In deze bijlage wordt het overzicht van thema’s en onderzoeken van de Strategische Evaluatie Agenda, zoals in hoofdstuk 2.5 opgenomen, nader toegelicht.

Kritische communicatie en veiligheidsprocessen

Subthema's Systeembeheer en governance

Het doel van het beleid is om te zorgen voor de best mogelijke communicatie tussen en binnen hulpdiensten in geval van incidenten en crisissituaties. Met crisispartners en andere departementen wordt gewerkt aan continuïteit, optimalisatie en innovatie. Zoals reeds in de beleidsagenda toegelicht, neemt de omvang en complexiteit van veiligheidsrisico’s en dreigingen toe. Dit dwingt DGPenV om samen te verkennen hoe het netwerk van de 10 meldkamers en de 112-keten nog veiliger en robuuster georganiseerd kan worden, mét aandacht voor de meldkamervoorzieningen, alsook voor de samenwerking en uitvoering van de meldkamerfunctie. In dat kader staat er een audit op de planning naar de werking strategisch kader informatiebeveiligingsbeleid meldkamervoorzieningen (afronding 2028).

Onder het subthema governance staat een evaluatie van de door de veiligheidsregio’s en NIPV uitgevoerde hernieuwing onderwijsstelsel brandweerzorg en crisisbeheersing op de planning. Vanwege de vertraging die in de invoering van de hernieuwing is ontstaan zal deze evaluatie later worden uitgevoerd (afronding 2028). Het doel van het beleid is om een adequate en vertrouwenwekkende crisisbeheersing en brandweerzorg te organiseren, die een grote verscheidenheid aan incidenten, nu en in de toekomst, kan beheersen. Het beleid ziet op realisatie van juridische, financiële en beleidsmatige kaders in relatie tot de voorbereiding op en uitvoering van decentrale crisisbeheersing, inclusief weerbaarheid en brandweerzorg.

Beleid gericht op de continuïteit van de politieorganisatie

Subthema's Politiepersoneel en Internationaal

Het doel van beleid op het gebied van politiepersoneel is om ervoor te zorgen dat de politie beschikt over passende arbeidsvoorwaarden en goede personeelszorg voor actief dienend en gewezen politiepersoneel. Op 1 april 2025 trad het stelsel beroepsgerelateerde gezondheidsklachten in werking. Drie jaar na inwerkingtreding wordt er een tussentijdse evaluatie uitgevoerd naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van de werking van het stelsel (afronding 2028). De formele evaluatie van het stelsel beroepsgerelateerde gezondheidsklachten is vijf jaar na inwerkingtreding (afronding 2030).

Het beleid is kaderstellend voor het politieonderwijs en het onderzoek ten behoeve van politieonderwijs en de politiepraktijk en vult noodzakelijke randvoorwaarden in voor het functioneren van de Politieacademie in het politiebestel. Op de planning staat ook de evaluatie ten aanzien van de Politieacademie (afronding 2028). De Politieacademie (PA) is een zelfstandig bestuursorgaan vallend onder de kaderwet ZBO's. Deze wet schrijft voor dat eens in de vijf jaar onderzoek moet plaatsvinden naar in ieder geval de doeltreffend- en doelmatigheid van het functioneren van de PA, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen onderwijs, examinering en onderzoek.

Onder het subthema Internationaal staat een onderzoek naar internationale informatieuitwisseling op de planning (afronding 2026). Het doel van beleid gericht op de internationale context is het formuleren van kaders en creëren van randvoorwaarden waarbinnen de politie haar internationale taken uitvoert, het mogelijk maken van politiek sensitieve internationale samenwerking en het initiëren van nieuwe samenwerking. Het  onderzoek betreft de effectiviteit van de internationale informatieuitwisseling (multi- en bilateraal verband) en hoe deze verbeterd kan worden teneinde de opsporing beter te dienen, binnen de rechtstatelijke kaders. Ook de ex durante evaluatie van het instrument vredesmissies moet bijdragen een beter inzicht in de toegevoegde waarde van dit instrument en eventuele verbetermogelijkheden (afronding 2029).

Politiestelsel (Wetten)

Subthema's Bevoegdheden en Politiebestel

Op 1 januari 2013 trad de Politiewet 2012 in werking. Het doel van het beleid met betrekking tot het politiebestel is het zorgen voor een goed werkend politiebestel met de juiste balans in de sturing op de politie, en in de verhouding lokaal regionaal en landelijk. In 2017 is de wettelijke evaluatie uitgevoerd over de doeltreffendheid en effecten van de wet in de praktijk. Op de planning staat de vervolgevaluatie van de Politiewet 2012, hierin worden de aanbevelingen vanuit de eerste evaluatie meegenomen (afronding 2026). De centrale vraag in de vervolgevaluatie is: in hoeverre biedt de Politiewet 2012 in de praktijk de randvoorwaarden voor een ‘gemeenschappelijk bestuurde institutie’ met gedeelde basisprincipes voor sturing en ontwikkeling die toegerust is voor de veiligheidsopgaven van de toekomst?

Onder het subthema bevoegdheden wordt de aanpassing van wet en besluit politiegegevens (afronding 2030) en wet geweldsaanwending opsporingsambtenaar geëvalueerd (afronding 2027). Om de politietaak goed te kunnen uitvoeren, beschikken verschillende onderdelen van de politie over bevoegdheden, waaronder de politiële geweldbevoegdheid. Het doel van het beleid is het in kaart brengen, het toekennen en het afbakenen van bevoegdheden en het bewaken van een juiste inbedding ervan in de organisatie. Ook worden de kaders voor de politieorganisatie op het terrein van informatievergaring, -verwerking, -deling en -opslag opgesteld en/of bewaakt. Het doel van het onderzoek is te bezien of de wet beantwoordt aan het doel er van, het creëren van een stelsel voor de beoordeling van geweldgebruik door opsporingsambtenaren in de uitoefening van hun taak, dat beter is toegespitst op de taak en de bevoegdheid van de opsporingsambtenaar.

Rechtsbestel

Subthema Toegang tot het recht

Als stelselverantwoordelijke schept de Minister optimale voorwaarden voor het in stand houden en verbeteren van een goed en toegankelijk rechtsbestel. In dat kader wordt erop ingezet om de toegang tot het recht te versterken zodat burgers en bedrijven sneller, eenvoudiger en beter een passende en duurzame oplossing kunnen vinden voor hun juridisch probleem. Het waarborgen en versterken van die toegang versterkt niet alleen het rechtssysteem, maar draagt ook bij aan het vertrouwen van burgers in de overheid. De toegang tot het recht wordt langs drie pijlers versterkt: 1) informatie, 2) advies en ondersteuning en 3) beslissing door een neutrale instantie. Hierbij ligt de nadruk op het civiel – en bestuursrecht.

Het uitgangspunt is dat rechtzoekenden in Nederland een passende uitkomst kunnen vinden voor een (juridisch) probleem. Afhankelijk van de persoonlijke omstandigheden en de aard van het probleem zal het verschillen welke uitkomst het meest passend is en op welke manier de uitkomst het beste kan worden bereikt. Hierbij kan het bijvoorbeeld gaan om het voeren van een goed gesprek, het inschakelen van een mediator of notaris, het treffen van een betalingsregeling of het voorleggen van een geschil aan de rechter of een geschillencommissie. Er wordt daarom ingezet op het versterken van deze diverse oplossingsroutes. Onderzoek wordt ingezet om beleidskeuzes te maken zodat de juridische beroepen hun rol en positie binnen het rechtsbestel goed kunnen vervullen. Daarbij gaat het niet alleen om advocaten, notarissen en gerechtsdeurwaarders, maar ook om bijvoorbeeld bewindvoerders, curatoren, en incassodienstverleners. Daarnaast is de afgelopen jaren geïnvesteerd in het stimuleren van laagdrempelige alternatieve geschiloplossing. In dat kader wordt de Geschillencommissie periodiek geëvalueerd en doet het WODC een verkennend onderzoek naar de kwaliteit van mediation. Het resultaat wordt eind dit jaar verwacht.

Inzicht in meest voorkomende juridische problemen

Inzicht in de meest voorkomende juridische problemen die mensen ervaren en hun ervaringen in de route die ze bewandelen om dit probleem op te lossen is belangrijk in de beleidsvorming. Onderzoeken zoals de periodieke Geschilbeslechtingsdelta (GBD) zijn daarin onmisbaar. Onderzoek voor de GBD 2025 zal voor het einde van het jaar opgeleverd worden. Op basis van de uitkomsten zal daarnaast nader onderzoek plaatsvinden om beter inzicht te krijgen in de ervaringen van burgers met een of meer juridische problemen die voor deze problemen geen of onvoldoende passende rechtshulp hebben ontvangen.

Stelselvernieuwing rechtsbijstand

Hiervoor wordt de dienstverlening van het Juridisch Loket meer oplossingsgericht - vooral voor mensen die meer hulp en ondersteuning nodig hebben om hun recht(en) te effectueren. Tevens wordt de samenwerking tussen het sociale en juridische domein versterkt. Ook wordt de toegang tot rechtshulp voor arbeidsmigranten versterkt. En samen met het ministerie van BZK, het Juridisch Loket en antidiscriminatie.nl, wordt een eerstelijnsvoorziening in Caribisch Nederland gerealiseerd. De stelselvernieuwing is in 2025 het laatste, afrondende jaar ingegaan. Op dit moment wordt gewerkt aan de contouren van het wetsvoorstel. Voor de onderwerpen positionering juridisch loket, inning eigen bijdrage en zelfredzaamheid is het Beleidskompas doorlopen.

Daarnaast wordt er gewerkt aan de ontwikkeling van een visie op de toekomst van de sociale advocatuur om zodoende de juiste doelen te gaan stellen en concrete maatregelen te treffen of te ordenen die bijdragen aan de aanwas van jonge én het behoud van bestaande advocaten.

Subthema strafrechtelijk bestel

Het subthema strafrechtelijk bestel behelst een aantal beleidsdossiers, waarbinnen beleid ontwikkeld en beheerd wordt. Deze beleidsdossiers zijn uiteenlopend, maar ze zijn strafrechtelijk of strafvorderlijk van aard en omdat zij het strafrechtelijke bestel raken vallen zijn onder de bestelverantwoordelijkheid van DRB. Hieronder passeren drie actuele beleidsdossiers de revue, waarbij momenteel belangrijke ontwikkelingen plaatsvinden. 

Klassenjustitie

Binnen dit beleidsdossier vinden momenteel door het WODC twee onderzoeken plaats. Het eerste gaat over de cumulatieve oververtegenwoordiging van mensen met een migratieachtergrond in het strafrecht en het andere gaat over mogelijke selectiviteit in de strafrechtketen op basis van opleidingsniveau of sociaaleconomische positie van verdachten. Uit beide onderzoeken moet blijken of er sprake is van vormen van discriminatie in de strafrechtketen. Naar verwachting zullen de onderzoeken in de eerste helft van 2026 afgerond zijn.

ZSM-Rechtsbijstand

De organisaties in de strafrechtketen werken met de zogenaamde ZSM-werkwijze, waarbij strafzaken zorgvuldig, snel en met maatwerk (ZSM) kunnen worden afgedaan. Om de rechtsbescherming van verdachten daarbinnen beter te waarborgen is in samenspraak met de ketenorganisaties besloten de rechtsbijstand te intensiveren. Dat houdt in dat alle aangehouden verdachten aan de voorkant bijgestaan moeten worden door een raadsman. En als de zaak met een OM-strafbeschikking afgehandeld wordt moeten zij daarbij ook voorzien worden van kosteloze rechtsbijstand. Na twee succesvolle pilots in Rotterdam en Zeeland West Brabant is overgegaan tot landelijke implementatie. Inmiddels worden deze vormen van rechtsbijstand in het wetsvoorstel Wet versterking rechtsbijstand strafrecht (VERS) verankerd. Naar verwachting wordt dit wetsvoorstel voor het einde van het jaar 2025 in de Tweede Kamer behandeld.

Strafrechtketen

Er is in de strafrechtketen sprake van lange doorlooptijden en grote werkvoorraden. De ketenorganisaties hebben samen de afgelopen jaren verschillende acties in gang gezet om de problemen op te lossen. Uit het laatste rapport van de Algemene Rekenkamer30bleek dat de voortgang onvoldoende is en dat meer werk nodig is. In de keten is afgesproken dat er een meerjarenagenda wordt opgesteld voor de aanpak van doorlooptijden van zaakstromen jeugd, zeden en veel voorkomende criminaliteit. Momenteel wordt door de ketenorganisaties aan deze meerjarenagenda gewerkt. Het departement is ook nauw hierbij betrokken. Onderdeel van de inspanningen is om de monitoring van de voortgang te verbeteren zodat de bewindspersonen tijdig hun sturende rol kunnen vervullen.

Rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding

Subthema Bijzonder strafrecht – milieucriminaliteit

De maatschappelijke opgave van het bijzonder strafrecht - milieucriminaliteit is het realiseren van de klimaatdoelstellingen, het beschermen van de biodiversiteit, het realiseren van een gezonde leefomgeving en een daling van de vermijdbare milieuschade door naleving door bedrijven en natuurlijke personen van wet- en regelgeving en vergunningen en te komen tot een level playing field. JenV draagt bij aan deze opgave door middel van het strafrechtelijk handhaven van de milieuwet- en regelgeving, onder andere door het implementeren van de EU-milieustrafrechtrichtlijn. Daarbij is de strafrechtelijke handhaving het sluitstuk van breder beleid onder de stelselverantwoordelijkheid van de beleidsdepartementen LVVN, IenW, EZ en KGG. Verder heeft het strafrecht, naast preventie via afschrikking, als doel om crimineel gedrag te vergelden. JenV werkt, samen met het OM en de rechtspraak, aan het realiseren van een doeltreffende, evenredige en afschrikwekkende aanpak van milieucriminaliteit om daarmee de maatschappelijke afkeuring van milieucriminaliteit adequater vorm te geven.

Subthema Bijzonder strafrecht – corruptiebestrijding

Het beoogde doel van corruptiebestrijding is optimale weerbaarheid van (overheids)organisaties en ambtenaren/werknemers, een integere overheid en integere private sector, meer vertrouwen in het goed functioneren van de overheid met een vroege detectie van corruptiesignalen, terwijl alle vormen van corruptie strafbaar zijn en passend worden bestraft.

Subthema Verkeershandhaving

Het doel van verkeershandhaving is dat daders zich onthouden van verkeersovertredingen door opsporing, vervolging en bestraffing van verkeersovertredingen (algemene preventie). De dreiging van opsporing, vervolging en bestraffing maakt dat mensen geen verkeersovertredingen begaan (speciale preventie). Dit draagt bij aan de verbetering van de verkeersveiligheid in Nederland. Daartoe worden de volgende middelen ingezet: staandehoudingen en geautomatiseerde handhaving op lichtere verkeersovertredingen, boetes (jaarlijks ongeveer 8 miljoen), speeksel-/adem- en bloedtesten voor het opsporen van rijden onder invloed en vervolging van ernstige verkeersdelicten.

Subthema Mensenhandel

Het aantal slachtoffers van mensenhandel in Nederland moet afnemen door de samenwerking in de aanpak tegen mensenhandel te verbeteren en verder te professionaliseren. Daarvoor zijn drie doelen bepaald: 1. zo veel mogelijk slachtofferschap van mensenhandel voorkomen; 2. snelle en adequate signalering van en hulp aan slachtoffers (incl. bescherming) en 3. daders op allerlei manieren frustreren en aanpakken, zowel strafrechtelijk en bestuursrechtelijk als via het opwerpen van barrières (incl. recidivevermindering). Het Actieplan mensenhandel moet hierin voorzien.

Subthema Cybercrime en digitale rechtshandhaving

Doelen van het beleid met betrekking tot cybercrime en digitale rechtshandhaving zijn: 1. het tegengaan van cybercrime (in enge zin) en 2. het versterken van de rechtshandhaving in het digitale domein (in beginsel ten aanzien van alle strafbare feiten). Belangrijk middel voor het eerste doel is (naast strafrechtelijke handhaving) preventie, onder meer door bewustwording bij het brede publiek. Dat helpt om slachtofferschap te voorkómen. Voor het tweede doel is de hackbevoegdheid van belang, waarmee de mogelijkheden voor het verkrijgen van gegevens ten behoeve van de opsporing en – in voorkomend geval – het doen stoppen van strafbare feiten worden versterkt. Het uiteindelijke doel van de opsporing is een rechtvaardige en veilige samenleving.

Subthema Veilige Publieke Taak (VPT)

Het beleid met betrekking tot de Veilige Publieke Taak is erop gericht dat beroepsgroepen en functionarissen met een publieke taak op een veilige manier hun werk kunnen uitvoeren en dat journalisten op een veilige manier en in vrijheid hun werk kunnen uitvoeren. Eenduidige landelijke afspraken is één van de middelen daartoe.

Subthema Wapens en munitie

De te herziene Wet wapens en munitie beoogt om - net als de huidige wet - de veiligheid in de samenleving te bevorderen door een algemeen verbod op wapens voor alle burgers en daarmee de verspreiding van vuurwapens en andere wapens onder burgers tegen te gaan. Knelpunten in de wet bij de aanpak van illegale wapens worden bij de herziening aangepakt. Een ander belangrijk doel van de herziening is om de uitgangspunten en richting van het wapenbezit bij burgers via vergunning in Nederland te herzien en zo af te wegen welke beleidsaanpassingen en mogelijke aanpassingen in wet- en regelgeving noodzakelijk zijn. De aanpassingen moeten leiden tot gedragen beleid, effectievere aanpak en overzichtelijke wet- en regelgeving.

Subthema Financieel-economische criminaliteit (FINEC)

Fraude verstoort het economische verkeer tussen burgers onderling, het vertrouwen in de overheid en de integriteit van stelsel. Ook door of middels rechtspersonen kan fraude worden gepleegd. Doel van het fraudebeleid is het vertrouwen dat burgers in het maatschappelijk verkeer hebben te versterken en collectieve rechtsgoederen en belangen te beschermen. Rechtsgoederen zijn bijvoorbeeld de integriteit en stabiliteit van financiële en economische markten, (digitale) betalingsinfrastructuren, het tegengaan van marktverstorende oneigenlijke concurrentie en bescherming van de Rijkskas.

Subthema Zeden

De Wet Seksuele Misdrijven heeft als doel slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksuele misdrijven beter te beschermen. De wet beoogt een modernisering van de zedenwetgeving en sluit aan bij maatschappelijke en technologische ontwikkelingen en internationale verdragen. Er is meer aandacht voor vrijwilligheid en gelijkwaardigheid in seksuele contacten, evenals voor nieuwe vormen van (online) seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Veiligheid en Lokaal bestuur

Subthema Veilig ondernemen

Het gaat om inzichten over bewustwording, handelingsperspectief en meldgedrag. Daarnaast bestaat het voornemen om in 2026 onderzoek te doen naar de effectiviteit van (collectieve) winkelverboden op het gebied van winkeldiefstal, naast een onderzoek in 2025 om meer inzicht in de huidige aard en omvang van winkeldiefstal in de detailhandel te krijgen daar waar beschikbare politiecijfers daar onvoldoende beeld van geven.

Er is op dit moment geen onderzoek gepland naar de agrarische sector, omdat er via het Platform Veilig Ondernemen in 2024 al onderzoek gedaan is naar de impact van publiek-private samenwerking rond Veilig Buitengebied.

Verder wordt op de achtergrond gewerkt aan de introductie van de Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven, in samenwerking met het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS). Deze monitor moet via een slachtofferenquête inzicht geven in de aard en omvang van criminaliteit tegen en via het bedrijfsleven. De eerste editie van de Monitor wordt tussen 2026 en 2028 verwacht.

Subthema coffeeshopbeleid

Het coffeeshopbeleid wordt momenteel grotendeels ingevuld door het Experiment Gesloten Coffeeshopketen. Het doel van het experiment is om te onderzoeken of gereguleerde productie, distributie, en verkoop van cannabis mogelijk is. Een onderzoeksteam onderzoekt onder begeleiding van een onafhankelijke Begeleidings- en Evaluatiecommissie wat de effecten hiervan zijn op criminaliteit, veiligheid en volksgezondheid. De Nederlandse Voedsel – Warenautoriteit (NVWA) houdt onder andere toezicht op de kwaliteit van de producten.

Subthema Bestuurlijke Aanpak

Dit subthema richt zich onder andere op de informatiepositie van gemeenten en informatiedeling. Hieronder valt onder andere het beheer van en de voorwaarden voor het kunnen functioneren van het RIEC/ LIEC-bestel en de inzet voor een weerbaar lokaal bestuur. Daarnaast gaat dit thema over verschillende instrumenten voor de bestuurlijke aanpak van (georganiseerde) criminaliteit en overlast, zoals het Bibob-instrumentarium en het boa-stelsel.

Subthema Burgemeestersbevoegdheden

Dit subthema richt zich op de burgemeestersbevoegdheden t.a.v. de openbare-ordetaak; het doel is een coherent, goed uitvoerbaar stelsel. Daarnaast richt het subthema zich op de aanpak van online aangejaagde openbare ordeverstoringen. Ook wordt met een breed scala aan partners gewerkt aan een optimale mix van maatregelen om vreedzame demonstraties te faciliteren, maar ook kordaat op te kunnen treden als dat nodig is.

Subthema Sekswerk en gemeentelijke aanpak mensenhandel

In dit subthema wordt ingezet op het versterken van de sociale en juridische positie van sekswerkers, regulering van de sekswerkbranche en de ondersteuning van sekswerkers die de sekswerkbranche willen verlaten. Daarnaast houdt het programma zich bezig met het versterken van de gemeentelijke aanpak van mensenhandel en het monitoren van de internationale ontwikkelingen op sekswerkbeleid.

Subthema Lokale veiligheidsfenomenen

Dit subthema richt zich specifiek op vormen van onveiligheid waar burgers mee te maken hebben in de (semi-)publieke ruimte, zoals het uitgaansleven, een voetbalstadion, de straat of de directe woonomgeving. De missie van de pijler is om burgers veilig te laten voelen en zijn. Doelstellingen daarbinnen zijn om partijen die bijdragen aan de missie te informeren, adviseren en ondersteunen, en om lokale veiligheidsfenomenen zelf op te halen of te agenderen.

De inzichtsbehoeftes worden geëxpliciteerd op basis van de beleidstheorie. De onderzoeken die nu zijn opgenomen op de SEA, zijn gepland op basis van reguliere evaluatiecycli van de afzonderlijke dossiers en wensen van de Kamer.  Voor het subthema Veilig Ondernemen wordt op basis van de kennisinventarisatie rondom de beleidstheorie de effectiviteit van een aantal trainingen als eerste opgepakt.

Inhoud periodieke rapportage

Alle zes hierboven beschreven subthema’s worden meegenomen in de periodieke rapportage voor het thema Veiligheid en Lokaal bestuur die voor 2027 gepland staat. Van deze subthema’s zijn Veilig Ondernemen, Coffeeshopbeleid en Bestuurlijke Aanpak als prioritair aangewezen voor deze periodieke rapportage. Dit zijn de eerste drie thema’s waarop wordt gewerkt aan het reconstrueren van de beleidstheorie en het expliciteren van de inzichtsbehoefte.

De beleidstheorie voor Veilig Ondernemen is inmiddels gereed, en kort beschreven in de toelichting hierboven. De beleidstheorieën voor Coffeeshopbeleid en Bestuurlijke Aanpak worden respectievelijk medio 2025 en begin 2026 verwacht. Vervolgens worden de beleidstheorieën gereconstrueerd voor de niet-prioritaire thema’s: Sekswerk en gemeentelijke aanpak mensenhandel, Burgemeestersbevoegdheden en Lokale Veiligheidsfenomenen. De planning is om dit traject eind 2026 gereed te hebben, zodat alle beleidstheorieën gereed zijn voor de periodieke rapportage in 2027.

Georganiseerde ondermijnende criminaliteit: Voorkomen

Subthema Preventie met Gezag

Met de brede preventieve aanpak van (georganiseerde en ondermijnende) jeugdcriminaliteit wordt voorkomen dat kinderen en jongeren van 8 tot en met 27 jaar in aanraking komen met ondermijnende criminaliteit of daarin doorgroeien. Dit wordt gedaan door selectief maar fors te investeren in die gebieden waar jongeren extra vatbaar zijn voor jeugdcriminaliteit en de veiligheid en leefbaarheid onder druk staan. Daarom wordt in 27 gebieden ingezet op de wijkgerichte aanpak ‘Preventie met gezag’, wordt geïnvesteerd met incidentiële ondersteuning in 20 gebieden met acute en ernstige problematiek en wordt ingezet op versterking van de jeugdstrafrechtketen. Door te investeren in perspectief en repressie worden criminele netwerken beroofd van hun uitvoeringskracht en wordt voorkomen dat jongeren doorgroeien tot beroepscriminelen. De brede preventieve aanpak is een lerende aanpak. Door inzichten uit verschillende data en wetenschappelijke bronnen te combineren – zoals het Landelijk Kwaliteitskader Effectieve Jeugdinterventies voor Preventie van Jeugdcriminaliteit – wordt op de lange termijn steeds meer zicht verkregen in de voortgang en mogelijke impact van de aanpak. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het bij de aanpak van criminaliteit onder jongeren en hun gezinnen in kwetsbare posities van cruciaal belang is om in te zetten op het verlagen van risicofactoren, het versterken van beschermende factoren en werkzame bestanddelen. Wanneer jongeren problemen ervaren op meerdere risicofactoren, neemt de kans toe om met criminaliteit in aanraking te komen. De risico- en beschermende factoren zijn geclusterd in vijf thema’s: onderwijs, werk en inkomen, persoonlijke ontwikkeling, het sociale netwerk en repressie, nazorg en re-integratie. Door de aanpakken goed te monitoren, wordt vervolgens meer inzicht verkregen in de status en het bereik van deze interventies. Hierdoor kan steviger ingezet worden op goede resultaten en ook worden gestopt met interventies en werkwijzen die niet werken. De geleerde lessen worden vervolgens weer verspreid, bijvoorbeeld via lerende netwerken. Niet alleen aan de deelnemende gemeenten, maar ook aan andere gemeenten en partners. Daarnaast wordt de aanpak als geheel en het lerend vermogen onafhankelijk geëvalueerd. Hieronder worden de verschillende monitoringsactiviteiten toegelicht.

CBS Monitoring (ex durante)

Om zicht te krijgen op de voortgang van de brede preventieaanpak wordt samen met gemeenten en het CBS een monitorproces opgezet. Binnen deze monitoring ligt de nadruk op het inzichtelijk maken van de voortgang (output) en impact (outcome) van het preventiebeleid via de verzameling van (administratieve) data. Hierbij wordt op overkoepelend niveau gekeken naar de voortgang van alle lokale aanpakken. Daarnaast wordt er samen met het CBS gekeken naar kwantitatieve data over de doelgroep in de focusgebieden om een zo actueel mogelijk beeld te krijgen van de problematiek en op de lange termijn eventuele trends waar te nemen. Jaarlijks wordt er vanuit JenV gerapporteerd over de voortgang van Preventie met Gezag in de halfjaarbrief en de voortgangsrapportage. Daarnaast komt de Preventie met Gezag-aanpak terug in de brief over de brede preventieaanpak van (georganiseerde en ondermijnende) jeugdcriminaliteit.

Reflectie PmG (ex durante/ex post)

1. Binnen de lerende aanpak wordt met een externe groep professionals uit de wetenschap en praktijk gereflecteerd op de voortgang van de aanpak. De hieruit geleerde lessen worden met gemeenten en partners gedeeld om de aanpak beter te maken. Hiervoor wordt het beeld uit het monitoringsproces verrijkt met lokale onderzoeken naar de effectiviteit van projecten en specifieke interventies. Een voorbeeld van een dergelijk onderzoek zijn de inspanningen binnen het EPIC-project vanuit de Nationale Wetenschapsagenda: Grip op jeugdcriminaliteit – betrokkenheid van jongeren bij zware en georganiseerde criminaliteit. Vanuit dit onderzoeksproject zijn meer wetenschappelijke inzichten verkregen in de betrokkenheid van jongeren in georganiseerde (drugs)criminaliteit en in de latente kennis op dit gebied bij professionals uit het veld. In de toekomst wordt vanuit dit project ook onderzoek gedaan naar de effectiviteit van specifieke interventies die binnen het kader van de preventieve aanpak worden ingezet. Dit onderzoek zal worden herhaald in de komende jaren.

2. Er wordt een onafhankelijke evaluatie naar de domeinoverstijgende aanpak Preventie met Gezag uitgevoerd. Binnen deze evaluatie ligt de focus op de effectiviteit van de aanpak en op de maatschappelijke uitkomsten van de aanpak. Omdat in het programma Preventie met Gezag interventies worden ingezet die pas op middellange tot lange termijn tot zichtbare effecten leiden, wordt ervoor gekozen om de evaluatie in 2027 uit te voeren, zodat op basis van de dan beschikbare data betekenisvolle conclusies kunnen worden getrokken.

Subthema Terugdringen vraag naar en het aanbod van illegale drugs

Drugsgebruik kan grote schade opleveren voor de gezondheid, met soms blijvende gevolgen als verslaving of psychische problemen. Daarnaast draagt de vraag naar drugs bij aan georganiseerde criminaliteit, inclusief alle ondermijnende en schadelijke uitwerkingen daarvan zoals explosies in woonwijken, fraude, corruptie, witwassen, milieuschade en potentiële ontwrichting van onze democratie en rechtsstaat. Het Nederlandse drugsbeleid richt zich op de volksgezondheid en de aanpak van drugscriminaliteit. Het kabinet zet daarbij in op het terugdringen van zowel de vraag naar drugs als het aanbod van drugs. Er wordt al jaren een maatschappelijke en politieke discussie gevoerd over het gebruik van drugs, de (al dan niet) schadelijke gevolgen daarvan voor individu en samenleving en wat de (Rijks)overheid hieraan zou kunnen en moeten doen. Het uitgangspunt hierbij is – uiteraard – evidence-based werken. Voor de cijfers over het gebruik van drugs wordt gebruik gemaakt van de Nationale Drug Monitor (NDM). Die geeft een breed beeld van welke drugs er worden gebruikt, door welke leeftijdsgroepen en welke trends hierbij zichtbaar zijn. Om het beeld verder in te vullen en de discussie te voeden met (nog) meer cijfers en inzicht vanuit verschillende perspectieven, zijn, en worden de komende jaren, de volgende onderzoeken gedaan:

1. De pilot rioolwatermetingen is in 2023 gestart en wordt in 2025 afgerond. Afhankelijk van de uitkomsten van deze pilot zou dit op de middellange termijn kunnen leiden tot een landelijke uitrol van rioolwatermetingen. De (pilot) rioolwatermetingen beoogt – samen met de cijfers uit de NDM – een (nog) nauwkeuriger beeld te krijgen van het drugsgebruik in Nederland en de effecten van beleid gericht op ontmoediging van drugsgebruik.

2. Vervolgonderzoek naar denormalisering van drugsgebruik. In februari 2024 heeft de Tweede Kamer de motie Bikker c.s. aangenomen, waarin de regering wordt opgeroepen naar Rotterdams voorbeeld een landelijke campagne te starten waarin drugsgebruikers worden geconfronteerd met de gevolgen van drugsgebruik voor de samenleving. De uitwerking van deze motie is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de ministeries van JenV en VWS. De doelen van de communicatie-inzet en de effecten op de doelgroep(en) worden geëvalueerd.

Georganiseerde ondermijnende criminaliteit: Doorbreken

Subthema PPS/Veilig Ondernemen

Het is belangrijk de weerbaarheid van ondernemers tegen ondermijning door georganiseerde criminaliteit te vergroten. De aanpak richt zich op het tegengaan van criminele inmenging en het (onbewust) faciliteren van criminaliteit door het bedrijfsleven. Het uitgangspunt is dat ondernemers zelf maatregelen nemen om weerbaarder te worden tegen criminelen. In het Actieprogramma Veilig Ondernemen is opgenomen onderzoek te doen naar indicatoren van criminele inmenging in bedrijfsprocessen. In 2024 is hiertoe de handreiking kwetsbare branches gepubliceerd, die zich richt op het analyseren van kwetsbaarheden van branches en het treffen van passende maatregelen om crimineel gebruik van bedrijven tegen te gaan.

Tijdens de ontwikkeling van de handreiking kwetsbare branches is onderzoek naar de persoonlijke verzorgingsbranche ingesteld. De resultaten zullen duidelijk maken of er voor de persoonlijke verzorgingsbranche een sectorgerichte aanpak nodig is. In de tweede helft van 2024 en 2025 is verder opvolging gegeven aan de handreiking kwetsbare branches. De uitkomsten van deze onderzoeken kunnen publieke en private partners meer inzicht in risicobranches bieden en wat vervolgens ondernomen kan worden om meer weerbaarheid te creëren. Eind 2024 is het Actieprogramma Veilig Ondernemen 2023-2026 tussentijds geëvalueerd. In 2027 vindt het evaluatieonderzoek van de Platforms Veilig Ondernemen plaats.

Subthema Mainports

Het doel van de aanpak drugssmokkel via mainport is om drugssmokkel via logistieke knooppunten in Nederland terug te dringen, om Nederland minder aantrekkelijk te maken als hub en de marktplaats-/schakelfunctie die Nederland vervult daarmee kleiner te maken. Daarnaast is het belangrijk dat mensen die in de haven werken, veilig hun werk kunnen blijven doen. Niet alleen om een veilige werkomgeving voor werknemers te waarborgen, maar ook voor de logistieke sector in den brede en de rol die de sector vervult voor de Nederlandse economie. De subdoelen van de aanpak zijn: de weerbaarheid tegen drugscriminelen in de logistieke sector verhogen; de fysieke en technische mogelijkheid tot drugssmokkel via knooppunten terugdringen; inspelen op veranderende criminele bedrijfsprocessen.

Subthema criminele geldstromen

Financieel gewin is het centrale motief van georganiseerde criminaliteit. Geld is ook een machtsmiddel voor drugscriminelen. Er worden nieuwe drugs en wapens mee gekocht en handlangers en financiële facilitators mee betaald. Door crimineel geld wit te wassen en in te zetten in de bovenwereld vergaren criminelen gezag en invloed in de onderwereld. Door het criminele verdienmodel te doorbreken en criminele geldstromen effectief te verstoren en terug te dringen, nemen de ondermijnende effecten van dat geld af. De aanpak van criminele geldstromen draagt zo bij aan de bestrijding van de georganiseerde ondermijnende criminaliteit en aan de bescherming van de integriteit van ons financiële stelsel, de democratische rechtsorde en de openbare ruimte. De aanpak van criminele geldstromen heeft vijf subdoelen waarop wordt ingezet in samenwerking met de betreffende organisaties. Te weten: het voorkomen dat illegaal verdiend geld wordt witgewassen via het legale financiële stelsel; het verstoren van ondergronds bankiersystemen; het afpakken van crimineel vermogen; afgepakt vermogen maatschappelijk herbestemmen (MaHer) en internationale samenwerking.

Een ander belangrijk onderdeel van de aanpak van criminele geldstromen is het afpakken van crimineel verkregen vermogen en het verstoren van criminele verdienmodellen. Het wettelijk instrumentarium daarvoor is in 2022 uitgebreid in wet Ondermijning I met twee instrumenten: de Maatregel Kostenverhaal (MKV) en het Strafrechtelijk Executieonderzoek (SEO). Er is onderzoek nodig om te kunnen evalueren hoe het MKV en het SEO in de praktijk werken. Daarnaast is inzicht nodig in de vraag of de toepassingsmogelijkheden van de instrumenten verbeterd kunnen worden. Het onderzoek naar deze twee instrumenten wordt waarschijnlijk samen met de andere elementen van Wet Ondermijning I geëvalueerd. De onderzoeken moeten nog verder vormgegeven worden, maar zullen naar verwachting bijdragen aan het inzicht door enerzijds cijfermatig te laten zien hoe de instrumenten gebruikt worden en anderzijds kwalitatief inzicht te geven in de toepasbaarheid en de ervaring van experts. Deze combinatie van kennis draagt bij aan inzicht over de effectiviteit van de instrumenten. Wet ondermijning I wordt nader toegelicht onder het thema ‘Bestraffen’.

Subthema Outlaw Motorcycle Gangs (OMG’s)

Motorclubs waarvan de leden zich niet aan de wet gebonden voelen, worden ook wel Outlaw Motorcycle Gangs (OMG’s) genoemd. Vaak zijn dit broeinesten van (georganiseerde) criminaliteit. Inmiddels zijn verschillende OMG’s civielrechtelijk verboden omdat zij ontwrichtend zijn voor de samenleving en in strijd zijn met de openbare orde. De landelijke integrale aanpak van OMG’s richt zich op het beperken van schade die zij toebrengen aan de maatschappij. Er is een WODC-onderzoek uitgevoerd naar de effecten van de civiele verboden op OMG’s. In de afgelopen jaren zijn namelijk enkele OMG’s civielrechtelijk verboden. Het onderzoek heeft als doel om inzicht te bieden in de effecten van het civiele verbod op OMG’s. Zo brengt het onderzoek in kaart welke bedoelde en onbedoelde (neven)effecten het civiele verbod op OMG’s heeft voor onder meer de zichtbaarheid van de verboden OMG’s en hun (voormalige) leden in de openbare ruimte of elders, de mate waarin zij lid zijn geworden van ‘voortzettingsvormen’ van verboden OMG’s, niet-verboden OMG’s, nieuw opgerichte OMG’s of ‘brotherhoods’ en het mogelijk continueren van criminele activiteiten. Het onderzoek moet leiden tot aanbevelingen ten aanzien van de aanpak van OMG’s vanuit een breed integraal (beleids)perspectief (strafrechtelijk, civiel, bestuurlijk en fiscaal). Ook kan het onderzoek lessen opleveren ten behoeve van de aanpak van daders van andere vormen van criminaliteit in georganiseerd verband.

Georganiseerde ondermijnende criminaliteit: Bestraffen

Subthema Strafrechtelijke aanpak

Criminelen maken bij de afweging of zij illegale activiteiten zullen ondernemen een inschatting van de pakkans en de straf die hen boven het hoofd hangt. Voor een impactvolle aanpak van georganiseerde ondermijnende criminaliteit is het daarom van belang om de pakkans te vergroten en effectief te straffen.

Genoegdoening aan slachtoffers en samenleving

Subthema Rechten, hulp en schadevergoeding aan slachtoffers

Slachtoffers verdienen erkenning en ondersteuning bij het te boven komen van de gevolgen van een strafbaar feit. Deze maatschappelijke opgave is actueel en relevant: iedereen kan slachtoffer worden, ongeacht status, opleiding, achtergrond. In 2024 werd één op de vijf mensen slachtoffer van traditionele criminaliteit en één op circa zes mensen slachtoffer van criminaliteit in de gedigitaliseerde wereld. De impact van een strafbaar feit kan groot zijn en voor sommige slachtoffers en nabestaanden geldt dat hun leven er blijvend door verandert. Zij kunnen het vertrouwen in de medemens kwijtraken en het geloof in een rechtvaardige samenleving kan onder druk komen te staan. Slachtofferschap wordt mensen aangedaan, de regie wordt hen ontnomen en ten onrechte ervaren zij soms zelf gevoelens van schuld en schaamte.

Slachtoffers wordt vanuit de overheid erkenning geboden door hen 1) een duidelijke positie in het recht te geven, hen 2) waar nodig te beschermen, 3) te zorgen voor een evenwichtig schadestelsel en hen 4) te ondersteunen bij hun herstel. De overheid is niet in staat alle criminaliteit en de gevolgen daarvan (volledig) ongedaan te maken. Wel zorgt een betrouwbare overheid ervoor dat de aan het slachtoffer toegekende rechten in de praktijk worden gerealiseerd, dat gewekte verwachtingen niet worden beschaamd en dat de ketenpartners sachtofferbewustzijn in hun handelen tot uitdrukking brengen.

Er worden verschillende maatregelen en voorzieningen getroffen om uitvoering te geven aan deze 5 beleidsdoelen. Bestaande slachtofferrechten - met laatstelijk de volledige implementatie van de Wet uitbreiding slachtofferrechten in 2024 - én reeds voorgenomen versterkingen (conform het regeerprogramma, het nieuwe wetboek van Strafvordering en herziene EU-richtlijnen) vormen hiervoor de basis. De maatregelen en voorzieningen die worden getroffen zijn te vinden in de nieuwe Meerjarenagenda Slachtofferbeleid 2025-2028.

Om effectief beleid voor slachtoffers te blijven waarborgen, is meer inzicht nodig in de doeltreffendheid en doelmatigheid van alle maatregelen en voorzieningen die we treffen. Het WODC voert daarom een meerjarig onderzoeksprogramma uit naar de omvang van de doelgroep (Q3 2025), het gebruik van rechten en voorzieningen (Q1 2026) en de impact en ervaringen op weg naar herstel voor slachtoffers (Q3 2026 en Q2 2029). De uitkomsten worden gebruikt om in de toekomst beleidsdoelen aan te scherpen en het huidige beleid waar nodig te herijken. Daarnaast lopen er onderzoeken op specifieke onderzoeksgebieden waar relevante aanbevelingen zullen worden betrokken bij de beleidsvorming en in de uitvoering. 

Subthema Strafrechtelijke sancties

Het doel van strafrechtelijke sancties is een snelle, zekere en persoonsgerichte tenuitvoerlegging, met het oog op het bereiken van de strafdoelen. Daarnaast is in het traject Straffen op maat een verkenning gedaan naar de doorontwikkeling van het sanctiestelsel en de sanctietoepassing, waarbij twee ontwikkellijnen zijn gevolgd 1) een divers instrumentarium en 2) een sterke informatiepositie van de rechter. Dit heeft geleid tot negen maatregelen die verder worden uitgewerkt.

Voor het subthema strafrechtelijke sancties wordt nog dit jaar een inzichtsbehoefte opgesteld aan de hand van een beleidstheorie.

Voorkomen (van) herhaald crimineel gedrag

Subthema forensische zorg

Met de uitvoering van alle activiteiten in de forensische zorg moet worden bijgedragen aan de realisatie van deze strategische hoofddoelen.

Onder de strategische hoofddoelen zijn 4 strategische subdoelen gedefinieerd. Deze zijn afgeleid uit de memorie van toelichting van de Wet forensische zorg. Deze subdoelen zijn: 1. Goede kwaliteit van zorg, gericht op de veiligheid van de samenleving. 2. Beter passende capaciteit voor de forensische zorg. 3. Betere continuïteit van zorg. 4. Meer patiënten op de juiste plaats. In afstemming met de sector zijn de verschillende beleidsdoelen verder uitgewerkt en vastgelegd in documenten.

Het team Forensische Zorg (FZ) heeft samen met het WODC, de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) en andere partners in de afgelopen periode waardevolle kennis verzameld over uiteenlopende thema’s binnen de forensische zorg. Dit betreft onder meer doelmatigheid en doeltreffendheid van de zorg, continuïteit van zorg in de keten en innovatie. Daarnaast zijn onderwerpen onderzocht zoals recidive tijdens en na forensische zorg, het effect van langdurige detentie op tbs-behandeling, zorg na afloop van forensische zorg, besluitvorming bij artikel 2.3 van de Wet forensische zorg en wetswijzigingen rond voorwaardelijke beëindiging van tbs. Ook is gekeken naar de geschatte verblijfsduur van tbs-gestelden en gedetineerden (prognosemodel) en de kenmerken van langdurige tbs-verblijvers. Tot slot is de indicatiestelling en plaatsing binnen de Wet forensische zorg geëvalueerd.

Incidenteel zijn ook onderzoeken uitgevoerd door partijen over andere onderwerpen. De komende periode wordt de bestaande kennis geactualiseerd en verder uitgebreid. Nieuwe onderzoeksonderwerpen zijn: de gemaximeerde tbs, middelengebruik in de forensische zorg en de werking van de Beginselenwet verpleging tbs-gestelden. Deze kennisontwikkeling ondersteunt het maken van uitvoerbaar beleid binnen de forensische zorg

Subthema Screenen

Overheid, vrijwilligers, werknemers en werkgevers hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor een integere en veilige samenleving. Dit stimuleert het ministerie door het aanbieden van screeningsinstrumenten als de Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG), met als doel het beschermen van kwetsbare personen, groepen en sectoren. Het instrument VOG wordt steeds verbeterd en er wordt toegewerkt naar een meer uniforme en risicogerichte toepassing daarvan. Daartoe wordt evaluatieonderzoek gedaan naar de Wet VOG politiegegevens en wordt onderzoek gedaan naar de voor- en nadelen van het standaard betrekken van politiegegevens als zelfstandige weigeringsgrond in de VOG-screening voor functies waarin sprake is van een gezags- of afhankelijkheidsrelatie of op een locatie waar kwetsbare personen zich bevinden.

Subthema Kansspelen

In 2024 is de Wet Kansspelen op afstand geëvalueerd. De uitkomsten van de evaluatie en de gewijzigde beleidsvisie op kansspelen van 14 februari 2025 geven aanleiding tot een herziening van de Wet op de kansspelen. In 2025 wordt gewerkt aan de uitwerking van de in het verlengde van de visie voorgestelde maatregelen en de voorbereiding van de wetswijziging die in 2026 zal starten. Verschillende lopende en geplande onderzoeken zijn van belang voor de uitwerking en onderbouwing van deze maatregelen. Daarnaast worden periodiek monitoringsonderzoeken uitgevoerd om de effecten van het gewijzigde beleid te kunnen vaststellen. Naast aandacht voor online kansspelen loopt er ook onderzoek dat invulling geeft aan de inzichtbehoefte voor andere kansspelsectoren, zoals de speelautomaten. Met behulp van de uitkomsten van de in 2025 geagendeerde onderzoeken ontstaat een breed overzicht over de doelmatigheid en doeltreffendheid van het kansspelbeleid.

Subthema Aanpak criminaliteitsfenomenen

De aanpak van criminele fenomenen binnen het Koninkrijk richt zich op high impact crimes (HIC). Dit zijn delicten die zwaar ingrijpen in de persoonlijke levenssfeer van mensen. We hanteren een integrale aanpak waarbij we zoveel mogelijk evidence based maatregelen treffen langs de lijnen van voorkomen van slachtofferschap, tegenhouden van potentiële daders, opsporing en vervolging, recidivebeperking en slachtofferzorg. Typerend voor de zogeheten HIC-aanpak is de strategische inzet van (een mix van) primaire, secundaire en tertiaire dadergerichte, situationele en slachtoffergerichte preventie en repressieve maatregelen. Onderzoek naar de beleidsmatige aanpak is ten eerste van belang om zicht te krijgen op de achtergronden van criminele fenomenen, omdat deze aanknopingspunten bieden voor preventief beleid. Ten tweede biedt onderzoek inzicht in de effectiviteit van de ingezette maatregelen. Een van de uitgangspunten van de HIC-aanpak is dat uiteindelijk alleen ingezet wordt op bewezen effectieve maatregelen, zoals ook uiteengezet in het Landelijk kwaliteitskader voor effectieve jeugdinterventies.

Subthema Jeugdcriminaliteit

Bij de aanpak van jeugdcriminatieit staan een drietal doelstellingen centraal:

A. Passend straffen

Uitgangspunt in het jeugdstrafrecht is maatwerk op basis van gestructureerde risicotaxatie en de inzet van evidence based interventies en methodieken. Dit gebeurt volgens het zgn. Risk-Need-Responsivity model, RNR (Andrews & Bonta, 1998; Andrews & Bonta, 2010). Bij de risicotaxatie wordt gebruikt gemaakt van het Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen (LIJ). Eén van instrumenten van het LIJ is de Ritax, toegepast door de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) en jeugdreclassering (JR). De psychometrische kwaliteit van de Ritax is van groot belang voor individuele beslissingen over de jongere, de rechtsgelijkheid van jongeren en een effectieve toepassing van het jeugdstrafrecht in algemene zin. Daarom wordt voor de Ritax periodiek een interbeoordelaarsbetrouwbaarheidsonderzoek uitgevoerd door het WODC, als onderdeel van de kwaliteitscyclus van het LIJ. De afgelopen jaren hebben de gecertificeerde instellingen (GI’s) die jeugdreclassering uitvoeren een nieuwe, landelijke methodiek methodiek ontwikkeld, Jeugdreclassering in Verbinding (JRiV). Het proces van in- en uitvoering zal worden gevolgd door evaluatieonderzoek.

Op dit moment ligt het politiek-bestuurlijk zwaartepunt bij het uitwerken van de mogelijkheden van aanscherping van het jeugdstrafrecht bij ernstige misdrijven. Het verhogen van maximale straffen voor 14- en 15-jarigen is een opgave uit het regeerprogramma. Zodra de maatregel uit het regeerakkoord is uitgewerkt in concreet beleid, wordt een bijbehorend evaluatieprogramma opgesteld.

B. Versterking jeugdstrafrechtketen

In het jeugdstrafrecht staat het pedagogisch uitgangspunt centraal. Dat betekent onder meer dat de tijd tussen het plegen van het strafbare feit en de opgelegde straf zo kort mogelijk moet zijn om de jeugdige te laten leren van zijn fouten. Het verkorten van de doorlooptijden is daarom een belangrijk aandachtspunt. Om de doorlooptijden beter te kunnen monitoren is een monitor in ontwikkeling.

Onderzoek geeft aan dat goede nazorg essentieel is om de recidive van jeugdige justitiabelen te kunnen verminderen. De monitor nazorg volwassen ex-gedetineerden wordt daarom uitgebreid met jeugdigen.

Versterking van de aanpak is ook nodig in de zgn. BES-eilanden. Daarom wordt daar een knelpunteninventarisatie binnen het jeugdstrafrecht uitgevoerd.

C. Effectieve vrijheidsbeneming

Vrijheidsbeneming van jeugdigen is een uiterst middel. Als vrijheidsbeneming toch noodzakelijk is moeten behandeling, beveiliging en nazorg bijdragen aan de ontwikkeling van de jongere en worden de mogelijkheden om recidive te voorkomen geoptimaliseerd. Dat wordt gedaan door het bieden van maatwerk. Om jongeren die in een justitiële jeugdinrichting (JJI) worden geplaatst een passend behandelaanbod aan te bieden (maatwerk) is het nodig om inzicht te hebben in de kenmerken van de actuele populatie in de JJI’s. Daarom wordt een doelgroeponderzoek in de JJI’s uitgevoerd.

De Kleinschalige Voorzieningen Justitiële Jeugd (KVJJ’s) zijn relatief nieuw in het justitieel jeugdlandschap. Het is onbekend of het verblijf in een KVJJ effectief is. Daarom wordt een onderzoek naar de doeltreffendheid van de KVJJ’s uitgevoerd.

Tenslotte worden de ontwikkelingen in de jeugdcriminaliteit en recidive voortdurend gevolgd met de Monitor Jeugd Criminaliteit (MJC) en de Recidivemonitor, om de aanpak steeds te kunnen actualiseren en verder verbeteren. De MJC staat ook in verbinding met de kennislijn jeugdcriminaliteit van het WODC.

Beschermen van kinderen

Subthema Jeugdbescherming

Het strategische hoofddoel is: Veilig en gezond kunnen opgroeien en leven in gezinnen/huishoudens.

Om de strategische doelen te kunnen bereiken is een stelsel van kind- en gezinsbescherming ingericht, dat bestaat uit een geheel van publieke en private, centrale en decentrale organisaties die grofweg in een keten werken, van hulpvraag/signaal naar vrijwillige en/of gedwongen hulp en bescherming.

Dit stelsel wordt gedragen door wet- en regelgeving, samenwerkingsafspraken, kaders voor werkwijzen en financiële arrangementen. Op Rijksniveau ligt de verantwoordelijkheid voor het ontwerp en het functioneren van dit stelsel bij de departementen van VWS en JenV samen. 

Het hoofddoel op dit niveau is: Een proportioneel, doeltreffend, doelmatig en betrouwbaar stelsel van kind- en gezinsbescherming

Om uitspraken te doen over de doeltreffendheid worden verschillende monitors benut op het gebied van huiselijk geweld en proeftuinen. Het blijkt zeer lastig om goed te kunnen vaststellen of bepaalde interventies erin slagen om tijdelijk of duurzaam veiligheid te creëren. Dit geldt zelfs op het niveau van kinderbeschermingsmaatregelen (VJI onderzoek, longitudinale studies). Centraal in de beleidsaanpak staat het bevorderen van methoden en werkwijzen volgens een gezins- of systeemgerichte aanpak die gericht is op de oorzaken.

Over de betrouwbaarheid van het stelsel kunnen uitspraken worden gedaan met de GI-monitor en monitoring voor de RvdK (wachtlijsten, capaciteit, werklast). Vanuit JenV ligt in de beleidsaanpak de zorg voor de uitvoeringscapaciteit van GI’s.

Ook doelmatigheid zijn uitspraken te doen vanuit de resultaten monitor proeftuinen Toekomstscenario. Beleidsinzet hier is om tot efficiënter werkwijzen tussen organisaties te komen en dubbel werk of «doorschuiven» (estafettes) te vermijden.

Op het gebied van proportionaliteit is met name de evaluatie pilot Kosteloze Rechtsbijstand van belang. Hier zijn de beleidsinstrumenten gericht op een verbeterde rechtsbescherming in het gedwongen kader.

Subthema Veranderende gezinsverbanden

Onder het subthema Veranderende gezinsverbanden vallen de beleidsontwikkelingen gericht op het waarborgen van de belangen van kinderen en ouders binnen veranderende gezinsverbanden, als bij het uiteenvallen van gezinnen (aanpak complexe scheidingen, veiligheid binnen het familierecht, internationale kindontvoering).

Onderzoek ten aanzien van veranderende gezinsverbanden richt zich op het verkrijgen van inzicht in aard en prevalentie van veranderende gezinsverbanden in de samenleving en de vraag of overheidsbemoeienis, verdere regulering en wet- en regelgeving gewenst en uitvoerbaar is (draagmoederschap, meerouderschap en -gezag). Dit om ongelijkheid tussen verschillende gezinsvormen te voorkomen en de belangen van betrokken kinderen en ouders te waarborgen.

Voor de aanpak van complexe scheidingen staat enerzijds de ondersteuning van ouders in scheiding centraal. Onderzoek brengt de werking van een ontwikkelde scheidingsaanpak voor professionals in beeld (TNO onderzoek), de aandacht voor de aanpak van scheidingen op gemeentelijk niveau (significant), als ook de ervaringen met een ontwikkeld digiplein uitelkaarmetkinderen.nl (WODC). Met gerichte ondersteuning aan ouders in scheiding wordt beoogd verdere escalatie en juridisering tussen (ex)partners en schade bij kinderen te voorkomen.

Vanuit die zelfde doelstelling wordt anderzijds gewerkt aan kindvriendelijker juridische procedures bij scheiding. Onderzoek maakt inzichtelijk in hoeverre juridische procedures bij scheiding nog kindvriendelijker kunnen worden ingericht (informatiepositie van de rechter, verbinding zorg en recht, communicatie met kinderen) en ook de rechtsbescherming en ondersteuning van kinderen kan worden verbeterd. Naleving van het Internationaal Verdrag inzake de rechten van het kind speelt daarbij een belangrijke rol en wordt gemonitord.

Subthema Adoptie en identiteit

Onder het subthema Adoptie en identiteit vallen zowel de beleidsontwikkelingen op het terrein van interlandelijke adoptie als binnenlandse afstand en adoptie en daaraan gerelateerd ook de beleidsontwikkelingen om het recht op afstammingsinformatie en identiteit te versterken.

Interlandelijke adoptie wordt afgebouwd. Dit in navolging op het rapport van de commissie Joustra in 2021 naar misstanden in het verleden. Het afbouwplan is vastgesteld en wordt uitgevoerd. Daarnaast wordt gewerkt aan doorontwikkeling van ondersteuningsaanbod aan geadopteerden voor het beantwoorden van vragen over hun adoptie, afkomst en identiteit. Onderzoek biedt inzicht in ervaringen met en verbetermogelijkheden voor recent ontwikkelde diensten als ook in nieuwe verbetermogelijkheden, zoals vereenvoudiging van naamswijziging. Voorts zal de Wet introductie gecombineerde geslachtsnaam worden geëvalueerd.

Voor binnenlandse afstand en adoptie biedt het onderzoek van de commissie de Winter (opgeleverd zomer 2025) inzicht in het verloop van procedures in het verleden en de rol van de overheid daarbij. Dit inzicht vormt leidraad voor het overheidsbeleid richting de betrokkenen bij afstand en adoptie in het verleden, onder meer gericht op het kennen je afkomst en herstel. 

Nationale Veiligheid

Subthema Bewaken en beveiligen

De NCTV heeft in het stelsel bewaken en beveiligen twee verantwoordelijkheden. Ten eerste is de NCTV stelselverantwoordelijke, wat betekent dat zij belast is met het inrichten, onderhouden en functioneren van het stelsel. De NCTV zorgt ervoor dat de taken en rollen goed worden verdeeld en dat de kaders waarbinnen dat gebeurt helder zijn, zodat het stelsel adequaat kan functioneren. Ook evalueert de NCTV (de werking van) het stelsel, als onderdeel van kwaliteitsbewaking, en zorgt dat tussentijds bijgestuurd kan worden als dat nodig is. Daarnaast heeft de NCTV een bijzondere (meer operationele) verantwoordelijkheid voor een beperkte groep personen, objecten en diensten: het zogenoemde rijksdomein. De NCTV besluit namens de minister van Justitie en Veiligheid tot het nemen van bewakings- en beveiligingsmaatregelen voor de groepen die binnen dit rijksdomein vallen. Hiertoe verzamelt, beoordeelt en evalueert de NCTV de verkregen informatie(producten) van onder andere het Openbaar Ministerie, de politie, en de opsporings-, inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Integrale evaluatie van deze maatregelen is vanaf 2027 opportuun. De inzichtbehoefte zal in dit verband de komende jaren worden ontwikkeld. Eventuele evaluatieonderzoeken in dit verband zullen t.z.t. op de SEA verschijnen.

Subthema Contraterrorisme

De NCTV coördineert de inspanningen van alle partijen in Nederland die een rol hebben bij terrorismebestrijding. De nationale aanpak van terrorismebestrijding staat beschreven in de Nationale Contraterrorismestrategie (NCTS). De NCTV werkt daarnaast samen met andere overheden en in internationale samenwerkingsverbanden, zoals de Europese Unie en de Verenigde Naties. De NCTV is tevens verantwoordelijk voor het opstellen en actueel houden van het beleid en de regelgeving voor de beveiliging van de burgerluchtvaart, zowel nationaal als internationaal (EU, ICAO en bilateraal met andere landen). De NCTV monitort het beveiligingsniveau op de luchthavens en doet onderzoek naar nieuwe beveiligingsconcepten, -processen en -apparatuur.

In het kader van de operationalisering van de Nationale Contraterrorisme Strategie 2022-2026 hebben de op de SEA vermelde evaluatieonderzoeken als doel het inzicht te verhogen waar het gaat om de effecten van wetgeving, beleidsmaatregelen en de werking van beleidsinstrumenten gericht op de verbetering van de maatschappelijke weerbaarheid tegen terroristische dreigingen.

Subthema Crisisbeheersing

De minister van Justitie en Veiligheid is de coördinerend minister op het gebied van crisisbeheersing. De minister is verantwoordelijk voor de inrichting, de werking, de samenhang en de integrale aanpak van het crisisbeheersingsbeleid en het bijbehorende stelsel. Ook heeft de minister, in nauwe samenwerking met de andere ministeries, de regie voor het versterken van de nationale veiligheid. De NCTV geeft invulling aan deze coördinerende verantwoordelijkheid van de minister.

In de Contourennota Versterking Crisisbeheersing en Brandweerzorg (Kamerstuk 29517, nr. 225, 13 december 2022) is aangekondigd dat Rijk en veiligheidsregio’s in het kader van de Landelijke Agenda Crisisbeheersing een meerjarig onderzoeks- en innovatieprogramma opzetten. De Landelijke Agenda Crisisbeheersing31 is op 10 juni 2024 aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstuk 29517, nr. 255) . Het aangekondigde onderzoeks- en innovatieprogramma wordt de komende jaren ontwikkeld, dat geldt ook voor de inzichtbehoefte. Eventuele evaluatieonderzoeken in dit verband zullen t.z.t. op de SEA verschijnen.

Subthema Cybersecurity

De toenemende afhankelijkheid van ICT maakt de samenleving en de economie kwetsbaar. Een samenleving zonder internet is niet meer denkbaar. Om de samenleving en de economie niet te verstoren, is digitale veiligheid, of cybersecurity, van vitaal belang. Daarom richt de NCTV zich op de maatschappelijke opgave om Nederland digitaal veilig te maken. In de Nederlandse Cybersecuritystrategie 2022-2028 wordt de visie op de digitaal weerbare samenleving beschreven en wordt de rol van overheid, bedrijven en burgers bij het digitaal veiliger maken van Nederland belicht.

In het coalitieakkoord 2021-2025 is afgesproken dat het kabinet investeert in een brede meerjarige cybersecurity aanpak. Hiervoor zijn ook financiële middelen ter beschikking gesteld. Deze aanpak bouwt voort op eerdere strategieën, waaronder de Nederlandse Cybersecurity Agenda (NCSA). Om te kunnen leren en verantwoorden over deze inzet is het noodzakelijk om onderweg en achteraf te evalueren. De tussentijdse evaluatie van de NLCS heeft als doel om lessen op te leveren die kunnen worden meegenomen in de beleidsvorming.

Subthema Statelijke dreigingen

Nederland hanteert een brede aanpak met een integrale benadering (van preventie tot respons en nazorg) op het signaleren en tegengaan van en het versterken van de weerbaarheid tegen statelijke dreigingen. Daarbij wordt gekeken naar hybride dreigingen, economische veiligheid (waaronder kennisveiligheid en vitale infrastructuur) en ongewenste buitenlandse inmenging. Effectieve internationale en Europese samenwerking is hierbij van belang. De aanpak is maatschappijbreed, landenneutraal, en adaptief en maakt gebruik van bestaande initiatieven, samenwerkingsverbanden en informatiestromen. De NCTV heeft hierbij een coördinerende rol.

De evaluatie van de aanpak Ongewenste Buitenlandse Inmenging (OBI) is in de Kamerbrief over de stand van zaken aanpak OBI van 17 oktober 2024 door het kabinet aangekondigd. De evaluatie geeft meer zicht op de effectiviteit van het beleid en beantwoordt de vraag welke maatregelen met het oog op de te verwachten effecten eventueel genomen zouden kunnen worden om de aanpak te versterken.