Deze financiële paragraaf presenteert conform de Rijksbegrotingsvoorschriften de belangrijkste budgettaire veranderingen op de OCW-begroting, zowel voor de uitgaven (tabel 9) als de ontvangsten (tabel 10).

Ook bevat deze paragraaf tabellen die een overzicht geven van alle intensiveringen en ombuigingen die dit (demissionaire) kabinet tijdens de regeerperiode 2018 tot en met nu heeft gedaan (tabellen 12 t/m 17).

Toelichting uitgaven

1. 1e ISB Coronabanen in het hoger onderwijs

Het kabinet stelde € 20,0 miljoen extra beschikbaar voor de benodigde extra hulp en ondersteuning in het hoger onderwijs. Daarnaast werden drie overlopende verplichtingen geboekt in deze 1e Incidentele Suppletoire Begroting (ISB) ter waarde van € 4,47 miljoen.

2. 2e ISB Apparaten op afstand in het po en vo

Het kabinet maakte € 15,0 miljoen extra vrij voor apparaten om op afstand onderwijs te volgen (zoals laptops). Scholen betalen een eigen bijdrage van 25%. Om het SIVON in de gelegenheid te stellen de apparaten aan te schaffen, werd er aan hen € 20,5 miljoen beschikbaar gesteld, waarbij de terugbetaling aan het Ministerie van OCW middels een desaldering verwerkt werd op artikel 1 (Primair onderwijs).

3. 3e ISB Sneltesten in het vo, mbo en ho

Het kabinet stelde € 138,8 miljoen extra beschikbaar om te starten met sneltesten in het onderwijs. Daarnaast is in deze 3e ISB € 5,5 miljoen beschikbaar gesteld aan de lokale media via het tijdelijk Steunfonds Lokale Informatievoorziening.

4. 4e ISB Extra steun voor de culturele en creatieve sector

Het kabinet stelde € 15,0 miljoen extra beschikbaar voor de culturele en creatieve sector vanwege investeringen die zijn gedaan en door de coronacrisis niet of nauwelijks terugverdiend konden worden. Vanwege de verlenging van de lockdown werd daarnaast nog eens € 9,0 miljoen beschikbaar gesteld voor de makers in de culturele sector.

5. 5e ISB Eindexamens vo en pilots voor sneltesten po

Het kabinet stelde € 47,3 miljoen extra beschikbaar voor de maatregelen die nodig waren omtrent het centraal eindexamen, om zo het eindexamen te organiseren in tijden van corona en leerlingen meer voorbereidingstijd te geven. Daarnaast werd in deze 5e ISB € 0,9 miljoen extra beschikbaar gesteld voor de pilots van sneltesten in het po.

6. 6e ISB Referentieraming

Naast het Nationaal Programma Onderwijs (toegelicht onder punt 11) werd er in deze 6e ISB ook structureel € 645,0 miljoen geïnvesteerd in het onderwijs vanwege de grotere instroom van leerlingen en studenten.

7. 7e ISB Opschalen initiatieven voor kunst en cultuur voor kwetsbare groepen

Het kabinet stelde € 10,0 miljoen extra beschikbaar voor het opschalen van initiatieven voor kunst en cultuur voor kwetsbare groepen. Het Fonds voor Cultuurparticipatie kon hiermee culturele activiteiten organiseren die bij uitstek mensen steunen die door corona in eenzaamheid, gebrek aan zingeving of depressiviteit zijn geraakt.

8. 8e ISB Studieschulden toeslagouders en SF raming

Vanwege de hersteloperatie kinderopvangtoeslag werd besloten om alle op 1 januari 2021 openstaande leningen en schulden van de gedupeerde ouder en zijn/haar eventuele toeslagpartner in beginsel kwijt te schelden. In totaal is er € 225,0 miljoen kwijtgescholden en € 2,5 miljoen aan uitvoeringskosten bij DUO ingeboekt. Daarnaast werden in deze 8e ISB artikel 11 (Studiefinanciering), artikel 12 (Tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten) en artikel 13 (Lesgelden) per saldo met € 663,2 miljoen incidenteel en per saldo met € 174,8 miljoen structureel verhoogd. Deze bijstellingen zijn grotendeels het gevolg van de grotere instroom van leerlingen en studenten.

9. 9e ISB Zelftesten mbo en ho

Het kabinet stelde nog eens € 71,5 miljoen extra beschikbaar voor zelftesten in het mbo en ho. Met de inzet van zelftesten in het onderwijs kon een belangrijke bijdrage worden geleverd aan de continuering van (fysiek) onderwijs, wat van belang is om onderwijsachterstanden te voorkomen, voor psychisch welbevinden van leerlingen en studenten, en voor arbeidsparticipatie van ouders. Hiervoor werd een opdracht verleend aan (een) private partij(en) voor testafname.

10. 10e ISB Middelen boekenvak

Naast de technische plafondcorrecties op de middelen van het Nationaal Programma Onderwijs (toegelicht bij punt 11) heeft het kabinet incidenteel € 20,0 miljoen beschikbaar gesteld in 2021 ten behoeve van de fysieke boekhandel.

11. Nationaal Programma Onderwijs

Het kabinet stelde totaal € 8,5 miljard extra beschikbaar voor het Nationaal Programma Onderwijs. Hiervan werd € 2,2 miljard in de 6e ISB overgeheveld naar de OCW-begroting. In de eerste Suppletoire Begroting werd het tweede deel van het Nationaal Programma Onderwijs toegevoegd. Vervolgens zijn, om een uitvoerbaar betaalritme van de middelen van het Nationaal Programma Onderwijs voor DUO te realiseren, middelen van 2022 naar 2021 geschoven in de 10e ISB. In totaal is er € 151,2 miljoen aan middelen van 2022 naar 2021 geschoven. Bij Begroting 2022 hebben er nog interne verschuivingen plaatsgevonden en heeft er voor de Aanpak Jeugdwerkloosheid een overboeking plaatsgevonden van € 34,5 miljoen naar het Ministerie van SZW in 2022. In tabel 11 is een overzicht weergegeven van de middelen van het Nationaal Programma Onderwijs. Er staat nu nog voor € 702,3 miljoen gereserveerd op de Aanvullende Post.

12. Onderuitputting coronamiddelen

Van de middelen die het afgelopen jaar ter beschikking zijn gesteld voor corona maatregelen wordt een deel niet uitgeput. Het betreft hier € 4,8 miljoen van de coronabanen in het hoger onderwijs uit de 1e ISB. En € 72,0 miljoen van de inhaal- en ondersteuningsporgramma's uit het NPO.

13. Verlenging steunpakket cultuur voor Q3 2021

Naar verwachting heeft de culturele en creatieve sector ook in het derde kwartaal van 2021 nog te maken met de (gevolgen van de) beperkende maatregelen. Dit heeft negatieve gevolgen voor het vermogen van de sector om omzet te genereren. Daarom is besloten om voor de culturele en creatieve sector de specifieke steunmaatregelen in het derde kwartaal, in afgebouwde vorm, te verlengen. De kosten hiervan bedragen € 70,0 miljoen.

14. Ontvangen relevante loon- en prijsbijstelling

Het kabinet besluit dit jaar alle loon- en prijsontwikkeling (lpo) uit te keren over de departementale begrotingen, ter compensatie van stijgende lonen en prijzen. In de verdiepingsbijlage is de verdeling van de lpo over de artikelen te zien. De relevante lpo-tranche 2021 die het Ministerie van OCW uitkeert bedraagt in 2021 € 877,3 miljoen. Daarnaast is er ook nog lpo verkregen op HGIS budgetten wat het totaal aan verkregen lpo € 879,5 miljoen maakt.

15. Saldo mee- en tegenvallers

Het saldo aan mee- en tegenvallers binnen de OCW-begroting op de uitgaven is -/- € 3,6 miljoen.

16. Kasschuiven

Op de begroting worden diverse meerjarige kasschuiven doorgevoerd, om de budgetten in overeenstemming te brengen met het verwachte bestedingsritme. Zo is er besloten tot een kasschuif van € 1.050,0 miljoen op het budget van de reisvoorziening van de openbaarvervoersbedrijven op artikel 11 (Studiefinanciering). Deze kasschuif van jaar 2022 naar 2021 wordt vaker verwerkt omdat dit in het verleden behulpzaam kon zijn om de plafondstanden te sluiten. Dit jaar is het verzoek voor de kasschuif initieel door de vervoersbedrijven zelf ingediend. Tegelijkertijd is deze kasschuif ook dit jaar behulpzaam bij het sluiten van de plafondstanden en daarmee in het belang van het Rijk.

17. Maatregelen kabinetsreactie Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK)

Het rapport van de POK constateert problemen bij de informatiehuishouding en informatievoorziening binnen de Rijksoverheid. Rijksbreed wil de overheid de achterstand in onze informatiehuishouding sneller gaan inhalen en verbeteren. Het kabinet heeft structureel € 0,8 miljard gereserveerd op de Aanvullende Post voor de maatregelen die in de kabinetsreactie op het POK rapport zijn aangekondigd. Onderdeel van deze maatregelen is een uitbreiding van het takenpakket van het Nationaal Archief (NA) en de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed (IOE). Daarnaast zijn er algemene maatregelen aangekondigd om de informatievoorziening en dienstverlening van het Rijk te verbeteren, die ook voor het Ministerie van OCW gevolgen hebben. Bij Voorjaarsnota is besloten om incidenteel budget op de OCW-begroting te verwerken voor deze maatregelen. De voor het Ministerie van OCW gereserveerde middelen vanaf 2022 zijn nog niet aan de begroting van het Ministerie van OCW toegevoegd, deze zullen in een later stadium aan de begroting worden toegevoegd.

18. Middelen Aanvullende Post

Er zijn diverse middelen van de Aanvullende Post aan de OCW-begroting toegevoegd. Dit betreft onder andere de middelen voor de uitvoering van de Wet Openbare Overheid (WOO) die al bij eerste Suppletoire Begroting zijn toegevoegd. Bij Begroting 2022 zijn ook de laatste werkdrukmiddelen uit het Regeerakkoord toegevoegd.

19. Niet-kaderrelevante mutaties

De niet kaderrelevante mutaties hebben betrekking op de studiefinanciering. Het betreft bijstellingen naar beneden op het instrument Leningen vanwege de maatregel uit het Nationaal Programma Onderwijs halvering van het collegegeld, lpo-uitkering op de niet-kaderrelevante budgetten onder deze post en een bijstelling naar boven vanwege de Nationaal Programma Onderwijs-maatregel verlenging OV kaart met 12 maanden.

20. Desalderingen

Dit betreft diverse desalderingen, waarvan de meesten hebben plaatsgevonden bij eerste Suppletoire Begroting en dus daar zijn toegelicht. Bij Begroting 2022 heeft nog een desaldering plaatsgevonden op artikel 15 (Media). Dit betreft de raming van de reclameopbrengsten van de Ster. Deze is lager geraamd en daardoor vindt er een onttrekking aan de Algemene Mediareserve plaats.

21. Overige mutaties

Toelichting ontvangsten

1. 2e ISB Apparaten op afstand in het po en vo

Het kabinet maakte € 15,0 miljoen extra vrij voor apparaten om op afstand onderwijs te volgen (zoals laptops). Scholen betalen een eigen bijdrage van 25%. Om het SIVON in de gelegenheid te stellen de apparaten aan te schaffen, werd er aan hen € 20,5 miljoen beschikbaar gesteld, waarbij de terugbetaling aan het Ministerie van OCW middels een desaldering van € 5,5 miljoen verwerkt werd op artikel 1 (Primair onderwijs).

2. 6e ISB Nationaal Programma Onderwijs

Het kabinet stelde totaal € 8,5 miljard extra beschikbaar voor het Nationaal Programma Onderwijs. Hiervan werd € 2,2 miljard in de 6e ISB overgeheveld naar de OCW-begroting. Een deel hiervan betrof een compensatie voor de lesgeldontvangsten op artikel 13 (Lesgelden).

3. 8e ISB Studieschulden toeslagouders en SF-raming

In deze 8e ISB werd op artikelen 11 (Studiefinanciering), 12 (Tegemoetkoming onderwijsbijdragen en schoolkosten) en 13 (Lesgelden) de studiefinancieringsraming verwerkt. Dit betrof structureel € 121,7 miljoen op de ontvangsten. Deze stijging komt voornamelijk door niet-relevante ontvangsten op de terugontvangen lening.

4. Saldo mee- en tegenvallers

Dit betreft in 2021 voornamelijk de meevaller op de ontvangsten van het gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid van € 12,9 miljoen. De jaren erna betreft dit een tegenvaller op de ontvangsten van de lerarenbeurs.

5. Desalderingen

Dit betreft diverse desalderingen, waarvan de meesten hebben plaatsgevonden bij eerste Suppletoire Begroting en dus daar zijn toegelicht. Bij Begroting 2022 heeft nog een desaldering plaatsgevonden op artikel 15 (Media). Dit betreft de raming van de reclameopbrengsten van de Ster. Deze is lager geraamd en daardoor vindt er een onttrekking aan de Algemene Mediareserve plaats.

6. Extrapolatie

Dit betreft de toevoeging van een nieuw jaar (2026) aan de begrotingsreeks.

Tabel 12 geeft een overzicht van alle intensiveringen op de OCW-begroting, sinds de start van het kabinet Rutte III en tabel 13 doet dat voor de ombuigingen. Tabel 14 geeft een saldo van tabel 12 en 13 weer.

In tabellen 15 t/m 17 worden de investeringen, ombuigingen en het saldo ervan uitgesplitst per sector weergegeven. Daarbij dient er rekening mee gehouden te worden dat een deel van de middelen per sector op artikel 95 (Apparaat kerndepartement) belandt.