NLD-DEU samenwerkingsverbanden

Synthese (beleidsdoorlichting)

2024

Afgerond

H 10, artikel 3DMF, artikel 3

Kamerstuk 31516, nr. 44

Benutten EU-instrumenten capaciteitsontwikkeling

Ex-durante evaluatie

2025i.p.v.2024

Uitgesteld

Artikeloverstijgend

Europese defensiesamenwerking op het terrein van capaciteitsontwikkeling te kunnen vergroten, is het van belang dat EU-instrumenten en processen (CDP, CARD, PESCO, EDA, EDF) optimaal worden benut.Tijdens de evaluatie wordt gekeken naar de mate waarin instrumenten geïmplementeerd zijn in de eigen planprocessen, wat dit tot nu toe concreet heeft opgeleverd en hoe hier verdere stappen in genomen kunnen worden.In 2025 voert Defensie een evaluatie rondom het Europees Defensiefonds uit. De rapportage van de EDF-evaluatie wordt als input voor deze evaluatie gebruikt. De EDF-evaluatie vindt pas in 2025 plaats, daarom is deze evaluatie een jaar opgeschoven.

Fleet Operational Standards and Training (FOST)

Synthese (beleidsdoorlichting)

2024

Afgerond

H 10, artikel 2

Kamerstuk 31516, nr. 43

EMASOH

Ex-post evaluatie

2021

Afgerond

H 10, artikel 1

Kamerstuk 29521, nr. 438

De evacuatie uit Afghanistan

Quick scan

2021

Afgerond

H 10, artikel 1

Link naar onderzoek

CMX’22 / Resilient Lion ’22

Ex-post evaluatie

2022

Afgerond

Artikeloverstijgend

De NAVO organiseert periodiek een politiek-militair strategische crisismanagementoefening (Crisis Management Exercise, CMX) om besluitvorming in NAVO-verband te beoefenen. De editie van 2022 is afgelast in verband met de inval van Rusland in Oekraïne. Om alsnog relevante vraagstukken te bespreken in de daarvoor bestemde overleggen is de oefening Resilient Lion gehouden. Na afloop is de voorbereiding op – en deelname aan de oefening geëvalueerd en zijn aanbevelingen ter verbetering geformuleerd.

Een missie in een missie. De Nederlandse bijdrage aan de VN Multidimensionale Geïntegreerde Stabilisatie Missie in Mali (MINUSMA) 2014-2019

Ex-post evaluatie

2022

Afgerond

H 10, artikel 1

Kamerstuk 29521, nr. 451

Vlucht verzekerd. Eindevaluatie Nederlandse C-130 bijdrage aan VN-missie MINUSMA in Mali 2021-2022.

Ex-post evaluatie

2023

Afgerond

H 10, artikel 1

Link naar onderzoek

Tussen wens en werkelijkheid. Eindevaluatie van de Nederlandse Bijdrage aan Resolute Support.

Ex-post evaluatie

2023

Afgerond

H 10, artikel 1

Link naar onderzoek

Reconstructie en analyse van de evacuatie uit Kaboel in augustus 2021

Ex-post evaluatie

2023

Afgerond

H 10, artikel 1

Kamerstuk 27925, nr. 955

Intensivering zoektocht vermist Special Report Afghanistan

Ex-post onderzoek

2023

Afgerond

H 10, artikel 1

Kamerstuk 27925, nr. 945

Vervolg zoekslag vermeend rapport Afghanistan (SR 2.0)

Ex-post onderzoek

2025

Anders(loopt)

H 10, artikel 1

Sinds de Kamer is geïnformeerd over de voortgang van het actieplan missie-archieven Afghanistan (Kamerstuk 27925 nr. 945), is Defensie verder gegaan met het op orde brengen van de missie-archieven (Kamerstuk 27925, nr. 965). Tijdens deze werkzaamheden zijn gegevensdragers aangetroffen met daarop operationele rapporten van de Task Force Uruzgan uit de periode 2006 t/m 2010, waaronder het gerubriceerde rapport waarop de zoekslag betrekking had. De Minister van Defensie heeft opdracht gegeven om de feiten rondom het nu aangetroffen rapport op een rij te zetten en door te gaan met het onderzoeken van de nu aangetroffen gegevensdragers. Het onderzoek loopt nog en wordt naar verwachting in 2025 afgerond.

Wapeninzet Hawija

Commissie van onderzoek

2024

Afgerond

Artikeloverstijgend

Link naar onderzoek

Regeling Volledige Schadevergoeding (RVS)

Ex-post evaluatie

2021

Afgerond

H 10, artikel 8

Link naar onderzoek

Integraal risicomanagement

Ex-ante evaluatie (nulmeting)

2021

Afgerond

Artikeloverstijgend

Binnen Defensie loopt het programma IRM. Dit onderzoek is uitgevoerd om de startsituatie in kaart te brengen (nulmeting) alsook ontwikkelambities en de daarvoor benodigde stappen te inventariseren. Het onderzoek is uitgevoerd door het Koninklijk Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR).

PvA Veiligheid

Ex-durante evaluatie

2022

Afgerond

Artikeloverstijgend

Link naar onderzoek

Meldpunt Integriteit Defensie en Centrale Organisatie Integriteit Defensie

Ex-post

2022

Afgerond

Artikeloverstijgend

Kamerstuk 35925, nr. 88

Validatie Wet bescherming Klokkenluiders

Ex-post

2023

Afgerond

Artikeloverstijgend

Kamerstuk 36 410 X, nr. 82 en Kamerstuk 36410 X, nr. 85.

Mortierongeval Mali

Ex-post (commissie van) onderzoek

2024

Anders(loopt)

Artikeloverstijgend

Onderzoek gericht op de mogelijkheid tot het vaststellen van individueel nalatig en/of verwijtbaar handelen bij het mortierongeval in Mali (op 6 juli 2016). Daarnaast wordt onderzocht hoe binnen het Ministerie van Defensie de besluitvorming is verlopen rond de totstandkoming, invulling en uitvoering van de opdracht aan de Tijdelijke Commissie onderzoek naar geconstateerde tekortkomingen mortierongeval Mali (commissie Van der Veer). Dit onderzoek wordt uitgevoerd door een onafhankelijke onderzoekscommissie van tijdelijke aard die onder leiding staat van Peter den Oudsten. Over het voornemen om deze commissie in te stellen heeft de Minister van Defensie met de Tweede Kamer gesproken tijdens het commissiedebat Veiligheid en Integriteit Defensie op 20 oktober 2022 (Kamerstuk 36 200 X nr. 19). De rapportage wordt in het eerste halfjaar van 2025 opgeleverd.

Militaire gezondheidszorg

Beleidsdoorlichting

2024i.p.v.2022

Uitgesteld

H 10, artikel 8

H 10, artikel 8 Met deze beleidsdoorlichting wordt onderzocht in hoeverre het MGZ-beleid in de periode 2011 tot 2021 doelmatig en doeltreffend is geweest. In de onderzoeksperiode hebben binnen de MGZ een aantal significante beleidswijzigingen plaatsgevonden en heeft de MGZ een ingrijpende herstructurering doorgemaakt. De onderzoeksfase van de beleidsdoorlichting is reeds afgerond. Voor de Kabinetsreactie heeft de toenmalige Staatssecretaris van Defensie de opdracht gegeven om niet alleen op de resultaten van de doorlichting te reflecteren, maar ook naar de toekomst te kijken. Om dit goed te onderbouwen, bleek aanvullend onderzoek nodig. Hierdoor heeft het proces van de beleidsdoorlichting vertraging opgelopen. De Kamer is op 25 september 2023 over de vertraging geïnformeerd (Kamerstuk 31516, nr. 40). De Kabinetsreactie wordt in het eerste kwartaal van 2025 opgeleverd.

Barrières uitzenden vrouwelijke militairen

Ex-durante / ex-post evaluatie

2025i.p.v.2024

Anders(loopt)

Artikeloverstijgend

H 10, artikel 8 Met deze beleidsdoorlichting wordt onderzocht in hoeverre het MGZ-beleid in de periode 2011 tot 2021 doelmatig en doeltreffend is geweest. In de onderzoeksperiode hebben binnen de MGZ een aantal significante beleidswijzigingen plaatsgevonden en heeft de MGZ een ingrijpende herstructurering doorgemaakt. De onderzoeksfase van de beleidsdoorlichting is reeds afgerond. Voor de Kabinetsreactie heeft de toenmalige Staatssecretaris van Defensie de opdracht gegeven om niet alleen op de resultaten van de doorlichting te reflecteren, maar ook naar de toekomst te kijken. Om dit goed te onderbouwen, bleek aanvullend onderzoek nodig. Hierdoor heeft het proces van de beleidsdoorlichting vertraging opgelopen. De Kamer is op 25 september 2023 over de vertraging geïnformeerd (Kamerstuk 31516, nr. 40). De Kabinetsreactie wordt in het eerste kwartaal van 2025 opgeleverd.

Culturele diversiteit

Ex-durante / ex-post meting

2024

Afgerond

Artikeloverstijgend

Het Ministerie van Defensie streeft naar een divers personeelsbestand. In 2019 heeft Defensie een eerste nulmeting culturele diversiteit (destijds migratieachtergrond) laten uitvoeren over de periode 2015 t/m 2017. Defensie voert een vervolgmeting uit over de periode 2018-2022. Nadat de vervolgmeting heeft plaatsgevonden, is het doel om deze onafhankelijke meting om het jaar te herhalen waardoor de inzichten geactualiseerd blijven. Het onderzoek wordt uitgevoerd door Trends, Onderzoek en Statistiek (TOS) van DPOD in samenwerking met het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) in opdracht van HDP. De Staatssecretaris heeft toegezegd de Kamer over de resultaten te informeren. Dit onderzoek is in 2024 afgerond en de eerste resultaten zijn in de Stand van Defensie van september 2024 met de Kamer gedeeld. De meer uitgebreide terugkoppeling aan de Kamer staat gepland voor begin 2025.

Beleving van inclusie

Ex-durante evaluatie

2025i.p.v.2024

Uitgesteld

Artikeloverstijgend

In 2017 heeft Defensie door het SCP laten onderzoeken hoe medewerkers D&I beleven en waarderen (rapport ‘Grenzen aan de Eenheid’, januari 2017). Het is gezien de doorontwikkeling van het D&I beleid en aanverwante maatschappelijke ontwikkelingen van belang om met enige regelmaat de beleving en waardering van D&I onder defensiemedewerkers te toetsen. Er wordt binnen Defensie sindsdien al op meerdere vlakken veel gemeten, maar er is diepgaander onderzoek nodig naar de beleving van inclusie bij verschillende specifieke doelgroepen. Dit onderzoek start naar verwachting in Q1 2025 en zal op z’n vroegst eind 2025 worden afgerond.

COTS/MOTS

Beleidsdoorlichting

2021

Afgerond

H 10, artikel 6 & 7

Kamerstuk 31516, nr. 34

E-fase Boxer

Ex-post evaluatie groot project

2024

Afgerond

DMF, artikel 3

Kamerstuk 27830, nr. 445

Voortgang programma vervanging onderzeeboten (VOZBT)

3e voortgangsrapportage

Jaarlijks

Afgerond

DMF, artikel 2

Kamerstuk 34 225, nr. 52 (bijlage A)

Voortgang project verwerving F-35

24ste voortgangsrapportage

Jaarlijks

Afgerond

DMF, artikel 4

Kamerstuk 26488, nr. 476

Toekomstvast - goedbeheerd

IBO

2021

Afgerond

DMF, artikel 5

Link naar onderzoek

Informatiegestuurd optreden bij de Koninklijke Marechaussee (IGO Kmar)

Beleidsdoorlichting

2022

Afgerond

H 10, artikel 5

Kamerstuk 31516, nr. 37

Grondslag gezocht - Onderzoekscommissie Land Information Manoeuvre Centre (LIMC)

Ex-post onderzoek

2023

Afgerond

H 10, artikel 3

Link naar onderzoek

Programma Grensverleggende IT (GrIT)

4e en 5e voortgangsrapportage

Halfjaarlijks

Afgerond

DMF, artikel 6

Kamerstuk 35728, nr. 14 en Kamerstuk 35728, nr. 17

Subsidieverstrekkingen

Ex-durante evaluatie

2022

Afgerond

H 10, artikel 9

Conform de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) art 4.24 is Defensie verplicht subsidies elke vijf jaar te evalueren. In 2022 zijn meerdere subsidie-evaluaties uitgevoerd (zie bijlage 7.4 subsidieoverzicht, tabel 45). Hieronder vallen bijvoorbeeld subsidieverstrekkingen aan vier veteranenorganisaties die nu gezamenlijk onderdeel zijn van een enkele stichting: het Nederlands Veteranen Instituut. Voor het verantwoordingsonderzoek 2021 heeft de Algemene Rekenkamer (AR) o.a. naar het subsidiebeheer van Defensie gekeken. De hieruit voortgekomen aanbevelingen gebruikt Defensie om het subsidiebeheer te verbeteren.

Publieke investeringen in een politieke context

Interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO)

2022

Afgerond

Artikeloverstijgend

Link naar onderzoek

Nationaal Comité Herdenking Capitulatie Wageningen 1945

Subsidie-evaluatie

2021

Afgerond

H 10, artikel 9

Conform de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) art 4.24 is Defensie verplicht subsidies elke vijf jaar te evalueren. In 2020 is daarom de subsidie aan het NCHC geëvalueerd.De doelstellingen en activiteiten van NCHC leveren een waardevolle en unieke bijdrage voor Defensie, namelijk het herdenken van de capitulaties en vieren van de verkregen vrijheid alsook aandacht vragen voor de wereldwijde vraagstukken van Vrede, Vrijheid en Veiligheid vanuit Wageningen, Stad der Bevrijding. De subsidie is zowel doeltreffend als doelmatig.

Stichting Nederlandse Veteranendag

Subsidie-evaluatie

2022

Afgerond

H 10, artikel 9

Conform de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) art 4.24 is Defensie verplicht subsidies elke vijf jaar te evalueren. In 2022 is daarom de subsidie aan de Stichting Nederlandse Veteranendag geëvalueerd.De effecten van de activiteiten in het kader van de Nederlandse Veteranendag op het gebied van (maatschappelijke) erkenning en waardering zijn overwegend positief. De activiteiten dragen bij aan de doelstellingen van de stichting en de beleidsdoelstellingen van Defensie. Stichting NLVD weet met een redelijk stabiel budget een steeds groter effect te genereren. De subsidie is zowel doeltreffend als doelmatig.

Stichting Veteraneninstituut (Vi)

Subsidie-evaluatie

2022

Afgerond

H 10, artikel 9

Conform de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) art 4.24 is Defensie verplicht subsidies elke vijf jaar te evalueren. In 2022 is daarom de subsidie aan de Stichting Veteraneninstituut (Vi) geëvalueerd.De activiteiten uitgevoerd door het Vi dragen bij aan beleids- en subsidiedoelstellingen op het gebied van erkenning en waardering voor veteranen. Met het uitvoeren van haar taken leverde het Vi een meerwaarde op het gebied van veteranenwelzijn. Doelmatigheid en doeltreffendheid van sommige activiteiten is in enkele gevallen moeilijk te bepalen vanwege de aard van de activiteiten die het opstellen van prestatie-indicatoren bemoeilijkt.

Stichting de Basis

Subsidie-evaluatie

2022

Afgerond

H 10, artikel 9

Conform de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) art 4.24 is Defensie verplicht subsidies elke vijf jaar te evalueren. In 2022 is daarom de subsidie aan de Stichting de Basis geëvalueerd.De activiteiten van stichting de Basis dragen bij aan het verbeteren van de gezondheid en het welzijn van veteranen en hun relaties. Van niet alle activiteiten zijn duidelijke prestatie-indicatoren opgesteld. Dit komt mede door de aard van de werkzaamheden. Hierdoor is het niet altijd mogelijk om de doeltreffendheid en doelmatigheid vast te stellen. Desondanks leverde de stichting een unieke bijdrage aan het veteranenwelzijn. De stichting is voor het leveren van maatschappelijk werk gebonden aan professionele standaarden en richtlijnen op het gebied van maatschappelijke zorg hetgeen ook bijdraagt aan een doelmatige en doeltreffende zorgverlening.

Vereniging Veteranenplatform

Subsidie-evaluatie

2022

Afgerond

H 10, artikel 9

Conform de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) art 4.24 is Defensie verplicht subsidies elke vijf jaar te evalueren. In 2022 is daarom de subsidie aan de Vereniging Veteranenplatform geëvalueerd.Het Veteranenplatform voert een belangrijke taak uit op het gebied van erkenning, waardering en zorg voor veteranen. Deze taak voor erkenning en waardering is opgenomen in de Veteranenwet en het Veteranenbesluit. Het is echter niet altijd mogelijk om de doeltreffendheid en doelmatigheid van de activiteiten aan te tonen, wat onder andere ligt aan de aard van de activiteiten. De speerpunten van het VP sluiten wel (in bredere zin) aan op de beleidsdoelstellingen van Defensie.

Stichting Nationale Taptoe

Subsidie-evaluatie

2022

Afgerond

H 10 artikel 9

Conform de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) art 4.24 is Defensie verplicht subsidies elke vijf jaar te evalueren. In 2022 is daarom de subsidie aan de Stichting Nationale Taptoe geëvalueerd.De activiteiten van de Nationale Taptoe dragen bij aan de doelstelling van Defensie en de zichtbaarheid van Defensie in de samenleving. Het militaire karakter dient behouden te blijven, ook voor het aantrekken van een breder en nieuw publiek. Defensie kan deze activiteiten zelf niet doelmatiger uitvoeren, omdat dit duurder is en kan leiden tot verdringingseffecten.

Universiteit van Amsterdam (Leerstoel Militair recht)

Subsidie-evaluatie

2022

Afgerond

H 10, artikel 9

Conform de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) art 4.24 is Defensie verplicht subsidies elke vijf jaar te evalueren. In 2022 is daarom de subsidie aan de Universiteit van Amsterdam (Leerstoel militair recht) geëvalueerd.De subsidie voor de Leerstoel is effectief en het subsidie instrument is doelmatig in relatie tot het Defensiebeleid. De Leerstoel levert een waardevolle en unieke bijdrage aan het onderwijs van specialistisch defensiepersoneel en het levert relevant wetenschappelijke onderzoek. Er bestaan geen twijfels over nut, wenselijkheid en doelmatigheid van deze subsidie. De subsidie dient in hoge mate de onderwijsbelangen van het ministerie van Defensie, welke niet elders gediend kunnen worden, en draagt aanzienlijk bij aan het verhogen van het wetenschappelijk niveau op het terrein van het militair recht.

Stichting Maritiem Kenniscentrum

Periodieke subsidie-evaluatie

2022

Afgerond

H 10, artikel 9

Conform de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) art 4.24 is Defensie verplicht subsidies elke vijf jaar te evalueren. In 2022 is daarom de subsidie aan de Stichting Maritiem Kenniscentrum geëvalueerd.Het MKC heeft de volgende activiteiten uitgevoerd: het creëren en onderhouden van een adequate maritieme kennisbasis bij het bedrijfsleven en de overheid en het onderhouden van een kennisinfrastructuur door het creëren van een maximale synergie en interactie tussen de verschillende kennisgebieden. Het MKC heeft door het uitvoeren van de bovengenoemde activiteiten laten zien dat deze bijdragen aan de beleidsdoelen van Defensie. Defensie kan deze activiteiten niet zelf uitvoeren (voor deze minimale middelen) wegens expertise en mogelijke verdringingseffecten.

Stichting Historische Vlucht

Subsidie-evaluatie

2022

Afgerond

H 10 artikel 9

Conform de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) art 4.24 is Defensie verplicht subsidies elke vijf jaar te evalueren. In 2022 is daarom de subsidie aan de Stichting Historische Vlucht geëvalueerd.De subsidie voor de Stichting Koninklijke Luchtmacht Historische Vlucht is effectief en doelmatig in relatie tot het Defensiebeleid. Defensie kan deze activiteiten niet zelf uitvoeren omdat dit leidt tot hogere kosten en mogelijke verdringingseffecten. De instandhouding van de Nederlandse militaire luchtvaarthistorie en het opbouwen van kennis hiervan vinden op relatief goedkope wijze plaats dankzij de vrijwilligers. Aangezien de zichtbaarheid en publieke relaties van Defensie hiermee ondersteund worden is deze subsidie doeltreffend. Een subsidie is daarbij het meest geschikte instrument.

Stichting wetenschappelijk onderwijs en onderzoek (SWOON) NLDA

Subsidie-evaluatie

2022

Afgerond

H 10, artikel 9

Conform de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) art 4.24 is Defensie verplicht subsidies elke vijf jaar te evalueren. In 2022 is daarom de subsidie aan de Stichting wetenschappelijk onderwijs en onderzoek (SWOON) NLDA geëvalueerd.De subsidie voor de Stichting Wetenschappelijk Onderwijs en Onderzoek NLDA is effectief en het instrument is doelmatig. De activiteiten van de Stichting dragen bij aan de doelstelling van Defensie tot mogelijk maken van wetenschappelijk onderwijs en onderzoek binnen de Faculteit Militaire Wetenschappen van de Nederlandse Defensie Academie. Defensie kan deze activiteiten niet zelf uitvoeren.

Stichting Phantasy in Blue

Subsidie-evaluatie

2022

Afgerond

H 10, artikel 9

Conform de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) art 4.24 is Defensie verplicht subsidies elke vijf jaar te evalueren. In 2022 is daarom de subsidie aan de Stichting Phantasy in Blue geëvalueerd.De subsidie Stichting PHiB is onvoldoende doeltreffend omdat het aantal activiteiten sterk afnam en daarmee onvoldoende bijdraagt aan de doelen van Defensie (zichtbaarheid). Ondanks dat de subsidie een minimum aan Defensiemiddelen heeft gevergd, is de subsidie onvoldoende doelmatig omdat er te weinig activiteiten voor Defensie zijn uitgevoerd. Daarnaast is de inzet van het instrument subsidies duur en administratief intensief, waardoor een alternatieve wijze van bekostiging meer passend is. Op basis van deze conclusies is het advies om de subsidie niet voort te zetten. De subsidie is daarom niet meer toegekend.

Invictus Games

Subsidie-evaluatie

2022

Anders

H 10, artikel 9

Het wettelijk kader (Awb. 4.24) schrijft voor structurele subsidies eens in de vijf jaar te evalueren. De Invictus Gamessubsidie is een incidentele (of eenmalige) subsidie. Deze subsidie is daarom via een separaat traject verantwoord. De verantwoording van deze subsidie heeft in 2023 plaatsgevonden via een controle van VWS en Defensie.

ASL BISL

Subsidie-evaluatie

2022

Anders

H 10, artikel 9

Deze evaluatie is niet uitgevoerd. ASL BISL voert geen activiteiten meer uit in het kader van de subsidie ASL BISL. Deze subsidie wordt per 2021 niet meer verstrekt.

Stichting Koninklijke Defensiemusea

Subsidie-evaluatie

2025i.p.v.2024

Uitgesteld

H 10, artikel 9

Het evaluatieonderzoek naar de subsidie aan de SKD loopt nog. Op 31-12-2023 heeft het Koninklijke Museum der Marechaussee in Buren haar deuren definitief gesloten. De verantwoording over de subsidie uit 2023 vond halverwege 2024 plaats waardoor eind 2024 nog geen afgerond evaluatierapport opgeleverd is. De subsidie-evaluatie zal ook het laatste jaar van het Koninklijke Museum der Marechaussee in Buren bevatten.

PARESTO

Doorlichting agentschap

2025i.p.v.2024

Anders(loopt)

H 10, artikel 8Agentschap, separate begroting

Tijdens deze doorlichting wordt het functioneren van het agentschap PARESTO onderzocht met focus op de governance, financieel beheer, doelmatigheidsbevordering en bekostiging. Deze doorlichting wordt uitgevoerd conform de Regeling agentschappen. Helaas bleek de dataverzameling complexer dan verwacht, hierdoor heeft het onderzoeksproces vertraging opgelopen. De doorlichting van Paresto wordt daardoor in 2025 afgerond i.p.v. 2024.

DEOS

Ex-durante evaluatie

2022

Afgerond

Artikeloverstijgend

Defensie heeft de aanpak zoals ingezet met de Defensie Energie en Omgeving Strategie 2019–2022 (DEOS, Kamerstuk 33763, nr. 152) en het Plan van aanpak energietransitie Defensie (Kamerstuk 34919, nr. 74) in 2022 geëvalueerd. De evaluatie heeft laten zien dat concrete stappen zijn gezet om duurzaamheid binnen Defensie te bevorderen en voornaamste randvoorwaarden zijn ingeregeld. Aandachtspunten zijn een duidelijkere belegging in de lijn en het vaststellen van aanvullende maatregelen om de verduurzamingsdoelen te realiseren.Met de uitvoeringsagenda Duurzaamheid (Kamerstuk 36 124, nr. 25) geven we invulling aan geactualiseerde doelstellingen op het gebied van klimaat, energie en circulariteit met een uitgebreid pakket concrete maatregelen.