Alle drie de hoofdtaken vergen meer inzet vanwege de toegenomen instabiliteit in de wereld. Om deze taken te kunnen uitvoeren stelt Defensie militaire eenheden gereed die daarvoor kunnen worden ingezet.

De Minister is verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen en daadwerkelijk inzetten van eenheden om de veiligheid van het eigen en bondgenootschappelijk grondgebied te handhaven. Verder is de Minister in samenwerking met bondgenoten verantwoordelijk voor de uitvoering van bijdragen aan missies voor conflictpreventie, crisisbeheersing en vredesopbouw, zowel in Europa als daarbuiten. Het Koninkrijk der Nederlanden draagt daarmee bij aan de handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde. De eenheden kunnen ook worden ingezet ten behoeve van nationale taken en het verlenen van (internationale) noodhulp.

Beleidsartikel 1 Inzet biedt een overzicht van de gehele inzet van de krijgsmacht. Dit betreft de bijdragen van Defensie aan onder andere crisisbeheersingsoperaties, contributies aan gezamenlijk gefinancierde NAVO- en EU-operaties, inzet voor nationale en koninkrijkstaken en overige inzet. In Beleidsartikel 1 is de verantwoording opgenomen van de additionele uitgaven voor inzet onder verantwoordelijkheid van de Commandant der Strijdkrachten (CDS). In de beleidsartikelen 2 tot en met 5 wordt de taakuitvoering verantwoord van de marine, landmacht, luchtmacht, marechaussee en de aan hen gemandateerde inzet, voor zover deze niet valt onder artikel 1.

Nederlandse militairen zijn in 2024 wederom breed ingezet voor vrede en veiligheid.

Eind februari 2022 is Rusland met een grote strijdmacht Oekraïne binnen gevallen waardoor de veiligheidsomgeving van de NAVO-partners drastisch is veranderd. Nederland steunt de Oekraïense strijdkrachten volop. Een groot deel van deze steun, waaronder het commercieel aangeschafte materieel en diverse trainingen voor Oekraïense militairen waar Nederland aan bijdroeg, loopt via artikel 1 - Inzet.

De Russische agressie zorgt ervoor dat de verdediging van het bondgenootschappelijk gebied meer aandacht heeft gekregen. Dit komt onder andere tot uiting bij bijdragen in NAVO-verband, waaronder de bijdrage aan de enhanced Forward Presence (eFP) inzet in Litouwen en de inzet van MQ9-s vanuit Roemenië. Daarnaast zijn er vier F-35s ingezet in Estland voor de enhanced Air Policing (eAP) missie en vier F-35s gereed gesteld voor de versterking van de NAVO posturing binnen de enhanced Vigilance Activities (eVA).

In Bosnië en Herzegovina droeg Nederland substantieel bij aan de EU-missie EUFOR Althea, met als doel om bij te dragen aan stabiliteit en veiligheid in de Westelijke Balkan. Deze inzet bestond uit een infanteriecompagnie, een Human Intelligence (HUMINT)-team en enkele stafofficieren. Deze bijdrage werd volgens planning in oktober afgebouwd naar het HUMINT-team en maximaal zeven stafofficieren.

In het Midden-Oosten liep in 2024 de spanning verder op in bijna alle landen, hetgeen uiteindelijk leidde tot diverse gewapende conflicten. Defensie droeg ook in 2024 substantieel bij aan de NAVO missie in Irak en levert tot juni 2025 de force commander van de missie, een helikopterdetachement en force protection. Om waar nodig Nederlandse burgers te kunnen evacueren werden militairen en militair materieel ingezet en bereidde Nederland zich voor op diverse scenario’s in het Midden-Oosten. Ook voerde Nederland twee repatrieringsvluchten uit vanuit Libanon. Defensie droeg bij aan diverse maritieme missies, zoals aan Prosperity Guardian met Zr.Ms. Tromp en Aspides met Zr.Ms. Karel Doorman, in reactie op de raketaanvallen van de Houthi’s op koopvaardijschepen in de Rode Zee. Daarnaast werden bijdragen aan EMASoH, Atalanta en Combined Maritme Forces (CMF) voorgezet.

Defensie continueerde de bijdragen aan verschillende overige missies zoals UNTSO, UNIFIL en USSC.

Figuur 5

Nationale inzet

Defensie voert taken uit ten behoeve van civiele overheden, zowel als structurele nationale taken als in incidentele militaire bijstand of ondersteuning. Onder deze taken vallen o.a. de taken van de KMar, de Kustwacht Nederland en de Kustwacht Caribisch gebied, luchtruimbewaking, de Bijzondere Bijstandseenheden en de Explosieven Opruimingsdienst Defensie. De financiële middelen van deze taken zijn opgenomen in de verschillende begrotingsartikelen van Defensie en zijn vastgelegd in wet- of regelgeving, inclusief ministeriële besluiten, convenanten of arrangementen.

Host Nation Support (HNS)

HNS (gastlandsteun) is de militaire ondersteuning die door Nederland wordt geleverd aan bondgenootschappelijke eenheden en NAVO-organisaties die verblijven op of zich verplaatsen over Nederlands grondgebied. Dit is een verplichting die ten grondslag ligt aan de NAVO en in verschillende Memorandums of Understanding (MOU’s) is vastgelegd.

Overige inzet

De situatie in de Rode Zee en de Golf van Aden bleef in 2024 zeer gespannen. De veiligheidsdreiging, als gevolg van aanvallen van Houthi-rebellen uit Jemen met raketten, drones en op water gedragen geïmproviseerde explosieven (WBIED's), bleef hoog. De Nederlandse overheid bij monde van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat raadde sinds december 2023 de Nederlands gevlagde koopvaardij af om door dit gebied te varen. De koopvaardij volgde dit advies op en koos ervoor de route om Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika te volgen. Als de situatie rond Houthi’s verbeterd, is de verwachting dat er weer vraag naar Vessel Protection Detachments (VPD) zal ontstaan. De piraterij in deze wateren is het afgelopen jaar, na vele jaren van afname, toegenomen.

Om het geïntegreerde karakter te borgen wordt besluitvorming over het Budget Internationale Veiligheid (BIV) interdepartementaal voorbereid en uitgevoerd.

Om een snellere en effectieve steunverlening aan Oekraïne te bewerkstelligen heeft Defensie in 2024 in toenemende mate bijgedragen aan internationale samenwerkingsovereenkomsten. Defensie betaalt dan een bijdrage aan een ander land of fonds, die daar vervolgens materiaal voor Oekraïne mee aanschaft. In de begroting was voor deze uitgaven een bedrag begroot als opdracht onder de crisisbeheersingsoperaties. In 2024 is ervoor gekozen om deze uitgaven niet in de vorm van opdrachten te verstrekken, maar in de vorm van bijdragen. Vanwege technische beperkingen is dit niet gepresenteerd in bovenstaande tabel. Van het gerealiseerde bedrag van € 2,7 miljard onder de opdrachten bedroeg in 2024 circa 60% van de uitgaven Oekraïne (circa € 1,5 miljard) op dit artikel een bijdrage. De overige uitgaven (circa € 1,2 miljard) waren rechtstreekse opdrachten aan bedrijven.

In onderstaande tabel wordt voor 2024 weergegeven hoeveel budget per missie begroot was en gerealiseerd is.

Verplichtingen

De hogere verplichtingen ten opzichte van de vastgestelde begroting zijn met name het gevolg van de materiële steun aan Oekraïne. Deze was niet toegekend ten tijde van de ontwerpbegroting, maar gedurende 2024 is budget uit algemene middelen overgeheveld naar de defensiebegroting voor de te leveren steun aan Oekraïne.

Uitgaven

enhanced Forward Presence Lithuania (eFP LTU)

Ook in 2024 heeft Defensie een bijdrage geleverd aan de versterkte militaire aanwezigheid van de NAVO in Litouwen. De tweede rotatie 2024 was aanzienlijk groter in aantal militairen omdat Nederland de Commandant Battlegroup eFP LTU leverde. De extra uitgaven bedroegen hiervoor € 3,8 miljoen. De onderhoudskosten van het materieel zijn door toenemende ouderdom van het materieel toegenomen met € 1,4 miljoen en het munitieverbruik was € 1,2 miljoen hoger.

Contributies

De post contributies omvat de Nederlandse contributiebijdragen aan Internationale Organisaties en samenwerkingsverbanden. Voorbeelden hiervan zijn de NAVO, de Alliance Operations & Missions (AOM), de EU, de European Peace Facilty (EPF) en de Strategic Airlift Capability (SAC) C-17. De uitgaven aan contributies zijn met name hoger vanwege de contributiebijdrage aan SAC C-17. Deze is € 6,5 miljoen hoger als gevolg van een aanpassing in het betaalschema. De contributiebijdrage aan EPF is ook hoger dan geraamd, vanwege hogere uitgaven voor de European Union Military Assistance Mission Ukraine (EUMAM).

Aspides

Ten tijde van het tot stand komen van de ontwerpbegroting was nog geen sprake van Nederlandse deelname aan de EU-operatie Aspides. In de loop van 2024 is middels kamerbrieven 29521, nr. 478 en nr. 479 kenbaar gemaakt dat het kabinet heeft besloten tot inzet van het Joint Support Ship Zr.Ms. Karel Doorman in EU-operatie Aspides (nr. 478) en tevens het Force HeadQuarters (FHQ) te accommoderen aan boord van Zr.Ms. Karel Doorman (nr. 479).

enhanced Vigilance Activities (eVA) MQ9 Roemenië

In de Kamerbrief 28676/30806, nr. 442 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de inzet van de MQ-9 Reaper, die vanaf het einde van het eerste kwartaal 2024 vanuit Roemenië deel neemt aan de versterking van de NAVO Oostflank. De brief was van 17 oktober 2023 en de inzet was geen onderdeel van de ontwerpbegroting. De totale additionele uitgaven van deze inzet zijn voor een periode van twaalf maanden geraamd op € 14,0 miljoen. Op huidige realisatie zijn nog geen afwijkingen te melden.

Materiële steun Oekraïne

De uitgaven voor levering van materieel aan Oekraïne zijn begroot in artikel 1 Inzet. Gedurende 2024 heeft het kabinet meer middelen toegekend aan de steun aan Oekraïne waardoor een hogere realisatie mogelijk was. In het budgettair overzicht Oekraïne (H3.5) wordt meer inzage gegeven in de uitgaven ten behoeve van de steun aan Oekraïne.

Non Combatant Evacuation (NEO) Libanon/Israël/Jordanië

Eind 2023 is besloten tot de activiteiten ten behoeve van de NEO Libanon/Israël/Jordanië, die daarom geen onderdeel van de ontwerpbegroting waren. Deze activiteiten betroffen, in verschillende stadia gedurende 2024, personeel dat gereed stond om evacuaties uit te voeren of noodhulp te bieden, een C-130 toestel en een patrouilleschip.

Nationale Inzet

Militaire bijstand en steunverlening (Financiering Nationale Inzet Krijgsmacht)

Defensie verleent militaire bijstand (MB) voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid (OOV) en voor de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde (SHRO). Deze bijstand wordt zowel door de KMar geleverd als door andere eenheden van Defensie. Daarnaast wordt bijstand verleend in geval van een ramp of crisis, of de vrees voor het ontstaan daarvan (Wet Veiligheidsregio). Verder kan een civiele autoriteit/ Minister een beroep doen op militaire steunverlening in het openbaar belang (MSOB). Ook in het Caribische deel van het Koninkrijk worden door Defensie soortgelijke vormen van militaire bijstand en steunverlening verleend.

Nationale Inzet Krijgsmacht

Evenals voorgaande jaren waren in 2024 militairen van de Krijgsmacht dagelijks actief in Nederland en het Caribische deel van het Koninkrijk. Defensie levert jaarlijks ondersteuning aan civiele autoriteiten in de vorm van luchtobservatiecapaciteit (UAS), searchcapaciteit, duikcapaciteit en het zoeken naar en/of het opruimen van (geïmproviseerde of conventionele) explosieven door de Explosieven Opruimingsdienst, o.a. bij de jaarlijks terugkerende evenementen als Koningsdag, Dodenherdenking, Bevrijdingsdag en Prinsjesdag. Ook leverde Defensie militaire bijstand tijdens demonstraties door Pegida, blokkades van snelwegen door Extinction Rebellion en de studentenprotesten op de campus van de Erasmus Universiteit in Rotterdam.

Begin 2024 waren in het kader van militaire steunverlening in het openbaar belang twee Chinook helikopters ingezet ter ondersteuning voor de urgente noodzaak tot damversterking bij de Overlaatdam in Maastricht, als gevolg van hoogwater in het Waterschap Limburg. Ter voorkoming van onbeheersbare natuurbranden heeft de specialistische waterboorcapaciteit van Defensie in een aantal regio's in Nederland een aantal calamiteiten(water)putten gerealiseerd.

Koninklijke Marechaussee

De KMar leverde in 2024 personele capaciteiten tijdens voetbalwedstrijden en demonstraties van onder andere Extinction Rebellion Nederland. Ook werden er door KMar ondersteunende politietaken uitgevoerd op en rondom het aanmeldcentrum Ter Apel ter handhaving van de openbare orde en veiligheid. De KMar heeft ook gedetineerden begeleid tussen het Caribisch Gebied en Nederland en visa versa. Daarnaast leverde de KMar luchtobservatiecapaciteit (UAS) aan de politie ter ondersteuning van strafrechtelijke onderzoeken.

Caribisch Gebied

In 2024 heeft het commandement Zeemacht in het Caraïbisch gebied (CZMCARIB) 14 maal militaire bijstand, variërend van helpend tot optredend, geleverd aan de autoriteiten van de landen en eilanden van het Koninkrijk. Het personeel van C-ZMCARIB heeft in totaal 4.436 mensoefendagen aan bijstand uitgevoerd gedurende het jaar.

Het Search Team van de Compagnie In De West (CIDW) verleende tweemaal bijstand in het kader van doorzoekingen van gevangenissen, woningen, percelen en voertuigen. De Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD) en geniegroep van CIDW kwamen viermaal in actie op Curaçao, Aruba en Bonaire om munitie, vuurwerk en explosieve stoffen te vernietigen. Op Aruba leverde het Marine Squadron CARIB (MSC) bijstand in de vorm van statische observatie ter ondersteuning van de lokale autoriteiten in het kader van het in kaart brengen en rapporteren van illegale aanlandingen. Op Curaçao leverde CIDW bijstand in de vorm van statische observatie ter ondersteuning van de lokale autoriteiten in het kader van onderzoek naar illegale vuilstort en vuilverbranding. Op Bonaire leverde de bemanning van de Zr.Ms. Pelikaan en de CURMIL bijstand aan de lokale autoriteiten in het verband met het opruimen van een aangespoelde oil spill. Op Sint Maarten ondersteunden Detachement Sint Maarten, het MSC en de Curacaose Militie (CURMIL) het Korps Politie Sint Maarten (KPSM) bij het handhaven van de openbare orde en veiligheid, in verband met onrust rondom de verkiezingen. De CURMIL ondersteunde het Korps Politie Curaçao (KPC) op Curaçao tweemaal met verkeersgeleiding, in het kader van bezoek van Carnaval en het oogstfeest. Tijdens hevige regenval op Curaçao leverde CIDW bijstand in de vorm van noodhulp en evacuatie ter ondersteuning van de lokale politie en brandweer. In december ondersteunde CURMIL het KPC met het inrichten van verkeerscontroles, gericht op het onderscheppen van vuurwapens.

Host Nation Support (HNS)

In 2024 vonden er drie HNS operaties plaats waar de Nederlandse Krijgsmacht Host Nation Support aan heeft geleverd. Twee doorvoeroperaties hadden betrekking op het overslaan van munitie ten behoeve van de US ARMY EUROPE en één doorvoeroperatie was in het kader van Atlantic Resolve, waarbij de 3rd Armored Brigade Combat Team van de 1st Armored Division van de US ARMY zijn verplaatst richting Duitsland en Polen via de zeehavens van Vlissingen en Eemshaven.

Overige inzet

Als gevolg van de situatie in de Rode Zee en de Golf van Aden zijn in 2024 geen VPD-inzetten uitgevoerd. De realisatie van de uitgaven betreft de instandhouding van de VPD-pakketten die op pre-stock locaties in de regio zijn opgeslagen.

Ontvangsten

In 2024 is in artikel 1 Inzet € 169,0 miljoen ontvangen, hetgeen € 81,3 miljoen minder is dan begroot. Niet alle vorderingen van de militaire steun aan Oekraïne werden ontvangen. Deze militaire steun wordt soms samen met andere landen en instituties georganiseerd, waarbij zij bijdragen aan de gezamenlijke aanschaf van materieel. De ontvangsten voor missies en operaties bedroegen € 6,8 miljoen meer dan begroot. De terugontvangst van contributiebijdragen uit voorgaande jaren bedroeg € 2,9 miljoen en de Duitse betaling aan de gemeenschappelijk uitgaven van de MINUSMA missie bedroeg € 4,7 miljoen.