Grenzeloos samenwerken en ambtelijk vakmanschap
In het programma Grenzeloos Samenwerken is samen met departementen gewerkt aan versterking van ons ambtelijk vakmanschap zodat we opgavegericht, over de grenzen van organisatieonderdelen heen en volgens de achterliggende bedoeling van beleid kunnen werken. In het regeerprogramma van het kabinet-Schoof is geconcludeerd dat voor het herstellen van vertrouwen van burgers in de overheid een andere houding en ander gedrag van de Rijksdienst nodig is. Direct na de zomer is gestart met concrete uitwerking hiervan. Dit heeft concreet geleid tot een programmaplan, ter uitwerking van de toezeggingen uit het regeerprogramma. Tegelijkertijd is de uitvoering van het programma gecontinueerd, hetgeen heeft geleid tot onderstaande resultaten:
– Met behulp van een breed scala aan ontwikkelde tools zijn we in gesprek gegaan met onze collega's over ambtelijk vakmanschap. Dit heeft geleid tot een groter bewustzijn en het vermogen om dit in het werk toe te passen.
– Om de kennis en kunde rondom opgavegericht werken rijksbreed te vergroten, is onder meer een «doe-boek» ontwikkeld. Tevens hebben opgavecoaches de departementen begeleid in het werken met complexe maatschappelijke opgaven.
– Het werken met de rijksbreed beoogde waarden en ethiek geborgd in de eigen organisaties geldt rijksbreed. Specifiek voor programmadirecteuren, praktijkbouwers en gespreksleiders zijn aanvullende community's opgebouwd.
Publiek leiderschap
In 2024 lag de prioriteit voor de ontwikkeling van de Algemene Bestuursdienst (ABD) bij het borgen van kennisbehoud en continuïteit en het bewerkstelligen van een brede maatschappelijke vertegenwoordiging bij de ABD. Deze prioriteiten passen bij de aanbevelingen van een externe visitatiecommissie die de werking van de ABD heeft onderzocht. Het eindrapport daarvan is op 19 januari 2024 aan de Tweede Kamer aangeboden.
Het hervormen en versoberen van het ABD-stelsel, zoals geschetst in het regeerprogramma, is in gang gezet. Daarbij wordt aangesloten bij hetgeen in het regeerprogramma over goed bestuur en ambtelijk vakmanschap is opgenomen.
Een effectieve overheid
Het programma Sturingsfilosofie heeft in 2024 vernieuwende inzichten verzameld over de sturing, inrichting en organisatie van de Rijksoverheid. Dit gebeurde via gesprekstafels met onder andere Kamerleden, (top)ambtenaren, burgers, opiniemakers en hoogleraren.
In 2024 is het conceptvoorstel voor de Kaderwet rijksinspecties in overleg met de ministeries en rijksinspecties in lijn met het regeerprogramma vervolmaakt en in procedure gebracht.
Een integere, weerbare en sociaal veilige overheid
Integriteit is essentieel voor het professioneel handelen van medewerkers van het Rijk. Het is verbonden met het vertrouwen dat de samenleving in de overheid heeft. Een belangrijke voorwaarde hierbij is een sociaal veilige werkomgeving waar werknemers zich professioneel kunnen uitspreken.
In 2024 is de ontwikkeling van de nieuwe ambtseed afgerond, deze is op 1 januari 2025 inwerking getreden. Ook is de herijking van de Gedragscode Integriteit Rijk (GIR) gestart.
De Algemene Rekenkamer heeft in 2024 onderzoek gedaan naar het integriteitsbeleid bij de twaalf departementen en de coördinerende verantwoordelijkheid van de minister van BZK voor de gehele Rijksoverheid. In het rapport beveelt de Algemene Rekenkamer aan dat wordt gezorgd voor een ‘goed en samenhangend geheel van risicoanalyses, integriteitsbeleid en evaluaties’. In 2024 is gestart met een verkenning hoe invulling kan worden gegeven aan risicomanagement binnen het integriteitsbeleid van het Rijk.
In 2024 is er verder gewerkt aan zowel de Klachtencommissie Ongewenste Omgangsvormen Rijk als de Integriteitscommissie Rijk. Wat betreft de aanpak van racisme zijn twee onderzoeken uitgevoerd die in 2024 met een kabinetsreactie aan de Kamer zijn aangeboden (Kamerstuk 30950, nr. 424 en Kamerstuk 30950, nr. 359). Daaruit bleek onder andere dat zo’n 10% van de rijksmedewerkers het jaar ervoor racisme op het werk had ervaren. Voor ambtenaren met een herkomst van buiten Europa was dit aandeel bijna drie keer zo groot: 29%. De uitkomsten van dit onderzoek zijn verontrustend en onacceptabel. Het laat zien dat blijvende inzet nodig is om racisme op de werkvloer van de Rijksoverheid aan te pakken. In de kabinetsreacties zijn verschillende maatregelen aangekondigd, waaronder de verplichting voor departementen om periodiek een beleids- en effectrapportage voor de aanpak van discriminatie en racisme op te leveren.
Naast het verbeteren van het integriteitsbouwwerk zetten we in de komende periode nadrukkelijker in op preventie, omgangscultuur en een sociaal veilig werkklimaat. In 2024 zijn we gestart met een rijksbrede campagne die zich richt op omgangsvormen en een open gesprekscultuur.
Een inclusieve overheid
Het Rijk streeft ernaar een inclusieve organisatie te zijn met divers samengestelde teams. De overheid dient in verbinding te staan met de samenleving. Hiervoor is een representatief medewerkersbestand dat aansluit bij de samenleving en haar verscheidenheid, noodzakelijk. Dit is een randvoorwaarde voor goed én aantrekkelijk werkgeverschap, zeker in de huidige krappe arbeidsmarkt.
In oktober 2024 is op het ministerie van BZK gestart met de afspraak dat elke leidinggevende in elk functioneringsgesprek racisme en discriminatie aan de orde stelt. Zo willen we beter zicht krijgen op discriminatie en laten we zien dat er op de werkvloer geen plaats is voor discriminatie. Ook hebben we een begin gemaakt met de ontwikkeling van een rijksbrede handreiking voor leidinggevenden over handhaving en escalatiemogelijkheden. Verder hebben we rijksbreed trainingen georganiseerd en nieuwe maatregelen ontwikkeld voor breed werven en objectief selecteren om gelijkwaardige kansen te bevorderen en arbeidsmarktdiscriminatie tegen te gaan. De afspraken uit het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap hebben we uitgewerkt en voor de Banenafspraak hebben we een rijksbreed plan van aanpak gemaakt om gezamenlijk tot meer maatregelen te komen; departementen werken momenteel aan de uitvoering hiervan.
Een duurzame en hybride Rijksdienst
In 2024 is verder gewerkt aan het realiseren van een duurzame en hybride rijksdienst.
Het Rijk heeft, ook in 2024 veel energie bespaard in de rijkspanden. De doelstellingen vanuit de gascrisis zijn ruim behaald en de besparingsmaatregelen zijn doorgezet.
In 2024 is de rijksinkoopstrategie Inkopen met Impact geëvalueerd. In 2024 is een overheidsbreed onderzoek naar de verbetering van monitoring van Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI) gestart.
De kaders voor de fysieke werkomgeving zijn beter afgestemd om hybride te kunnen werken. In januari 2024 is het zevende Rijksontmoetingsplein geopend in Leiden. Hiermee is een volgende stap gezet in het bereiken van een landelijk netwerk van deze pleinen. Er is een pilot gestart om de spreiding van aanwezigheid over de werkdagen te verbeteren en zo kantoren optimaler en duurzamer te gebruiken.
De ministerraad heeft op 8 mei en 25 oktober 2024 de bevoegdheden van de minister van BZK in het kader van de spreiding van de rijkswerkgelegenheid versterkt. De minister van BZK geeft voortaan advies aan de andere ministers over locaties voor hun nieuwe rijksdiensten of bij forse uitbreiding van hun rijkswerkgelegenheid. In het advies brengt zij ook de mogelijkheden in kaart voor samenwerking tussen regio’s en ministeries. Een betere spreiding van de rijkswerkgelegenheid is een kabinetsbrede verantwoordelijkheid. Bij een eventueel verschil van inzicht kan een casus aan het voltallige kabinet worden voorgelegd.
De Masterplannen voor de rijkskantoorhuisvesting 2024-2028 zijn op 2 mei 2024 aangeboden aan de Tweede Kamer. Hierin is rekening gehouden met de gewijzigde behoefte aan kantoorruimte en de spreiding van de rijkswerkgelegenheid.
Een open overheid
We werken aan betere toegang tot overheidsinformatie voor burgers, bedrijven en journalisten, door in te zetten op actieve openbaarmaking en het verbeteren van de afhandeling van Woo-verzoeken. De Wet open overheid (Woo) omvat de verplichte actieve openbaarmaking van zeventien informatiecategorieën. Sinds 1 november 2024 zijn bestuursorganen verplicht om de eerste vijf categorieën informatie actief openbaar te maken (Stcrt. 2024, 30890). De andere twaalf informatiecategorieën volgen gefaseerd in 2025 en 2026. Om de uitvoering en uitvoerbaarheid van de Woo te verbeteren, is in de kabinetsreactie op de Woo-invoeringstoets een pakket aan maatregelen aangekondigd dat onder andere moet leiden tot een verbeterde en snellere afhandeling van Woo-verzoeken. Zo zetten we in op meer en eerder contact met informatieverzoekers, betere en efficiëntere afhandelingsprocessen, het sneller verstrekken van de meest relevante documenten bij omvangrijke verzoeken en betere monitoring en sturing. Hiervoor is in 2024 een rijksbreed dashboard Woo-verzoeken ontwikkeld dat op 1 januari 2025 live is gegaan.