A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikelen 1 tot en met 3

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2005 wijzigingen aan te brengen in: a. de departementale begrotingsstaat van het Ministerie van Justitie.

De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1. INLEIDING

Dit is de 2e suppletore begroting 2005 van het ministerie van Justitie. Deze suppletore begroting hangt samen met de Najaarsnota 2005.

In hoofdstuk 2 zijn allereerst de belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties per beleidsartikel opgenomen (paragraaf 2.1). Vervolgens is per (niet-)beleidsartikel de tabel budgettaire gevolgen van beleid opgenomen (paragraaf 2.2 en 2.3). Hierin staan per beleidsartikel kolomsgewijs de vastgestelde begroting 2005, de stand 1e suppletore begroting 2005 en de mutaties 2e suppletore begroting 2005 en de stand 2e suppletore begroting 2005.

Bij de beleidsartikelen en de niet-beleidsartikelen worden alle uitgaven- en ontvangstenmutaties groter dan € 5,0 miljoen en alle overige politiek relevante mutaties toegelicht.

In de 1e suppletore begroting is voor het jaar 2005 een nog in te vullen ramingsbijstelling van circa € 20,7 miljoen ingeboekt op het niet-beleidsartikel 91.1 «Algemeen». Deze ramingsbijstelling is ingeboekt na overleg met het ministerie van Financiën. Zij is gebaseerd op de onderuitputting van Justitie van de afgelopen jaren. Als 2005 wordt afgesloten met een onderuitputting, zal bij Slotwet het bedrag van circa € 20,7 miljoen worden meegenomen bij de bepaling van het uiteindelijke financiële resultaat van Justitie over het jaar 2005.

Justitie doet in 2005 een incidenteel versnelde storting van € 5,2 miljoen in de egalisatierekening van de Raad voor de rechtspraak (operationele doelstelling 12.1 «Raad voor de rechtspraak – gerechten»), gedekt uit de meevaller griffierechten. Deze storting door Justitie is conform de bekostigingsafspraak in het kader van de baten-lastenvorming van de Raad voor de rechtspraak. Vastgelegd is dat het Rijk incidenteel een storting van € 21,9 miljoen in de egalisatierekening van de Rvdr zal doen. De egalisatierekening is bedoeld om fluctuaties in de meer- en minderproductie van de Raad en de gerechten op te vangen.

2. HET BELEID

In dit hoofdstuk komen achtereenvolgens de belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties (2.1), de beleidsartikelen (2.2) en de niet-beleidsartikelen (2.3) aan de orde.

2.1 Overzicht belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties

Overzicht belangrijkste suppletore uitgavenmutaties 2005 (Najaarsnota) bedragen x 1 000

Toelichting op de belangrijkste mutaties

1) Asiel: Meevaller rechtsbijstand

De meevaller van € 10,3 miljoen op operationele doelstelling 12.2 «Raden voor Rechtsbijstand» op het gebied van asielzaken wordt veroorzaakt door een dalende instroom. In de begroting voor het jaar 2005 is uitgegaan van een instroom van 14 000 asielzoekers. De instroom zal vermoedelijk uitkomen op circa 10 000 à 10 500 asielzoekers.

2) TBS-plaatsen

In de 1e suppletore begroting is aangegeven dat nog dit jaar 400 extra celplaatsen voor detentie van meerderjarigen zouden worden gerealiseerd. Vanwege de urgentie van de problematiek van de TBS-passanten is echter besloten de hiervoor beschikbare middelen in te zetten voor capaciteitsuitbreidingen in de sector TBS. Hiermee worden in 2005 gemiddeld 45 extra TBS-plaatsen gerealiseerd, oplopend tot structureel 120 extra plaatsen vanaf 2007. In de ontwerp-Justitiebegroting 2006 is deze besluitvorming overeenkomstig verwerkt. Naar verwachting zal met deze extra capaciteitsuitbreiding, op basis van de huidige stand van zaken de passantenproblematiek per ultimo 2005 worden opgelost. Dit gebeurt onder andere door op diverse locaties van het Gevangeniswezen capaciteit te herbestemmen tot TBS-plaatsen. Dit leidt tot een herschikking van € 24,2 miljoen binnen operationele doelstelling 13.4 «Tenuitvoerlegging strafrechtelijke sancties».

3) Tegenvaller gerechtskosten

Het budget voor de gerechtskosten in strafzaken zal, op basis van extrapolatie van de realisatie tot en met oktober, naar verwachting met € 22,0 miljoen op operationele doelstelling 13.3 «Handhaving en vervolging» worden overschreden, mede door de extra inspanningen op het gebied van terrorismebestrijding. De druk op de gerechtskosten wordt bepaald door zowel volume- als prijsontwikkelingen, terwijl ook de aard van de zaken een rol speelt. In dit verband speelt een rol dat steeds meer de nadruk op zwaardere zaken wordt gelegd. Mede als gevolg hiervan en het feit dat de (mobiele) telecommunicatiemarkt zich sterk heeft ontwikkeld en gediversificeerd, wordt vaker en intensiever beroep gedaan op de telecomproviders om te voorzien in concrete informatieverzoeken. Wel dient vermeld te worden dat bij de genoemde tegenvaller van € 22 miljoen de nodige voorzichtigheid betracht dient te worden. Op dit moment zijn er signalen dat de telecomproviders (massaal) een beroep doen op de uitzonderingsclausule waarbij zij onderbouwd en voorzien van een accountantsverklaring de in hun ogen werkelijke kosten in rekening kunnen brengen danwel de rekeningen niet indienen in afwachting van een uitspraak over de geldigheid van de tapregeling. Indien dit laatste het geval is, zal de tegenvaller zich wellicht in het geheel niet voordoen. Bij Slotwet zal hierover duidelijkheid bestaan.

4) Justitiële Jeugdinrichtingen

In het kader van de besluitvorming over de overdracht van capaciteit voor de optimalisering van het zorgaanbod voor jeugdigen met ernstige gedragsproblemen is in 2005 € 12,0 miljoen overgeboekt van operationele doelstelling 14.2 «Tenuitvoerlegging justitiële sancties jeugd» naar het Ministerie van VWS. Genoemd bedrag betreft de middelen voor capaciteitsuitbreidingen (153 plaatsen) die binnen de sector Justitiële Jeugdinrichtingen nog niet waren belegd.

VWS zal met de overgeboekte middelen voor de bovengenoemde doelgroep een alternatief behandelaanbod ontwikkelen. Voorts zal de Wet op de jeugdzorg worden aangepast zodat gesloten crisisopvang en behandeling ook binnen dit wettelijke kader mogelijk worden.

5) Asiel: Technische mutatie terugkeer

Van operationele doelstelling 15.1 «Verblijfsrechten vreemdelingen» wordt een reeks van circa € 46,8 miljoen structureel overgeheveld naar 15.3 «Terugkeer vreemdelingen». Het betreft hier een technische mutatie die wordt veroorzaakt door het budgetteren volgens kostprijsmodel. De totale kosten voor de IND blijven weliswaar gelijk, maar de toedeling van de verschillende kostensoorten naar de eindproducten levert een ander bedrag op dan in de begroting 2004 op artikel 15 was opgenomen.

6) Asiel: Tegenvaller bezetting COA

Als gevolg van de hogere bezetting van de centrale opvang bij het COA zal op operationele doelstelling 15.2 «Opvang gedurende beoordeling verblijf» sprake zijn van een tegenvaller van circa € 22,0 miljoen. De voorziene gemiddelde bezetting zal in 2005 uitkomen op circa 36 800 bezette plaatsen terwijl 35 259 bezette plaatsen waren geraamd. De oorzaken zijn gelegen in een lagere instroom van tussen de circa 800 en 900 personen en een lagere uitstroom van circa 2 000 personen.

Overzicht belangrijkste suppletore ontvangstenmutaties 2005 (Najaarsnota) bedragen x € 1 000

Toelichting op de belangrijkste mutaties

1) Tegenvallende ontvangsten boeten en transacties

Op het ontvangstenartikel 13.4 «Tenuitvoerlegging strafrechtelijke sancties» doet zich een tegenvaller voor van € 40,0 miljoen, met name als gevolg van een lager aantal WAHV-sancties dan geraamd.

2) Afrekening COA 2004

Het COA heeft in 2004 een positief bedrijfsresultaat behaald. Naar aanleiding van de vaststelling van de subsidie aan het COA over het jaar 2004 zal daarom in 2005 op operationele doelstelling 15.2 «Opvang gedurende beoordeling verblijf» een bedrag van € 31,0 miljoen worden terugontvangen van het COA.

3) ODA-ontvangsten

De totale kosten van de eerstejaarsopvang van asielzoekers uit ontwikkelingslanden worden volgens internationale afspraken toegerekend aan ODA. Door een lagere instroom en een gemiddeld korter verblijf worden minder kosten voor eerstejaars asiel toegerekend aan het ODA-budget. Hierdoor wordt het ontvangstenniveau op operationele doelstelling 15.2 «Opvang gedurende beoordeling verblijf» met circa € 25,5 miljoen verlaagd.

2.2 De beleidsartikelen

11 NEDERLANDSE RECHTSORDE

Budgettaire gevolgen van beleid bedragen x € 1 000

12 RECHTSPLEGING EN RECHTSBIJSTAND

Budgettaire gevolgen van beleid bedragen x € 1 000

Toelichting op beleidsartikel 12

Uitgaven

Aanvulling Eigen Vermogen Raad voor de rechtspraak

Deze storting betreft een toevoeging van € 7,5 miljoen door het ministerie van Justitie aan het Eigen Vermogen van de Rvdr uit de onderuitputting 2004 van de Rechtspraak. (zie ook onderdeel passiva in bijlage 2 Openingsbalans Rvdr per 1 januari 2005 van de 1e suppletore begroting 2005)

Asiel: Meevaller rechtsbijstand

In paragraaf 2.1 «Overzicht belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties» wordt deze mutatie op operationele doelstelling 12.2 «Adequate toegang tot het rechtsbestel» met een omvang van € 10,3 miljoen toegelicht.

Desaldering griffierrechten

In het Besluit financiering rechtspraak 2005 is opgenomen dat het Rijk vanaf 2006 incidenteel een bedrag stort van € 21,9 miljoen in de egalisatierekening van de Rvdr om verrekening van productie verschillen mogelijk te maken. Om het budgettaire probleem wat hierdoor ontstaat nu al kleiner te maken heeft Justitie bij Najaarsnota voorgesteld om € 5,2 miljoen van de storting incidenteel versneld ten laste van 2005 plaats te laten vinden. Als gevolg van in 2005 gerealiseerde meerproductie worden meerontvangsten geraamd op de griffierechten van € 5,2 miljoen. Conform Miljoenennota 2004 geldt voor de meerontvangsten uit griffierechten een uitzondering op de taakstelling niet-belastingontvangsten. Omdat het hier om aan de rechtspraak gerelateerde ontvangsten gaat wordt de meevaller aangewend voor een incidenteel versnelde storting in de egalisatierekening van de Rvdr. Justitie zet hierdoor een eerste stap in deze toegezegde storting.

Ontvangsten

Desaldering griffierechten

Zie toelichting onder uitgaven.

13 RECHTSHANDHAVING EN CRIMINALITEITSBESTRIJDING

Budgettaire gevolgen van beleid bedragen x € 1 000

Toelichting op beleidsartikel 13

Algemeen

Binnen de rijksbijdrage aan DJI wordt een bedrag van € 16 miljoen in 2005 bestemd voor het project «Aanpak achterstand lopende vonnissen». Met deze middelen wordt in 2006 de capaciteit van het Gevangeniswezen tijdelijk uitgebreid met 300 celplaatsen. Deze plaatsen worden ingezet ten behoeve van het wegwerken van de achterstand, die in de afgelopen jaren is ontstaan in het tenuitvoerleggen van korte vrijheidsstraffen.

Uitgaven

Tegenvaller gerechtskosten

In paragraaf 2.1 «Overzicht belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties»wordt deze mutatie op operationele doelstelling 13.3 «Handhaving en vervolging» met een omvang van € 22,0 miljoen toegelicht.

Desaldering kinderopvang en UWV

In het kader van kinderopvang en UWV worden op operationele doelstelling 13.3 «Openbaar Ministerie» uitgaven gedaan. Tegenover deze uitgaven staan even grote ontvangsten. Via een desaldering wordt het uitgavenkader met circa € 11,2 miljoen verhoogd.

Overheveling TBS-uitbreidingsmiddelen naar AFBZ

In verband met de uitbreidingen van de capaciteit in de sector TBS wordt de AWBZ-component in de beschikbare uitbreidingsmiddelen voor een bedrag van circa € 6,7 miljoen overgeheveld van operationele doelstelling 13.4 «Tenuitvoerlegging strafrechtelijke sancties» naar het Ministerie van VWS voor het Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten (AFBZ).

Ontvangsten

Tegenvallende ontvangsten Boeten & Transacties

n paragraaf 2.1 «Overzicht belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties» wordt deze mutatie op operationele doelstelling 13.4 «Tenuitvoerlegging strafrechtelijke sancties» met een omvang van € 40,0 miljoen toegelicht.

Tegenvallende ontvangsten Dienst Justis

Als gevolg van de vorming van het agentschap Justis, met ingang van 1 januari 2005, heeft op de begroting van Justitie een herschikking van budgetten plaatsgevonden. Aan de ontvangstenzijde van de Justitiebegroting is hierdoor een restpost ontstaan «te ontvangen van Dienst Justis». Omdat een eventueel positief resultaat van een agentschap echter pas in het jaar daarna kan worden bestemd, doen zich dit jaar uit dien hoofde geen ontvangsten voor. Om die reden wordt de raming op operationele doelstelling 13.1 «Preventieve maatregelen» in 2005 met € 6,0 miljoen neerwaarts bijgesteld.

Desaldering kinderopvang en UWV

Zie toelichting onder uitgaven.

14 JEUGD

Budgettaire gevolgen van beleid bedragen x € 1 000

Toelichting op beleidsartikel 14

Ontvangsten

Wetsvertraging modaliteiten ouderbijdrage

Door vertraging in het wetstraject uitbreiding modaliteiten ouderbijdragen civiel en invoering ouderbijdrage straf zal de taakstelling voor 2005 niet worden gerealiseerd. Hierdoor ontstaat een tegenvaller van € 7,6 miljoen op operationele doelstelling 14.1 «Uitvoering Jeugdbescherming».

15 VREEMDELINGEN

Budgettaire gevolgen van beleid bedragen x € 1 000

Toelichting op beleidsartikel 15

Uitgaven

Asiel: Technische mutatie terugkeer

In paragraaf 2.1 «Overzicht belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties» wordt deze overheveling van operationele doelstelling 15.1 «Verblijfsrechten vreemdelingen» op operationele doelstelling 15.3 «Terugkeer vreemdelingen» met een omvang van € 46,8 miljoen toegelicht.

Asiel: Tegenvaller bezetting COA

In paragraaf 2.1 «Overzicht belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties» wordt deze mutatie op operationele doelstelling 15.2 «Opvang gedurende beoordeling verblijf» met een omvang van € 22,0 miljoen toegelicht.

Ontvangsten

Afrekening COA 2004

In paragraaf 2.1 «Overzicht belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties» wordt deze mutatie op operationele doelstelling 15.2 «Opvang gedurende beoordeling verblijf» met een omvang van € 31,0 miljoen toegelicht.

ODA-ontvangsten

In paragraaf 2.1 «Overzicht belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties» wordt deze mutatie op operationele doelstelling 15.2 «Opvang gedurende beoordeling verblijf» met een omvang van circa € 25,5 miljoen toegelicht.

16 INTEGRATIE

Budgettaire gevolgen van beleid bedragen x € 1 000

17 INTERNATIONALE RECHTSORDE

Budgettaire gevolgen van beleid bedragen x € 1 000

2.3 De niet-beleidsartikelen

91 ALGEMEEN

Budgettaire gevolgen van beleid bedragen x € 1 000

Toelichting niet-beleidsartikel 91

Uitgaven

Eénmalige bijdrage Justitie aan heroïnebehandelplaatsen

Door middel van deze mutatie wordt uitvoering gegeven aan amendement TK 29 800 VI, nr 92. Het betreft hier een eenmalige overheveling van het niet-beleidsartikel 91.1 «Algemeen» van € 6,0 miljoen naar de begroting van het ministerie van VWS.

Agentschapstatus GBO en Dienst Justis

In verband met de agentschapsstatus van de GBO en Justis brengt Justitie (moederdepartement) met ingang van 1 januari 2005 facilitaire diensten (bijvoorbeeld huisvesting, ICT) in rekening bij het GBO en Dienst Justis. (Het GBO zal vanaf 2006 de status van een baten-lastendienst verkrijgen maar werkt in 2005 reeds volgens de methode van baten-lastendiensten). Het uitgavenkader en het ontvangstenkader op het niet-beleidsartikel 91.1 «Algemeen» worden in dit verband met € 5,6 miljoen verhoogd.

Eigen risicodragerschap WAO

Per 1 juli 2004 is het ministerie van Justitie eigen risicodrager geworden voor de Wet op de arbeidsongeschiktheidverzekering (WAO). Dit houdt enerzijds in dat er minder premie voor de WAO betaald moet worden. Anderzijds betekent het dat de huidige WAO-uitkeringen door het ministerie van Justitie betaald worden. Dit levert op het niet-beleidsartikel 91.1 «Algemeen» een Justitiebrede besparing op van € 6,5 miljoen.

Ontvangsten

Agentschapstatus GBO en Dienst Justis

Zie toelichting onder uitgaven.

92 NOMINAAL EN ONVOORZIEN

Budgettaire gevolgen van beleid bedragen x € 1 000

Toelichting op niet-beleidsartikel 92

Uitgaven

CAO-budget 2005

Dit betreft de verdeling van de eindejaarsuitkering 2004 en 2005 en de Bijzondere Toeslag Ziektekosten Rijksambtenaren (BTZR)-uitkering 2004. Dit wordt gefinancierd uit het arbeidsvoorwaardenbudget Rijk/BZK. De loonbijstelling van € 16,1 miljoen wordt naar de verschillende Justitie-onderdelen doorverdeeld.

Eindejaarsmarge 2004

De eindejaarsmarge 2004 (circa € 35,4 miljoen) is verwerkt bij de niet-beleidsdoelstelling 92.1 «Nominaal en onvoorzien». Deze middelen zijn bij Vermoedelijke Uitkomsten 2005 verdeeld over de Justitie-onderdelen die voor eindejaarsmarge in aanmerking komen.

Verdeling PIA-taakstelling

Dit betreft de doorverdeling van de taakstelling «Professioneel Inkopen en Aanbesteden» over de verschillende Justitie-onderdelen. Deze inkooptaakstelling bedraagt € 11,7 miljoen in 2005.

Compensatie negatieve arbeidsvoorwaardenruimte 2005

De werkgeverslasten stijgen, onder meer als gevolg van de stijging van de pensioenlasten. Daarom is besloten compensatie te verlenen aan sectoren die geconfronteerd worden met een negatieve arbeidsvoorwaardenruimte. De bij Voorjaarsnota 2005 vastgestelde eenmalige compensatie negatieve arbeidsvoorwaardenruimte van € 30,3 miljoen wordt thans over de Justitie-onderdelen doorverdeeld.

Verdeling prijsbijstelling tranche 2005

De bij Voorjaarsnota 2005 vastgestelde prijsbijstelling van € 21,5 miljoen wordt thans over de Justitie-onderdelen doorverdeeld.

Loonbijstelling overloop interim

In verband met de invoering van de Zorgverzekeringswet per 1 januari 2006 wordt de BTZR (vergoeding ziektekosten voor Rijksambtenaren) afgeschaft. De BTZR wordt met een vertraging van drie maanden uitbetaald. Echter, door technische onmogelijkheden kunnen de laatste drie maanden van de BTZR niet uitbetaald worden in 2006. Betaling vindt daarom plaats in 2005. Hiertoe wordt aan de Justitiebegroting circa € 18,9 miljoen toegevoegd voor de sector Rijk en circa € 1,9 miljoen voor de sector Rechterlijke Macht. In afwachting van doorverdeling over de Justitieonderdelen staat dit budget op de niet-beleidsdoelstelling 92.1 «Nominaal en onvoorzien».

93 GEHEIM

Budgettaire gevolgen van beleid bedragen x € 1 000