het bijzonder ten behoeve van educatief gebruik, maar ook voor de creatieve industrie en het algemeen publiek. Vanuit het FES wordt € 154 miljoen voorgefinancierd in de periode 2007–2013. Van het project zijn inbare baten te verwachten in de periode 2014–2025. Deze baten bedragen € 65 miljoen en vloeien terug naar het FES. Per saldo komt daarmee € 90 miljoen beschikbaar.

Rendement en excellentie

Het project «rendement & excellentie» betreft het tijdelijk subsidiëren van kansrijke projecten die tot doel hebben meer rendement en/of excellentie in het hoger onderwijs te realiseren.

Deltaplan Bèta/techniek

Het aanpakken van randvoorwaardelijke knelpunten van het onderwijs in bèta & techniek, waaronder deelprojecten gericht op uitwisseling van docenten in het voortgezet en hoger onderwijs, bijscholing docenten in het primair onderwijs en bijscholen pabo-studenten, en het aanpassen van de fysieke leeromgeving in het voortgezet onderwijs voor dit type onderwijs.

Leren door te experimenteren

Het project Leren door te experimenteren betreft het opzetten van experimenten en onderzoeken op het gebied van doeltreffendheid van onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen en efficiency in het primair en voortgezet onderwijs.

Beroepsonderwijs in bedrijf

Dit project zorgt voor een verbetering van de aansluiting tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven. Het betreft:

• Het realiseren van leerwerktrajecten voor kwetsbare groepen werklozen;

• Een fonds voor vernieuwingsprojecten op het gebied van de aansluiting tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven;

• Projecten gericht op het verhogen van de kwaliteit en beschikbaarheid van stage- en leerwerkplekken en investeringen in randvoorwaarden voor leerwerk en EVC-trajecten. Bijvoorbeeld praktijkplaatsen en leer- en examenmateriaal, EVC-procedures, docentstages in het bedrijfsleven.

Voor- en vroegschoolse educatie

In totaal wordt er € 45 miljoen extra beschikbaar gesteld voor vve. Eind 2010 moet 70% van de kinderen uit de doelgroep deelnemen aan een vve-programma dat hun (taal)ontwikkeling vroegtijdig stimuleert. Met deze middelen kunnen gemeenten voor de voorschoolse programma’s al eerder 70% bereiken.

Parelsnoer

Het opzetten van een infrastructuur voor biobanken waar patiëntengroepen op een gestandaardiseerde manier opgenomen en geanalyseerd kunnen worden. Deze eenmalige investeringsimpuls maakt het mogelijk om nieuwe kennisinfrastructuur op te zetten die uiteindelijk de publieke dienstverlening kan verbeteren.

ITER (International Thermonuclear Experimental Reactor)

Ontwikkelen van een reactor voor kernfusie en kennisoverdracht aan bedrijven binnen ITER. Doel is Nederland in een kansrijke positie te brengen voor het verwerven van opdrachten van ITER en een sterke wetenschappelijke positie binnen ITER.

Verkoop NOB

De verkoop van de NOB bedrijfsonderdelen heeft gefaseerd plaatsgevonden. De uitkering aan de Staat van de verkoopopbrengsten vindt gefaseerd in de tijd plaats in verband met de garantietermijnen en verplichtingen die verbonden zijn aan de individuele verkooptransacties.

Commissie Schutte

Deze post betreft een kasschuif van de geraamde ontvangsten naar aanleiding van de Commissie Schutte.

Technische bijstellingen

Het betreft hier een bijstelling van de autonome ramingen en desalderingen met de uitgaven.

Tot slot volgt hieronder de meerjarenraming per beleidsartikel.

3. DE BELEIDSARTIKELEN

ARTIKEL 1. PRIMAIR ONDERWIJS

1.1 Algemene beleidsdoelstelling: het primair onderwijs bereidt voor op de leerloopbaan die het beste aansluit bij de talenten van de kinderen en levert een belangrijke bijdrage aan hun huidige en hun latere zelfstandige deelname aan de Nederlandse samenleving.

Omschrijving

Alle kinderen hebben recht op passend en kwalitatief goed primair onderwijs in deugdelijk toegeruste scholen (Grondwet, art 23). De overheid houdt daarvoor een stelsel van (speciale) basisscholen en scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs in stand en waarborgt de kwaliteit van het onderwijs. Voor leerlingen die extra zorg nodig hebben, heeft de overheid de taak om ondersteuning te bieden en onderwijsachterstanden te voorkomen. De overheid verplicht ouders door middel van de Leerplichtwet om hun kinderen onderwijs te laten volgen. In de Koers Primair Onderwijs (Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 29 200 VIII, nr. 151) worden de richting en de hoofdlijnen van het beleid voor het primair onderwijs in de komende jaren geschetst.

Verantwoordelijkheid van de minister

De minister is verantwoordelijk voor een deugdelijk toegerust stelsel van kwalitatief goed en toegankelijk primair onderwijs.

Kritische succesfactoren

• Onderwijsarbeidsmarkt: voldoende en goed onderwijspersoneel.

• Demografische ontwikkelingen, zoals veranderingen in de samenstelling van de leerlingenpopulatie en het lerarenbestand.

Meetbare gegevens

Toelichting:

Er zijn zeven indicatoren opgenomen die een beeld geven van de prestaties van leerlingen in het primair onderwijs (overigens gaat het hier om leerlingen in het basisonderwijs; van het speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs zijn geen vergelijkbare resultaatgegevens bekend). Deze informatie wordt verzameld via internationaal (TIMMS, PIRLS) en nationaal steekproefonderzoek (NWO cohortonderzoek). Het onderzoek vindt niet elk jaar plaats: in sommige gevallen vindt het onderzoek slechts ééns in de vier tot acht jaar plaats. Toch zijn deze gegevens hier opgenomen, omdat ze een belangrijk beeld schetsen van het maatschappelijke effect van het onderwijs in deze sector. Dit betekent wel, dat bij de verantwoording in 2008 over het verslagjaar 2007 mogelijk niet altijd nieuwe gegevens gepresenteerd kunnen worden.

Het departementaal beleid moet ertoe bijdragen dat de prestaties van leerlingen in het basisonderwijs in Nederland op een hoog niveau blijven. De internationale benchmarks brengen dit nationaal prestatieniveau in beeld. Het is de ambitie dat het Nederlandse basisonderwijs tot de top vijf van de wereld behoort als het gaat om wat leerlingen presteren op gebieden als taal en rekenen.

Het is gewenst in het kader van de Lissabon-afspraken 50% van de leerlingenpopulatie naar het hoger onderwijs te begeleiden. Om deze doelstelling te bereiken, is het gewenst dat meer leerlingen in het primair onderwijs een hoger prestatieniveau bereiken en dat zij dat niveau ook vasthouden in het voortgezet onderwijs. Uit het cohortonderzoek van NWO blijkt wat de adviezen aan het einde van het basisonderwijs zijn en hoeveel leerlingen na drie jaar in het voortgezet onderwijs daadwerkelijk het geadviseerde onderwijs volgen. Voor beide indicatoren is een streefbeeld geformuleerd.

De bijdrage die de minister aan de algemene beleidsdoelstelling levert, is uitgewerkt in drie operationele beleidsdoelstellingen. Om de operationele doelstellingen te bereiken, wordt een aantal instrumenten ingezet. De resultaten van deze instrumenten dragen bij aan het behalen van de operationele doelstellingen en daarmee de algemene beleidsdoelstelling. De beleidsprestaties zijn, waar mogelijk en zinvol, verder beschreven in bijbehorende specifieke beleidsindicatoren. De effecten van het beleid worden daarnaast gemeten door onderzoeken, zie hiervoor het overzicht evaluatieonderzoeken. Een meer gedetailleerd beeld van het primair onderwijs kan worden verkregen in Bestel in Beeld (Bestel in Beeld 2005,http://www.minocw.nl/documenten/bestelinbeeld2005.pdf)

1.2 Budgettaire gevolgen van beleid

* NB: De reguliere financiering aan scholen voor «Weer Samen Naar School» (wsns), «Leerlinggebonden financiering» (lgf) en Onderwijsachterstandenbeleid zijn per 1 augustus 2006 onderdeel geworden van lumpsum en daarom opgenomen in «Personele bekostiging» en «Materiële bekostiging».

1.3 Operationele doelstellingen

1.3.1 Stelselonderhoud: toerusten van scholen

Motivatie

Om scholen in staat te stellen te voldoen aan de toegankelijkheids- en kwaliteitseisen, heeft de overheid de wettelijke verantwoordelijkheid de door haar bekostigde scholen deugdelijk toe te rusten door middel van personele en materiële bekostiging. Om scholen en schoolbesturen beter te laten inspelen op specifieke omstandigheden en onderwijs op maat te bieden, is een omslag naar meer verantwoordelijkheid voor de sector primair onderwijs nodig. Ten eerste is daarvoor een andere manier van bekostigen noodzakelijk. Vanaf 1 augustus 2006 is daarom de lumpsumbekostiging in de sector primair onderwijs ingevoerd. Bij meer ruimte en verantwoordelijkheid voor de sector passen nieuwe checks and balances. Dit betekent dat de horizontale en de verticale verantwoording van het school(bestuur) worden versterkt.

De overheid heeft – hoewel grondwettelijk niet verplicht – ook een verantwoordelijkheid genomen voor het toerusten van Nederlandse scholen in het buitenland.

Instrumenten

• Personele bekostiging: Scholen ontvangen op basis van leerlingaantallen en leerlingkenmerken een lumpsumbekostiging van de rijksoverheid om onderwijspersoneel aan te kunnen stellen. Daarnaast ontvangen scholen middelen voor personeels- en arbeidsmarktbeleid. Hiermee zijn zij in staat hun personeelsbeleid toe te spitsen op de specifieke omstandigheden van de school.

• Materiële bekostiging: Het rijk verstrekt schoolbesturen een lumpsumbekostiging voor de materiële instandhouding van scholen, die gebaseerd is op programma’s van eisen. In 2006 heeft een evaluatie van de programma’s van eisen (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 246, nr. 7) plaatsgevonden.

• Onderwijspersoneelsbeleid: De hiervoor in te zetten instrumenten en activiteiten voor 2007 worden toegelicht in artikel 9, Arbeidsmarkt- en Personeelsbeleid. Dit geldt tevens voor de meetbare gegevens.

• Flankerend beleid invoering lumpsumfinanciering: Met ingang van 1 augustus 2006 is het formatiebudgetsysteem afgeschaft en omgezet in lumpsumbekostiging. In januari 2006 bleek dat nog niet alle schoolbesturen voldoende waren voorbereid op de invoering van lumpsumbekostiging. Daarom wordt het «flankerend beleid invoering lumpsumbekostiging» gedurende het eerste jaar van de lumpsumbekostiging, het schooljaar 2006–2007, voortgezet. Tegelijk met de invoering van lumpsumbekostiging gaat een vierjarige overgangsregeling van start, om herverdeeleffecten te verzachten. Als laatste waarborg is een vangnet ingericht. De effecten worden gevolgd via het geïntegreerde toezicht en door middel van evaluaties van de jaarverslagen.

• Invoering onderwijsnummer: Een onderwijsnummer zal worden ingevoerd om bij te dragen aan een betere controle op de rechtmatigheid van de bekostiging, een beter inzicht in het functioneren van het onderwijsbestel en onderwijsbeleid aan de hand van goede beleidsinformatie en het verlagen van de administratieve lasten voor de scholen. De systemen van de uitvoeringsorganisaties en de softwarepakketten van de scholen zullen worden aangepast. In overleg met de ketenpartners in dit project en op basis van de ervaringen in het voortgezet onderwijs en de beroeps- en volwasseneneducatie worden twee schooljaren uitgetrokken voor de voorbereiding. Procesmanagers zullen de scholen ondersteunen bij de invoering.

• Versterken positie ouders: In 2007 zal één informatie- en servicefunctie voor alle ouders in het primair en voortgezet onderwijs beschikbaar komen. De vier landelijke ouderorganisaties versterken de medezeggenschapsfunctie van ouders door het geven van cursussen en ondersteuning en voeren projecten «deskundigheidsbevordering ouders» uit. Daarnaast wordt jaarlijks door het ministerie de Gids voor ouders en verzorgers uitgebracht. De activiteiten zijn vastgelegd in de Intentieverklaring school-ouderbetrokkenheid (Kamerstukken 2005–2006, Bijlage bij kamerstuk 30 183, nr. 2)

Meetbare gegevens

Toelichting

Ouders worden jaarlijks gevraagd naar hun oordeel over de kwaliteit van de school van hun kind. In 2006 is het rapportcijfer 7,6. Het is de ambitie om dit cijfer in de toekomst minimaal te behouden. Daarbij zal het toekomstig realisatiecijfer overigens niet alleen beïnvloed worden door het departementaal beleid, waaronder specifiek het beleid met betrekking tot de ouderbetrokkenheid, maar ook door factoren waar het departement minder direct invloed op kan en wil uitoefenen.

Bron: Referentieraming 2006, raming op teldatum 1 oktober van de respectievelijke jaren.

NB: De gewichtenregeling is herzien per 1 augustus 2006. Hierdoor zijn twee nieuwe gewichten (0.3 en 1.2) ingevoerd en zal geleidelijk tot en met 1 oktober 2009 de oude gewichtenregeling worden afgebouwd. Omdat de bovengenoemde aantallen zijn berekend op basis van de laatste telling per 1 oktober 2005, zijn er nog geen aantallen voor de nieuwe gewichten bekend.

Bron: Referentieraming 2006, raming op teldatum 1 oktober van de respectievelijke jaren.

NB: De berekeningswijze is als volgt: gesaldeerde uitgaven in de respectievelijke jaren in constante prijzen gedeeld door het aantal leerlingen per 1 oktober van de respectievelijke jaren. In tegenstelling tot eerdere begrotingen wordt er geen onderscheid meer gemaakt naar de uitgaven per leerling in het basisonderwijs en in het speciaal basisonderwijs. Door de invoering van lumpsum is deze splitsing niet meer zinvol.

Bron: Cfi-tellingen, op teldatum 1 augustus van de respectievelijke jaren.

1.3.2 Kwaliteit en innovatie: waarborgen van de kwaliteit van het onderwijs

Motivatie

Het onderwijs bereidt de leerling voor op de Nederlandse samenleving. Het primair onderwijs moet het voor de leerling mogelijk maken naar die vorm van voortgezet onderwijs te gaan die het beste aansluit bij zijn of haar talenten. Dit vraagt om kwalitatief goed primair onderwijs. De bestedingsruimte van scholen is verruimd door centrale innovatiemiddelen aan het lumpsumbudget van de scholen toe te voegen. Zo kunnen scholen beter verantwoordelijk zijn voor hun eigen kwaliteit en innovatie. De Inspectie van het onderwijs houdt toezicht op de kwaliteit van het onderwijs. Dit wordt nader toegelicht in artikel 19.

De Inspectie van het Onderwijs constateert in het Onderwijsverslag over 2004/2005 dat de kwaliteit van het basisonderwijs heel behoorlijk is en dat ten opzichte van vorig jaar weinig is veranderd. Voor een klein aantal scholen (ongeveer 2%) geldt dat zij niet voldoen aan de basisnormen voor kwaliteit. In het afgelopen jaar zijn afspraken gemaakt met de Inspectie van het Onderwijs over een effectieve aanpak van zeer zwakke scholen, gericht op versnelling.

Scholen voor speciaal basisonderwijs en de in de regionale expertisecentra georganiseerde scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs werken met veel inzet aan de verbetering van de kwaliteit. Deze scholen zijn echter gemiddeld nog te weinig doelgericht. De Inspectie van het Onderwijs volgt nauwgezet de ontwikkelingen op dit gebied.

Het eind 2005 opgerichte PO Platform Kwaliteit en Innovatie voert het innovatieplan 2006–2007 uit. Met dit plan worden scholen in staat gesteld om eigen innovatieprojecten uit te voeren. Deze aanpak is gericht op het op gang brengen van een krachtige innovatiebeweging van onderop. Het PO Platform Kwaliteit en Innovatie zal zoveel mogelijk innovatieprojecten bundelen, zodat versnippering van initiatieven wordt vermeden. Daarnaast zullen beleidsthema’s worden geagendeerd om tussen OCW en het PO Platform fasegewijs afspraken te maken over te bereiken resultaten, gecoördineerde vormgeving en uitvoering. In de rapportage Koers PO (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 259) wordt de voortgang van het PO Platform Kwaliteit en Innovatie gemeld.

Instrumenten

• Innovatie in het primair onderwijs: Innovatie heeft als doel de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en het onderwijs te laten aansluiten op de eisen van deze tijd. Onder verantwoordelijkheid van het PO Platform Kwaliteit en Innovatie wordt het raamplan Innovatie uitgevoerd. Dit raamplan biedt scholen mogelijkheden om van elkaar te leren en diepteprojecten uit te voeren.

• Vergroten kwaliteitszorg: Scholen worden gestimuleerd de kwaliteit van het onderwijs systematisch te bewaken en te verbeteren. Onder verantwoordelijkheid van het PO Platform Kwaliteit en Innovatie worden scholen ondersteund bij de ontwikkeling van de kwaliteitszorg in het primair onderwijs.

• Verbreding techniek in het basisonderwijs: Het programma «Verbreding Techniek in het Basisonderwijs» (VTB) stimuleert scholen in het primair onderwijs bèta en techniek een structurele plek te geven in het onderwijs aan leerlingen van groep 1 tot en met groep 8. Het programma levert een bijdrage aan het doel om meer kinderen te laten kiezen voor bèta en techniek (Deltaplan bèta/techniek, artikel 6 en 7 «Hoger Onderwijs»). Vanuit het FES (fonds economische structuurversterking) wordt in totaal € 20 miljoen geïnvesteerd om leerkrachten op het gebied van techniek in het primair onderwijs bij te scholen en om kennismobiliteit vanuit het bèta- en techniekveld richting basisscholen te bevorderen.

• Cultuur en school: Het doel van «cultuur en school» is een bijdrage te leveren aan de culturele vorming van kinderen. Daarbij wordt gestreefd naar een structurele verankering van cultuureducatie in het onderwijsprogramma. Indicatoren en effectgegevens zijn opgenomen in artikel 14 «Cultuur».

• Schoolbegeleiding: Schoolbegeleiding kan door scholen worden ingezet voor de verbetering van de kwaliteit van hun onderwijs. Schoolbegeleiding omvat begeleidingsactiviteiten, ontwikkelingsactiviteiten, advisering, informatieverstrekking en evaluatie, evenals activiteiten die dienen tot bevordering van een optimale schoolloopbaan van leerlingen. Per 1 augustus 2006 is de vraaggestuurde financiering van schoolbegeleiding ingevoerd. Vanaf die datum ontvangen de scholen het rijksbudget voor schoolbegeleiding en kunnen dan zélf besluiten of en bij wie zij schoolbegeleiding willen inkopen. Tot 1 januari 2008 is er sprake van een overgangssituatie; tot die datum ontvangen de schoolbegeleidingsdiensten nog 50% van het rijksbudget voor schoolbegeleiding.

• Actief burgerschap en integratie: OCW biedt scholen handreikingen om invulling te geven aan de wettelijke plicht (Wet van 9 december 2005, houdende opneming in de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet op het voortgezet onderwijs van de verplichting voor scholen om bij te dragen aan de integratie van leerlingen in de Nederlandse samenleving, Staatsblad 2005, 678, 29 666) om aandacht te besteden aan actief burgerschap en sociale cohesie. In 2007 zal het ontwikkel- en onderzoeksproject «Burgerschapsvorming in de basisschool» verder worden ontwikkeld en uitgevoerd. Het doel van het project is om een leerplan te ontwikkelen dat scholen voor primair onderwijs steunt in het structureel vormgeven van hun pedagogische doelstelling om de leerlingen voor te bereiden op actief democratisch burgerschap. Dit leerplan zal na afloop van het project (in 2009) op 10% van de basisscholen in Nederland (ongeveer 700) zijn ingevoerd. Er zijn ook andere initiatieven, bekostigd uit het kennisbudget en uit sloa-middelen op beleidsartikel 3 «voortgezet onderwijs». Zo kunnen scholen voor good practices en lesmaterialen terecht op de website www.burgerschap.kennisnet.nl. De stichting leerplanontwikkeling ontwikkelt samen met de onderwijspraktijk en ondersteunende instellingen kernleerplannen.

Meetbare gegevens

* NB: De systematiek van de Inspectie van het Onderwijs is gewijzigd. Dit leidt tot kleine verschillen met de percentages genoemd in de begroting 2006.

Toelichting

• Innovatie in het primair onderwijs: het genoemde percentage is gebaseerd op het aantal scholen dat in aanmerking kan komen voor een projectsubsidie gegeven het beschikbare budget. De projectsubsidies worden verleend voor «leren van elkaar» (breedteprojecten) en «het uitdiepen van innovatieve thema’s» (diepteprojecten). De subsidie wordt pas verstrekt indien voldaan is aan de voorwaarden voor «scholen leren van elkaar» . De uitkomsten van «scholen leren van elkaar» worden verspreid zodat 4 000 scholen (50%) actief opbrengsten kunnen gebruiken in het onderwijs.

• Vergroten kwaliteitszorg: van 2002 tot 1 augustus 2006 heeft het project Q*Primair gefunctioneerd. Q*Primair had versterking van kwaliteitszorg in het primair onderwijs tot doel. De genoemde meetbare gegevens en streefwaarde in de voorgaande begrotingen zijn gebaseerd op de activiteiten van Q*Primair. De activiteiten van Q*Primair gaan onderdeel uit maken van de activiteiten van het PO Platform Kwaliteit en Innovatie. Het PO Platform ontwikkelt een stapsgewijze aanpak gericht op de ambitie om het overgrote deel van de scholen (90%) een voldoende te laten scoren op kwaliteitszorg volgens de normen van de Inspectie van het Onderwijs. Eind schooljaar 2006–07 heeft 55% van alle scholen een voldoende. Afspraken zullen worden gemaakt over een aanpak om het realisatieniveau stapsgewijs te verhogen, met aparte aandacht voor zeer zwakke scholen.

1.3.3 School en omgeving: ondersteunen van leerlingen die extra zorg nodig hebben, het voorkomen en bestrijden van onderwijsachterstanden en het stimuleren van sluitende dagarrangementen.

Motivatie

Ook voor leerlingen die zonder extra zorg niet goed in staat zijn onderwijs te volgen, is het noodzakelijk dat zij passend onderwijs kunnen volgen. Het gaat hier bijvoorbeeld om leerlingen met leermoeilijkheden of grote leerachterstanden of om leerlingen met een handicap of stoornis die een belemmering kunnen zijn bij het volgen van regulier onderwijs.

De school is een centrale schakel in een keten van voorzieningen voor álle kinderen van 0 tot 12 jaar. Het is van belang dat op lokaal en op landelijk niveau samenhangend jeugdbeleid wordt gerealiseerd.

Door meer samenhang te bewerkstelligen in de voorzieningen voor 0- tot 12-jarigen worden de ontwikkelingskansen van kinderen vergroot. Een sluitend, afwisselend dagprogramma bieden aan kinderen, al dan niet binnen een brede school, vergemakkelijkt de combinatie van arbeid en zorg voor de ouders van jonge kinderen. Ook draagt samenhang bij aan het voorkomen van achterstanden, uitval, leer- en gedragsmoeilijkheden.

Verschillende voorzieningen sluiten nog onvoldoende op elkaar aan: scholen, opvang- en zorginstellingen, sport- en cultuuraanbieders en medeoverheden (gemeenten en provincies) stuiten op problemen bij het realiseren van meer samenhang in het aanbod. Het kabinet ondersteunt lokale initiatieven en stimuleert dat er meer brede scholen ontstaan.

Daarnaast is het van belang voor leerlingen en personeel dat het leren plaatsvindt in een veilig schoolklimaat. De «Evaluatie van de zorgstructuur» is aanleiding geweest voor een fundamentele discussie over de inrichting van het onderwijs aan zorgleerlingen (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 21 860, nr. 75 en Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 27 728, nr. 75). Het naast elkaar bestaan van drie verschillende zorgstructuren binnen het onderwijs leidt tot knelpunten in de afstemming en leerlingen vallen tussen wal en schip. Verkend wordt of de invoering van een zorgplicht een oplossing kan bieden. Op grond van de zorgplicht krijgen schoolbesturen de verantwoordelijkheid om voor elke leerling die zich aanmeldt of staat ingeschreven bij één van de scholen binnen het bestuur een passend onderwijsarrangement te bieden. Indien de school het arrangement niet (volledig) zelf kan bieden, dan moet de school in overleg met scholen in de buurt tot een arrangement komen.

Instrumenten

• Weer samen naar school: in de Wet op het primair onderwijs is geregeld dat scholen voor basisonderwijs en scholen voor speciaal basisonderwijs in samenwerkingsverbanden werken om leerlingen die (tijdelijk) extra zorg nodig hebben, een continuüm aan zorg te bieden. De financiering hiervoor is opgenomen in het lumpsumbudget van scholen. Apart opgenomen zijn de middelen die hiervoor aan de samenwerkingsverbanden worden toegekend. Aanvullend hierop worden middelen beschikbaar gesteld voor de verbetering van de leerlingenzorg, bijvoorbeeld voor de verbetering van de handelingsbekwaamheid van de leerkracht, voor een evaluatiekader voor de leerlingenzorg en voor het omgaan met leesproblemen en dyslexie bij een leerling.

• Leerlinggebonden financiering: op grond van de Wet op de expertisecentra kunnen ouders ervoor kiezen hun geïndiceerde kind bij het speciaal onderwijs in te schrijven of bij het reguliere onderwijs met een leerlinggebonden budget. De reguliere financiering is opgenomen in het lumpsumbudget van de scholen. Apart opgenomen zijn middelen die niet direct naar de scholen gaan, maar naar bijvoorbeeld de regionale expertise centra en naar de Landelijke Commissie Toezicht Indicatiestelling (LCTI).

• Onderwijsachterstandenbeleid: dit instrument dient ter voorkoming en bestrijding van achterstanden die zijn opgelopen door sociale, culturele en economische omstandigheden. Het bestrijden van deze achterstanden vindt plaats via gemeenten (voorschoolse educatie en schakelklassen) en via scholen (gewichtenregeling, vroegschoolse educatie inclusief extra middelen uit motie Verhagen). De middelen voor 31 grote steden worden verdeeld via de «Brede Doeluitkering Sociaal Integratie Veiligheid». De middelen voor de scholen zijn opgenomen in het lumpsumbudget van de scholen. De middelen voor«voor- en vroegschoolse educatie» worden tevens ingezet als preventie tegen latere schooluitval. In artikel 4 (Beroeps- en Volwasseneneducatie) is een verdieping van het onderwerp«voortijdig schoolverlaten» opgenomen. In 2006 is de gewichtenregeling aangepast. In het schooljaar 2006/2007 wordt een begin gemaakt met het geleidelijk invoeren van de nieuwe gewichtenregeling. Eind 2010 moet 70% van de kinderen uit de doelgroep deelnemen aan een VVE-programma dat hun (taal)ontwikkeling vroegtijdig stimuleert. Tot augustus 2006 waren gemeenten verantwoordelijk voor de voorschool èn de vroegschool. Na augustus zijn de gemeenten verantwoordelijk voor de financiering van de voorschoolse educatie en de scholen voor de vroegschoolse educatie. Gemeenten trekken daarom na augustus 2006 geleidelijk middelen terug uit de vroegschool. Uit de FES-middelen komt € 45 miljoen extra beschikbaar voor VVE. Deze middelen worden ingezet om dit uitgroeiproces te versnellen. Gemeenten kunnen dan sneller het volledige budget inzetten op de voorschool en hierdoor voor de voorschoolse programma’s al eerder een doelgroepbereik van 70% halen.

• Eerste opvang aan leerplichtige asielzoekers: Gemeenten ontvangen een specifieke uitkering ter tegemoetkoming in de kosten voor de eerste opvang van vreemdelingen aan een school die gelegen is in de desbetreffende gemeente. Gebleken is dat gemeenten problemen hebben met de uitvoering van de regeling. Om die reden is in overleg met betrokken partijen besloten om de regeling na 1 augustus 2007 niet te verlengen maar de beschikbare middelen met ingang van de genoemde datum in de vorm van aanvullende formatie rechtstreeks aan de scholen toe te kennen.

• Veiligheid op school: Subsidiëring van het Centrum School en Veiligheid. Subsidiëring van extra inzet voor schoolmaatschappelijk werk voor de opvang van risicoleerlingen. Bekostiging van 1000 extra ZMOK-plaatsen.

• Brede scholen en dagarrangementen: Brede scholen zijn lokale initiatieven. Door voorlichting (onder andere door middel van de websitewww.bredeschool.nl) levert OCW een bijdrage aan de lokale initiatieven. Het programma dagarrangementen (2006–2008) levert een bijdrage in de vorm van goede voorbeelden voor onder andere brede scholen. In 2006 en 2007 is in totaal € 36 miljoen (FES-middelen) beschikbaar voor aanpassingen in de huisvesting van scholen met als doel deze voorzieningen geschikt te maken voor multifunctioneel gebruik.

• Tussenschoolse opvang: Schoolbesturen zijn sinds het schooljaar 2006/2007 verantwoordelijk voor het (laten) organiseren van een overblijfvoorziening. Voor de scholing van overblijfmedewerkers kunnen schoolbesturen een subsidie aanvragen. Scholen voor speciaal basisonderwijs ontvangen extra middelen om gedurende de middagpauze twee extra onderwijsassistenten in te zetten. Deze middelen staan in tabel 1.1 onder «personele bekostiging». De € 30 miljoen die eerder beschikbaar is gesteld voor het laten organiseren van tussenschoolse opvang, is opgenomen onder «materiële bekostiging».

• Faciliteiten zieke leerlingen: Schoolbegeleidingsdiensten ontvangen middelen om het onderwijsprogramma voor zieke leerlingen te faciliteren. De thuisschool kan ondersteuning inroepen van de schoolbegeleidingsdienst indien de leerling is opgenomen in een (niet-academisch) ziekenhuis of ziek thuis zit. De academische ziekenhuizen ontvangen rechtstreeks middelen voor de educatieve voorzieningen van leerlingen die daar zijn opgenomen.

• Buitenschoolse opvang: Voor het uitvoeren van de motie Van Aartsen/Bos (Motie om scholen te verplichten voor- en naschoolse opvang te bieden of faciliteiten daartoe te bieden (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300, nr. 14) wordt artikel 45 van de Wet op het primair onderwijs gewijzigd. De wijziging houdt in dat scholen de aansluiting met buitenschoolse opvang moeten regelen voor ouders die dit wensen. Doel hiervan is om bestaande organisatorische problemen voor ouders op te lossen zodat deze dan meer tijd zullen hebben voor betaalde arbeid en hun arbeidsdeelname mogelijk willen en kunnen verhogen. Het voornemen is dat per 1 januari 2007 scholen een inspanningsverplichting hebben, per 1 augustus 2007 geldt een resultaatsverplichting. Per 1 augustus 2007 moeten dus alle scholen (100%) aansluiting met de buitenschoolse opvang bieden voor ouders die dit wensen. Voor de invoering van de motie Van Aartsen/Bos is voor het schooljaar 2006–2007 een bedrag van € 50 miljoen gereserveerd voor basisscholen. Hiermee kan op iedere basisschool een onderwijsondersteunend medewerker een jaar lang circa vijf uur per week coördinatiewerkzaamheden uitvoeren.

Meetbare gegevens

Toelichting:

• Weer samen naar school: Vanaf 2005 is het toezichtskader primair onderwijs van de Inspectie van het Onderwijs gewijzigd. Naar aanleiding daarvan zijn door de Inspectie van het Onderwijs de gemiddelde scores van de scholen op de kwaliteitsindicatoren herberekend. Dit geldt voor de indicatoren «de school voert de zorg planmatig uit» en «de leraren stemmen de instructie en de verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen». De omvang van de indicator «aantal leerlingen op een plaatsingslijst van het speciaal basisonderwijs» wordt jaarlijks per 1 oktober gemeten door de Inspectie van het Onderwijs. De doelstelling is dat er geen kinderen op een plaatsingslijst staan.

• Leerlinggebonden financiering: Ouders kunnen kiezen of zij hun geïndiceerde kind willen inschrijven in het (voortgezet) speciaal of in het regulier onderwijs met een rugzak. Hierdoor is het lastig een streefwaarde te formuleren. Op basis van internationaal onderzoek is de verwachting, dat circa 25% van de geïndiceerde leerlingen naar het regulier onderwijs gaat. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat internationaal gezien, in tegenstelling tot Nederland geen onderscheid wordt gemaakt tussen «lichte» problematiek (wsns) en «zwaardere» problematiek ((v)so/lgf). In de 25% kunnen dan ook leerlingen met lichtere problematiek zitten.

• Onderwijsachterstandenbeleid: Het is de bedoeling dat het percentage doelgroepleerlingen onder 2- tot 6-jarigen, dat feitelijk deelneemt aan een vve-programma over de periode 2006 tot 2010 groeit van 50% naar 70%. Het streven is dat in 2010 zo’n 36 000 leerlingen hebben deelgenomen aan een schakelklas. Gemiddeld zal dit over de jaren 2006 tot 2010 steeds zo’n 9000 leerlingen per jaar zijn, maar dit kan per jaar fluctueren. De taalachterstand van doelgroepleerlingen ten opzichte van niet-doelgroepleerlingen aan het einde van de basisschool is afhankelijk van de categorie achterstandsleerling. De doelgroep bestaat uit allochtone leerlingen en autochtone achterstandsleerlingen, op basis van de oude gewichtenregeling. Tot en met het schooljaar 2009–2010 wordt de oude gewichtenregeling geleidelijk afgebouwd. Het doel is om de taalachterstand in jaren per categorie met steeds 5% per twee jaar te reduceren.

• Veiligheid op school: Het veiligheidsbeleid van het Ministerie van OCW is erop gericht dat veiligheid een structurele inbedding krijgt in het schoolklimaat. De aanwezigheid van preventieve maatregelen in een school duidt erop dat scholen beschikken over een (actief) veiligheidsbeleid.

• Brede scholen en dagarrangementen: Gemeenten streven naar 1200 brede scholen in 2010. OCW ondersteunt deze ambitie. Het aantal brede scholen zoals dat in het Jaarbericht wordt vermeld, is een indicator voor de mate waarin deze ambitie is gerealiseerd.

• Tussenschoolse opvang: Onderzoek van Research voor Beleid geeft aan dat gebruik van de regeling bijdraagt aan de deskundigheidsbevordering van de overblijfmedewerkers en daarmee aan de verbetering van de kwaliteit van de tussenschoolse opvang (Research voor beleid, 2004: Evaluatie van de subsidieregelingen scholing overblijfkrachten 2002, 2003). Het aantal medewerkers dat is geschoold geeft aan in hoeverre er gebruik is gemaakt van de «regeling scholing overblijfmedewerkers».

• Buitenschoolse opvang: het genoemde startpercentage is afkomstig van onderzoek onder 251 directeuren (eind 2005). Na de wetswijziging (WPO) waarmee basisscholen verantwoordelijk worden voor het organiseren van een voorziening voor buitenschoolse opvang moet 100% van de scholen hieraan voldoen. De verplichting gaat in per 1 augustus 2007.

1.4 Overzicht evaluatieonderzoeken

ARTIKEL 3. VOORTGEZET ONDERWIJS

3.1 Algemene beleidsdoelstelling: leerlingen zijn goed voorbereid voor een vervolgopleiding uiteindelijk leidend tot de arbeidsmarkt.

Omschrijving

Het voortgezet onderwijs omvat het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo), het hoger algemeen voortgezet onderwijs (havo), het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo) en het praktijkonderwijs (pro).

Het voortgezet onderwijs telt ruim 900 000 leerlingen van 12 tot 18 jaar. Hun carrière in het voortgezet onderwijs is vaak beslissend voor hun succes in hun vervolgopleiding of latere werk. Met het overgrote deel van deze leerlingen gaat het prima op school, maar een fors aantal heeft extra zorg of begeleiding nodig om de schoolcarrière tot een goed einde te brengen, liefst met een diploma op zak.

Het voortgezet onderwijs biedt de leerlingen verschillende leerroutes aan, zodat zij een diploma halen dat past bij hun talenten en wensen. Uit het basisonderwijs stromen elk jaar zo’n 200 000 leerlingen de onderbouw binnen. Na 4, 5 of 6 jaar verlaat deze stroom het voortgezet onderwijs. Vele leerlingen stromen door met het vmbo-diploma naar het mbo, of vervolgen met het havo/vwo. Vanuit het havo/vwo starten veel leerlingen met een hbo- of een wo-opleiding.

De jaren op het voortgezet onderwijs vormen een interessante, maar gezien de leeftijdsfase van de leerlingen toch ook moeilijke periode. Voor de resultaten die de leerlingen in het vo bereiken is het belangrijk dat de leerlingen alle lessen volgen (inspecties op school worden strenger), niet tussentijds vertrekken (verlengen leerplicht tot 18 jaar), de lessen boeiend zijn (kundige docenten, leerwerk trajecten, maatschappelijke stage), dreigende problemen snel worden gesignaleerd (adequate Zorg Advies Teams) en aangepakt (Operatie Jong). De school heeft ook een verantwoordelijkheid om de leerlingen te begeleiden (praktijkonderwijs) naar het werk of naar het vervolgonderwijs. Wat doet de school hieraan voor de leerlingen?

Leraren en directeuren staan gelukkig steeds minder alleen in hun taak. We mogen verwachten dat de omgeving van de school meedenkt en verantwoordelijkheid neemt. Op haar beurt stelt de school zich open op. De school geeft haar omgeving de mogelijkheid om te mee te denken en te doen over de invulling van haar opleidende en opvoedende taak, om te controleren of de zaak goed gaat: de zogenoemde horizontale verantwoording. Het goed functioneren van deze horizontale relatie is een belangrijk aandachtspunt in de ontwikkeling naar nieuwe bestuurlijke verhoudingen (governance). Het voortgezet onderwijs wordt betaald door de centrale overheid. Namens de maatschappij let de Inspectie van het Onderwijs op de kwaliteit; daarnaast ziet de accountant toe op de rechtmatigheid van de uitgaven.

Het toezicht wordt binnen de sector voortgezet onderwijs, evenals in andere sectoren, door een aantal betrokkenen uitgeoefend:

– het bevoegd gezag van een instelling (het zogeheten intern toezicht);

– belanghebbenden (stakeholders) bij goed onderwijs (horizontale verantwoording);

– landelijke toezichthouders (de Inspectie van het Onderwijs, Cfi en de Auditdienst). Voor het goed functioneren van de totale jeugdketen is het van belang dat de Inspectie van het Onderwijs goed samenwerkt met de andere inspecties in het Jeugddomein.

De Tweede Kamer en de Algemene Rekenkamer controleren het beleid van de minister en het Ministerie.

In het stelsel van toezicht is sprake van proportionaliteit: des te beter het interne toezicht en de horizontale verantwoording functioneren, des te minder het verticale toezicht nodig is.

Zoals eerder aangegeven zal in 2007 worden voortgebouwd op de ervaringen van 2006 met geïntegreerd toezicht door landelijke toezichthouders en op de bevindingen rond horizontale verantwoording.

De bevindingen uit het stelsel van toezicht als geheel (inclusief het monitoren van signalen) leveren een beeld van de kwaliteit van het onderwijs en voor een risicoanalyse op stelselniveau.

Controle is nodig, maar wél binnen redelijke grenzen. Dat geldt ook voor voortgezet onderwijs. Daarom streven we naar deregulering en decentralisatie. Bij elk beleidsvoorstel wordt gestreefd naar maximale effectiviteit en minimale administratieve lasten.

Verantwoordelijkheid van de minister

De minister van OCW is verantwoordelijk voor het goed presteren van het vo-bestel, de bekostiging en de doelmatigheid. De scholen krijgen zoveel mogelijk vrijheid om hun onderwijs zelf vorm te geven teneinde het beste uit de leerling te halen. Die keuzes moeten wél worden verantwoord aan betrokkenen: met name ouders, leerlingen, personeel en inspectie.

Kritische succesfactoren

• Onderwijsarbeidsmarkt: de aantrekkingskracht van banen in het onderwijs op onderwijzend personeel en toekomstig/potentieel onderwijzend personeel.

• Demografische ontwikkelingen, zoals veranderingen in de samenstelling van de leerlingenpopulatie en het lerarenbestand.

3.2 Budgettaire gevolgen van beleid

3.3 Operationele doelstellingen

3.3.1 Stelselonderhoud: de school centraal/bevrijd

Motivatie

Door de school als instituut «te bevrijden van ketens» (Koers VO: Tweede Kamer,vergaderjaar 2003–2004, 29 200 VIII, nr. 151), krijgt de school de ruimte om zelf invulling te geven aan de manier waarop voor haar doelgroep leerlingen het meest effectief geleerd wordt (het hoe). De centrale overheid legt op hoofdlijnen vast wát geleerd moet worden.

Instrumenten

• Personele en materiële bekostiging

Voor de leerlingen ontvangen de scholen van de rijksoverheid een bedrag voor de personele en materiële kosten. Hiermee worden de scholen in staat gesteld om (onderwijs)personeel aan te stellen en te voorzien in kosten van de materiële instandhouding, zoals gebouwonderhoud, inventaris en leermiddelen, energiekosten, ict voorzieningen en schoonmaak.

Het voortgezet onderwijs kent al 10 jaar de lumpsumbekostiging voor de reguliere uitgaven. Deze bekostigingswijze garandeert de scholen een grote mate van vrijheid in de bestedingen.

• Landelijke onderwijsondersteunende activiteiten en projecten

De scholen voor voortgezet onderwijs worden verantwoordelijk voor de aansturing van de landelijke onderwijsondersteuning, zodat de scholen zelf kunnen kiezen welke kant ze op willen. De sloa-instellingen gaan dus vraaggestuurder werken, via de sectororganisatie krijgen de scholen meer verantwoordelijkheid voor de programmering. Het proces zal in 2009 starten en in 2013 afgerond zijn (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 8).

Leren door te experimenteren (€ 25 miljoen)

Thema: Doeltreffendheid hoogbegaafde leerlingen

De uit het FES-fonds beschikbare middelen zullen in 2007, 2008 en 2009 worden ingezet voor onderzoek naar de doeltreffendheid van maatregelen ter ondersteuning en begeleiding van leerlingen met een ontwikkelingsvoorsprong en hoogbegaafde leerlingen in het funderend onderwijs (hoogbegaafdheid kan pas vanaf circa 8 jaar worden vastgesteld). Maatregelen voor hoogbegaafde leerlingen die onderwerp van onderzoek kunnen zijn, zijn bijvoorbeeld versnelling van de onderwijsloopbaan, verbreding van het onderwijsaanbod, plusklassen en de begaafdheids-profielscholen in het voortgezet onderwijs.

Thema: Efficiency in het onderwijs

Het doel van dit thema is: hoe kan met de bestaande middelen, gegeven de inhoud van het onder-wijsproces, meer onderwijs worden geboden en hoe krijgen we hier meer op de feiten gebaseerde kennis over? Het voorstel richt zich primair op het voortgezet onderwijs. Het betreft hier onderzoek en experimenten gericht op het efficiënter organiseren van het onderwijsproces. De verwachting is dat met name het verder integreren van ict in de scholen een belangrijke bijdrage kan leveren aan het verhogen van het rendement van de primaire en secundaire processen in de school.

Bèta en techniek (€ 20 miljoen)

Thema: aanpassing van de fysieke leeromgeving vo aan eisen bèta/techniek

Uit de FES-middelen zal € 20 miljoen ter beschikking komen voor het moderniseren van de lokalen bèta en techniek op havo- en vwo-scholen, zodat uitdagend en praktijkgericht onderwijs kan worden gegeven. Uit onderzoek (EB Management, 2005) is gebleken dat 50% van de vo-scholen in matige of slechte omstandigheden zitten voor wat betreft de bèta- en technische infrastructuur. Dit staat een goed en stimulerend onderwijs in de weg en is negatief van invloed op de keuze van leerlingen voor een bèta- of technische vervolgopleiding (bijvoorbeeld ROA, Technotopics, 2006). De beschikbare gelden maken het mogelijk om een financiële impuls te bieden bij het oplossen van dit knelpunt bij 100 scholen.

Er wordt uitgegaan van een substantiële cofinanciering vanuit de scholen zelf, de gemeentelijke overheid of partners in het bedrijfsleven.

• Innovatie

Tal van scholen ontwikkelen nieuwe vormen van onderwijs die het talent van jongeren optimaal aanboren, en die aansluiten op de aspiratie en leerstijlen van hun leerlingen. De scholen maken daarbij gebruik van de ruimte die de regelgeving biedt, ze durven traditionele patronen te doorbreken en werken veelal samen met partners in de omgeving, onder andere bedrijven, jeugdzorg, woningcorporaties, vrijwilligerswerk, sport- en cultuurinstellingen. Zo ontwikkelt zich van onderop een beweging waarin scholen zelf innoveren, elkaar daarover informeren en elkaar aansteken.

Het innovatiebeleid is ervoor bedoeld deze processen te stimuleren, door hier impulsen aan te geven die worden ontwikkeld door de georganiseerde sector. Nu is dat nog de Schoolmanagers_VO, straks de VO_Raad. De sector ontwikkelt een innovatiestrategie die de hierboven omschreven beweging ondersteunt en versterkt. OCW verleent– op basis van een jaarlijks innovatieplan van de sector – financiële ondersteuning aan die innovatiestrategie. Daarbij geldt als belangrijkste voorwaarde dat dit plan maatschappelijk (door belanghebbenden bij goed voortgezet onderwijs) en wetenschappelijk gelegitimeerd is. Zie ook de Innovatiebrief vo: Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 800 VIII, nr. 251.

• Harmonisatie BSM

In Koers VO (Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 29 200 VIII, nr. 151) en de notitie Vmbo-het betere werk (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 30 079, nr. 1) is ingegaan op de intra- en intersectorale programmering (ruimte voor regionale invulling).

De vmbo-scholen willen naast de verplichte (eindexamen) vakken vrije ruimte om voor leerlingen het beste vakkenpakket samen te stellen. De verschillende niveaus van de materiële exploitatiebekostiging staan flexibel opereren van de school in de weg. Daarom worden deze niveaus geharmoniseerd. Alle afdelingen binnen een sector ontvangen hetzelfde bedrag per leerling voor de materiële exploitatie (met uitzondering van het tarief voor de sector techniek). Het gelijktrekken van de tarieven binnen elke sector kost ca. € 15 miljoen structureel.

• Onderbouw

Per 1 augustus 2006 is de regeling onderbouw vo (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 323, nrs. 2 en 3) in werking getreden, inclusief nieuwe kerndoelen en aangepaste normen voor de minimale onderwijstijd. Daarmee wordt meer ruimte geboden voor variëteit (maatwerk voor leerlingen, schooleigen keuzes) en voor professionaliteit van het onderwijspersoneel. De doelstelling is dat scholen optimaal gebruik maken van de vergrote beleidsruimte om zodoende maatwerk te bieden voor leerlingen en de aanpak te kiezen, die in de schoolspecifieke context het meest succesvol en wenselijk is.

Reinier is sterk in wis- en natuurkunde, vooral als hij dit kan gebruiken om een technisch product te ontwerpen en te maken. De theorie vindt hij op zich wel interessant, maar vooral in de samenhang en de technische toepassing wordt het écht boeiend. Reinier heeft geluk. Op zijn school heeft een aantal docenten wiskunde, natuurkunde, scheikunde en techniek de handen ineengeslagen om modules «industrieel ontwerpen» aan te bieden in plaats van de afzonderlijke vakken. De school van Reinier maakt dan goed gebruik van de ruimte die de regeling onderbouw vo biedt.

Het onderwijs wordt op verschillende manieren verzorgd om aan te sluiten bij verschillende interesses en leerstijlen. De ruimte om extra tijd te besteden aan onderwijs dat leerlingen prikkelt tot uitblinken, wordt aangegrepen.

Verwezen wordt nog naar de Projectgroep Onderbouw VO, het magazine, het ontwikkelen van voorbeelduitwerkingen van kerndoelen en het (doen) ontwikkelen van experimentele (flexibele) leermiddelen; ziewww.onderbouwvo.nl.

• Tweede fase

De tweede fase van havo en vwo is in 1998 ingevoerd om het onderwijsprogramma te moderniseren en de aansluiting met het hoger onderwijs te verbeteren. Uit diverse onderzoeken is echter gebleken dat de nieuwe opzet nog een aantal knelpunten vertoonde. Deze hebben vooral te maken met de overladenheid en versnippering van het programma. Ook blijkt het lastig om het goed te organiseren en was er een te geringe keuzevrijheid voor scholen. Om op deze punten tot verbetering te komen (ondermeer afschaffing deelvakken en invoering profielkeuzevak), is in nauwe samenspraak met het onderwijsveld een wijziging van de wet aangebracht, die op 1 augustus 2007 zal ingaan.

Op die datum gaan de scholen voor havo en vwo dus in het vierde leerjaar met de gewijzigde opzet van start.

Zie ook de wijziging van de WVO ter aanpassing van de profielen in tweede fase vwo en havoTweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 30 187, nr. 2.

• Internationaal: internationale leerwegen

De Onderwijsraad heeft een advies uitgebracht over de bevordering van internationale leerwegen en het internationale baccalaureaat. Daarin wordt aanbevolen de komende jaren extra inspanningen te verrichten voor ontwikkeling van deze leerwegen. Er komen enkele experimenten internationaal baccalaureaat voor Nederlandse leerlingen. Verwezen wordt naar:

– Onderwijsraadadvies, 2005: Internationaliseringsagenda voor het onderwijs 2006–2011.

– Onderwijsraadadvies, 2006: Internationale leerwegen en het internationale baccalaureaat.

– Beleidsreactie internationaliseringsagenda:Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 22 452, nr. 24.

Op de basisschool waren Kemel en Henriëtte al geïnteresseerd in wat er elders in de wereld gebeurde. Later wilden ze ook zeker in andere landen gaan werken en wonen. Internationalisering van het onderwijs is het ontwikkelen en benutten van talenten, die op een steeds internationaler getinte arbeidsmarkt bijdragen aan een sterkere kenniseconomie. Het verwerven van interculturele vaardigheden en begrip voor andere culturen binnen en buiten Europa is minstens zo belangrijk. Er komen steeds meer scholen waar kinderen als Kemel en Henriëtte terecht kunnen.

• Kwaliteitszorg/voortzetting Q5 project

Als gevolg van de wetgeving voor schoolplan, schoolgids en klachtenprocedure horen alle scholen een kwaliteitszorgsysteem te hebben. In de meeste gevallen maakt het systeem deel uit van het schoolplan, maar het daadwerkelijk uitvoeren van kwaliteitszorg is nog lang niet op alle scholen aan de orde.

Op scholen waar dat wel gebeurt vullen leerlingen vragenlijsten in over wat er beter kan op school; docenten worden door leerlingen beoordeeld. Mede dankzij het Q5 project is de nodige vooruitgang geboekt met de invoering van daadwerkelijke kwaliteitszorg op scholen, maar nog niet genoeg (ongeveer 2/3 van de vo scholen). Ook andere leerlingen hebben recht op een school waar systematisch gekeken wordt of de kwaliteit goed is en wat er beter kan.

* Op de teldatum. T.b.v. de nadere verdeling in de diverse schoolsoorten zijn de leerlingen uit de brugklassen toebedeeld. In de leerlingraming is nog geen rekening gehouden met een beperking van het aantal te financieren zorgleerlingen.

* Betreft het percentage gediplomeerden ten opzichte van het totaal aantal examenkandidaten. Binnen het voortgezet onderwijs variëren de slagingspercentages: vmbo (incl. lwoo) = 95%, havo = 91%, vwo = 94%; pro = geen diploma.

** De kwaliteit van de VO-scholen komt met name tot uiting in de resultaten van hun gediplomeerden in het vervolgonderwijs. Daarom zijn de betreffende doorstroompercentages opgenomen onder de meetbare gegevens stelsel. Deze worden gebaseerd op het onderwijsnummer. Zij kunnen voor het eerst worden gepresenteerd na de succesvolle invoering van het onderwijsnummer in alle betrokken onderwijssectoren. De invoering van het onderwijsnummer in het Hoger Onderwijs zal mogelijk in 2008/2009 een feit zijn.

Er zullen voor de tweede fase twee evaluaties worden verricht, waarvan één gericht op het geheel van de tweede fase en één specifiek op het vak lichamelijke opvoeding. Laatstgenoemde evaluatie, te voltooien per 2010. De bredere evaluatie zal, uiterlijk 2012, een verslag geven van de doeltreffendheid en effecten van deze wet in de praktijk.

3.3.2 Schooltypen sluiten goed op elkaar aan, soepele schakels

Motivatie

Als leerlingen de basisschool verlaten, mogen ze verwachten, dat het onderwijs in het voortgezet onderwijs goed aansluit op dat van de basisschool en dat hun talenten maximaal benut worden. Een deel van de leerlingen gaat naar het vwo en hoeft daarom pas in het derde leerjaar te kiezen voor een profiel. Een ander deel gaat naar het vmbo en weet dat ze volgend jaar al een keuze moeten maken uit de leerwegen. Beide groepen verwachten geen drempels tussen de onderbouw en de bovenbouw. Wel moeten de leerlingen en hun ouders zich goed realiseren dat de keuze voor een profiel of leerweg een keuze is, die de rest van je lerende en werkende leven stevig beïnvloedt. Je kiest bij het vmbo voor een technisch, administratief of verzorgend beroep; bij het vwo voor een alfa of een bèta richting.

Instrumenten

Doorontwikkeling vmbo

Voor de leerlingen van de vmbo-opleidingen wordt veel inspanningen geleverd om deze doorlopende leerlijn vanuit het basisonderwijs naar het mbo of de havo te realiseren. Er lopen nu negen projecten die daaraan bijdragen. Leerlingen kunnen een stageplaats zoeken die omgezet kan worden in een leerwerkplek wanneer zij naar het mbo gaan. Door ook het bedrijfsleven sterker te betrekken bij de samenhang tussen het vmbo en mbo, worden de kansen groter.

Dat geldt ook als de bedrijven duidelijk weten te maken waaraan zij behoefte hebben. Niet alleen blijft de opleiding in het vmbo en mbo bij de tijd, maar de leerling ziet de praktijk ook vertaald in de school.

Max volgt de vmbo-opleiding Voertuigentechniek. Daar wil hij over een jaar mee verder gaan in het mbo. Maar nu hoort hij van vrienden dat veel stof op het mbo nog eens dunnetjes wordt overgedaan. De kans is groot, dat hij na het vmbo toch niet verder wil. Als het aan hem ligt, worden de vmbo- en mbo-programma’s samengevoegd tot één doorlopende leerlijn. Dan kan hij – wie weet in een jaar minder! – ook het mbo-diploma behalen.

Er komt ruimte voor regionale programmering, waarbij het vmbo, het mbo en het bedrijfsleven gaan samenwerken. De onderwijsprogramma’s worden flexibeler. De hoofdlijnen zijn gebaseerd op:

– Koers VO: Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 29 200 VIII, nr. 151;

– Vmbo-het betere werk:Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 30 079, nr. 1.

Examens

Het huidige stelsel van centrale examinering in het voortgezet onderwijs wordt in het onderwijsveld en in de Kamer breed gesteund en is een belangrijke pijler voor de kwaliteit. Alle betrokkenen onderkennen de maatschappelijke waarde van het diploma en benadrukken het belang van deze kwaliteitsborging in het voortgezet onderwijs waarmee de doorstroomrechten van de leerling zijn verzekerd. Evenals kerndoelen en onderwijstijd is examens één van de ankerpunten voor het stelsel van voortgezet onderwijs. Zo wordt onderkend dat de examenopgaven, wat inhoud en vorm betreft, meer aansluiting moeten vinden bij de wijze van leren van de moderne leerling en meer ruimte moeten bieden aan scholen voor een eigen invulling van het onderwijsproces.

Na globalisering van de examenprogramma’s (eindtermen) voor het havo/vwo is nu ook gestart met globalisering van de examenprogramma’s voor de leerwegen van het vmbo.

Daarnaast wordt in vervolg op de succesvolle inzet van ict bij de examens voor de beroepsgerichte programma’s in de basisberoepsgerichte- en kaderberoepsgerichte leerweg (het centraal schriftelijk praktisch eindexamen), een start gemaakt met een pilot. In het havo en vwo wordt ook langzaam ervaring opgedaan met nieuwe examens waarin ict-componenten zijn verwerkt of waarbij de afname geheel of gedeeltelijk met de computer plaats gaat vinden. Het streven is, om iedere leerling in welke leerweg of profiel hij of zij examen doet, in 2010 minimaal één examen te laten afleggen dat wordt afgenomen met de computer.

Niet alleen inhoudelijk wordt er drastisch geïnnoveerd, ook in de vorm wordt gezocht naar vernieuwing. Vormen die scholen de mogelijkheid moeten bieden de leerlingen maatwerk te leveren; een beproefde vorm is intussen de examenperiode van 2 maanden voor de afname van de centraal schriftelijk praktische examens in de basisberoepsgerichte- en kaderberoepsgerichte leerweg. Er wordt nu ook een start gemaakt met de productie van dergelijke examens voor de gemengde leerweg. Een andere vergaande vorm van flexibilisering en maatwerk wordt uitgeprobeerd in een pilot voor 15 scholen voor vmbo-theoretische leerweg, havo, vwo en vavo. Hierbij kan een leerling gedurende meerdere momenten in het jaar examen doen in één of meerdere vakken.

De hoofdlijnen zijn gebaseerd op:

– Koers VO: Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 29 200 VIII, nr. 151;

– Uitwerkingsnotitie Examens Voortgezet Onderwijs,Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 800 VIII, nr. 152;

– Vmbo-het betere werk:Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 30 079, nr. 1.

Meetbare gegevens: examens

Alle activiteiten worden nauwlettend gevolgd en geëvalueerd op basis waarvan de minister besluit om de innovatie al of niet op te nemen in de examinering.

In 2007 zijn concreet de volgende resultaten te verwachten:

• evaluatie experiment examens algemeen vormende vakken en ict in de basisberoepsgerichte leerweg;

• eerste productie van een centraal schriftelijk praktisch examen voor de gemengde leerweg;

• afname en evaluatie van de examens natuurkunde op de pilotscholen;

• afname en evaluatie van het eerste jaar met meerdere examenmomenten binnen het experiment;

• nieuwe examenprogramma’s voor de leerwegen van het vmbo.

3.3.3 Leerlingen met gedrags-, leer- en sociale/emotionele problemen worden specifiek behandeld.

Motivatie

Vrijwel alle leerlingen die het voortgezet onderwijs verlaten, hebben een diploma vmbo, havo of vwo op zak. Voor circa 10% van de leerlingen heeft de school een extra inspanning moeten leveren om de leerling dat diploma te laten halen. Voor deze leerlingen met leer- en gedragsproblemen worden daarom extra voorzieningen getroffen. Zo ontvangen scholen voor het tegengaan van probleemcumulatie vanaf 1 januari 2007 extra middelen in het kader van het Leerplusarrangement. Daarnaast worden scholen in het kader van het veiligheidsbeleid extra gefaciliteerd door ondermeer het organiseren van Reboundvoorzieningen.

Ten slotte heeft 91% van de vo-scholen een Zorg- en Adviesteam (ZAT) waarin structureel wordt samengewerkt tussen de school, instellingen voor welzijn (maatschappelijk werk), jeugdgezondheidszorg (schoolarts of schoolverpleegkundige), leerplicht, bureau jeugdzorg en politie. Dit interdisciplinaire overleg wordt benut als de school problemen bij kinderen en jongeren constateert waarvoor ze zelf geen expertise in huis heeft.

De school van Max heeft net als 91% van de vo-scholen een Zorg- en Adviesteam (ZAT). Emma heeft thuis en op school problemen. Besloten wordt om haar casus in te brengen in het ZAT. Aan tafel zit ook bureau Jeugdzorg waar Emma nog niet mee in aanraking was gekomen, maar haar broer Erik wel. De casussen van Emma en Erik lijken op elkaar. Maar Erik is door traag handelen van zorgverleners in het verleden compleet ontspoord. Door het snel samenbrengen van de verschillende disciplines binnen het ZAT, kan via Bureau Jeugdzorg snel een behandelplan voor Emma worden opgesteld dat in combinatie met het onderwijsprogramma kan worden uitgevoerd. In tegenstelling tot Erik is er voor Emma goede hoop dat zij op tijd wordt geholpen.

Instrumenten

Leerplusarrangement en opvang nieuwkomers

De ene school heeft het zwaarder dan de andere, door andere factoren dan feitelijke leerachterstanden. Met de aanvullende bekostiging van het Leerplusarrangement worden scholen die te maken hebben met opeenstapeling van problemen (bij een bepaald percentage leerlingen uit achterstandswijken) in staat gesteld om maatwerk te leveren (maximaliseren van de schoolprestaties door onder meer het voeren van expliciet taalbeleid), voortijdig schoolverlaten tegen te gaan en uiteindelijk even goed te presteren als de overige scholen. De samenwerking met de omgeving van de school is hierbij belangrijk. Samen met bijvoorbeeld de ouders, de gemeente en de jeugdwelzijnsorganisaties kan aan deze leerlingen passend onderwijs worden gegeven. Ook is er aanvullende bekostiging voor de eerste opvang van nieuwkomers om ze de Nederlandse taal te leren (invoering per 1 januari 2007).

Verwezen wordt nog naar:Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 27 020, nr. 44;Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 27 020, nr. 46;Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 27 020, nr. 54.

Uitvoeren maatregelen Plan van Aanpak Veiligheid

Een veilig schoolklimaat is een noodzakelijke voorwaarde voor leerlingen en docenten om goed te kunnen presteren. De schoolleiding is de eerstverantwoordelijke voor het bevorderen van de veiligheid op school, natuurlijk in gezamenlijkheid met leerlingen, ouders en de omgeving van de school. Om deze verantwoordelijkheid waar te maken, worden scholen door OCW ondersteund. Alle samenwerkingsverbanden vo ontvangen extra bekostiging voor het realiseren van reboundvoorzieningen waar leerlingen met een moeilijk gedrag tijdelijk onderwijs en opvang krijgen (operatie Jong). Daarnaast worden scholen ondersteund bij de nadere invulling en de implementatie van hun veiligheidsbeleid, bijvoorbeeld doordat zij extra middelen voor leerlingbegeleiding ontvangen, maar ook met het Centrum School en Veiligheid waar scholen terecht kunnen voor informatie en advies. De Onderwijsinspectie ziet toe op de veiligheid op school en op het beleid van scholen op dat terrein.

Verwezen wordt nog naar:

• Plan van aanpak veiligheid in het onderwijs en de opvang van risicoleerlingen (Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 29 240, nr. 5);

• Voortgangsrapportage plan van aanpak veiligheid (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 240, nr. 8).

Jeugdbeleid en Zorg- en Adviesteams (ZAT’s)

De afgelopen jaren is in het kader van de uitvoering van de Jeugdagenda van Operatie Jong via het project Zorgstructuren in en rond de school (ZioS) gewerkt aan de realisatie van een landelijk dekkend zorgnetwerk in en rond scholen dat voldoet aan bepaalde samenhangende kwaliteitseisen. Hierin staat de leerling centraal. Er kan snel passende hulp worden geboden als dat nodig is. Elke leerling krijgt de zorg en begeleiding die hij of zij nodig heeft.

Het aantal ZAT’s rondom scholen is de laatste jaren flink gestegen. In 2006 en in 2007 wordt op basis van de tot nu toe behaalde resultaten in ZioS in 21 proeflocaties met succesvolle ZAT’s met twee keer € 2 miljoen in de onderwijssectoren po, vo en bve geëxperimenteerd met een kwaliteitsimpuls voor de ZAT’s (de uitvoerende regie van het ZAT stevig verankeren en deskundigheidsbevordering van leden van het ZAT). In 2008 zijn de resultaten uit de experimenten zichtbaar en is bekend is voor welke aanpak landelijk kan worden gekozen.

Verwezen wordt naar:

• Kabinetsnotitie Operatie Jong: sterk en resultaatgericht voor de jeugd (Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 29 284, nr. 2);

• Brief aan Tweede Kamer van 22 november 2004 over de Jeugdagenda (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 284, nr. 5);

• Voortgang plan van aanpak zorgstructuren in Voortgangsrapportage Operatie Jong 2005 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 284, nr. 10);

• Jeugdagenda, versnelde aanpak knelpunten Jeugdbeleid (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 29 284, nr. 14);

• Jeudagenda, voortgang plan van aanpak zorgstructuren in Voortgangsrapportage Operatie Jong 2006 (Tweede Kamer 2005–2006, 29 284 nr. 21).

Voortijdig schoolverlaten: verlenging leerplicht

Voor een uitgebreide toelichting op de aanpak van het voortijdig schoolverlaten wordt verwezen naar hoofdstuk IV: Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie. In het voortgezet onderwijs wordt ter ondersteuning van het beleid gericht op het tegengaan van vsv de volledige leerplicht verlengd tot het moment dat de in Nederland wonende kinderen 18 jaar zijn.

Meetbare gegevens

Leerplusarrangement en opvang nieuwkomers: de trends en ontwikkelingen worden gevolgd aan de hand van een kwantitatieve monitor. Naar verwachting verschijnen de resultaten van de nulmeting van de kwantitatieve monitor medio 2007. Na vier jaar vindt een kwalitatieve evaluatie plaats van de regeling. Het evaluatieonderzoek geeft inzicht in de relatie tussen inzet van middelen Leerplusarrangement en de ontwikkeling op scholen.

Uitvoeren Plan van aanpak Veiligheid: de resultaten van de 1e veiligheidsmonitor komen na de zomer van 2006 beschikbaar. Dit is een nulmeting, de monitor zal vervolgens iedere twee jaar worden uitgevoerd, zodat de ontwikkelingen goed kunnen worden gevolgd.

3.3.4 Het leeraanbod gericht op sociale en maatschappelijke vaardigheden neemt toe + Leerling krijgt vaker te maken met maatschappelijke praktijk.

Motivatie

Leerlingen halen niet alleen een diploma: daarnaast ontwikkelen ze zich ook tot volwassen en zelfstandige mensen. De ouders zijn eerstverantwoordelijk voor de opvoeding, maar de school levert ook een bijdrage. Naast de lessen zorgt een maatschappelijke stage voor hun ontwikkeling en voor hun kennis van de maatschappij. Ook de sportbeoefening is bepalend voor hun ontwikkeling.

Bevorderen maatschappelijke stages

De maatschappelijke stage draagt enerzijds bij aan het vergroten van de maatschappelijke betrokkenheid van leerlingen, hun sociale vaardigheden en hun burgerschapsbesef. Anderzijds levert de maatschappelijke stage een bijdrage aan het vergroten van de aantrekkelijkheid van het onderwijs. Want leerlingen kunnen in deze opzet leren door te doen en kennismaken met de praktijk. Scholen worden in het schooljaar 2006/2007 via een aparte regeling rechtstreeks gefaciliteerd voor de in- en uitvoering van de maatschappelijke stage. Vanaf 2007 worden de middelen toegevoegd aan de reguliere bekostiging. Daarnaast worden scholen ondersteund bij de implementatie, bijvoorbeeld via een helpdesk, de verspreiding van good-practices en de ontwikkeling van methodieken.

Max is verzot op voetbal. De school regelt dat hij terecht kan op de sportclub om eens in de week een deel van de voetbaltraining van de E-tjes (8–11 jarigen) te verzorgen. De discipline van het op tijd komen bij de training en het respect dat hij krijgt van de jongeren zonder dat hij van zijn vuisten gebruik hoeft te maken, zorgen ook voor een beter gedrag op school.

Zie ook de brief aan de TK, voortgang maatschappelijke stage (Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 29 200 VIII, nr. 41) en de brief aan de Tweede Kamer, stand van zaken maatschappelijke stage (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 800 VIII, nr. 213).

Bevorderen van sport en bewegen in het onderwijs

Sport en bewegen zijn in de opvoeding en het onderwijs aan jongeren onmisbaar voor de totale ontwikkeling, in het bijzonder voor de motorische ontwikkeling. Sport draagt bij aan diverse positieve waarden. Sport en bewegen zorgen voor de ontwikkeling van de fysieke gezondheid, door het voorkomen van sportuitval, het tegengaan van bewegingsarmoede en het tegengaan van overgewicht. Sport is goed voor de sociale gezondheid van individuen en de samenleving door het bijbrengen van waarden en normen, versterken van integratie en het bevorderen van veiligheid. Ook draagt sport bij aan de mentale gezondheid van jongeren door verbeterde gevoelens van welbevinden en zelfrespect, doorzettingsvermogen en zelfstandigheid. Sport is één van de uitingen van bijzondere, persoonlijke talenten. Leerlingen kunnen allerlei persoonlijke talenten verkennen en ontplooien op dat vlak. Tenslotte draagt sport bij aan onderwijsdoelstellingen door binding aan de school, het voorkomen van voortijdig schooluitval en schoolverzuim en de verbetering van schoolprestaties, houding en ambities.

Josine had last van overgewicht en hield niet van sporten. Tijdens de gymles kreeg Josine een break-dance-clinic van de dansschool uit het dorp; daarna konden de leerlingen 10 weken meedoen aan een kennismakingscursus na schooltijd. Dit spoort Josine aan; zij is samen met twee vriendinnen lid geworden van de dansschool. Het blijkt dat zij veel talent heeft, zij heeft er veel plezier in en ook met haar gewicht gaat het de goede kant op. Ook kan zij zich op school beter concentreren.

Verwezen wordt nog naar:

• Alliantie OCW & NOC*NSF «School&Sport samen sterker» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 800 VIII, nr. 258).

• Nota «Tijd voor sport – Bewegen, Meedoen en Presteren» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 30 234, nr. 2).

Het streven in de begroting 2006 was dat in 2007 een kwart van de scholen hun leerlingen de mogelijkheid biedt om een maatschappelijke stage te doen. In 2005 bood reeds 20% van de scholen deze mogelijkheid. De verwachting is dat het in 2006 op 75% van de scholen mogelijk is.

Sportgeoriënteerde scholen zijn actief op het gebied van sport, maar hier gaan minder zware criteria gelden dan bij sportactieve scholen. De criteria hiervoor zijn nog in ontwikkeling.

3.4 Overzicht evaluatieonderzoeken

ARTIKEL 4. BEROEPSONDERWIJS EN VOLWASSENENEDUCATIE

4.1 Algemene beleidsdoelstelling: Deelnemers aan het beroepsonderwijs zijn goed voorbereid voor een plaats op de arbeidsmarkt of een vervolgopleiding. Deelnemers aan de volwasseneneducatie kunnen volwaardig deelnemen aan de Nederlandse samenleving.

Omschrijving

Van de beroepsbevolking in Nederland (15–64 jaar) heeft ongeveer 29% een middelbare beroepsopleiding als hoogste vooropleiding. Elk jaar kiezen ongeveer 485 000 jongeren voor een beroepsopleiding in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). De regionale opleidingencentra (roc’s) bieden naast beroepsonderwijs ook volwasseneneducatie aan. Zo’n 127 000 volwassenen maken daar elk jaar gebruik van. De roc’s zijn daarmee een belangrijke pijler onder de Nederlandse economie én samenleving. Zij vervullen een belangrijke maatschappelijke functie gericht op een maximale participatie van jongeren en volwassenen aan de Nederlandse maatschappij.

Om er voor te zorgen dat Nederland zich ontwikkelt tot een toonaangevende kenniseconomie is het noodzakelijk dat zoveel mogelijk jongeren hun school afmaken en minimaal een startkwalificatie halen. Vernieuwing en innovatie van het beroepsonderwijs zijn hiervoor een voorwaarde. Belangrijk is vervolgens dat de mbo docent de ruimte krijgt en wordt toegerust om deze ontwikkelingen onderdeel van zijn werk te maken.

Verantwoordelijkheid van de minister

De minister schept via de huidige bekostiging, regelgeving, afspraken met bestuurlijke partijen en via voorlichting de juiste randvoorwaarden voor kwalitatief goed, toegankelijk, doelmatig en beheersbaar middelbaar beroepsonderwijs. Daarnaast is de minister verantwoordelijk voor het toezicht, het meten van resultaat, het afleggen van rekenschap en waar nodig interveniëren. Gemeenten ontvangen een rijksbijdrage educatie voor de inkoop van educatieve activiteiten bij roc’s. Gekozen is de verantwoordelijkheid voor de educatie te decentraliseren naar gemeenten omdat zij het beste zicht hebben op de lokale behoefte.

Kritische succesfactoren

• Goede samenwerking tussen partners in het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie (bve-raad, Kenniscentra voor beroepsonderwijs en bedrijfsleven (KBB’s), Vereniging kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven (Colo), gemeenten en VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten), Het platvorm beroepsonderwijs (HPBO), Stichting van de Arbeid/sociale partners (STAR)).

• Conjuncturele ontwikkelingen

Meetbare gegevens

Toelichting:

Deze indicatoren geven aan in hoeverre de algemene doelstelling wordt bereikt en welke waarden uiteindelijk worden nagestreefd. Als het onderwijsnummer succesvol is ingevoerd zal zo mogelijk een indicator opgenomen worden over het aantal met succes afgeronde educatietrajecten. Op dit moment zijn deze gegevens niet beschikbaar.

4.2 Budgettaire gevolgen van beleid

4.3 Operationele doelstellingen

4.3.1 Instandhouding van het stelsel

Motivatie

Het stelsel van het beroepsonderwijs wordt zodanig toegerust dat roc’s en kbb’s kunnen voldoen aan de door de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) gestelde toegankelijkheids-, doelmatigheids- en kwaliteitseisen bij het verzorgen van beroepsonderwijs en het ontwikkelen en onderhouden van een landelijke kwalificatiestructuur.

Instrumenten

Bekostiging

• Het verzamelen van bekostigingsgegevens, conform de richtlijnen die hiervoor zijn opgenomen in het Uitvoeringsbesluit Wet Educatie en Beroepsonderwijs.

• Het verstrekken van een bedrag per roc en kbb via de lumpsum.

De bekostiging van onderwijsinstellingen, kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven en gemeenten is gebaseerd op de WEB en de rekenregels zijn uitgewerkt in het Uitvoeringsbesluit WEB. Er zijn aparte bekostigingsmodellen voor de onderwijsinstellingen en de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven. De middelen voor het beroepsonderwijs (het vastgestelde macrobudget) worden verdeeld over de onderwijsinstellingen aan de hand van het aantal ingeschreven deelnemers en het aantal diploma’s. Bij de verdeling wordt rekening gehouden met de opleidingen, de leerweg en het niveau van het diploma. De kbb’s worden door OCW bekostigd op basis van het aantal kwalificaties dat ze hebben ontwikkeld, het aantal leerbedrijven dat ze hebben erkend en het aantal bpv-plaatsen bij leerbedrijven dat door deelnemers is bezet. Vanaf het bekostigingsjaar 2007 wordt voorzien in een overgangsbekostiging als gevolg van de ontwikkeling van een nieuwe kwalificatiestructuur (zie paragraaf 4.3.5). Aanpassing van het macro-budget voor de onderwijsinstellingen en de kenniscentra kan plaatsvinden op grond van beleidsmatige overwegingen en in verband met autonome ontwikkelingen (deelnemersontwikkelingen). Het historisch bepaalde budget vormt de basis. (zie ook het eindrapport van het IOO (instituut voor overheidsuitgaven) Beoordeling allocatiesysteem mbo, 28 juni 2005, Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 27 451, nr. 44.

• Vanaf 2006 starten de voorbereidingen voor het groot onderhoud van het bekostigingsmodel voor het mbo

Het groot onderhoud moet leiden tot wetgeving in 2008. Dan is er de beschikking over zowel het onderwijsnummer als over de resultaten van de experimenten die in het kader van de vernieuwing van de kwalificatiestructuur plaatsvinden. Daarmee kunnen andere wijzen van bekostiging en dus ook andere prikkels in beeld komen. Het groot onderhoud is erop gericht uiterlijk 2010 een integraal vernieuwd allocatiemodel beschikbaar te hebben. Dat jaartal is het richtpunt, omdat de nieuwe kwalificatiestructuur dan volledig is ingevoerd en het herontwerp mbo is gerealiseerd.

Regelgeving

• Deregulering; Wetsvoorstel DAL (Deregulering en vermindering Administratieve Lasten).

Het wetsvoorstel DAL is voor de zomer 2006 naar de Raad van State gestuurd en gaat vervolgens in het najaar van 2006 naar de Tweede Kamer. Beoogd wordt het wetsvoorstel in augustus 2007 in werking te laten treden.

Toezicht

• Governance

De activiteiten op het terrein van «goed bestuur» in de bve-sector worden vanaf 2007 voortgezet. De belangrijkste zaken betreffen de afronding van de scheiding van de rollen van intern toezichthouder en bestuurder binnen instellingen, en volledige invoering governancecode van de bve-sector. Ten tweede de eerste openbare benchmark van de bve-sector, te gebruiken als instrument bij de horizontale verantwoording. Ten derde het proportioneel toezicht. Ten vierde de invoering van het onderwijsnummer. Er wordt naar gestreefd het onderwijsnummer met ingang van het studiejaar 2006/2007 in productie te nemen.

Meetbare gegevens

Toelichting:

De onderdelen 1 tot en met 3 betreffen ramingsgegevens.

Het aantal deelnemers aan het mbo, de gemiddelde prijs per mbo deelnemer en het percentage gediplomeerden zijn indicatoren op basis waarvan een globale inschatting kan worden gemaakt van de toegankelijkheid, de doelmatigheid en de kwaliteit van het beroepsonderwijs.

Tot op heden is er geen streefwaarde afgesproken met Kenniscentra beroepsonderwijs-bedrijfsleven over het aantal erkende leerbedrijven. Het aantal (bezette) beroepspraktijkvorming plaatsen (bpv-plaatsen) binnen het aantal erkende leerbedrijven is een betere indicator. Deze gegevens zijn nu nog niet beschikbaar, maar er wordt aan gewerkt deze in de toekomst wel beschikbaar te hebben.

4.3.2 Voldoende geschikt onderwijspersoneel

Motivering

De overheid is verantwoordelijk voor de randvoorwaarden voor het arbeidsmarkt- en personeelsbeleid. De instellingen zijn primair verantwoordelijk voor het personeelsbeleid. Het beleid is gericht op versterking van de ondernemende professional (competentieontwikkeling) voor het verzorgen van innovatief beroepsonderwijs en educatie, het behoud en het voorkomen van uitstroom van personeel als gevolg van arbeidsongeschiktheid, het terugdringen van het ziekteverzuim en het aantrekken van voldoende bekwaam personeel dat zich al werkend voor de onderwijsfunctie in de sector kwalificeert. Voor meer informatie hierover wordt verwezen naar Koers BVE (27 451, nr. 33), Programma Onderwijspersoneel. Een goed werkende onderwijsarbeidsmarkt; beleidsplan Onderwijspersoneel (bijlage bij 29 200 VIII, nr. 151) en het arboplusconvenant bve.

Instrumenten

• Middelen voor duale opleidingstrajecten, op- en doorscholing onderwijsondersteunend personeel, mobiliteit, bekwaamheidsdossiers en versterken integraal personeelsbeleid (IPB),

In het kader van de beperking van regelgeving is in 2005 besloten om deze middelen aan het decentrale (lumpsum) budget van de instellingen toe te voegen, om de instellingen in staat te stellen een actief arbeidsmarkt- en een versterkt (integraal) personeelsbeleid te voeren. De regeling duale opleidingstrajecten wordt niet verlengd en er wordt geen nieuwe regeling zij-instroom gepubliceerd. Als gevolg hiervan worden de indicatoren «duale opleidingstrajecten» en «aantal zij-instroom trajecten» niet meer specifiek gemeten en niet meer opgenomen in onderstaande tabel «meetbare gegevens».

• Plan van aanpak versterking IPB 2005–2007 van de Bve-raad en de uitvoering hiervan,

• Arbeidsmarktbarometer,

• Arboplusconvenant bve, vermindering ziekteverzuimpercentage.

Door middel van deze instrumenten worden onder andere het aantal vervulde vacatures gemeten en de gegevens met betrekking tot ziekteverzuim geregistreerd.

Meetbare gegevens

¹ Geldt voor het schooljaar 2003–2004.

² Geldt voor het schooljaar 2004–2005

Toelichting

1. Ongeveer 48% van de leraren in de sector is vijftig jaar of ouder. In het schooljaar 2004–2005 was de openstaande vacature-intensiteit voor leraren 0,6% in vergelijking met 0,4% in 2003–2004. Vanwege de toenemende vergrijzing en de daarmee gepaard gaande uitstroom is het niet realistisch de komende jaren een streefwaarde voor het percentage openstaande vacatures van onder de 0,6% op te nemen. Voor 2006 en verder wordt er daarom naar gestreefd het percentage rond de 0,6% te houden.

2. Daarnaast is het beleid gericht op vermindering van ziekteverzuim. In het Arboplusconvenant bve is een reductie van 20% op 1 april 2007 ten opzichte van juni 2002 afgesproken.

3. Via de tweejaarlijkse Odin-monitor wordt het oordeel van mbo-deelnemers over de docenten gemeten. Sinds 2001 krijgt de docent een 3,3 (op een schaal van 1 tot 5). Voor 2007 wordt gestreefd naar een cijfer van 3,4.

4. Een eenduidig beleid voor beloningsdifferentiatie ontbreekt nog op de meeste instellingen, hetgeen de komende periode ook ontwikkeld dient te worden. Er wordt gestreefd naar een toename van het aantal instellingen met een eenduidig beleid voor beloningsdifferentiatie van 7% in 2004 naar 20% in 2007.

4.3.3 Meer innovatie door samenwerking tussen instellingen en hun omgeving

Motivering

Het waar gewenst bundelen van de afzonderlijke regelingen en budgetten voor innovatie in het (middelbaar-)beroepsonderwijs in een innovatiebox. Onderwijsinstellingen worden hiermee rechtstreeks gesubsidieerd om zelf in overleg met hun samenwerkingspartners in de regio innovatie vorm te geven. Het gaat om innovatieprojecten die breed worden opgepakt met als doel het innovatieresultaat te laten verankeren in de eigen organisatie. Richtinggevend voor deze regionale innovaties zijn de landelijke thema’s opgenomen in de innovatieagenda en zoals vastgelegd in de regeling innovatiebox. Daarnaast is er nog een afzonderlijke innovatie-stimulering, het innovatiearrangement, bedoeld om nog niet eerder ontwikkelde, experimentele innovatieprojecten op regionaal dan wel sectoraal niveau financieel te ondersteunen, die zonder deze aanvullende middelen onvoldoende kans zouden hebben.

Instrumenten

• In 2006 wordt door middel van een regeling een innovatiebox ingesteld voor de bve-sector.

De regeling kent een looptijd tot en met 2009. Voor de sectoren vmbo en hbo zal vanaf 2007 bij de inzet van de innovatieregelingen aansluiting worden gezocht bij de inhoudelijke thema’s van de innovatieagenda.

• In 2006 wordt de regeling innovatiearrangement gecontinueerd. De uitvoering blijft ongewijzigd.

Het Platform Beroepsonderwijs (HPBO) zal in goede samenwerking met de Stichting van de Arbeid (STAR) zorg dragen voor de uitvoering van de innovatiearrangementen. In het innovatiearrangement 2006 wordt inhoudelijk een link gelegd met de thema’s van de innovatieagenda. Alleen samenwerkingsverbanden van onderwijsinstellingen (vmbo-mbo-hbo) met bedrijven komen in aanmerking voor een bijdrage uit het innovatiearrangement onder de voorwaarde dat er sprake is van co-financiering van de betrokken partijen. Het innovatiearrangement wordt vooralsnog voor onbepaalde tijd gecontinueerd. Het eindperspectief van het innovatiearrangement blijft het inzakken in de innovatiebox, maar het tijdstip waarop dat gebeurt, geschiedt in overleg met de betrokken bestuurlijke partijen.

Meetbare gegevens

De resultaten van de innovatiebox worden jaarlijks gemonitord. Deze monitor is in september 2007 voor het eerst beschikbaar. In 2006 worden de plannen en geformuleerde doelen per thema geïnventariseerd. In 2007 worden de plannen voor 2007 in kaart gebracht en wordt gerapporteerd over de realisatie van de in 2006 gestelde doelen.

4.3.4 Minder deelnemers die de school voortijdig verlaten

Motivering

Uit een oogpunt van economische ontwikkeling en maatschappelijke cohesie is het van belang dat zoveel mogelijk jongeren minimaal een startkwalificatie behalen. Dit is een diploma op minimaal havo, vwo of mbo-2 niveau. Teveel jongeren hebben zo’n diploma nog niet gehaald als ze de school verlaten, dat beperkt hun mogelijkheden op de arbeidsmarkt aanzienlijk. Met het gevoerde beleid wordt voortgang geboekt, maar niet genoeg. Daarom wordt de aanpak van voortijdig schoolverlaten geïntensiveerd. Hierover is de Kamer op 28 april 2006 geïnformeerd via de perspectievennota Aanval op de uitval (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 26 695, nr. 32). Een voortijdige schoolverlater (vsv’er) is gedefinieerd als een jongere van 12 tot 23 jaar die zonder startkwalificatie het onderwijs minimaal 1 maand heeft verlaten. Uitval van jongeren kent een bredere problematiek dan uitsluitend voortijdig schoolverlaten. Met de Operatie Jong werkt dit kabinet aan een samenhangende aanpak van de jeugdproblematiek. Binnen deze samenhangende aanpak werkt OCW vanuit zijn verantwoordelijkheid aan beter onderwijs om het voortijdig schoolverlaten tegen te gaan.

Instrumenten

• Preventieve maatregelen in het primair onderwijs (artikel 1), het voortgezet onderwijs (artikel 3) en het middelbaar beroepsonderwijs ter voorkóming van voortijdig schoolverlaten. Bijvoorbeeld de aanpak van taalachterstanden op jonge leeftijd (voor- en vroegschoolse educatie), de invoering van zorgadviesteams (ZAT’s), meer aandacht voor zorgleerlingen via het leerwegondersteunend onderwijs en meer praktijkgericht beroepsonderwijs in een doorlopende leerlijn.

• Regionale meld- en coördinatiefunctie voortijdig schoolverlaten (mc’s) en grote stedenbeleid:

De huidige structurele inzet voor de registratie van vsv’ers en trajectbegeleiding door rmc’s wordt voortgezet.

• Interdepartementaal beleidsonderzoek bve (IBO bve):

In het kader van het IBO bve is structureel extra geld (zie tabel budgettaire gevolgen van beleid) beschikbaar voor:

1. Versterking van begeleiding van zorgleerlingen in het mbo. Hiermee kunnen deze leerlingen vergelijkbare begeleiding krijgen zoals die nu in het vmbo bij het leerwegondersteunend onderwijs wordt geboden. Dit bevordert een succesvolle doorstroom van vmbo naar mbo.

2. Maatwerk voor (potentiële) vsv’ers in het mbo. Het is belangrijk en urgent om ook in het mbo voor (potentiële) uitvallers een op maatwerk toegespitste aanpak in te richten, die effectief aansluit bij de diverse achtergronden en (opvoed)culturen van de jongere. In het mbo is nu slechts sprake van losse projecten die nauwelijks een vervolg kunnen krijgen.

3. Zorgadviesteams in het mbo. In het voortgezet onderwijs beschikt het overgrote deel van de scholen over een zorgadviesteam. Deze aanpak, waarbij scholen in samenwerking met andere instanties (zoals jeugdzorg, GGD en maatschappelijk werk) problemen bij jongeren snel signaleren en hulp bieden, is daar succesvol. Minder dan tweederde van de roc’s heeft een zorgadviesteam. Het streven is dat alle roc’s een ZAT opzetten.

• Kwalificatieplicht (verlenging volledige leerplicht) tot de 18e verjaardag:

De huidige partiële leerplicht voor 17-jarigen blijkt in de praktijk niet handhaafbaar, omdat er slecht zicht is op de doelgroep. Daarom wordt deze vervangen door een kwalificatieplicht (volledige leerplicht) tot 18 jaar. De planning is om de benodigde wetswijziging met ingang van het schooljaar 2007/2008 van kracht te laten worden. Voor een effectieve uitvoering van deze maatregel is extra aanbod aan onderwijs, versterking van de handhaving (onder andere samenwerking tussen gemeentelijke leerplicht- en rmc-functie) en een betere registratie van verzuim en voortijdig schooluitval nodig (aansluitend bij het onderwijsnummer). Hiervoor komt in 2006 € 6 miljoen beschikbaar, oplopend tot circa € 130,5 miljoen vanaf 2008. Deze middelen worden verantwoord op de artikelen 3 (voortgezet onderwijs), 4 (beroepsonderwijs en volwasseneneducatie) en 11 (studiefinanciering).

• Leerwerkplicht voor jongeren van 18 tot 23 jaar:

Gemeenten worden in staat gesteld meer dwang uit te oefenen op niet leerplichtige vsv ’ers zonder werk om weer te gaan leren en/of werken. Op grond van de huidige rmc regelgeving is medewerking van de niet leerplichtige vsv’er aan het verstrekken van aanvullende informatie en aan een traject vrijblijvend. Dit wordt veranderd zodat gemeenten er voor kunnen kiezen deze groep te verplichten tot medewerking, door ze bijvoorbeeld uitsluitend van een uitkering te voorzien indien ze meedoen aan het traject. In samenhang met de verlenging van de leerplicht tot 18 jaar wordt nu een wetswijziging voorbereid die per schooljaar 2007/2008 van kracht moet worden.

• Vsv’ers die werk hebben via (nieuwe) combinaties van werken en leren alsnog een startkwalificatie laten halen. Werkloze vsv’ers via maatwerktrajecten weer aan het leren en/of werken te zetten. Dit samen met andere ketenpartners zoals gemeenten en de Centra voor Werk en Inkomen (CWI).

• Convenanten met top 12 rmc-regio’s:

Om het aantal vsv’ers op korte termijn te verminderen zijn in 2006 met de 12 rmc-regio’s met het hoogste aantal vsv’ers convenanten afgesloten om tot minimaal 10% vermindering van het aantal vsv’ers te komen aan het einde van schooljaar 2006/2007 ten opzichte van 2004/2005. Eind 2007 worden de resultaten en aanpak van deze eenmalige impuls geëvalueerd. Hiervoor is in totaal € 16 miljoen beschikbaar verdeeld over de jaren 2006 en 2007.

• «ESF»-middelen (middelen Europees Sociaal Fonds) voor beroepsbegeleidende leerweg en voortijdig schoolverlaten:

Wegens het vroegtijdig sluiten van het ESF-loket in 2006, heeft het kabinet tijdens de voorjaarsnotabesluitvorming besloten incidenteel middelen vrij te maken ter ondersteuning van projecten van onderwijsinstellingen voor versterking van de beroepsbegeleidende leerweg en aanpak voortijdig schoolverlaten. In 2006 bedraagt deze bijdrage € 40 miljoen en in 2007 € 10 miljoen.

• Aanpak jeugdwerkloosheid:

De Taskforce Jeugdwerkloosheid en het midden- en kleinbedrijf (mkb) Nederland hebben medio 2006 ruim 30 000 extra (leer)werkbanen voor jongeren gerealiseerd ten opzichte van 2003. Doelstelling is dat in 2007 in totaal 40 000 extra (leer)werkbanen gerealiseerd worden.

• Ter bevordering van de werkgelegenheid en economische groei is in de werktop van december 2005 afgesproken om € 40 miljoen beschikbaar te stellen voor fiscale maatregelen op het terrein van stages en scholing van werkenden (waaronder Erkenning Verworven Competenties (EVC)).

Meetbare gegevens

Toelichting:

1. De nationale indicator betreft het aantal nieuwe vsv’ers die gedurende een geheel schooljaar door de rmc’s zijn geregistreerd. Voortijdig schoolverlaten wordt deels veroorzaakt door onderwijsgebonden factoren en deels door andere (sociaal-maatschappelijke) factoren. Het OCW beleid richt zich op onderwijsgebonden factoren.

2. Het aantal herplaatste voortijdig schoolverlaters is het aantal vsv-ers dat door rmc’s gedurende een geheel schooljaar terug is geleid naar school, werk of andere voorzieningen (bijvoorbeeld zorg). OCW stelt een specifieke uitkering beschikbaar voor de gemeentelijke rmc-functie. Voor deze indicator is geen landelijke streefwaarde afgesproken. Het gaat hier om een groep jongeren met diverse problemen buiten het onderwijs waarbij herplaatsing afhankelijk is van bijvoorbeeld schuldsanering of het beschikbaar zijn van woonruimte.

3. De EU-indicator betreft het aandeel jongeren van 18–24 jaar zonder startkwalificatie ten opzichte van het totaal aantal jongeren in deze leeftijd in Nederland. Dit percentage wordt gemeten op basis van de enquête beroepsbevolking (EBB) van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

4. Het streefcijfer in 2010 (85%) is in EU-verband afgesproken.

4.3.5 Aantrekkelijk beroepsonderwijs dat aansluit op de behoeften van de deelnemers, de arbeidsmarkt, de samenleving en het vervolgonderwijs

Motivering

Het onderwijsaanbod van instellingen moet voortdurend goed aansluiten op de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, de samenleving en de beroepskolom. Tevens moet het onderwijs goed aansluiten op de gevarieerde leerbehoeften van een brede populatie deelnemers om iedereen «bij de les» te houden. Er moet vertrouwen zijn in de – landelijk geldige – diploma’s en daarmee in de kwaliteit van de examens van de opleidingen. Het vernieuwde beroepsonderwijs is meer op de praktijk gericht en meer vraaggestuurd. Om dat te bereiken richten onderwijsinstellingen nieuwe opleidingen en nieuwe examens in, die gericht zijn op de door kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven ontwikkelde nieuwe kwalificatieprofielen. Dit herontwerp kwalificatiestructuur/mbo gebeurt fasegewijs, waarbij de ervaringen worden benut voor de verdere verbetering. Instellingen zorgen samen met (leer-)bedrijven en kenniscentra voor de verbetering van de beroepspraktijkvorming, met voldoende en geschikte praktijkplaatsen (leerwerk-, stage- en waar nodig ook simulatieplaatsen) en goede begeleiding van deelnemers. De overheid stimuleert en ondersteunt deze vernieuwing en verbetering.

Instrumenten

• Herontwerp kwalificatiestructuur/mbo: Regeling vaststelling kwalificatieprofielen 2006/2007. Een beschikking aan het procesmanagement herontwerp kwalificatiestructuur/mbo en de evaluatie van experimenten 2005–2006.

Via de regeling vaststelling kwalificatieprofielen 2006/2007 stelt OCW de nieuwe kwalificatieprofielen vast die voldoen aan de kwaliteitseisen. Daarnaast financiert OCW de activiteiten van het procesmanagement herontwerp kwalificatiestructuur, de activiteiten van het procesmanagement herontwerp mbo en de experimentele opleidingen mbo. OCW start tevens het wetgevingstraject herontwerp kwalificatiestructuur/mbo (ten behoeve van structurele situatie).

• Examens mbo: Regeling standaarden & normering examenkwaliteit en tarieven KCE-onderzoek (onderzoek KwaliteitsCentrum Examinering) en het beschikbaar stellen van een stimuleringsbudget.

OCW financiert de vaste kosten van KCE en stelt op voorstel van KCE de standaarden voor examenkwaliteit bij ministeriële regeling vast, inclusief de normering en de tarieven voor het KCE-onderzoek. Daarnaast verstrekt OCW aan instellingen extra middelen via de lumpsum voor de borging en waar nodig verbetering van de examenkwaliteit van mbo-opleidingen.

• Praktijkplaatsen: Regeling stagebox en het beschikbaar stellen van een stimuleringsbudget.

OCW faciliteert instellingen om te zorgen dat in principe elke moeilijk plaatsbare deelnemer op de niveaus 1 en 2 over een geschikte praktijkplaats beschikt. OCW faciliteert Colo (vereniging kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven) om samen met de kenniscentra te zorgen voor extra scholing van leermeesters/praktijkopleiders die werkzaam zijn bij leerbedrijven.

• Fes middelen: Bij augustusbesluitvorming in de MR van 24 augustus 2006, heeft het kabinet € 230 miljoen aan FES-middelen beschikbaar gesteld voor ’Beroepsonderwijs in bedrijf’. Deze middelen komen in twee tranches beschikbaar. Een eerste tranche van € 115 in 2007, waarvan € 82 250 bestemd voor OCW (zie tabel 4.2 budgettaire gevolgen van beleid) en € 32 500 voor EZ. De tweede tranche van € 115 komt in 2008 beschikbaar na een evaluatie. Deze middelen worden ingezet voor de volgende doelstellingen:

• 7000 leer/werktrajecten voor jongeren op maat en 20 000 voor volwassenen;

• Fonds «versterking beroepsonderwijs-bedrijfsleven» (inclusief regie regionale keten);

• 4200 EVC procedures;

• 5400 docentstages in het bedrijfsleven;

• Ontwikkeling van leer- en examenmateriaal per nieuwe opleiding.

  De inzet van de middelen voor de activiteiten van bedrijven via het fonds «versterking beroepsonderwijs – bedrijfsleven» wordt nader toegelicht en verantwoord op de begroting van het ministerie van Economische zaken. Voor een nadere toelichting op de inzet van de middelen voor de ontwikkeling van EVC-procedures en de uitvoering van EVC-trajecten wordt verwezen naar paragraaf 4.3.6 «Bevorderen Leven Lang Leren (projectdirectie Leren & Werken)».

Meetbare gegevens

Toelichting:

1. De indicatoren «aantal kwalificatieprofielen», «aandeel examens van onvoldoende kwaliteit» en «percentage moeilijk plaatsbare leerlingen op de mbo-niveaus 1 en 2 met een erkende stage-/simulatieplaats» geven een beeld van de voortgang van de ingezette vernieuwing en de kwaliteit van het beroepsonderwijs.

2. Het percentage bij indicator 2 «aandeel examens van onvoldoende kwaliteit» geeft het aandeel afkeurende verklaringen op totaal van door KCE uitgereikte verklaringen weer. Basiswaarden voor studiejaar 2004/2005 waren 42% goedkeurende verklaringen, 46% voorwaardelijke verklaringen en 2% afkeurende verklaringen. Streefwaarde is het studiejaar 2006/2007.

3. Bij indicator 3 is geen basiswaarde beschikbaar. Het behaalde resultaat is pas achteraf bekend via de landelijke monitor.

4.3.6 Bevorderen Leven Lang Leren (projectdirectie Leren & Werken)

Motivering

Elke deelnemer moet de mogelijkheid krijgen om zijn of haar talenten te ontplooien in een leeromgeving die het beste past. Het gaat hierbij niet alleen om het initiële leertraject, maar ook om trajecten voor mensen die reeds werkzaam zijn of (weer) willen zijn (leven lang leren).

Instrumenten

• De «Tijdelijke stimuleringsregeling leren en werken». Deze regeling bevordert de samenwerking tussen scholingsinstellingen, bedrijven en gemeenten om nieuwe duale trajecten, EVC-methodieken en leerwerkloketten te realiseren (zie ook artikelen 6 en 7 hoger onderwijs, paragraaf 3.4).

• Realiseren on-linemarktplaats leren en werken. Doel is om een onafhankelijk en zo compleet mogelijk overzicht van informatie op het gebied van leren en werken te bieden.

• Associate Degree. In het studiejaar 2006–2007 starten 11 pilots met korte programma’s in het HBO. Doel is te achterhalen hoe groot de behoefte is aan een tweejarig programma binnen de HBO-bachelor opleidingen. (Zie brief aan de Tweede Kamer:Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 29 410, nr. 42).

• Individuele leerrekening. Er wordt een experiment uitgevoerd met een individuele leerrekening voor laagopgeleide werknemers om te achterhalen of een eigen budget lager opgeleiden motiveert tot deelnemen aan scholing.

• Om de acties te ondersteunen zal een communicatiecampagne plaatsvinden.

• Fes middelen: Bij augustusbesluitvorming in de MR van 24 augustus 2006, heeft het kabinet Fes middelen beschikbaar gesteld voor Beroepsonderwijs in bedrijf (zie onder 4.3.5). Een onderdeel hiervan is dat 4 200 EVC procedures zullen worden gerealiseerd. Hierbij wordt ervan uitgegaan dat via cofinanciering uit eigen bijdragen van partijen 10 000 EVC trajecten worden gerealiseerd.

De projectdirectie Leren & Werken wordt verlengd tot 1 januari 2008. Het actieplan en de begroting van de projectdirectie zullen naar aanleiding van deze verlenging worden aangepast. Hieraan wordt gewerkt.

Meetbare gegevens

* Inclusief FES-claim

Toelichting:

1. De samenwerkingsverbanden die zijn ontstaan naar aanleiding van de «Tijdelijke stimuleringsregeling leren en werken» moeten leiden tot in totaal 15 000 extra duale trajecten. Dit betreft leerwerktrajecten gericht op inpassing in het arbeidsproces of het behalen van een beroepskwalificatie.

2. Daarnaast streeft de projectdirectie Leren en Werken er naar gedurende haar bestaan 20 000 extra EVC-trajecten te realiseren.

3. Nederland streeft naar een deelnamepercentage van tenminste 20% in 2010, het niveau van de twee best presterende Europese landen in 2000. Dit is een in EU-verband afgesproken streefcijfer.

4.3.7 Meedoen in de samenleving

Motivering

Onderwijs moet bereikbaar zijn voor iedereen. Deelnemers moeten daarbij ook hun eigen verantwoordelijkheid nemen en daarop aanspreekbaar zijn. Daarbij zal rekening worden gehouden met hun specifieke kenmerken. Ook volwassenen moeten door het volgen van een opleiding of cursus kunnen meedoen in de Nederlandse samenleving. Dit kan zowel betrekking hebben op de persoonlijke ontplooiing als op het vinden van een baan.

Instrumenten

• De Nederlandse gemeenten ontvangen jaarlijks de rijksmiddelen educatie. Op grond van de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) zijn zij verplicht overeenkomsten te sluiten met roc’s voor de inkoop van educatieve activiteiten. Per 1 januari 2007 treedt het nieuwe inburgeringstelsel in werking. In het kader hiervan zijn er enkele wijzigingen ten aanzien van de omvang en de inzet van het educatiebudget:

1. de middelen voor opleidingen Nederlands als tweede taal (NT2) op de niveaus 1 en 2 die tot inburgering worden gerekend, zijn overgeheveld naar de begroting van Justitie.

2. de rijksbijdrage educatie voor de grote steden (de G-31) wordt opgenomen in de brede doeluitkering (bdu) «sociaal, integratie en veiligheid» van het grotestedenbeleid. Voor de inzet op educatie is een prestatie-indicator overeengekomen; de steden bepalen vooraf hun ambitie op dit terrein.

• Onderdeel van de educatie is de alfabetisering van Nederlandssprekenden. Eind 2005 is daarom het Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006–2010 Van A tot Z betrokken met de Tweede Kamer besproken (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 29 800 VIII, nr. 226) en(Tweede kamer vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 142). Dit plan heeft de uitvoering van het Meerjarenplan Alfabetisering 2003–2006 versneld. Het biedt tevens het beleidskader voor de bestrijding van laaggeletterdheid in de jaren 2007–2010.

Voor de uitvoering van diverse, vooral preventieve, activiteiten uit het Aanvalsplan Laaggeletterdheid wordt geput uit verschillende onderdelen van de OCW-begroting (zoals voor- en vroegschoolse educatie, zie artikel 1 primair onderwijs). Uit de cultuur- en mediabegroting (zie de artikelen 14 en 15) worden in 2007 opnieuw extra uitgaven voor leesbevorderingsprojecten bekostigd. Voor overige uitvoeringsactiviteiten is in 2006 «de Subsidieregeling Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006–2010» vastgesteld. Op grond hiervan (en hun jaarlijks in te dienen activiteitenplannen) verrichten het Centrum voor Innovatie van Opleidingen (Cinop), de Stichting Lezen & Schrijven (L & S) en de Stichting Expertisecentrum ETV.nl (ETV) gecoördineerd een groot aantal uitvoerende activiteiten.

• Met ingang van 1 januari 2006 is leerlinggebonden financiering ingevoerd in het middelbaar beroepsonderwijs. Roc’s en aoc’s (Agrarische opleidingscentra) kunnen voor geïndiceerde deelnemers met een beperking leerlinggebonden financiering aanvragen.

Meetbare gegevens

Toelichting:

a. Het effect van het Aanvalsplan Laaggeletterdheid wordt onderzocht in de jaarlijkse Monitor Alfabetisering. In het voorjaar van 2007 ontvangt de Tweede Kamer voor het eerst de aangekondigde «brede» versie van deze monitor, waarin aan de hand van zes «mijlpalen» zoveel mogelijk informatie over de resultaten wordt opgenomen. Het gaat dan onder meer om het leesniveau van leerlingen in het voortgezet onderwijs, het aantal actief betrokken werkgevers, aantal en spreiding van provinciale en gemeentelijke aanvalsplannen/leesbevorderingsplannen en het aantal deelnemers aan een basiscursus bij de roc’s.

b. Van 1 januari 2006 tot en met 1 april 2006 zijn 500 aanvragen behandeld waarvan aan 470 een lgf-subsidie is verstrekt. In augustus komt een nieuwe reeks aanvragen binnen. De verwachting is dat in 2006 in totaal 1200 aanvragen binnenkomen.

4.3.8 Meer eigen verantwoordelijkheid van deelnemers voor hun leerloopbaan

Motivering

Het is belangrijk dat de leerloopbaan van deelnemers aansluit bij de maatschappelijke behoefte naar een goed opgeleide en breed inzetbare beroepsbevolking. In overleg met de omgeving bepaalt de deelnemer zijn leerloopbaan. Hier heeft de deelnemer een eigen verantwoordelijkheid. De deelnemer wordt met loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) in staat gesteld tijdig een juiste studiekeuze te maken en tijdens de loopbaan adequate begeleiding te krijgen. De medezeggenschap van de deelnemer wordt versterkt zodat de deelnemer beter in staat is zijn belangen binnen de instelling te behartigen. Er wordt gewerkt aan imagoverbetering van het mbo-onderwijs; studiekeuzevoorlichting wordt verder vorm gegeven.

Instrumenten

• LOB: de deelnemer wordt met loopbaanoriëntatie en -begeleiding in staat gesteld tijdig een juiste studiekeuze te maken en tijdens de loopbaan adequate begeleiding te krijgen. De roc’s ontvangen extra middelen in de lumpsum voor versterking van de LOB van de deelnemer.

• Medezeggenschap: er wordt gewerkt aan wettelijke verankering van medezeggenschap van de deelnemers. Het wetsvoorstel wordt eind 2006 aan de Tweede Kamer aangeboden.

• Overige instrumenten zoals financiële middelen om het imago van het mbo te verbeteren, om de keuzevoorlichting voor vo-scholieren te versterken en ten behoeve van het JOB, zodat de belangen van de deelnemers in het mbo behartigd worden.

Meetbare gegevens

Toelichting:

ODIN (landelijke tevredenheidsonderzoek onder mbo deelnemers) is het landelijke deelnemerstevredenheidsonderzoek dat de JOB laat uitvoeren om te meten hoe mbo’ers hun onderwijs ervaren. De JOB wil met deze tweejaarlijkse meting de mening en ervaring van de mbo’ers over hun onderwijs meegeven.

4.4 Overzicht evaluatieonderzoeken

ARTIKEL 5. TECHNOCENTRA

5.1 Algemene beleidsdoelstelling: Het financieel ondersteunen van technocentra ter versterking en vernieuwing van de kennisinfrastructuur in de regio en ter verbetering van de aansluiting tussen het technische beroepsonderwijs en het bedrijfsleven.

Omschrijving

Binnen de algemene doelstelling dienen de technocentra zich te laten leiden door de regionale knelpunten en uitdagingen. Ook dient een belangrijke focus te ontstaan op de landelijke prioriteit van bètatechniek. Het uitgangspunt van het Deltaplan bètatechniek is een integrale aanpak van de tekorten aan bèta’s en technici, bijdragend aan de in Europees verband onderschreven doelstelling van 15% meer uitstroom van gediplomeerden uit hogere bèta-en technische opleidingen in 2010. Dit uitgangspunt is daarmee ook onderdeel van de werkzaamheden van de technocentra.

Verantwoordelijkheid van de minister

De minister is verantwoordelijk voor voldoende (bèta en) technici in het middelbaar beroepsonderwijs.

Kritische succesfactoren

• Conjuncturele ontwikkelingen (in de technische sector)

5.2 Budgettaire gevolgen van beleid

5.3 Doelstellingen nieuwe Kaderregeling Technocentra

Motivatie

Voor de jaren 2006 tot en met 2010 is een nieuwe Kaderregeling Technocentra vastgesteld met als (hoofd)doel het versterken en vernieuwen van de kennisinfrastructuur en verbetering van de aansluiting beroepsonderwijs-bedrijfsleven in de technische sector en drie daarvan afgeleide doelstellingen:

a. Het bevorderen van de circulatie en de toepassing van kennis tussen instellingen, tussen instellingen en ondernemingen of tussen instellingen, ondernemingen en derden;

b. Gezamenlijke benutting door verschillende instellingen van hoogwaardige en moderne apparatuur ten behoeve van technisch beroepsonderwijs;

c. Bevordering van een goede aansluiting van technisch beroepsonderwijs op opleidingsbehoeften van de arbeidsmarkt.

Binnen deze doelstellingen dienen de technocentra zich te laten leiden door de regionale knelpunten en uitdagingen. Ook moet daarbij een duidelijke focus zijn op de landelijke prioriteit van bètatechniek.

Instrumenten

In 2007: op basis van de Kaderregeling Technocentra 2006–2010 wordt aan de 14 technocentra een basissubsidie verleend ter ondersteuning van de basisactiviteiten van de technocentra voor zover en indien die basisactiviteiten voldoen aan één van de drie subsidiedoelstellingen zoals hierboven genoemd en vastgelegd in de Kaderregeling Technocentra 2006–2010. Daarnaast kan een technocentrum een aanvraag indienen voor speerpuntsubsidie (mits aan een technocentrum voor hetzelfde boekjaar basissubsidie is verleend). Een project waarvoor het technocentrum speerpuntsubsidie aanvraagt dient een realisatie te zijn van eveneens één van de drie subsidiedoelstellingen zoals hierboven genoemd en daarnaast dient deze nog te voldoen aan een additionele doelstelling. Voor de jaren 2007 tot en met 2010 adviseert het bestuur van het Platform Bèta Techniek de minister over de te kiezen inhoudelijke thema’s voor de speerpuntsubsidie voor deze jaren. Het Platform Bèta Techniek heeft nog geen advies uitgebracht over de inhoudelijke thema’s voor de speerpuntsubsidie voor het jaar 2007. De minister stelt de thema’s voor de betreffende jaren vast.

Om voor bovengenoemde subsidies in aanmerking te komen moeten de technocentra een subsidieaanvraag indienen. De nieuwe Kaderregeling Technocentra 2006–2010 kent een andere wijze van beoordeling van de subsidieaanvragen van de technocentra. De beoordeling van de aanvragen is overgedragen aan het Platform Bèta Techniek. De subsidieaanvragen worden ingediend bij het Platform Bèta Techniek. Het Platform Bèta Techniek zal de aanvraag vervolgens aan de Expertgroep Bèta Techniek (onafhankelijke deskundigen) doorgeleiden met het verzoek om advisering. Vervolgens zal het Platform Bèta Techniek het advies aanbieden aan de minister. De minister neemt op basis van het advies een besluit over de subsidieaanvragen.

Meetbare gegevens

De subsidiëring aan technocentra gedurende de periode 2006 tot en met 2010 vindt plaats op basis van de Kaderregeling Technocentra 2006 tot en met 2010. Bij de aanvraag voor subsidie dient het technocentrum een activiteitenplan, een regio-analyse en een begroting in. De regio-analyse dient een analyse van de knelpunten en mogelijkheden in de regio te bevatten in relatie tot de doelstellingen onder het kopje motivatie en in relatie tot de doelstelling van het project. Daarnaast dient het technocentrum in de regio-analyse voldoende te onderbouwen dat de activiteiten waarvoor subsidie wordt aangevraagd een effectieve bijdrage zullen leveren aan ófwel de oplossing van de in de regio gesignaleerde knelpunten ófwel aan de benutting van de in de regio gesignaleerde mogelijkheden.

Het Platform Bèta Techniek evalueert de werkzaamheden van de technocentra. De eerste resultaten hiervan komen in 2007 beschikbaar.

ARTIKELEN 6 EN 7. HOGER ONDERWIJS

6.1 Algemene beleidsdoelstelling: studenten zijn goed voorbereid op de nationale en internationale arbeidsmarkt en op het vervullen van hun rol in de intellectuele voorhoede van de maatschappij

Omschrijving

Voldoende aanbod van kenniswerkers is een absolute voorwaarde voor een succesvolle, internationaal concurrerende kennissamenleving. Stijging van het opleidingsniveau van de beroepsbevolking heeft immers direct effect op de arbeidsproductiviteit en op het innovatievermogen van de economie.

Naast een economische functie vervult het hoger onderwijs uiteraard ook andere functies. De studenten van vandaag zijn de intellectuele voorhoede van morgen, cruciaal in het maatschappelijk debat, in de vernieuwing van wetenschappen en in de overdracht van culturele waarden en tradities. Hoger onderwijs moet studenten motiveren om tijdens hun studie het beste uit zichzelf te halen, zodat zij zich optimaal kunnen ontplooien en zich breed kunnen oriënteren.

Om het innovatief vermogen van Nederland te versterken, zullen bedrijfsleven en maatschappelijke sectoren optimaal moeten kunnen profiteren van de publieke kennisinfrastructuur. Samenwerking tussen bedrijven en onderwijsinstellingen en een sterke groei van kennisintensieve (hightech) starters zijn hierbij van groot belang.

Verantwoordelijkheid van de minister

• De minister schept via de bekostiging, regelgeving, afspraken met bestuurlijke partijen en via voorlichting de juiste randvoorwaarden voor kwalitatief goed, toegankelijk en doelmatig hoger onderwijs. Daarbij richt haar rol zich op faciliteren, stimuleren en bewaken van het stelsel van hoger onderwijs.

• De algemene doelstelling betreft een verantwoordelijkheid voor het gehele stelsel en wordt nader uitgewerkt in de operationele doelstellingen (zie 6.3).

Kritische succesfactoren

• Bereidheid van de bevolking om verder te leren.

• Bereidheid van universiteiten en hogescholen om samen te werken met bedrijven en onderzoeksinstellingen.

• Responsiviteit van bedrijven naar onderwijs, onderzoek en innovatie.

• Goed onderzoeksklimaat.

Meetbare gegevens

* Op de langere termijn streeft de overheid ernaar dat in 2020 50% van de Nederlandse beroepsbevolking tusen 25 en 44 jaar hoger opgeleid is. Een aandeel van 50% hoogopgeleiden in 2020 is haalbaar onder de voorwaarden dat institutionele hervormingen die tot nu toe onorthodox heten, worden doorgevoerd en succesvol zijn en dat fincnaiering voor deze ambitie beschikbaar is. Gedacht kan hier worden aan meer selectie bij inschrijving, collegegelddifferentiatie en een open bestel. Na experimenten op het terrein van deze institutionele hervormingen die zijn gestart in deze kabinetsperiode, zal een volgend kabinet nadere en verdergaande besluiten op deze terreinen moeten nemen (zie ook de Kabinetsreactie op rapport van de Onderwijsraad «De helft van Nederland hoger opgeleid»,Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 29 410, nr. 41).

** De waarden van deze indicatoren verschillen flink per sector. Er zijn geen streefwaarden geformuleerd, omdat werkloosheid, baanzoekduur en baanniveau sterk afhankelijk zijn van de conjunctuur. De verwachting is dat door de aantrekkende economie werkloosheid en baanzoekduur zullen verminderen.

6.2 Budgettaire gevolgen van beleid

* Hierin is opgenomen een subsidieverlening van € 1,6 miljoen per jaar voor de jaren t/m 2007 aan de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden voor het Maritiem Simulator Trainingscentrum (MSTC). Deze begrotingsvermelding vormt voor deze subsidieverlening de wettelijke grondslag als bedoeld in artikel 4:23, derde lid, onder c, van de Algemene Wet Bestuursrecht. Vanaf 2008 maakt deze vergoeding deel uit van de rijksbijdrage van genoemde hogeschool. In de middelen voor reguliere bekostiging zijn ook enkele posten voor overige uitgaven verwerkt.

** De middelen voor het Deltaplan bèta/techniek hebben niet alleen betrekking op het hbo maar zijn onderwijsbreed en deels ook voor het Ministerie van Economische Zaken. In 2006 is voor het project VTB (Verbetering techniek basisonderwijs) voor 300 basisscholen € 1,7 miljoen extra vrijgemaakt t.l.v. de middelen uit 2007.

*** Deze middelen zijn bestemd voor het gehele hoger onderwijs.

**** Vanaf 2006 zijn de hbo en wo-middelen voor de IB-Groep en CFI samengevoegd. Vanaf 2004 is dit al uitgevoerd voor de Apparaatsuitgaven.

* Deze middelen zijn bestemd voor het gehele hoger onderwijs.

** Vanaf 2006 zijn de hbo en wo-middelen voor de IB-groep en CFI samengevoegd op artikel 6 (zie tabele 6.2).