Gerealiseerde uitgaven 2008 (bedragen x € 1 miljoen)Totaal € 5 825,6 miljoen

Gerealiseerde ontvangsten 2008 (bedragen x € 1 miljoen)Totaal € 1 201,3 miljoen

INHOUDSOPGAVE

A. ALGEMEEN

HOOFDSTUK 1 – AANBIEDING VAN HET JAARVERSLAG EN VERZOEK TOT DECHARGEVERLENING

AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

AAN de Voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de Staatssecretaris van Justitie, het departementale jaarverslag van het ministerie van Justitie over het jaar 2008 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Justitie decharge te verlenen over het in het jaar 2008 gevoerde financiële beheer.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden. Het rapport bevat de bevindingen en het oordeel van de Rekenkamer met betrekking tot:

a. het gevoerde financieel en materieelbeheer;

b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

c. de financiële informatie in het jaarverslag;

d. de betrokken saldibalans;

e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen verder de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

a. het Financieel Jaarverslag van het Rijk over 2008;

b. het voorstel van de Slotwet over het jaar 2008, dat met het onderhavige jaarverslag samenhangt;

c. het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2008 met betrekking tot het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel Jaarverslag van het Rijk;

d. de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel Jaarverslag van het Rijk over 2008 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten

van het Rijk over 2008, alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2008 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken Slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

HOOFDSTUK 2 – LEESWIJZER

Algemeen

In dit Departementaal Jaarverslag 2008 legt de Minister van Justitie verantwoording af over het gevoerde beleid, de bereikte resultaten van dit beleid en de kosten van het beleid in 2008.

Dit jaarverslag valt uiteen in:

• deel A Algemeen;

• deel B Beleidsverslag;

• deel C Jaarrekening;

• deel D Bijlagen.

Deel A – Algemeen

In deel A zijn opgenomen het verzoek tot dechargeverlening aan de Voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer van de Staten-Generaal en deze leeswijzer.

Deel B – Beleidsverslag

In deel B wordt ingegaan op de beleidsmatige resultaten. Hoofdstuk 3 Beleidsprioriteiten geeft een inzicht in de voortgang van de doelstellingen uit het kabinetsprogramma 2007–2011. Hoofdstuk 4 Beleidsartikelen schetst per beleidsartikel de resultaten van het in 2008 gevoerde beleid. Hierbij is nadrukkelijk gekeken naar de doelstellingen uit de begroting 2008. De realisatie van deze doelstellingen wordt in dit jaarverslag toegelicht, evenals de politiek en maatschappelijk relevante resultaten. Hoofdstuk 5 bevat de Niet-beleidsartikelen. In deel B is opgenomen de Bedrijfsvoeringsparagraaf (hoofdstuk 6), een overzicht Toezichtrelatie ZBO/RWT (hoofdstuk 7) en het hoofdstuk Raad voor de rechtspraak (hoofdstuk 8).

De indeling van de beleidsartikelen volgt de indeling van de begroting 2008, te weten:

11 Nederlandse rechtsorde;

12 Rechtspleging en rechtsbijstand;

13 Rechtshandhaving, criminaliteits- en terrorismebestrijding;

14 Jeugd;

15 Vreemdelingen;

17 Internationale rechtsorde.

Naast deze beleidsartikelen kent Justitie ook een drietal Niet-beleidsartikelen, te weten:

91 Algemeen;

92 Nominaal en onvoorzien;

93 Geheim.

Deel C – Jaarrekening

Deel C bestaat uit de verantwoordingsstaat van het departement, de departementale saldibalans en de samenvattende verantwoordingsstaat van de baten-lastendiensten. Per baten-lastendienst wordt de balans, de staat van baten en lasten en het kasstroomoverzicht gepresenteerd.

In de beleidsartikelen in deel B is het jaarrekeninggedeelte terug te vinden in de tabellen budgettaire gevolgen van beleid met bijbehorende financiële toelichting. In de toelichtende paragraaf zijn in de regel alle verschillen en mutaties toegelicht die groter zijn dan € 5 miljoen, danwel politiek of anderszins relevant. Mutaties die in eerdere begrotingsstukken (waaronder suppletoire begrotingen) aan de Tweede Kamer zijn gemeld, zijn in de financiële toelichting op hoofdlijnen vermeld.

Deel D – Bijlagen

Deel D bevat de volgende bijlagen:

• Overzichtsconstructie Asiel en Migratie;

• Toezeggingen aan de Algemene Rekenkamer;

• Overzicht uit publieke middelen gefinancierde topinkomens bij het ministerie van Justitie;

• Overzicht niet-financiële informatie over inkoop van adviseurs en tijdelijk personeel;

• Overzichten in 2008 in werking getreden wetsvoorstellen.

Tevens zijn als sluitstuk van het jaarverslag stroomschema’s opgenomen voor de strafrechtketen, voor de Wet administratieve handhaving verkeersvoorschriften, bestuurlijke boete en voor de vreemdelingenketen. Deze schema’s bieden inzicht in de diverse organisatieonderdelen die deel uitmaken van de keten en hun onderlinge relaties.

Afspraken ten aanzien van de begroting 2008

Zoals in de begroting 2008 is vermeld heeft het ministerie van Justitie met betrekking tot een aantal punten specifieke afspraken gemaakt met het ministerie van Financiën. De afspraken die ook doorwerken in deze verantwoording worden hieronder gememoreerd.

Positionering apparaatsuitgaven

Alle apparaatsbudgetten van beleids- en stafdirecties zijn – met uitzondering van het apparaatsbudget van de Directie Wetgeving – bij het Niet-beleidsartikel 91 «Effectieve besturing van het Justitie-apparaat» ondergebracht. De apparaatsbudgetten van de Directie Wetgeving staan op de artikelen 11 «Nederlandse rechtsorde» en 17 «Internationale rechtsorde».

Subsidies

Bij de tabellen met de budgettaire gevolgen van beleid worden subsidieverplichtingen niet gespecificeerd.

Toelichten van programma- en apparaatsuitgaven met volume- en prijsgegevens

In overleg met het ministerie van Financiën is afgeweken van het toelichten van apparaats- en programma-uitgaven met volume- en prijsgegevens indien Justitie dit niet zinvol acht.

Outcome- en outputindicatoren

Bij de operationele doelstellingen 11.1, 13.6 en 17.7 ontbreken outcome- en outputindicatoren. Dit betreft prestaties of activiteiten die zich lastig in kwantificeerbare gegevens laten uitdrukken.

Raad voor de rechtspraak

In de Wet op de rechterlijke organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering geattribueerd aan de gerechten en aan de Raad voor de rechtspraak. Daarmee heeft de Minister van Justitie geen directe verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering. Wel heeft de Minister een verantwoordelijkheid als toezichthouder.

De bekostigingswijze is volledig gebaseerd op outputfinanciering. Voor de Raad voor de rechtspraak is een apart hoofdstuk opgenomen (deel B, hoofdstuk 8).

Gehanteerde toerekeningssleutels

Het komt voor dat een budgethouder of een organisatie-eenheid een bijdrage levert aan meerdere doelstellingen. Indien geen betere informatie voorhanden is, zijn bij de verantwoording 2008 de toerekeningssleutels toegepast zoals gehanteerd bij de begroting 2008.

Derdeninformatie

Daar waar informatie van derden is opgenomen, wordt dit specifiek in de toelichting bij de betreffende operationele doelstelling vermeld.

Positionering baten-lastendiensten

De bijdragen aan alle uitvoerende diensten, inclusief de baten-lastendiensten van het ministerie van Justitie, worden wat betreft de begrotingsindeling aangemerkt als programma-uitgaven.

Overige punten

Relatie rijksbijdrage en baten-lastendiensten

Het ministerie van Justitie verstrekt aan de diverse baten-lastendiensten (IND, DJI, CJIB, NFI, Dienst Justis en GBO) een jaarlijkse bijdrage. Omdat deze diensten vaak beschikken over meerdere inkomstenbronnen en zij onder andere hun uitgaven ten laste kunnen brengen van meerdere jaren is het niveau van de gerealiseerde uitgaven ten laste van het ministerie meestal niet gelijk aan de kosten van het agentschap in het betreffende kalenderjaar. In de Justitiebegroting en het Jaarverslag zijn de (gerealiseerde) bijdragen op de betreffende operationele doelstellingen vermeld. Voor een juist beeld van de kosten en het exploitatieresultaat van de baten-lastendiensten wordt verwezen naar de specifieke verantwoording over de baten-lastendiensten (deel C, hoofdstuk 11).

B. BELEIDSVERSLAG

HOOFDSTUK 3 – BELEIDSPRIORITEITEN

A. Beleidsprogramma

BELEIDSDOELSTELLING 13

Vergroting van de aantrekkelijkheid van Nederland voor kenniswerkers

Modern migratiebeleid

De uitvoering van het project «Modern Migratiebeleid» is in 2008 voortgezet. Dit beoogt een innovatief en eigentijds migratie-beleid te ontwikkelen, met als uitgangspunt een restrictief toelatingsbeleid waarbinnen aandacht is voor de behoefte aan migranten en hun bijdrage aan de Nederlandse samenleving. Justitie gaat de toelatingsregels aanzienlijk vereenvoudigen en de toelatings-procedures versnellen. Centraal staan een grotere rol en eigen verantwoordelijkheid van de aanvrager in de vreemdelingen-rechtelijke procedures. In 2008 is de blauwdruk Modern Migratiebeleid met de Tweede Kamer besproken (TK 20 573, nr. 10). Deze blauwdruk is een uitwerking van de beleidsnotitie «Naar een modern migratiebeleid» van mei 2006. Op basis hiervan is tevens een begin gemaakt met de herziening van de Vreemdelingenwet 2000, het Vreemdelingenbesluit 2000 en het Voorschrift Vreemdelingen 2000, alsmede van gerelateerde wet- en regelgeving. Tenslotte is in 2008 een speciale toelatings-regeling uitgewerkt voor hoogopgeleide vreemdelingen die aan een buitenlandse topuniversiteit zijn afgestudeerd en in Nederland werk als kennismigrant zoeken. Deze regeling, die op 1 januari 2009 in werking is getreden, heeft het karakter van een proeftuin en een looptijd van twee jaar.

De IND heeft verschillende proeftuinen voortgezet en opgestart om ervaring op te doen met het modern migratiebeleid. In mei 2008 is een experiment begonnen voor een kortere en eenvoudiger toegangs- en verblijfprocedure via het Expatcenter Amsterdam Arena. Daarnaast gaat de IND de aanvraagmogelijkheden van een verblijfsvergunning voor kennismigranten en hun gezinsleden vereenvoudigen. In oktober 2008 is een gezamenlijk loket van IND en CWI geopend voor de behandeling van gecombineerde aanvragen voor verblijfsvergunningen en tewerkstellingsvergunningen. Verder is de dienstverlening aan buitenlandse studenten verbeterd, onder meer door het experimenteren met een centrale aanvraagprocedure voor de verlenging van verblijfsvergunningen van studenten.

BELEIDSDOELSTELLING 49

Door gerichte maatregelen bevorderen van een respectvolle omgang van mensen met elkaar en van fatsoen in het maatschappelijke verkeer.

Gedragscodes in de buurt en op school

Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid en Codename Future hebben in opdracht van Justitie pilots met gedragscodes in buurten en op scholen uitgevoerd. Eind 2008 is gestart met een vervolg.

Het aantal buurtbemiddelingsprojecten is uitgebreid naar 110. Verder is een specifieke aanpak ontwikkeld voor jongerenbuurtbemiddeling en een uniforme aanpak voor leerlingbemiddeling.

BELEIDSDOELSTELLING 50/PROJECT 10

Een reductie van de criminaliteit met 25 procent in 2010 ten opzichte van 2002

Veiligheid begint bij voorkomen

Een verdere daling van criminaliteit in Nederland vraagt om een integrale aanpak, die diverse instrumenten combineert. Binnen het project «Veiligheid begint bij Voorkomen» wordt daarom geïnvesteerd in een effectieve en efficiënte samenwerking. Niet alleen met de andere departementen (BZK, EZ, OCW, JenG en WWI) maar ook met meer uitvoerende organisaties als het Openbaar Ministerie (OM), gemeenten, politie en maatschappelijke organisaties als de woningcorporaties en jeugd-, onderwijs- en zorginstellingen. Het zijn de gezamenlijke inspanningen van deze organisaties die Nederland veiliger hebben gemaakt.

Hoofddoelstelling van het project is een reductie van criminaliteit, fysieke verloedering en ernstige sociale overlast met 25 procent in 2010 ten opzichte van 2002. Dit percentage is nader geoperationaliseerd in 19 procent minder geweldsdelicten, een verbetering van het ophelderingspercentage met 15 procent, een daling van criminaliteit tegen ondernemingen met 25 procent en een daling van recidive met 10 procentpunt. Veel maatregelen richten zich op instrumentontwikkeling, het aanpassen of vergroten van wettelijke bevoegdheden en duurzame versterking van de betrokken organisaties. De maatschappelijke effecten van dit project zijn nog niet volledig zichtbaar, maar de voortgang wordt jaarlijks gemeten aan de hand van de uitkomsten van de Integrale Veiligheidsmonitor (IVM) en de Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven (MCB).

Wel blijkt uit de eerste voortgangsrapportage van het project (TK 28 684, nr. 178) dat het in Nederland opnieuw veiliger is geworden. Trendrapportages tonen dat de criminaliteit sinds 2002 structureel is gedaald. Het criminaliteitsniveau, gemeten door slachtofferenquêtes, ligt nu 20 tot 25 procent lager dan aan het begin van deze eeuw. Dit betreft niet alleen lichtere vormen van criminaliteit, maar ook de zware. Zo is er minder moord, doodslag en inbraak en worden minder overvallen gepleegd. Het project ligt derhalve goed op koers. Voor een verdere reductie van de overlast en criminaliteit blijft een intensieve aanpak, gericht op preventie en repressie vanzelfsprekend geboden.

19 procent minder geweldsdelicten Eergerelateerd geweld

De aanpak van eergerelateerd geweld richt zich op verbetering van de lokale situatie. De weerbaarheid van gemeenschappen wordt vergroot en professionals beter in staat gesteld om eerproblematiek te signaleren en in te grijpen. De resultaten zijn opgenomen in de vierde voortgangsrapportage van het Programma Eergerelateerd Geweld (TK 30 388, nr. 30). Zo is eergerelateerd geweld bij de politie inmiddels een vast onderdeel van de opleiding aan de politieacademie.

(Super-)snelrecht

Met de introductie van snelrecht en supersnelrecht geeft Justitie een signaal af dat gewelddadig gedrag niet wordt getolereerd en direct wordt bestraft. Op de rechtbanken is in 2008 een voorziening ingericht om bepaalde zaken binnen de termijn van inbewaringstelling (14 dagen) ter zitting te brengen (snelrecht). Supersnelrecht betekent dat verdachten binnen de termijn van de inverzekeringstelling, dus binnen drie dagen, worden berecht. In het kader van de jaarwisseling 2008/2009 is in de vier grote steden naast het snelrecht ook het supersnelrecht toegepast.

Plan van aanpak huiselijk geweld

In 2008 is het plan van aanpak Huiselijk geweld tot 2011 «De volgende fase» (TK 28 345, nr. 70) aan de Tweede Kamer gestuurd. De actiepunten uit het plan van aanpak zijn gericht op het bevorderen van een doorlopende aanpak – van preventie en signaleren tot interveniëren – die alle doelgroepen bereikt en effectief is. Belangrijke thema’s in 2008 waren de meldcode, het huisverbod en de publiekscampagne. De Tweede Kamer is geïnformeerd over de meldcode voor huiselijk geweld, eergerelateerd geweld, kindermishandeling en vrouwelijke genitale verminking (TK 28 345, nr. 72). De voorbereidingen van de Wet tijdelijk huisverbod vormden een belangrijk aandachtspunt in 2008. Ook dit jaar is er weer een publiekscampagne huiselijk geweld geweest. Vooral het bereik van radio en free publicity was goed.

Verbetering van het ophelderings-percentage met 15 procent

De ambitie is dat deze kabinetsperiode het ophelderingspercentage met 15 procent stijgt ten opzichte van 2006 tot 26,3 procent. In 2007 was dit 22,7 procent. Op dit moment zijn de cijfers over 2008 nog niet beschikbaar. Jaarlijks worden 125 forensisch assistenten door de regiokorpsen aangesteld om aan deze doelstelling bij te dragen. Het afgelopen jaar is dit aantal succesvol ingevuld.

Daling van criminaliteit tegen ondernemingen met 25 procent

Het derde Convenant Aanpak Winkelcriminaliteit is getekend. Hierin zijn met de detailhandel afspraken gemaakt over de verdere aanpak van winkelcriminaliteit, in het bijzonder van overvallen. Een onderzoek naar de aard en omvang van acquisitiefraude is gestart. Er zijn praktische handreikingen ontwikkeld ten behoeve van veiligheid in de bouw, in de ambulante handel en voor het tegengaan van heling.

Daling recidive met 10 procentpunt Invoering netwerk- en trajectberaad nazorg

In 2008 is de landelijke uitrol van het netwerk- en trajectberaad gestart in het kader van de nazorg. Dit zorgt voor een sluitende samenwerking tussen de verschillende partijen betrokken bij de nazorg voor jeugdigen. Het gezamenlijk vaststellen van overkoepelende projectdoelen bevordert een consistente begeleiding gedurende het hele traject. De uitrol van het netwerk- en trajectberaad is onderdeel van het programma «Aanpak jeugdcriminaliteit» dat in 2008 is gestart. Het programma richt zich op de volgende punten: vroegtijdig ingrijpen, een persoonsgerichte aanpak, een snelle en consequente jeugdketen en passende nazorg (TK 28 684, nr. 178).

De invoering van de Wet voorwaardelijke invrijheidstelling

De Wet voorwaardelijke invrijheidstelling is op 1 juli 2008 in werking getreden. Daarmee is het systeem van vervroegde invrijheidstelling omgevormd tot een voorwaardelijke invrijheidstelling. Voortaan kan een veroordeelde die een gevangenisstraf van meer dan één jaar opgelegd heeft gekregen, alleen nog onder voorwaarden vervroegd worden vrijgelaten. Algemene voorwaarde is dat de veroordeelde tijdens zijn proeftijd niet opnieuw een delict pleegt. Ook kunnen aan de veroordeelde bijzondere voorwaarden worden opgelegd, bijvoorbeeld een alcoholverbod of het volgen van een gedragsinterventie of behandeling. Deze worden afgestemd op de persoon, het soort delict en het recidiverisico. Als de veroordeelde de voorwaarden niet naleeft, kan de invrijheidstelling worden herroepen. De veroordeelde moet dan alsnog de rest van de straf of een deel daarvan uitzitten. De verwachting is dat door de voorwaardelijke invrijheidstelling minder mensen recidiveren. In 2008 zijn de eerste twintig gedetineerden op voorwaarden vrijgekomen.

Inkoop forensische zorg

In de forensische sector (waaronder Tbs) zijn in korte tijd essentiële wijzigingen doorgevoerd. De belangrijkste betreft de inrichting van een inkoopfunctie bij Justitie, waarbij is aangesloten bij de gebruikelijke structuur in de gezondheidszorg. Door het gericht inkopen van forensische zorg sluit het zorgaanbod beter aan op de vraag. Justitie heeft sinds 1 januari 2008 met bijna 70 GGZ-instellingen contracten afgesloten.

Minstens zo belangrijk is goede aansluiting van de juridische systemen. Daarvoor is in 2008 de voorbereiding gestart voor de Wet forensische zorg en de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg. Deze wetten moeten er voor zorgen dat patiënten naadloos van het ene naar het andere systeem kunnen overgaan, zonder dat er juridische belemmeringen zijn.

Verloftoetsing in de Tbs

Een professionelere verloftoetsing geeft een extra waarborg dat de kans op recidive correct wordt ingeschat. Sinds 1 januari 2008 worden alle verlofaanvragen in de Tbs beoordeeld door het Adviescollege verloftoetsing (Avt). Het Avt waarborgt een inhoudelijke toets van alle verlofaanvragen en adviseert daarover aan de Minister van Justitie.

DOELSTELLING 54

Uiterlijk in 2011 geen coffeeshops meer in de nabijheid van scholen

Samen met de Minister van BZK is met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) afgesproken dat alle gemeenten in 2011 een afstandscriterium hanteren van minimaal 250 meter tussen scholen en coffeeshops, danwel andere drempelverhogende maatregelen treffen. Bij het verschijnen van de voortgangsrapportage van het project «Veiligheid begint bij Voorkomen» in oktober 2008 beschikten 85 van de 106 gemeenten met één of meer coffeeshops over een afstandscriterium.

DOELSTELLING 56

Nieuw identificatiesysteem in 2010 in gebruik

Via een deugdelijke vaststelling en controle van de identiteit van verdachten en veroordeelden kunnen administratieve fouten, identiteitsfraude en persoonsverwisselingen in de strafrechtsketen worden tegengegaan. Eind 2010 moet een nieuwe systematiek zijn ingevoerd om de identiteit van verdachten en veroordeelden vast te stellen. In 2008 is een wetsvoorstel dat de identiteitsvaststelling in de strafrechtsketen regelt op 2 december 2008 door de Tweede Kamer aangenomen (TK 31 436, nr. 1–2). De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) is bovendien overgegaan op de Basisvoorziening Biometrie. Dit project vormt een onderdeel van het Justitiebrede Programma «Informatievoorziening Strafrechtsketen» (Progis).

DOELSTELLING 57

Een steviger aanpak van georganiseerde misdaad, fraude en cybercrime

In het kader van het project «Veiligheid begint bij Voorkomen» gaat Justitie de aanpak van ernstige vormen van criminaliteit – financieel-economische criminaliteit, cybercriminaliteit en georganiseerde misdaad – versterken. Dit betreft zowel de strafrechtelijke als de bestuurlijke aanpak.

De implementatie van de programma’s en de uitwerking van de maatregelen is in 2008 voortgezet. Zeven thema’s zijn geselecteerd: mensenhandel/mensensmokkel, georganiseerde hennepteelt, kinderporno, heling op internet, onverklaarbaar vermogen/witwassen, vastgoed, en ICT als doelwit van cybercrime. Op deze thema’s worden zogeheten «proeftuinen» ingericht, die zijn gekoppeld aan concrete opsporingsonderzoeken. In 2008 zijn proeftuinen gestart op de thema’s mensenhandel en georganiseerde hennepteelt. Het aantal proeftuinen zal oplopen tot maximaal 28 (vier per thema) in de jaren daarna.

Taskforces mensenhandel en hennepteelt

Ook zijn Taskforces ingesteld op het terrein van mensenhandel en de georganiseerde hennepteelt. Deze maken gebruik van het zogeheten barrièremodel: door het opwerpen van hindernissen voor iedere schakel in de keten wordt de criminaliteit teruggedrongen. Daarnaast is geïnvesteerd in de capaciteit. Bij het OM is bijvoorbeeld capaciteit toegevoegd ter versterking van de analysefunctie, financieel rechercheren en ontneming. Ook bij de politie is de analysecapaciteit uitgebreid. Ten slotte is extra capaciteit gerealiseerd bij de Fiscale Inlichtingen- en opsporingsdienst-Economische Controledienst (FIOD-ECD) voor de bestrijding van witwassen.

Aanpak misbruik en criminaliteit in de vastgoedsector

Het vertrouwen in onze economische instituties is essentieel voor maatschappelijk welzijn en economische groei op lange termijn. De vastgoedsector is kwetsbaar gebleken voor misbruik. Fraude, witwassen en georganiseerde misdaad vormen hier een structurele dreiging. In 2008 heeft daarom de aanpak van misbruik en criminaliteit rond vastgoedfraude vorm gekregen (TK 29 911, nr. 16). Ook hier wordt ingezet op gezamenlijk en geïntegreerd optreden tegen misbruik en criminaliteit in de sector en op versterkte regie. De beleidsmatige onderwerpen en maatregelen worden opgepakt door een Nationale Regiegroep Aanpak Misbruik Vastgoed.

Emergo

Het project «Emergo» heeft tot doel criminele gelegenheidsstructuren in het Amsterdamse Wallengebied aan te pakken. De gemeente Amsterdam werkt hierin nauw samen met Justitie en BZK; daarnaast zijn ook het Openbaar Ministerie, de politie en de belastingdienst betrokken in het project, dat in 2008 van start is gegaan. Er is onder meer een juridisch kader voor gegevensuitwisseling ontwikkeld. Belangrijk onderdeel is verder de analyse van informatie met als doel kennisvergaring en doelgerichte interventies.

De internationale samenwerking werd in 2008 versterkt op het terrein van internationale rechtshulp, de informatie-uitwisseling via Interpol, de samenwerking met Europol en een aantal Noord-Europese landen op het terrein van mensenhandel. Daarnaast wordt meer samengewerkt met derde landen die als bron- of transitland bij de bestrijding van georganiseerde misdaad zijn betrokken. De belangrijkste internationale ambities uit de drie versterkingsprogramma’s zijn ook opgenomen in de voorbereiding op het Stockholm Programma. Bovendien zijn eind 2008 ten behoeve van dit programma de Beneluxpapers aan de Europese Commissie aangeboden.

Doelstelling 58

Prostitutie onderwerpen aan scherper vergunningenbeleid

Doel van de Wet regulering prostitutie is de prostitutiesector aan een strikter en meer uniform vergunningenbeleid te onderwerpen. Een conceptwetsvoorstel is eind 2008 in consultatie gebracht. Bij de uitvoering is ook de VNG nadrukkelijk betrokken.

Doelstelling 59

Het tegengaan van radicalisering

Notice and Take Down-gedragscode

Op 9 oktober 2008 is de gedragscode Notice and Take Down gelanceerd. De basisprincipes van de gedragslijn betreffen onder meer publiek-private samenwerking, zelfregulering, gelijkwaardigheid van partijen en vrijwillige, doch geen vrijblijvende deelname aan de code. De aangesloten bedrijven – 85 procent van de accessproviders en een deel van de hostingproviders – geven met de code een duidelijk signaal dat internet niet bedoeld is voor illegale praktijken.

In de code is door de deelnemers een heldere rolverdeling afgesproken voor het verwijderen van illegale informatie op internet. Op die manier moeten meldingen voortaan worden afgehandeld. Internetgebruikers die illegale inhoud tegenkomen, melden dit in principe bij degene die de inhoud geplaatst heeft.

Als dit niet mogelijk is kan men bij de eerstvolgende in de keten terecht. Dat is bijvoorbeeld de beheerder van een discussieforum, het bedrijf dat de betreffende website «host», de serviceprovider en uiteindelijk de politie. Deze spannen zich samen in om de informatie alsnog uit de lucht te halen.

Doelstelling 60

Versterken verdediging tegen catastrofaal terrorisme

Maatregelen ter fysieke beveiliging in publieke onderzoeksinstellingen

Gezien de disproportionele effecten die een aanslag teweeg kan brengen blijft een gecoördineerde inspanning, gericht op het minimaliseren van de kans op CBRN-terrorisme (Chemisch, Biologisch, Radiologisch en Nuclearterrorisme), noodzakelijk. Het traject gericht op verhoging van de CBRN-security heeft een extra impuls gekregen, doordat het kabinet € 96,8 miljoen beschikbaar heeft gesteld voor de periode 2008–2013. Het leeuwendeel van de middelen wordt ingezet voor weerstandsverhoging bij risicovolle CBRN-onderzoeksinstellingen, zoals ziekenhuizen, laboratoria en universiteiten. Voor de gehele periode 2008–2013 gaat het daarbij om € 76 miljoen. Conform de planning is de implementatie van de maatregelen bij de eerste en tweede serie objecten gestart.

Tevens is voor deze periode € 20,8 miljoen beschikbaar voor de versterking van (forensisch) onderzoek op het gebied van CBRN. Zo wordt de opsporingstaak versterkt en de respons verbeterd als zich een incident voordoet. De implementatie van deze versterking van de respons verloopt conform planning.

Doelstelling 62

Veiligheidshuizen in grotere steden

In Veiligheidshuizen werken Justitie, politie, gemeenten en jeugd- en zorginstellingen samen aan de aanpak van criminaliteit en overlast. Doelstelling is dat eind 2009 met de inrichting van circa 40 Veiligheidshuizen een landelijke dekking is gerealiseerd. Eind 2008 telde Nederland 28 Veiligheidshuizen. In diverse andere gemeenten vond planvorming plaats om in 2009 Veiligheidshuizen te kunnen opzetten. Ter ondersteuning van de Veiligheidshuizen zijn een handreiking, een website en een kenniskring ontwikkeld.

Doelstelling 66

Het voor 2011 introduceren van een wettelijk kader voor de maatschappelijke onderneming

In december 2008 heeft de ministerraad ingestemd met een wetsvoorstel dat regels aan het Burgerlijk Wetboek toevoegt voor stichtingen en verenigingen die een maatschappelijke onderneming instandhouden. Daarbij gaat het vooral om onderwijsinstellingen, zorginstellingen en woningcorporaties. Het wetsvoorstel is naar de Raad van State gezonden voor advies en zal, naar verwachting, in het voorjaar van 2009 bij de Tweede Kamer worden ingediend.

Het voorstel is totstandgekomen na een uitvoerige consultatieprocedure en overleg met ministeries en brancheorganisaties. Het bevat een besluitvormingsstructuur voor de instellingen in de semi-publieke sector die recht doet aan enerzijds hun ondernemingsgerichte attitude en anderzijds de maatschappelijke functie. De regels versterken de herkenbaarheid in het rechtsverkeer, het economische verkeer en ook het interne toezicht. Bestuurders en toezichthouders kunnen door de belanghebbenden ter verantwoording worden geroepen. Het voorstel versterkt de zelfregulering, doordat de branchecodes die in de diverse sectoren zijn opgesteld juridisch in de besluitvormingsstructuur worden verankerd. Ook bevat het voorstel nieuwe mogelijkheden, zoals het aantrekken van particulier kapitaal zonder dat aandeelhouders een beslissende stem over de koers van de onderneming krijgen. De nieuwe regels zullen de maatschappelijke ondernemingen daarmee een sterkere positie en nieuwe impulsen kunnen geven voor het behartigen van hun maatschappelijke taak.

Doelstelling 70

Het verbeteren en versnellen van de asielprocedure en het aanpassen van de vreemdelingenwet

In het Regeerakkoord is aangegeven dat mede naar aanleiding van het rapport-Scheltema (TK 29 344, nr. 67) de toelatingsprocedure asiel zal worden verbeterd. Daarop is in 2008 besloten de zorgvuldigheid van de algemene procedure in het aanmeldcentrum te verhogen waardoor de totale procedure kan worden verkort. Ook krijgen asielzoekers opvang gedurende de beroepsprocedure na de afwijzende beschikking in het aanmeldcentrum.

Daarnaast wordt ingezet op de vermindering van het aantal herhaalde asielaanvragen en reguliere aanvragen en worden maatregelen genomen ter vergroting van de effectiviteit van de terugkeer. De invoeringsdatum voor de wijzigingen is gepland in 2011.

Doelstelling 71

Het daadwerkelijk doen terugkeren van vreemdelingen die geen rechtmatig verblijf hebben

In lijn met het bestuursakkoord met de VNG van mei 2007 zijn in 2008 maatregelen aangekondigd en genomen om de asielprocedure sneller en zorgvuldiger te maken. Zelfstandige terugkeer van migranten wordt gestimuleerd, onder meer door financiële regelingen. Ook gaat Justitie meer samenwerken met landen van herkomst en transit op het terrein van terugkeer en herintegratie van eigen onderdanen, capaciteitsopbouw ten behoeve van migratie, bescherming van vluchtelingen en bestrijding van mensenhandel en mensensmokkel.

In Europees verband zijn onder meer de volgende prioriteiten vastgesteld: de structurele inbedding van het onderwerp terugkeer (migratie) in buitenlands EU-beleid, EU-gecoördineerde herintegratie-ondersteuning van derde landen, afspraken over terugkeer met derde landen door creatieve, brede inzet van carrots en sticks (die zich niet noodzakelijkerwijs beperken tot het migratieterrein), de opzet van enkele proef National Returnee Programmes, het opzetten van het Europees ondersteuningsbureau Asiel en tot slot bevorderen dat de EU-Terugkeer-ambassadeur daadwerkelijk en actief wordt ingezet.

Doelstelling 72

Een verbeterde werking van de Vreemdelingenwet en het uitvoeren van een pardonregeling

Nalatenschap oude Vreemdelingenwet

Op grond van de Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet zijn 25 000 à 30 000 personen in aanmerking gekomen voor een verblijfsvergunning en van hen zijn in 2007 en 2008 inmiddels rond de 19 600 door gemeenten gehuisvest.

Doelstellingen Beleidsprogramma «Samen werken, Samen leven»

Onderstaande tabel geeft inzicht in de doelstellingen uit het beleidsprogramma 2007–2011 voorzover betrekking hebbend op Justitie. Daarbij wordt verwezen naar het beleidsartikel, waarin wordt bijgedragen aan het realiseren van die doelstelling.

B. Overzichtstabel met beleidsmatige mutaties en conclusies 2008

– Negatieve reeks = lagere uitgaven/hogere ontvangsten

1. Modern migratiebeleid

Een noodzakelijk voorwaarde voor de invoering van het Modern Migratiebeleid is een goed functionerend IND informatiesysteem, voorzien in het programma «Vernieuwing IND». De middelen zijn in 2008 aangewend voor de uitvoering van het programma.

2. Georganiseerde criminaliteit

In het kader van bovengenoemd onderwerp heeft het Openbaar Ministerie in het jaar 2008 zijn capaciteit uitgebreid op het Landelijk Parket, het Functioneel Parket, de arrondissementale parketten, de ressortsparketorganisatie en het Bureau Ontnemingswetgeving Operbaar Ministerie (BOOM) met voornamelijk Officieren van Justitie, Advocaat-generaals, parketsecretarissen en administratief medewerkers. Nieuwe opleidingen zijn ontwikkeld, bestaande zijn gereviseerd.

Binnen deze pijler zijn zeven thema’s benoemd te weten mensenhandel, georganiseerde hennepteelt, kinderpornografie, cybercrime als doelwit van criminaliteit, vastgoed, fraude/heling op Internet, witwassen/onverklaarbaar vermogen. Op de eerste drie thema’s zijn in 2008 samen met de politie proeftuinen ingericht waar met behulp van innovatieve opsporingsmethoden en/of de programmatische aanpak opsporingsonderzoeken ter hand worden genomen. Op de overige thema’s wordt nu onder andere een proeftuin Fraude op Internet voorbereid en gaat het BOOM voor het witwassen/ontnemen van crimineel vermogen eveneens deelnemen aan proeftuinen.

3. Effectieve veiligheidsorganisatie

Ten behoeve van de verbetering van de kwaliteit van de rechtspraak is een reeks aanvullende middelen toegekend. Vanuit Pijler 5 is hier voor in 2008 € 6,6 miljoen beschikbaar gesteld. De middelen voor kwaliteit zijn verwerkt in de kostprijzen. Met de Raad voor de rechtspraak zijn concrete kwaliteitsdoelstellingen afgesproken. Rapportage over de voortgang hiervan vindt plaats via het jaarverslag van de rechtspraak.

Verder is € 1,8 miljoen aan het NFI ten behoeve van het de onderzoekscapaciteit ter beschikking gesteld. Deze middelen zijn volledig aangewend om de benodigde capaciteit voor DNA-onderzoek op orde te brengen. Ook is € 0,9 miljoen naar het Openbaar Ministerie voor de inrichting van Veiligheidshuizen gegaan, dit bedrag is volledig besteed aan het opzetten van de veiligheidshuizen in verschillende regio’s en grote steden. Met het instellen van de veiligheidshuizen moet de lokale verbinding tussen bestuur-justitie door een structureel driehoeksoverleg tussen Justitie, politie en bestuur worden versterkt. Ten slotte is nog € 2,5 miljoen aan het tegengaan van Identiteitsfraude besteed. Dit is in het kader van het programma «Progis» besteed aan diverse projecten op het gebied van biometrie.

4. Overlast

Aan het Nationaal Platform Personenschade is ter intensivering van de geschilbeslechting een subsidie van € 200 000 gegeven.

5. Jeugd en recidivisten

– Jeugd

Van de Pijler 5 middelen voor jeugd is een gedeelte over gegaan naar DJI ten behoeve van de capaciteit (zie hiervoor punt 11). De resterende Pijler 5 middelen zijn ingezet op het programma «Aanpak jeugdcriminaliteit» dat in 2008 van start is gegaan. Zo zijn de zogenaamde netwerk- en trajectberaden gefinancierd. Daarnaast zijn middelen aangewend voor de ontwikkeling en implementatie van gedragsinterventies en voor de informatieontsluiting in de jeugdstrafrechtketen.

– Intensivering nazorg ex-gedetineerden

Verbetering van de kwaliteit van screening en informatieoverdracht van MMD-ers (medewerker maatschappelijke dienstverlening) aan gemeenten, onder andere door monitoren van het screeningsproces, het scholen van MMD-ers en het houden van een enquête onder gemeenten over de ervaringen met de screening en informatieoverdracht (via het Digitaal Platform Nazorg).

– Aanpak van veelplegers

Naar aanleiding van diverse onderzoeken zijn verbetermaatregelen opgesteld voor de tenuitvoerlegging van de ISD-maatregel. De maatregelen richten zich met name op het verbeteren van de diagnostiek, de toerusting van het personeel, de doorstroom naar de zorginstelling en een meer geleidelijke overgang naar de extramurale fase. De verbeteringen worden in 2009 ingevoerd.

– Toezicht op Tbs’ers

In 2008 is het forensisch psychiatrisch toezicht (fpt) op Tbs-gestelden ontwikkeld. De reclasseringsorganisaties en fpc’s zijn vanuit hun expertise gezamenlijk betrokken bij het toezicht op en behandeling van de Tbs-gestelden gedurende het gehele uitstroomtraject. De continuïteit en geleidelijke afbouw in behandeling en resocialisatie zijn zodoende beter gewaarborgd. Het fpt is gebaseerd op in het buitenland werkzaam gebleken toezichtprogramma’s.

Deze vernieuwde vorm van toezicht is vanaf mei 2008 beproefd in tien forensisch psychiatrische centra en bij alle reclasseringsorganisaties. De testfase wordt geëvalueerd en de uitkomsten van dit onderzoek zullen eind 2009 gereed zijn. Daarnaast is als onderdeel van het fpt het aantal beschikbare uren voor reclasseringstoezicht verviervoudigd en is er een 24-uurs-dienst ingesteld opdat ook buiten kantooruren voortvarend op risico’s of ernstige incidenten kan worden gereageerd.

6. Geweld, agressie, diefstal en respect

Ten behoeve van de aanpak van eergerelateerd geweld zijn tweejarige pilots voor de opvang van minderjarige meisjes die slachtoffer zijn van eergerelateerd geweld in Friesland, Rotterdam en opvanghuis «De Bocht» gestart. Verder is geïnvesteerd in forensische opsporing (uitbreiding van de capaciteit) in verband met de toename van het aantal forensisch assistenten bij de politie.

Naast de genoemde aanpak van huiselijk en eergerelateerd geweld, is medio 2008 een start gemaakt met de aanpak van geweld in het (semi) publieke domein met als doel door een combinatie van preventieve en repressieve maatregelen een bijdrage te leveren aan de Kabinetsdoelstelling van 20% minder gewelddelicten aan het eind van de kabinetsperiode ten opzichte van het peiljaar in 2002.

7. Terrorisme en radicalisering

Aan het Nederlands Forensisch Instituut is voor 2008 een bedrag ter beschikking gesteld van € 2,4 miljoen ten behoeve van het beter, sneller en zorgvuldiger veiligstellen van sporen van daders en slachtoffers op een met CBRN-materiaal besmette Plaats van Delict. Om dit te realiseren ontwikkelt het NFI onder meer een Forensisch Field Lab. Vanwege het zoeken naar een juiste locatie en het opstellen van contracten daartoe is de projectuitvoering vertraagd, waardoor er in 2008 € 1,6 miljoen niet besteed is.

8. Taakstelling rechtsbijstand en 9. Rechtsbijstand en schuldsanering

De taakstelling op de rechtsbijstand bedroeg voor het jaar 2008 oorspronkelijk € 25 miljoen. Dit bedrag is bij de behandeling van de Justitiebegroting door een Kamermeerderheid geamendeerd (amendement Heerts c.s., TK 31 200 VI nr. 29), waardoor voor de taakstelling voor het jaar 2008 een bedrag resteerde van € 10 miljoen. Om deze taakstelling te realiseren is de voorschotregeling aangepast en de administratieve lastentoeslag bij ambtshalve straftoevoegingen geschrapt. Bij elkaar leverden deze twee maatregelen € 10,2 miljoen op.

10. Meerpersoonscelgebruik

In verband met besparingen die bereikt moeten worden door middel van het intensiveren van het meerpersoonscelgebruik, is op grond van het Coalitieakkoord een taakstelling opgelegd (€ 25 miljoen in 2008 en € 50 miljoen structureel vanaf 2009). Sinds de totstandkoming van het Coalitieakkoord is de capaciteitsbehoefte van het gevangeniswezen gedaald en daardoor zijn de uitbreidingsmogelijkheden meerpersoonscelgebruik afgenomen. Er wordt thans vanuit gegaan dat het mogelijk is op termijn te komen tot een structurele besparing van circa € 17 miljoen door middel van uitbreiding van het meerpersoonscelgebruik (in vervangende nieuwbouw en voorzover bouwkundig mogelijk in bestaande gebouwen). De oorspronkelijk opgelegde taakstelling blijft onverkort van kracht. Middels alternatieve maatregelen dienen binnen de Dienst Justitiële Inrichtingen de resterende besparingen gerealiseerd te worden.

11. Capacitaire maatregelen: Brandveiligheidsmaatregelen, Uitbreiding JJI plaatsen en Vreemdelingenbewaringplaatsen

– Brandveiligheid

In 2008 heeft DJI uitvoering gegeven aan het Programma Veiligheid DJI. Dit programma betreft onder andere brandveiligheidsmaatregelen waaronder gebouwelijke aanpassingen, samen met de Rijksgebouwendienst, maar ook het aanscherpen van veiligheidsprocedures waaronder voorschriften, plannen en modellen voor calamiteiten, evacuatie, ontruiming, opvang en nazorg.

Betreffende C2000 is in 2008 in de voertuigen en locaties van Dienst Vervoer & Ondersteuning (DV&O) het C2000 communicatiesysteem volledig operationeel geworden en is in een aantal inrichtingen de binnenhuisdekking ten behoeve van externe hulpverleners gerealiseerd. In 2008 is van de aan de Justitiebegroting toegevoegde middelen € 3 miljoen overgeboekt naar de Programmabegroting van Jeugd en Gezin. Deze overboeking van brandveiligheidsmiddelen hangt samen met de overdracht van 536 plaatsen van de bestaande capaciteit van de Justitiële Jeugdinrichtingen naar het gesloten jeugdzorgdomein.

– Uitbreiding JJI plaatsen

De prognose uitkomsten van eind 2007 lieten een aanzienlijk lagere capaciteitsbehoefte voor jeugdigen met voorlopige hechtenis, (vervangende) jeugddetentie en/of een Pij-maatregel zien.

Als gevolg van de lagere capaciteitsbehoefte is de productietaakstelling 2008 met 208 plaatsen neerwaarts bijgesteld. Vanwege deze capaciteitsreductie is de begrotingsstand verlaagd met € 21,9 miljoen. Voorts is de begrotingsstand verhoogd met € 4 miljoen in verband met het realiseren van 36 plaatsen ten behoeve van minderjarige vreemdelingen. Ten slotte is € 7 miljoen extra beschikbaar gekomen voor kwaliteitsverbeteringen in het kader van het Visiedocument voor de overige strafrechtelijk geplaatste jeugdigen en de verbetermaatregelen in reactie op de door de gezamenlijke inspecties geconstateerde tekortkomingen in de JJI’s.

– Uitbreiding vreemdelingenbewaringplaatsen

De capaciteit van de vreemdelingenbewaring is structureel uitgebreid. De capacitaire taakstelling voor 2008 is in dit kader met 133 plaatsen verhoogd tot 2174 plaatsen. In 2008 zijn gemiddeld 2168 plaatsen gerealiseerd.

12. Beleidsmatige verhoging Boeten en Transacties (ontvangsten)

De tarieven van de verkeersboeten en feitgecodeerde transacties zijn per 1 april 2008 verhoogd met 20%. In het Coalitieakkoord is echter rekening gehouden met een verhoging van de tarieven Boeten en Transacties per 1 januari 2008. Dit betekent dat de taakstelling in 2008 niet volledig gerealiseerd kon worden.

13. Taakstelling fraudebestrijding (ontvangsten)

Er wordt meer OM-capaciteit ingezet ten behoeve van de bestrijding van fraude naar aanleiding van OM-versterkingsgelden. Vanuit het specialistische karakter van het Functioneel Parket (FP) heeft de werving en selectie zich toegespitst op externe specialisten op de terreinen faillissementsfraude, fiscale fraude en de financiële toezichtswetgeving teneinde de expertise van het FP te vergroten, en tevens is gewerkt aan de vormgeving van een aantal Publiek Private Partnerships, veelal in de vorm van een handhavingsarrangement op de terreinen verzekeringsfraude, faillissementsfraude en acquisitiefraude.

14. Programmabegroting Jeugd en Gezin

In verband met de instelling van de Programmabegroting Jeugd en Gezin zijn de budgetten voor Jeugdbescherming overgeheveld naar de begroting van deze nieuwe Minister.

15. Hogere instroom OTS en voogdij bij BJZ

Dit betreft de begroting van de Minister voor Jeugd en Gezin.

16. COA

De sterke daling van de afgelopen jaren is tot een einde gekomen. De totale bezetting van de COA opvang schommelt sinds het voorjaar van 2008 rond de 20 000 plaatsen. Enerzijds is er sprake van een duidelijke uitstroom, onder andere vanwege de voortvarende uitplaatsing van statushouders die op grond van de Regeling een vergunning hebben ontvangen, anderzijds is er sprake van een stijgende instroom in de opvang als direct gevolg van een aanmerkelijk stijgende asielinstroom bij de IND. De hogere asielinstroom brengt niet alleen een stijging in de bezetting van de Tijdelijke Noodvoorzieningen Vreemdelingen (TNV) met zich mee, maar ook een langere verblijfsduur. Daardoor is het noodzakelijk geworden het niveau van de voorzieningen in de TNV te verhogen.

17. VNG

In het bestuursakkoord van Rijk en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) van 25 mei 2007 is € 55 miljoen toegezegd ter tegemoetkoming van diverse kosten die door gemeenten worden gemaakt bij de uitvoering van de Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet. Aan de gemeenten wordt een bedrag toegekend van € 3 400 per gehuisveste sociale eenheid. Voor de huisvestingen van eind 2007 en de eerste helft van 2008 is aan gemeenten € 22,1 miljoen betaald.

18. Besparing modern migratiebeleid

Besparingen hebben zich in 2008 nog niet voorgedaan.

19. Legesproblematiek IND

De legesopbrengsten zoals die geraamd zijn in de begroting zijn niet gerealiseerd. De oorzaken hiervan zijn onder meer de lagere productie en het achterblijven van de ontvangsten voor naturalisatie.

20. Brandveiligheidsmaatregelen COA

In 2008 zijn door het COA brandveiligheidsaanpassingen aangebracht in de opvanglocaties. Daarnaast is de bezetting van veiligheidspersoneel vergroot van één naar drie personen per opvanglocatie. Doordat het aantal opvanggerechtigden groter was dan geraamd waren meer locaties nodig. De kosten van de brandveiligheidsmaatregelen zijn hoger.

21. Overgang DI&I (naar VROM en WWI)

In het regeerakkoord is overeengekomen dat de onderwerpen inburgering en integratie onder verantwoordelijkheid zullen vallen van de Minister voor WWI. In verband hiermee is het totale budget overgegaan van Justitie naar VROM.

22. Efficiencytaakstelling

Het bedrag dat op dit artikel was ondergebracht betreft een deel van de efficiency-taakstelling. Dit was nog niet toegedeeld aan de betreffende onderdelen binnen Justitie. Deze toedeling heeft in de loop van 2008 alsnog plaatsgevonden. Op dit artikel zelf waren dus uiteindelijk geen budgetten meer aanwezig en evenmin zijn er uitgaven op geboekt.

HOOFDSTUK 4 – BELEIDSARTIKELEN

11 NEDERLANDSE RECHTSORDE

Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 5 825,6 miljoenart. 11 Nederlandse rechtsorde 0,2%

Algemene doelstelling

Een goed functionerende rechtsorde, waarbinnen samenleving en burger tot hun recht komen.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

De zorg voor een goed functionerende rechtsorde komt onder meer tot uitdrukking in het beheer en onderhoud van de algemene wetboeken en de Algemene wet bestuursrecht. Zwaartepunten lagen in 2008 bij wetgeving op het gebied van veiligheid en bestrijding van criminaliteit, vereenvoudiging en stroomlijning van het rechtsverkeer en de uitvoering van internationale en Europese verplichtingen. In 2008 is bijzondere aandacht geschonken aan tijdige implementatie van Europese richtlijnen, verordeningen en kaderbesluiten.

De zorg voor een goed functionerende rechtsorde komt ook tot uiting door voorstellen tot regelgeving te toetsen aan Europees rechtelijke en grondwettelijke verplichtingen, proportionaliteit, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid. Het Coalitieakkoord vond zijn vertaling in een integraal wetgevingsbeleid (TK 31 731).

Externe factoren

De voorbereiding van nieuwe staatkundige verhoudingen met de Nederlandse Antillen vergde een intensieve operatie tot aanpassing van wet- en regelgeving, in nauw overleg met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de andere departementen en met de Antilliaanse en Arubaanse overheden. Ook de voorbereiding van wetgeving betreffende de inrichting van de rechterlijke macht en de juridische beroepen mondde uit in nieuwe wetsvoorstellen.

Operationele doelstelling 11.1

Het tot stand brengen van wet- en regelgeving ter uitvoering van de grondwettelijke opdracht het burgerlijk recht, het strafrecht en het burgerlijk- en strafprocesrecht in algemene wetboeken en algemene regels van bestuursrecht bij wet vast te leggen. Ook wordt regelgeving tot stand gebracht ter realisering van de beleidsdoelen van Justitie en de adequate implementatie van internationale regelgeving in de Nederlandse rechtsorde.

Doelbereiking

Straf- en sanctierecht

De wetsvoorstellen die strekken tot verwezenlijking van het Coalitieakkoord liggen goed op schema. Hetzelfde geldt voor de tijdige en adequate implementatie van de internationale regelgeving, zoals de EU-kaderbesluiten. Ook de voortgang van de wetsvoorstellen met betrekking tot de herziening van het Wetboek van Strafvordering en die met betrekking tot het project «Strafvordering 2011» verloopt nagenoeg volgens plan.

Staats- en bestuursrecht

De doelstellingen uit de begroting 2008 zijn voor een groot deel gerealiseerd. In het bijzonder op de terreinen staatkundige hervormingen op de Antillen en een doelmatiger en beter handhaafbaar systeem van vreemdelingenrecht dat in overeenstemming is met internationale normen. Daarnaast kan worden genoemd de aan de eisen van deze tijd aangepaste regels inzake de rechtspleging en rechtsbijstand. Belangrijke voortgang is geboekt met het in overeenstemming brengen van privacyregelgeving met Europese normen.

Privaatrecht

Aan de programma’s voor modernisering van onder andere het ondernemingsrecht, het auteursrecht, het burgerlijk procesrecht en het aansprakelijkheidsrecht is bijgedragen door indiening van wetsvoorstellen en het entameren van nationale en internationale discussies. Ook hebben wetten en wetsvoorstellen burgers en het bedrijfsleven in staat gesteld gebruik te maken van digitalisering, waardoor lasten kunnen worden verminderd.

Instrumenten

Toelichting instrumenten

Straf- en sanctierecht

De wetgeving ter uitvoering van het Coalitieakkoord is deels afgerond, deels in voorbereiding genomen en deels nog in behandeling bij de Tweede en Eerste Kamer der Staten-Generaal (zie bijlage hoofdstuk 17). Hetzelfde geldt voor de EU-implementatiewetgeving, de wetgeving ter herziening van het Wetboek van Strafvordering, alsmede overige uitvoeringsregelgeving op het terrein van de Raad van Europa of de Verenigde Naties.

Staats- en bestuursrecht

Belangrijke wetsvoorstellen op het terrein van het vreemdelingenrecht (zoals modern migratiebeleid en een herziening van de asielprocedure) zijn in gereedheid gebracht voor de parlementaire procedure. Cruciale besluitvorming met betrekking tot de staatkundige hervorming heeft ertoe geleid dat het grootste deel van de noodzakelijke wetgeving voor advies aan de Raad van State is voorgelegd. Verschillende stukken wetgeving met betrekking tot rechterlijke organisatie en rechtsbijstand zijn parlementair behandeld of zelfs afgerond. Complexe Europese privacyregels (internationale gegevensuitwisseling) zijn vertaald naar nationale wetgeving en bij het parlement ingediend.

Privaatrecht

De wet afschaffing procuraat trad in 2008 in werking en het wetsvoorstel griffierechten is ingediend. Hiermee is gevolg gegeven aan het kabinetsstandpunt over de fundamentele herbezinning burgerlijk procesrecht (TK 30 951, nr. 1).

Het wetsvoorstel deelgeschillen is ingediend en de schriftelijke voorbereiding voor de Tweede Kamer is voltooid. De samenval van de fiscale en commerciële jaarrekening is voltooid. Wetsvoorstellen over spreekrecht van de ondernemingsraad en de maatschappelijke onderneming bereikten de Raad van State. Wetsvoorstellen over het toezicht op auteursrechtorganisaties en bestuur en toezicht in naamloze vennootschappen zijn ingediend. In 2008 bereikte voorts wetten over het huisverbod, de adoptie door paren van gelijk geslacht, het ouderschapsplan en het gezamenlijk gezag het staatsblad. De Rijkswet op het Nederlanderschap is aangepast in verband met de verklaring van verbondenheid. Ook is een wijziging in verband met dubbele nationaliteit bij de Tweede Kamer ingediend. De wetten ter uitvoering van richtlijnen over onder andere oneerlijke handelspraktijken, grensoverschrijdende fusie, jaarrekeningrecht, transparantievoorschriften, accountantscontrole, kapitaalbescherming en fusie en splitsing bereikten het Staatsblad. De behandeling van uitvoeringswetten over geringe vorderingen, betalingsbevel en betekeningverordening in de Tweede Kamer werd afgerond.

Internationale aandacht was er voor de herziening van de wet collectieve afwikkeling massaschade door een internationaal congres in oktober en presentaties tijdens diverse internationale bijeenkomsten. De Tweede Kamer is over de herziening van de Wet collectieve afwikkeling massaschade bericht. Verder is begonnen met de aanpassing van de voorschriften voor Burgerlijke stand en Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) waardoor gebruik kan worden gemaakt van digitale communicatiemiddelen en burgers niet langer zelf papieren afschriften moeten aanleveren als zij willen trouwen.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Volume en prestatiegegevens

In hoofdstuk 17 (bijlagen) is de voortgang van de belangrijkste onderwerpen en wetgevingsinitiatieven weergegeven die in de begroting 2008 expliciet zijn genoemd.

Operationele doelstelling 11.2

Het bevorderen van de bruikbaarheid van wetten en regels, van de onderlinge samenhang en consistentie van de wetgeving en van een beheerste ontwikkeling van wet- en regelgeving.

Doelbereiking

Wetgevingsbeleid

De speerpunten voor het wetgevingsbeleid in deze kabinetsperiode zijn verwoord in de nota «Vertrouwen in wetgeving» (TK 31 731, nr. 1) en de kabinetsreactie op het rapport van de visitatiecommissie juridische functie en wetgeving «Met recht verbonden» (TK 31 201, nr. 32). Door vorm te geven aan deze speerpunten wordt ook bijgedragen aan kwantitatieve en kwalitatieve doelstellingen voor vermindering van regeldruk.

Toelichting instrumenten

Toetsing

Toetsing van ontwerpregelgeving is een doorlopende activiteit. In 2008 kon een belangrijke voortgang worden geboekt bij de ontwikkeling van een integraal afwegingskader voor beleid en wetgeving. Dat draagt bij aan verbetering van de besluitvorming doordat het aantal toetsmomenten wordt beperkt en een betere afstemming van toetsen onderling wordt bereikt.

Doorlichting

Het kabinetsbeleid is er op gericht de regeldruk te verminderen Voor de resultaten kan verwezen worden naar de Voortgangsrapportage regeldruk bedrijven (TK 29 515, nr. 269) (zie ookwww.rr.nl, voortgangsrapportage Regiegroep regeldruk bedrijven van 6 november 2008). In 2008 heeft een doorlichting van vergunningstelsels voorschriften plaatsgevonden. Het kabinetsstandpunt Lex Silencio (TK 29 515, nr. 274) bevat de uitkomsten van deze doorlichting.

Vergemakkelijken en verbeteren van de voorbereiding van regelgeving

Het betreft een doorlopende activiteit die een nieuwe impuls heeft gekregen door het Programma «Versterking Juridische Functie Rijk», waarmee uitvoering wordt gegeven aan het kabinetsstandpunt over het visitatierapport juridische functie en wetgeving.

Ontwikkeling en gebruik van ICT ten behoeve van wetgevingskwaliteit en wetgevingsproces

De initiatieven op het terrein van ICT zijn ondergebracht in het Programma «LEGIS». LEGIS is gericht op de ontwikkeling van een architectuur voor wetgeving en wetgevingsproces die het proces en product optimaliseert ten behoeve van betere uitvoerbaarheid, transparantie en participatie. LEGIS sluit aan bij de architectuur van MARIJ en NORA, standaarden en best practices geïnitieerd door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Kenniscentrum Wetgeving en Academie voor Wetgeving

Het betreft een doorlopende activiteit.

Per 1 mei werd ingericht het Clearinghouse voor systematische wetsevaluatie. Het Clearinghouse is gericht op het vergaren en breed beschikbaar stellen van kennis van de werking van wetgeving (TK 29 279, nr. 80).

Vermindering regeldruk

De genomen en nog te nemen maatregelen op het terrein van (het verminderen van) regeldruk zijn aan de Tweede Kamer bericht (TK 31 731, nr. 3).

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Voor een overzicht van de in 2008 tot stand gekomen wetten bij de algemene doelstelling wordt verwezen naar Hoofdstuk 17 (bijlagen) Overzicht van de in 2008 tot stand gekomen wetten.

12 RECHTSPLEGING EN RECHTSBIJSTAND

Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 5 825,6 miljoen art. 12 Rechtspleging en rechtsbijstand 23,1%

Algemene doelstelling

Een slagvaardige, toegankelijke en doelmatige rechtspleging, waaronder begrepen de buitengerechtelijke alternatieven van geschilbeslechting.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten:

In 2008 is gewerkt aan een kwaliteitsimpuls voor het rechtsbestel, waardoor het komende jaren doelmatiger, slagvaardiger en toegankelijker wordt. Daarmee is uitvoering gegeven aan de Meerjaren Beleidsagenda Rechtsbestel 2007–2011. In 2007 was de rechtspraak onderwerp van een beleidsdoorlichting (TK 31 444 VI, nr. 1). De ontwikkelingen in 2008 waren niet dermate ingrijpend, dat de ingezette koers wijziging behoefde. Dit wordt nader toegelicht onder operationele doelstelling 12.1.

Ten gevolge van de steeds complexere problematiek waarmee de burger wordt geconfronteerd, worden steeds hogere eisen gesteld aan het rechtsbestel. Een goede toegang tot het recht betekent dat de burger toegang moet hebben tot relevante informatie, goede (gesubsidieerde) rechtsbijstand en effectieve officiële procedures (onder andere de rechter). Dit wordt verder uitgewerkt onder operationele doelstelling 12.2.

Externe factoren

In de beleidsdoorlichting «Toegang tot het Recht» (TK 31 753, nr. 1) zijn factoren genoemd die – naast het overheidsbeleid – van invloed zijn op de doelbereiking en de maatschappelijke effecten van het beleid. In algemene zin gaat het om de ongelijke verdeling van geld, kennis en vaardigheden om toegang te verwerven.

¹ Aanvankelijk gepland in 2010, maar op verzoek van de Staatssecretaris in 2008 uitgevoerd.

² Dit evaluatieonderzoek is uitgesteld vanwege vertraging bij interviews.

Financiële toelichting

Verplichtingen

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2008 en de realisatie over 2008 wordt voornamelijk verklaard door:

• Een neerwaartse bijstelling van de productieafspraken met de Raad voor de rechtspraak van bijna € 9 miljoen in verband met een lagere instroom en de toevoeging van de loon- en prijsbijstelling van ruim € 23 miljoen;

• In 2008 zijn de verplichtingen van de Raad voor de Rechtsbijstand voor 2009 aangegaan. Als gevolg van de taakstelling Rechtsbijstand is deze verplichting voor 2009 € 25 miljoen lager.

Naast bovengenoemde punten wordt verwezen naar de toelichting zoals opgenomen bij de uitgaven.

Uitgaven

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2008 en de realisatie over 2008 wordt voornamelijk verklaard door:

• Een neerwaartse bijstelling van de productieafspraken met de Raad voor de rechtspraak van bijna € 9 miljoen in verband met een lagere instroom en de toevoeging van de loon- en prijsbijstelling van ruim € 23 miljoen;

• De toevoeging van de loon- en prijsbijstelling bij de Raden voor de rechtsbijstand van ongeveer € 9 miljoen;

• Vertraging in de uitvoering van het project kwaliteit archiefbeheer notariaat waardoor een meevaller van € 1,5 miljoen is ontstaan;

• Het aantal schuldsaneringtrajecten in 2008 was aanzienlijk lager dan geraamd waardoor € 3 miljoen aan uitgavenruimte is vrijgevallen;

• Voor de inbedding van mediation bij de juridische loketten en de gerechten waren minder middelen nodig dat geraamd. Hierdoor is in 2008 een meevaller ontstaan van € 1,5 miljoen.

Ontvangsten

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2008 en de realisatie over 2008 wordt voornamelijk verklaard door:

• De tegenvallende instroom van zaken bij de rechtspraak en daarnaast de veranderde samenstelling van deze instroom zijn de opbrengsten griffierechten lager dan oorspronkelijk geraamd;

• Enkele grotere eenmalige ontvangsten die hebben geleid tot een meevaller van € 7,2 miljoen.

Operationele doelstelling 12.1

Het scheppen van voorwaarden voor en het instandhouden van een stelsel voor slagvaardige, toegankelijke en doelmatige rechtspleging.

Doelbereiking

In 2007 was de rechtspraak onderwerp van een beleidsdoorlichting (TK 31 444 VI, nr. 1). De conclusies van deze beleidsdoorlichting gaven aanleiding de kwaliteit van de rechtspraak verder te versterken onder andere op permanente educatie en het meelezen van enkelvoudige zaken. Er is meer ruimte voor meervoudige zittingen, instructie en feitenonderzoek en goede bewijsmotivering (Promis). De visie op een nieuwe indeling van rechtspraak en Openbaar Ministerie is aan de Tweede Kamer gezonden (TK 29 279, nr. 85). In 2008 heeft de Raad voor de rechtspraak gewerkt aan een portaal dat tot doel heeft de rechtspraak digitaal toegankelijk te maken (www.loket.rechtspraak.nl). Door het wegnemen van wettelijke belemmeringen voor digitale toegankelijkheid wordt deze ontwikkeling ondersteund. In 2008 is met de Raad voor de rechtspraak overeengekomen videoconferentie in te voeren, opdat horen op afstand mogelijk wordt gemaakt.

Instrumenten

Kwaliteit en professionaliteit van de rechtspraak

In 2008 zijn door de rechtspraak onder meer normen ontwikkeld voor kwaliteitsindicatoren voor de permanente educatie van de rechtspraak. Verder is geïnvesteerd in het meelezen van enkelvoudige zaken, meer ruimte voor meervoudige zittingen, instructie en feitenonderzoek en goede bewijsvoering.

Modernisering Rechtspraak

In 2008 is het wetsvoorstel Evaluatiewet modernisering rechterlijke organisatie (wetsvoorstel Deetman) voor consultatie gestuurd aan belanghebbende partijen. Dit wetsvoorstel geeft uitvoering aan de aanbevelingen van de Commissie Deetman (TK 29 279, nrs. 47 en 55) door het bieden van ruimte en flexibiliteit aan de rechtspraak om bestaande en toekomstige vraagstukken en knelpunten op te lossen.

Een slagvaardige rechtspraak

De Rechtspraak krijgt in het wetsvoorstel Deetman mogelijkheden om binnen de ressorten meer te gaan samenwerken en krijgt een eigen verantwoordelijkheid bij het vaststellen van het nevenlocatiebeleid. Het wetsvoorstel creëert een voorziening op basis waarvan concentratie van rechtspraak bij algemene maatregel van bestuur geregeld kan worden.

Een toegankelijke rechtspraak

Daarnaast bevat dit wetsvoorstel voorzieningen die – met het oog op de vergroting van de toegankelijkheid van de rechtspraak – een ruimere toepassing van de eenvoudige kantonprocedure beogen. De competentiegrens van de kantonrechter wordt verhoogd naar 25 000 euro.

Het is evident dat moderne technologie enorme kansen biedt om het rechtsbestel beter toegankelijk te maken en de samenwerking en informatie-uitwisseling tussen organisaties uit het rechtsbestel te verbeteren. Toch verloopt de daadwerkelijk invoering van ICT-projecten, vooral als hier meerdere ketenpartijen bij zijn betrokken, soms moeizaam. Justitie heeft daarom in 2008 gekozen voor een programmatische aanpak van dit probleem. In het programma «Rechtsbestel» (e-Justice) werken diverse organisaties uit het rechtsbestel samen aan de verbetering van de invoering van ketenbrede ICT-projecten. Het programma verbindt nationale met internationale ontwikkelingen door een actieve inzet op het terrein van «European e-Justice». Dit is een initiatief vanuit de Europese Unie om het grensoverschrijdend gebruik van moderne technologie te bevorderen en te werken aan een internetportaal voor burgers en juridische professionals.

Concrete resultaten die in 2008 zijn geboekt zijn: de afspraak tussen de Raad voor de rechtspraak en de Dienst Justitiële Inrichtingen om videoconferentie landelijk in te voeren, de afspraak tussen het ministerie van Justitie, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de Raad voor de rechtspraak en diverse tuchtcolleges om tuchtrechtelijke uitspraken te publiceren op een centrale website en de afspraak tussen de Koninklijke Beroepsorganisatie voor Gerechtsdeurwaarders en de Raad voor de rechtspraak om de mogelijkheid te creëren dagvaardingen digitaal aan te leveren bij de rechtbank.

Doelmatigheid

Het wetsvoorstel Deetman heeft ook tot doel om voorbereidingen te kunnen treffen voor de implementatie van een nieuwe gerechtelijke kaart. In 2008 zijn de uitgangspunten weergegeven voor de herindeling van de gerechtelijke kaart (TK 29 279, nr. 85).

Bij rechtbanken, detentiecentra voor vreemdelingen en Huizen van Bewaring is apparatuur voor videoconferentie geplaatst, die het horen op afstand mogelijk maakt. Het voorkomt onnodig en voor gedetineerden belastend vervoer van en naar de rechtbanken. Met de Raad voor de rechtspraak is overeengekomen om videoconferentie landelijk in te voeren.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

In het hoofdstuk 8 van de Raad voor de rechtspraak en het jaarverslag van de Raad voor de rechtspraak wordt ingegaan op de volume en prestatiegegevens, concrete ontwikkelingen en de gevolgen voor de doorlooptijden.

* alleen de PxQ gefinancierde productieaantallen, dus exclusief CBB

Het aantal afgehandelde zaken nam evenals de instroom toe.

In 2008 stroomden ruim 1,8 miljoen zaken in bij de gerechten, ten opzichte van 2007 een toename van 6 procent. Na de lichte instroomdaling in 2007 is er nu dus weer een sterke groei te zien. Het aantal afgehandelde zaken nam evenals de instroom met 6 procent toe.

Toelichting kengetallen

Uit de voorlopige cijfers van de Hoge Raad blijkt dat bij zowel strafrecht als bij belastingrecht de instroom van zaken achter is gebleven bij de begrote aantallen. Dit geldt tevens voor de uitstroom van zaken, echter bij belastingzaken is wel sprake van een toename van de uitstroom van 10% ten opzichte van 2007. De trend van een stijgende instroom over de afgelopen drie jaar heeft zich in 2008 niet doorgezet. Dit beeld blijkt ook uit de voorlopige cijfers van de rechtspraak in eerste aanleg en het hoger beroep over 2008 en verklaart de afwijking ten opzichte van de begroting 2008. Met de name het grote aantal herzieningszaken in 2008 en de toenemende complexiteit van zaken verklaart het niveau van de uitstroom van strafzaken in 2008.

Voor civiele zaken is zowel bij de instroom als bij de uitstroom sprake van een stijging ten opzichte van de begrote aantallen. Ook is de uitstroom van civiele zaken met 18% gestegen ten opzichte van 2007. Het aantal intrekkingen en royementen van civiele zaken is in 2008 verdubbeld naar 49 zaken en daarnaast zijn 55 meer uitspraken gedaan in 2008 door inzet van meer capaciteit.

In het Rapport van de commissie normstellende rol van de Hoge Raad (TK 29 279, nr. 69) heeft de Hoge Raad mogelijkheden aangegeven om op een gewijzigde manier zijn zaken af te handelen. De nader uitgewerkte aanpak voor het behandelen van zaken zal in de jaren 2009 en met name in 2010 effect gaan hebben op de uitstroom van zaken.

Operationele doelstelling 12.2

Het waarborgen van een effectieve toegang tot het rechtsbestel zodat burgers en bedrijven hun in de rechtsorde neergelegde rechten in en buiten rechte te gelde kunnen maken.

Doelbereiking

Burgers en bedrijven moeten een effectieve toegang hebben tot het rechtsbestel. Uit de in 2008 afgeronde beleidsdoorlichting «Toegang tot het Recht» (TK 31 753, nr. 1) blijkt dat de toegang tot het rechtsbestel, de (gesubsidieerde) rechtsbijstand, goed is. Justitie levert naast deze gesubsidieerde rechtsbijstand ook andere bijdragen aan de toegang tot het recht. Er zijn veel instrumenten die op een of andere wijze bijdragen aan de oplossing van problemen. Daarbij gaat het enerzijds om particuliere initiatieven en anderzijds om overheidsinitiatieven. De aard van het probleem bepaalt tot welke instantie de burger zich wendt. Rechtsbijstand is het einde van vele ketens. Dat betekent dat beleidswijzigingen soms zorgen voor een vergroting van het beroep op de gesubsidieerde rechtsbijstand. Dit is de achtergrond voor de activiteiten van Justitie in 2008. In 2008 is de basis gelegd voor het versterken van de rol van de advocaat in het rechtsbestel door het kabinetsstandpunt op het rapport van de commissie Van Wijmen (TK 30 800VI, nr. 13). Met de Tweede Kamer is beraadslaagd over de taakstelling op de gesubsidieerde rechtsbijstand, waarbij aandacht is voor de wijze waarop de rechtsbijstand interacteert met de overige ketens in het rechtsbestel.

Instrumenten

Rechtsbijstand

In 2008 is gezocht naar een wijze waarop de financiële taakstelling van € 50 miljoen zou kunnen worden ingevuld met behoud van de toegang tot het rechtsbestel en kwalitatief goede juridische bijstand. Gezien de complexiteit en de meervoudige belangenafweging was het overleg met de Tweede Kamer over de voorgestelde maatregelen in december 2008 nog niet afgerond en wordt in 2009 voortgezet. In 2008 zijn met alle belanghebbende partijen op een interactieve wijze voorstellen ontwikkeld voor de bezuiniging op en de verdere verbetering van het stelstel van gesubsidieerde rechtsbijstand.

Begin 2009 is het wetsvoorstel ingediend tot aanpassing van de Wet op de rechtsbijstand in verband met de bestuurlijke centralisatie van de raden voor rechtsbijstand (TK 31 835, nr. 6). Vooruitlopend op de benodigde aanpassing van de wetgeving is afgesproken dat binnen de huidige kaders van de Wet op de rechtsbijstand wordt geanticipeerd op de wettelijke vastlegging van één Raad voor Rechtsbijstand. Dit betekent dat twee directeuren en één Raad van Advies zijn aangesteld en bevoegdheid is verleend voor de besturing van de vijf afzonderlijke raden.

De stelselwijziging asielrechtsbijstand is voltooid. Op 1 juni 2008 is de subsidieverlening aan de Stichting Rechtsbijstand Asiel Nederland (SRAN) beëindigd. De formele ontbinding van de SRAN was op 1 september 2008 een feit. Vanaf 1 september 2008 werd de SRAN nog voortgezet als wachtgeldstichting, ten behoeve van afgevloeid personeel van de SRAN.

Positioneren van de advocatuur

Ook in 2008 is de advocatuur maatschappelijk prominent in beeld gekomen. Daarbij is naast de effecten van bezuinigingen op de rechtsbijstand ook de integriteit van de advocatuur aan de orde gekomen in relatie met de verhoogde aandacht voor malafide vastgoed- en witwaspraktijken. Door de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) is in 2008 een conceptverordening opgesteld die ten doel heeft de kaders voor de financiële integriteit binnen de advocatuur aan te scherpen. Voorts zal het toezicht hierop door het instellen van speciale onderzoeksteams worden versterkt. In 2008 is een start gemaakt met de uitwerking van het kabinetsstandpunt op het rapport van de commissie Van Wijmen inzake de kernwaarden van de advocatuur.

Met de resultaatgerelateerde beloningsvorm «no win no fee» wordt de beloning gerelateerd aan het door de advocaat gewerkte aantal uren maar kan deze bij een negatief resultaat nihil zijn. De cliënt heeft inzicht in de tijd die aan zijn zaak is besteed. Een experiment is voorzien. Eind 2008 was er nog geen overeenstemming bereikt met de NOvA over de wijze waarop een experiment vorm zou moeten krijgen.

Versterken van de professionele dienstverlening van de notaris

Evenals de advocaten zijn ook de notarissen in beeld gekomen naar aanleiding van onderzoeken naar malafide vastgoed- en witwaspraktijken. In 2008 is een conceptwetsvoorstel opgesteld en in consultatie gebracht dat de Wet op het notarisambt wijzigt. De wijzigingen hebben in hoge mate betrekking op het versterken van de kwaliteit van de dienstverlening van het notariaat en het verhogen van de integriteit van de notaris. Voorts is voorgesteld de bevoegdheden voor de toezichthouder op het notariaat uit te breiden. Door de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) is in 2008 een verordening op de kwaliteit vastgesteld die het mogelijk maakt notarissen te onderwerpen aan collegiale toetsing. Deze verordening treedt op 2 januari 2009 in werking. Voorts is door de KNB een aantal richtlijnen aangescherpt dat moet leiden tot een vergroting van het bewustzijn van het notariaat voor malafide transacties.

Huisvesting notariële archieven verbeteren

Op 3 december 2008 heeft officiële opening plaatsgevonden van de landelijke bewaarplaats van notariële protocollen bij de Landelijke Archief Selectiedienst te Winschoten. Daarmee is een oplossing gerealiseerd voor de ontstane tekorten aan archiefopslag van de notariële protocollen in de 19 algemene bewaarplaatsen bij de arrondissementen. Hiermee is naast het capaciteitsvraagstuk ook de professionalisering van de archiefopslag ter hand genomen.

Schuldsanering

Uit de vierde Monitor Schuldsanering (TK 31 700VI, nr. 11) blijkt dat door de jaren heen ruim zeven op de tien verzoekers bereid en in staat is om zich drie jaar lang maximaal voor hun schuldeisers in te spannen en krijgen aan het einde van deze rechtbankprocedure bij rechterlijk vonnis de «schone lei», dat wil zeggen een schuldenvrije toekomst. Uit onderzoek door de Raad voor rechtsbijstand is gebleken dat slechts 10% van de schuldenaren aan wie ooit door de rechter de schone lei is verstrekt wederom in de problematische schulden geraakt.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

* In verband met de stelselwijziging zijn de kengetallen voor het Juridisch Loket en de lichte adviestoevoeging pas vanaf 2006 relevant.

Toelichting kengetallen

Prijsverschillen

De afwijkingen in de prijzen ten opzichte van de begroting zijn over het algemeen gering.

• De afwijking in de prijs bij de civiele toevoeging wordt verklaard door een combinatie van indexering van het uurtarief en een (driejaarlijkse) herijking van de prijzen in 2007;

• Bij de herijking van de prijs bij civiele toevoegingen is er met name sprake geweest van een herijking van de gemiddelde eigen bijdrage. Door een lichte stijging van het aandeel toevoegingen in de laagste inkomenscategorie is de gemiddelde eigen bijdrage gedaald;

• Bij de lichte adviestoevoeging is de afwijking in de prijs het gevolg van het uitblijven van de goedkeuring van het wetsvoorstel dat betrekking heeft op de stelselwijziging. Hierdoor kon in 2008 voor de lichte adviestoevoeging slechts de lage eigen bijdrage van het voormalige verlengde spreekuur (€ 13,50) worden geïnd, in plaats van het in het wetsvoorstel opgenomen tarief van € 38 voor de laagste twee inkomenscategorieën en € 69 voor de overige inkomenscategorieën. Bij het opstellen van de begroting 2008 is er vanuit gegaan dat het wetsvoorstel in 2008 van kracht zou zijn.

Volumeverschillen

• De afwijking in het volume bij civiele toevoeging is met name het gevolg van een kortdurend oplopen van de werkvoorraad bij de raden eind 2007. Deze werkvoorraad is begin 2008 weggewerkt. Hierdoor is het aantal afgegeven toevoegingen in 2008 ogenschijnlijk veel hoger dan in 2007 en ten opzichte van de begroting. Indien gecorrigeerd wordt voor dit (inhaal)effect zijn de afwijkingen aanzienlijk kleiner;

• De afwijking in het volume bij straf en piket heeft te maken met een te hoge prognose van de aantallen – met name op het terrein van vreemdelingenbewaringzaken – ten tijde van het opstellen van de begroting;

• het aantal lichte adviestoevoegingen is lager dan oorspronkelijk geraamd; het aantal lijkt zich te stabiliseren op een niveau van tussen de 16 000 en 20 000;

• De rechtzoekende weet de weg naar Het Juridisch Loket inmiddels goed te vinden: in 2008 is het aantal klantcontacten weer gestegen. Dit jaar is voor het eerst de oorspronkelijke productieraming (ruimschoots) gehaald;

• Het aantal asielzoekers is ten opzichte van de ramingen dit jaar fors gestegen. Bij het opstellen van de begroting werd nog uitgegaan van een instroom van 10 500. Deze prognose is later bijgesteld naar 16 000. De rechtsbijstandkosten in enig jaar bij asiel lopen niet synchroon met de hoogte van de instroom in datzelfde jaar. De gemiddelde kosten per instromende asielzoeker zijn hierdoor relatief laag.

Voor nadere analyses wordt verwezen naar de Monitor Gesubsidieerde Rechtsbijstand (TK 31 700, nr. 7).

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Voor het opstellen van de begroting 2008 zijn de op dat moment beschikbare realisatiecijfers (2006) als uitgangspunt gehanteerd. Dit brengt met zich mee dat deze ramingen – met name voor het aantal advocaten – en gerechtsdeurwaarderskantoren – (enigszins) achterlopen op de ontwikkelingen.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Het aantal toevoegingen dat is afgegeven door Raad voor rechtsbijstand is hoger (circa 10%) dan begroot. De verwijzingen door de rechter zijn in 2008 ten opzichte van 2007 toegenomen (circa 11%), maar aanzienlijk lager dan geprognosticeerd. Hiervoor is een aantal oorzaken te noemen:

• De bekendheid van rechtzoekenden met mediation neemt toe waardoor meer rechtzoekenden al voor de gang naar de rechter mediation proberen;

• Als gevolg van ontwikkelingen zoals «Andere Overheid» worden zaken door betrokken partijen zelf eerder in het traject afgedaan;

• Rechters passen zelf de mediationvaardigheden, die zij hebben opgedaan in de verwijzingstrainingen, meer toe, waardoor doorverwijzing (vaak) niet meer nodig is.

De hierboven genoemde factoren zijn onderwerp van een evaluatieonderzoek dat in 2009 wordt afgerond.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

De volumedaling die in 2008 plaats vond is onder andere een gevolg van de strengere toelatingsprocedure van de Wsnp sinds 1 januari 2008. Voor een nadere analyse wordt verwezen naar de Monitor Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp), Vierde Meting (TK 31 700 VI, nr. 11).

13 RECHTSHANDHAVING, CRIMINALITEITS- EN TERRORISMEBESTRIJDING

Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 5 825,6 miljoen art. 13 Rechtshandhaving, criminaliteits- en terrorismebestrijding 46,2%

Algemene doelstelling

Een goed functionerende rechtshandhaving en sanctietoepassing, waaronder begrepen het voorkomen en bestrijden van nationale en grensoverschrijdende criminaliteit en terrorisme.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

De trend dat criminaliteit in Nederland minder wordt, heeft zich in 2008 doorgezet. Die vermindering geldt niet alleen voor de lichtere, maar ook voor de zwaardere vormen van criminaliteit.

In het kader van preventie is onder andere uitvoering gegeven aan het Programma «Geweld». Dit programma houdt zich naast algemene preventie gericht op onder andere scholen en buurten ook bezig met een persoonsgerichte preventieve en repressieve aanpak voor geweldplegers. In 2008 is tevens verder gegaan met de aanpak van eergerelateerd geweld. De aanpak van georganiseerde criminaliteit is verder verstevigd. Dat geldt evenzeer voor de bestrijding van cybercrime en financieel-economische criminaliteit. Voor elk van deze onderwerpen is een versterkingsprogramma in uitvoering genomen door politie en Openbaar Ministerie, maar waarin ook de rol van het openbaar bestuur bij het tegengaan van dit soort criminaliteit een prominente plaats heeft.

Ten behoeve van een effectieve tenuitvoerlegging van de strafrechtelijke sancties en maatregelen is in 2008 ingezet op de effectiviteit van sancties, nazorg en een adequate sanctie capaciteit.

De zorg voor slachtoffers van criminaliteit is in 2008 verder verbeterd onder andere middels het traject «Slachtoffers Centraal». Dit is ten goede gekomen aan de kwaliteit van de organisatie van de slachtofferzorg en de schaderegeling voor het slachtoffer.

Op het gebied van terrorismebestrijding lag de nadruk op het voorkomen van radicalisering en het weerbaar maken van de samenleving tegen extremisme.

Externe factoren

Een goed functionerende strafrechtsketen hangt mede af van een aantal externe factoren. Om deze factoren te beperken is in 2008 gewerkt aan het verbeteren van de samenwerking in de keten, zo is onder andere gewerkt aan de informatievoorziening in de strafrechtketen, Veiligheidshuizen, Justitie in de Buurt, Arrondissementale Justitiële Beraden, het versterken van de opsporing en vervolging, het verbeteren van de samenwerking in het politiebestel, systematisch handhaven, het verbeteren van de internationale informatie-uitwisseling en justitiële en politiële samenwerking. Ten behoeve van de nazorg aan ex-gedetineerden is gewerkt aan een Samenwerkingsmodel nazorg en is de pilot arbeidstoeleiding gestart, waarbij wordt samengewerkt tussen penitentiaire inrichting en arbeidtoeleidende organisaties. In de beleidsprioriteiten en onder de operationele doelstellingen worden deze onderwerpen verder uitgewerkt.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De doelstellingen1 van Veiligheid begint bij Voorkomen, het kabinetsprogramma waarin verschillende ministeries samenwerken aan de bestrijding van de criminaliteit, zijn nader geoperationaliseerd in onder andere:

• 20% minder geweldsdelicten;

• 25% minder criminaliteit tegen ondernemingen (ten opzichte van 2004);

• 15% meer opgehelderde delicten;

• 10%-punt minder recidive (jeugd én volwassenen);

Voor de duur van het project «Veiligheid begint bij Voorkomen» wordt de Tweede Kamer jaarlijks geïnformeerd over de totale voortgang van het project. De Tweede Kamer wordt separaat geïnformeerd over de resultaten van de Integrale Veiligheidsmonitor (IVM), de Monitor Criminaliteit bedrijfsleven (MCB) en de recidivemonitor. De eerste voortgangsrapportage van het project «Veiligheid begint bij voorkomen» is op 24 oktober 2008 aangeboeden aan de Tweede Kamer (TK 28 684, nr. 178). De ICM over 2008 is aangeboden op 31 maart 2009 (TK 28 684, nr. 209).

¹ Dit evaluatieonderzoek is uitgesteld vanwege capaciteitsgebrek i.v.m. onvoorziene vele interviews.

² Dit evaluatieonderzoek is uitgesteld vanwege de planning (van concept naar eindrapportage) en capaciteitsgebrek.

³ Dit evaluatieonderzoek is uitgesteld vanwege langere observatietermijn die benodigd is om recidive te bepalen.

⁴ Tbs wordt niet jaarlijks gerapporteerd.

* Er heeft een wijziging plaatsgevonden in de budgettenstructuur. Hierdoor is een aantal budgetten verplaatst.

Toelichting

In 2008 is onder meer wetenschappelijk evaluatie- en effectonderzoek verricht op het terrein van mensenhandel, recidive bij DNA-veroordeelden, en omtrent de Veiligheidshuizen (Justitie in de Buurt nieuwe Stijl). Daarnaast verscheen in 2008 onder meer Criminaliteit en Rechtshandhaving 2007: Ontwikkelingen en Samenhangen, een periodiek naslagwerk van het WODC en het CBS over criminaliteit en rechtshandhaving in Nederland.

Financiële toelichting

Verplichtingen

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2008 en de realisatie over 2008 wordt voornamelijk verklaard door:

Operationele doelstelling 13.3

• In voorgaande jaren zijn de verplichtingen al voor meerdere jaren vastgelegd en in 2008 daadwerkelijk tot betaling gekomen, waardoor de verplichtingenruimte (ruim € 9 miljoen) niet benodigd was;

• Diverse kleine posten (totaal circa € 8 miljoen) zoals een overboeking voor Veiligheidshuizen en het Justitieel casusoverleg Jeugd.

Operationele doelstelling 13.4

• Openstaande verplichtingen van circa € 18 miljoen. Deze worden deels veroorzaakt door de onderuitputting van circa € 3 miljoen bij vertraging in de uitgaven bij een aantal projecten van de 3RO (onder andere onderzoeken en taakstraffen onderzoek), project Veelplegers/ISD en programma Tbs en een deel van de subsidies (DEMO/Vrijwilligers) die verplicht zijn in 2998 en die worden verrekend in 2009.

Operationele doelstelling 13.6

• Het verschil tussen vastgestelde begroting en de realisatie wordt voornamelijk verklaard doordat de verplichtingen voor het project cameratoezicht meerjarige zijn vastgelegd.

Voor het overige zijn de verplichtingen in overeenstemming met hetgeen onder uitgaven wordt toegelicht.

Uitgaven

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2008 en de realisatie over 2008 wordt voornamelijk verklaard door:

Operationele doelstelling 13.3

• De overheveling van het budget (€ 27 miljoen) schadeloosstellingen van het apparaatartikel 91 naar operationeel doel 13.3 om de samenhang met de rechterlijke uitspraken beter tot zijn recht te doen komen. Bij Voorjaarsnota 2008 is het budget verhoogd tot het actuele uitgavenniveau;

• Een desaldering van € 4 miljoen, omdat de Justitiële informatiedienst (Just-ID) naast een aantal reguliere taken ook een aantal opdrachten voor derden uitvoert, zoals beheer van systemen. De vergoedingen voor deze opdrachten zijn door middel van een desaldering toegevoegd aan het uitgavenkader. Hierdoor is ook aanzienlijk meer verplicht;

• Budgetophogingen voor in totaal € 55,5 miljoen bij het Openbaar Ministerie (OM) voor onder andere Pijler 5 (€ 4 miljoen), desalderingen voor PlukZe, verschillende personeelsgerelateerde ontvangsten en ontvangsten uit de reguliere bedrijfsvoering (€ 15 miljoen), drugszaken Schiphol (€ 4 miljoen), toevoeging van loon- en prijsbijstelling (€ 14 miljoen), tegenvaller bij GPS (€ 5 miljoen). Naast budgetophogingen was er ook nog sprake van hogere uitgaven aan personeelskosten, inclusief gewijzigde sociale lasten, in 2008 (€ 1,6 miljoen).

Operationele doelstelling 13.4

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2008 en de realisatie over 2008 wordt voornamelijk verklaard door:

• Een verlaging van de bijdrage met € 42,7 miljoen als gevolg van het neerwaarts bijstellen van de capaciteit in verband met een lagere behoefte aan celcapaciteit Hierbij is rekening gehouden met het aanhouden van tijdelijke reservecapaciteit die, indien nodig, relatief snel weer in gebruik kan worden genomen;

• Een verhoging van de bijdrage van DJI met € 9,9 miljoen ten behoeve van het intensiveren van de samenwerking tussen het gevangeniswezen en de drie reclasseringsorganisaties (3RO);

• Een verhoging van de bijdrage met € 6 miljoen ten behoeve van de aanschaffing van apparatuur, beheer, onderhoud en opleidingen ter voorkoming van persoonsverwisseling en identiteitsfraude (biometrie gevangeniswezen);

• Een verhoging van de bijdrage met € 8,1 miljoen in verband met het opheffen van het arrestantenregime naar aanleiding van het aannemen van de motie Weekers (TK 30 800 VI, nr. 7) en het intrekken van het beleidsplan DBM-V;

• Een correctie bij de eerste suppletoire begroting 2008 van de verlaging van de begrotingsstand 2008 met € 15 miljoen naar aanleiding van het amendement Heerts c.s. (TK 31 200 VI, nr. 29);

• Een verlaging van de bijdrage met € 16,9 miljoen in verband met de vertraging van capaciteitsuitbreidingen in de sector Tbs (100 plaatsen), als gevolg van aangescherpte brandveiligheidseisen en grondvervuiling;

• Een additionele overboeking ad € 59,5 miljoen vanuit het Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten ten behoeve van de inkoop van forensische zorg in het strafrechtelijk kader;

• Een verhoging van de bijdrage met € 11,1 miljoen ter financiering van de groei van de inkoop van forensische zorg in het strafrechtelijk kader;

• Een verschil van circa € 19 miljoen is onder andere ontstaan door mutaties die betrekking hebben op verschillende beleidsonderwerpen waar programma’s en/of projecten voor zijn ingericht. Het gaat hier om overhevelingen in het kader van Voorwaardelijke Invrijheidsstelling (€ 4 miljoen), Optimalisering voorwaardelijke sancties (€ 0,8 miljoen), Justitiële verslavingszorg (€ 3.2 miljoen), ISD en Veelplegers (€ 1,1 miljoen), oprichting Adviescollege verloftoetsing (€ 0,5 miljoen) en terugdringen recidive (€ 9,9 miljoen);

• De kosten die verbonden zijn aan het convenant tussen het CJIB en de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVvK) (€ 1 miljoen); De intensivering van de inning in de fase van «verhaal zonder dwang» (€ 1 miljoen); De kosten van enkele projecten zoals voorwaardelijke invrijheidsstelling (circa € 1,5 miljoen);

• Verhoging van de bijdrage met € 39,2 miljoen in verband met loon- en prijsbijstelling 2008.

Operationele doelstelling 13.5

• Een onderuitputting bij slachtofferzorg door de vertraging die is ontstaan in het wijzigingstraject van de Wet SGM (het nog niet kunnen uitbreiden van de doelgroep met nabestaanden) en het in 2008 nogniet kunnen realiseren van de (gedeeltelijke) inflatiecorrectie van de normbedragen.

Operationele doelstelling 13.6

• In 2008 is circa € 10 miljoen extra uitgegeven. Dit is met name het gevolg van onvoorziene uitgaven in verband met ministeriële aanwijzing nr. 5530979/08 en 55319931/08 inzake de extra beveiligingskosten van de burgerluchthavens.

Ontvangsten

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2008 en de realisatie over 2008 wordt voornamelijk verklaard door:

Operationele doelstelling 13.3

• Desalderingen (€ 15 miljoen) voor reguliere ontvangsten en een ophoging van het PlukZe kader met € 5 miljoen;

• Een meeropbrengst bij PlukZe van € 5,6 miljoen.

Operationele doelstelling 13.4

• De tegenvaller bij Boeten & Transacties is voor circa € 38 miljoen te wijten aan de politieacties en voor circa € 12 miljoen aan het onderhoud aan het systeem voor trajectcontroles. De resterende € 35 miljoen is veroorzaakt doordat de verhoging van de boetes met 20% – ten behoeve van het realiseren van de taakstelling uit het Coalitieakkoord – niet tijdig kon worden ingevoerd.

Operationele doelstelling 13.1

Het bewerkstelligen van een doeltreffende preventie van criminaliteit.

Doelbereiking

Een doeltreffende preventie is een belangrijk onderdeel van een effectieve en efficiënte rechtshandhaving. Het preventiebeleid heeft zich in 2008 gericht op het aanpakken van agressie en geweld, het aanpakken van criminaliteit in het bedrijfsleven, het bevorderen van integriteit en het toezicht op kansspelen.

Instrumenten

Toelichting instrumenten

Aanpak van agressie en geweld

Het Actieplan tegen Geweld is in 2008 omgevormd tot het Programma «Geweld», waarbij de resterende maatregelen uit het actieplan zijn opgenomen in het programma, dat bovendien is aangevuld met extra maatregelen voor een persoonsgerichte preventieve en repressieve aanpak van geweldsplegers. Het programma is in vier pijlers onderverdeeld: algemene preventie van expressief geweld in buurten en op scholen; aanpak van stimuli voor geweldpleging (alcohol, wapens en geweldsbeelden); preventieve aanpak van risicogroepen voor geweldpleging en de persoongerichte aanpak van geweldplegers. In 2008 is een plan- en procesevaluatie uitgevoerd naar leerlingbemiddeling, zijn pilots uitgevoerd met gedragscodes op school en is een pilot uitgevoerd met de lesmethode C&SCO/RIPP. Het aantal buurtbemiddelingsprojecten is gestegen van 70 naar 110. De pilot naar de registratie van alcoholgerelateerde geweldsdelicten is uitgevoerd en geëvalueerd, de ontwikkeling van een landelijke modelaanpak Halt-afdoening Alcohol is van start gegaan, de checklisten voor preventieve controle op wapens in de horeca en op scholen zijn verspreid, een nulmeting naar de lokale samenwerking bij de aanpak van wapens is uitgevoerd, het onderzoek naar het functioneren van Kijkwijzer en PEGI1 is voltooid en er zijn afspraken gemaakt met de audiovisuele branche over betere bescherming van minderjarigen tegen schadelijk beeldmateriaal. Voorts is gestart met de werving van scholen voor deelname aan de Agressie Regulatie Training en zijn in samenwerking met ketenpartners voorbereidingen getroffen voor een lokale modelopstelling in Almere voor de aanpak van geweldplegers.

Aanpakken criminaliteit in het bedrijfsleven

De projecten uit de actieplannen Veilig Ondernemen deel 1 en deel 2 zijn inmiddels vrijwel afgerond. De uitvoering van de projecten uit het Actieplan Veilig Ondernemen deel 3 is in 2008 voortvarend ter hand genomen. In november is het derde Convenant Aanpak Winkelcriminaliteit getekend, waarbinnen met de detailhandel afspraken zijn gemaakt over de verdere aanpak van winkelcriminaliteit, in het bijzonder van overvallen. Een onderzoek naar de aard en omvang van acquisitiefraude is gestart. Er zijn praktische handreikingen ontwikkeld ten behoeve van veiligheid in de bouw, in de ambulante handel en voor het tegengaan van heling.

Bevorderen van integriteit

Naar aanleiding van de evaluatie van de Verklaring omtrent het gedrag zijn de beleidsregels voor de verklaring omtrent gedrag in 2008 integraal herzien. De strengere screening op zedendelicten is daarin meegenomen. De Wet Bevordering Integere Besluitvorming Openbaar Bestuur (BIBOB) wordt, als gevolg van de evaluatie van de wet, aangepast. Deze wordt uitgebreid met de sectoren vastgoed (voorzover een bestuursorgaan optreedt als civiele partij), exploitatie van speelautomaten en headshops (TK 31 109, nr. 4). Tevens wordt de bescherming van belanghebbenden beter geregeld door belanghebbenden, met in achtneming van de wettelijke beperkingen, een advies te verstrekken en externe bezwarencommissies de mogelijkheid te geven een BIBOB-advies in te kunnen zien ten behoeve van de bezwaarschriftprocedures. Bestuursorganen kunnen voor die sectoren waarop de wet BIBOB van toepassing is justitiële en strafvorderlijke gegevens ontvangen over de vergunningaanvragers. Daarnaast maakt de aanpassing van de wet het mogelijk dat het openbaar bestuur een betere informatiepositie krijgt om zich te beschermen tegen het ongewenste faciliteren van criminaliteit. De Tweede Kamer is hierover eind 2008 per brief geïnformeerd (TK 31 109 VI, nr. 4).

Kansspelen

De Minister van Justitie heeft de Tweede Kamer (TK 24 557, nr. 93) geïnformeerd over de herziening van de Wet op de kansspelen en de oprichting van de kansspelautoriteit. De herziening van de Wet op de kansspelen heeft vertraging opgelopen als gevolg van de adviezen uit de consultatieronde. Aanpassingen zijn tevens nodig om in de toekomst de Europeesrechtelijke houdbaarheid van het stelsel te borgen. Daarnaast heeft de oprichting van de kansspelautoriteit prioriteit gekregen. In dat kader is een tussentijdse wijziging van de Wet op de kansspelen doorgevoerd.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Ten opzichte van de begroting is van de volgende producten minder gerealiseerd dan verwacht; Naamswijziging (– 5%) en Bibob (– 13%). VOG rechtspersonen is met 54% achtergebleven op de verwachting. Dit in verband met het niet invoeren van de integriteitverklaringen aanbestedingen en beroepsgoederenvervoer. Echter ten opzichte van 2007 is er sprake van een stijging van 20%.

Operationele doelstelling 13.3

Het bewerkstelligen van een effectieve en doelmatige opsporing en vervolging en de verbetering van de samenwerking in EU-verband en op internationaal niveau op het terrein van Justitie en politie.

Doelbereiking

Om recht te kunnen doen is het achterhalen van feiten en omstandigheden rondom gepleegde strafbare feiten (opsporing) essentieel. Opsporing is behalve een kerntaak van de politie ook de kerntaak van de bijzondere opsporingsdiensten. Justitie hecht groot belang aan het realiseren van goede resultaten in de opsporing. De opsporing is, na(ast) preventie, immers de basis voor het functioneren van (de rest van) de rechtshandhavingsketen.

Het overtreden van regels moet worden bestraft om:

• De rechtsorde te herstellen door vergelding van de geschonden norm;

• De sociale veiligheid te waarborgen;

• Het geschonden rechtsgevoel van burgers te herstellen.

Veel aandacht is in 2008 uitgegaan naar criminaliteit die in het oog springt, zoals geweld op straat. Daarnaast is ook het zoeklicht gericht op minder zichtbare maar in hun uitwerking ondermijnende verschijnselen waaronder georganiseerde misdaad en corruptie van maatschappelijke sectoren; evenals onveiligheid op de «elektronische snelweg» (cybercrime) en financieel-economische criminaliteit die het wederzijds vertrouwen aantasten dat nodig is voor zakelijke transacties. Evident is dat zulke verschijnselen niet alleen nationaal zijn aangepakt maar ook internationaal.

Instrumenten

Bestrijden van drugs

De internationale samenwerking is in 2008 verder versterkt. In Maastricht werken vertegenwoordigers van de Duitse en Belgische Openbare Ministeries samen met het Nederlandse. Ook met het project «Borderlines» is de aanpak van grensoverschrijdende drugsoverlast verder geïntensiveerd. Goede resultaten, zowel voor wat betreft aanhoudingen als de verbetering van de samenwerking, zijn voorts gehaald met de Joint Hit Teams. Tot slot neemt Nederland door middel van de inzet van een politie-liason deel aan het Maritime Analysis and Operations Centre-Narcotics te Lissabon met name om cocaïnesmokkel via de zee en vanuit West-Afrika te bestrijden.

Bestrijden van georganiseerde misdaad

Het Openbaar Ministerie en de politie hebben verder gewerkt aan de versterking van capaciteit en organisatie voor de bestrijding van georganiseerde misdaad. De verdere professionalisering van de Nationale Recherche en samenwerking tussen de Nationale Recherche, de bovenregionale recherche en de regio’s was daar onderdeel van, evenals het versterken van de capaciteit voor financiële opsporing en intelligence. De bij de bestrijding van mensenhandel gebruikte programmatische aanpak wordt inmiddels ook toegepast bij de aanpak van georganiseerde hennepteelt en criminaliteit in de vastgoedsector. Dit betekent dat naast het strafrecht ook andere middelen worden ingezet om deze fenomenen te bestrijden. De versterking van de bestuurlijke aanpak kreeg vorm in een aantal verbeteringen van de toepassing van de Wet bevordering van integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (BIBOB). De modernisering van het bestuursverbod met de daarvoor benodigde voorbereidingen voor aanpassing van wetgeving is in gang gezet.

Verbeteren van de informatievoorziening in de strafrechtketen

Op 24 april 2008 is een wetsvoorstel Identiteitsvaststelling verdachten, veroordeelden en getuigen bij de Tweede Kamer ingediend (TK 31 436, nr. 1–2). Dit wetsvoorstel is op 2 december 2008 door de Kamer aangenomen. Parallel aan de opstelling van het wetsvoorstel is in 2008 een omvangrijk programma in gang gezet ter voorbereiding van de implementatie van de wet.

Reduceren van criminaliteit door afspraken met politie

Al in 2007 zijn de landelijke prioriteiten voor de politie voor 2008 tot 2011 vastgesteld. Voor Justitie is uiteraard het aantal door de politie aan het Openbaar Ministerie aan te leveren verdachten van belang. Vorig jaar is het eerste jaar dat de landelijke prioriteiten zijn uitgevoerd. In het Jaarverslag Nederlandse Politie (JNP) 2008 wordt verantwoording afgelegd over de verwezenlijking van de landelijke doelstellingen. Het JNP 2008 wordt tegelijkertijd met het jaarverslag 2008 van de ministeries van Justitie en van BZK in mei 2009 aangeboden aan de Tweede Kamer.

Beheersen en reguleren van prostitutie

In 2008 is het Wetsvoorstel regulering prostitutie geschreven en gereedgemaakt voor indiening bij de Tweede Kamer. Dat is mede tot stand gekomen op basis van een onderzoek naar de mogelijkheid klanten van prostituees strafrechtelijk aansprakelijk te stellen. In genoemd wetsvoorstel worden prostituanten strafrechtelijk aansprakelijk gesteld bij misstanden of wanneer zij gebruik maken van illegale prostituees.

Verbeteren van de samenwerking in het politiebestel

Uit de derde voortgangsrapportage van de korpsbeheerders, het rapport van de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid en monitoring door de beide departementen van de samenwerkingsafspraken blijkt dat er weliswaar beter wordt samengewerkt tussen de politiekorpsen, maar ook dat nog een aantal belangrijke stappen is te zetten. Die zijn opgenomen in het kabinetsstandpunt «samenwerkingsafspraken en politiewet» (TK 29 628, nr. 110).

Toerusten «frontlinie»: kwaliteit en professionaliteit. Versterken van de opsporing en vervolging

De tweede voortgangsrapportage van het meerjarige Programma «Versterking Opsporing en Vervolging» is met de Tweede Kamer besproken (TK 31 200 VI, nr. 180). In 2008 is in het kader van het programma onder meer het wetsvoorstel deskundige in strafzaken opgesteld (EK 3116, nr. A) en is de totstandkoming van het landelijk deskundigenregister ter hand genomen. Ook is een landelijk volgsysteem voor stukken van overtuiging geïntroduceerd. Het experiment raadsman bij politieverhoor is in 2008 in uitvoering genomen.

Systematisch handhaven

In het programma «Handhaven met Effect» krijgt het streven naar de verdere professionalisering van de decentrale handhaving gestalte. In 2008 heeft dit onder meer geleid tot enkele onderzoeken met aanbevelingen op het gebied van integrale samenwerking en tot professionaliseringstrajecten voor de handhaving in de provincies Zeeland en Noord Brabant. In het kader van kennisoverdracht zijn er regionale bijeenkomsten georganiseerd over de bestuurlijke boete overlast en de bestuurlijke strafbeschikking.

Innoveren

Vernieuwing is noodzakelijk om de opsporing en vervolging effectief te houden en effectiever te maken. Om de innovatie te stimuleren is het programma «Opsporingsmiddelen en Technologie» gestart. Dit programma, dat ook beoogt om knelpunten weg te nemen, sluit aan bij het programma «Integraal Multidisciplinair Panel ter advisering over Convergerende Technologieën» (IMPACT), waarin naast de ministeries van Justitie en BZK ook het ministerie van Defensie, het Rathenau Instituut, het Telematica Instituut en de Universiteit van Tilburg participeren.

Internationale, Europese agenda. Verbeteren van de informatie uitwisseling

Voorbeelden van maatregelen op het gebied van justitiële en politiële samenwerking zijn het Nederlandse initiatief voor versterking van de operationele samenwerking met Europol in de Noordwestelijke Regio van de EU op het terrein van mensenhandel, de ingebruikname van de nationale adapter waarmee het KLPD informatie kan leveren aan het Europol Informatie Systeem (EIS), de stationering van een verbindingsofficier bij het Maritime Analysis and Operations Centre-Narcotics (MAOC-N) in Lissabon, waarin zeven EU-landen samenwerken om drugssmokkel vanuit West-Afrika tegen te gaan, en het akkoord van de JBZ-Raad met het Raadsbesluit dat de operationele rol van Eurojust bij de bestrijding van georganiseerde criminaliteit en terrorisme in de EU zal versterken.

Justitiële en politiële samenwerking

In 2008 is bekeken met welke landen nadere afspraken moeten worden gemaakt op het terrein van de internationale rechtshulp in strafzaken. Dit leidde tot het starten van onderhandelingen met Indonesië die moeten leiden tot een Memorandum of Understanding op dit gebied. Met betrekking tot overbrenging van Nederlandse gedetineerden zijn in 2008 alle landen aangezocht waarin Nederlanders vast zitten. Dit om te peilen of het nodig is een verdrag te sluiten op het punt van de overbrenging van die gedetineerden naar Nederland, zodat zij hun straf hier kunnen uitzitten. De onderhandelingen met Brazilië zijn in 2008, als eerste, afgerond.

Internationaal Strafhof en internationale tribunalen

Nederland speelt een belangrijke rol in het internationale recht. In 2008 is voortvarend aan de verdere uitbouw van die positie gewerkt. Voor het Internationaal Strafhof is bijvoorbeeld beleid ontwikkeld om het Hof maximaal in zijn werk te faciliteren. Vorig jaar heeft voorts in het teken gestaan van de komst van het Speciaal Tribunaal Libanon naar Den Haag. Het juridisch grondwerk voor de komst van dit tribunaal is, in afwachting van de komst van dit tribunaal, voltooid.

Dataretentie

Medio 2008 is het wetsvoorstel Bewaarplicht telecommunicatiegegevens (EK 31 145, nr. A) aangeboden aan de Eerste Kamer. In november heeft de vaste commissie voor Justitie experts gehoord over de uitvoeringsaspecten van het wetsvoorstel. Vooruitlopend op de inwerkingtreding van die wet is alvast het Besluit beveiliging gegevens aftappen telecommunicatie (TK 31 145, nr. 9) gewijzigd en zal daarom tegelijkertijd met het wetsvoorstel Bewaarplicht telecommunicatiegegevens in werking kunnen treden.

OM-afdoening

In 2008 zijn ter uitvoering van de Wet OM-afdoening de volgende mijlpalen gehaald. Op 1 februari 2008 is de zaakstroom met betrekking tot artikel 8 Wegenverkeerswet (WVW) van start gegaan in de arrondissementen Amsterdam en Den Bosch. Het gaat daarbij om relatief lichte gevallen van dronken rijden die door middel van een officiersstrafbeschikking met een geldboete worden afgedaan. In 2009 wordt de implementatie van deze zaakstroom afgerond. Ten opzichte van de oorspronkelijke planning is hierbij enige vertraging opgetreden vanwege de complexiteit van het hiervoor in te richten elektronische berichtenverkeer in samenhang met systeemvernieuwingen bij betrokken ketenpartners.

De introductie van de politiestrafbeschiking is ten opzichte van de oorspronkelijke planning (2008) uitgesteld. De reden daarvan is dat voorrang is gegeven aan de introductie van de bestuurlijke strafbeschikking voor overlastfeiten. In 2008 hebben voorbereidingen plaatsgevonden om deze strafbeschikking met ingang van 1 januari 2009 op basis van artikel 257a Sv te introduceren in de gemeenten Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht.

In de oorspronkelijke planning was ook plaats ingeruimd voor het onderbrengen van artikel 30 van de Wet aansprakelijkheidsverzekering motorvoertuigen (WAM; onverzekerd rijden) in de OM-afdoening en was het de bedoeling deze als eerste modaliteit na artikel 8 WVW te introduceren. Inmiddels wordt overwogen de zaakstroom van artikel 30 WAM niet in de Wet OM-afdoening onder te brengen, maar in de Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (Wet Mulder). Het voordeel daarvan is dat opneming in de Wet Mulder in vergelijking tot opneming in de Wet OM-afdoening de effectiviteit van de handhaving nog meer vergroot, en dat er bij de verdere implementatie van de Wet OM-afdoening meer ruimte voor de introductie van andere afdoeningsmodaliteiten ontstaat.

De onderwerpen eergerelateerd geweld, Justitie in de buurt, Arrondissementale Justitiële Beraden, minder zichtbare criminaliteit, financieel economische criminaliteit inclusief Plukze en fraudebestrijding en cybercrime zijn toegelicht in Hoofdstuk 3 (beleidsprioriteiten).

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

In 2008 is voor alle werkprocessen meer geproduceerd dan begroot, BOA (6%), WWM ontheffingen (22%), PBO (49%) en WWM beroepen (133%). De hogere realisatie wordt veroorzaakt door onder andere het wegwerken achterstanden van WWM-beroepen. De hogere instroom van PBO-weigeringen en intrekkingen wordt waarschijnlijk veroorzaakt door een verscherpt toezicht op de naleving van de regelgeving.

De doelstelling van de doorlooptijd van WWM beroepen wordt niet gerealiseerd doordat verouderde zaken deel uit maken van de werkvoorraad.

Volume- en prestatiegegevens

* De kostprijs 2007 is niet helemaal vergelijkbaar met 2008 maar een benadering. Dit wordt veroorzaakt door een reorganisatie wat effect heeft gehad op de interne doorbelasting van kosten en door de splitsing en samenvoeging van productgroepen.

Toelichting

In 2008 is de omschakeling gemaakt naar de meting van externe (eindproducten) in plaats van interne producten (halffabrikaten). Daarnaast is een nieuw kostprijsmodel uitgewerkt en geïmplementeerd. Hierdoor zijn van een aantal in de begroting 2008 opgenomen producten geen kostprijzen voorhanden. Van de externe producten (forensisch onderzoek) wordt de gemiddelde kostprijs volgens het nieuwe kostprijsmodel gepresenteerd.

In 2008 zijn minder uren aan kennis en expertise besteed dan begroot, omdat meer tijd is besteed aan forensisch onderzoek.

De groei van het aantal externe producten (forensisch onderzoek) ten opzichte van 2007 (29%) betreft vooral DNA-onderzoek. In 2008 in vergelijking tot 2007 is een significant groter aantal externe producten op tijd geleverd, maar het streefpercentage van 85% op tijd leveren is niet gerealiseerd. Dit is veroorzaakt doordat veel oude zaken zijn weggewerkt die zwaar meewegen in de berekening. Van nieuwe zaken (die in 2008 zijn binnengekomen) is 81% op tijd geleverd.

Volume en prestatiegegevens

¹ Hit-rate is het aantal hits gedeeld door het aantal vragen maal 100%. De hit-rate wordt bepaald door het aantal aangesloten aanbieders, de kwaliteit van de vragen en de kwaliteit van de aangeleverde gegevens. Een hit op een vraag kan een of meerdere antwoorden bevatten.

Toelichting

Ten aanzien van de afname van het aantal aanvragers kan worden opgemerkt dat door de zes units van de Nationale Recherche niet meer apart wordt gerapporteerd. Een groot aantal aanbieders (aangesloten bij het CIOT) is in 2008 gestopt, samengegaan of opgekocht door andere bedrijven. Daarom blijft het aantal aanbieders achter bij hetgeen was geraamd in de begroting 2008. De toename van het aantal bevragingen is volledig toe te schrijven aan een autonome groei van het aantal telefoonnummerbevragingen.

Volume en prestatiegegevens

Toelichting

Het aantal ontvangen meldingen is zo hoog, omdat een grootmelder van money transfers op aanwijzing van de toezichthouder grote aantallen money transfers met terugwerkende kracht heeft gemeld.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

De in 2008 gerealiseerde instroom en productie van het OM blijven achter bij de begroting.

De instroom van rechtbankzaken blijft achter bij de verwachtingen omdat de regiopolitie de gestelde prestatienormen niet heeft gehaald. Dit ondanks het feit dat deze normen voor 2008 naar beneden zijn bijgesteld. De instroom vanuit de regiopolitie van rechtbankzaken is met 9 500 gedaald.

Ten opzichte van 2007 steeg de uitstroom van rechtbankzaken met 5 200 zaken naar 264 900, maar blijft wel lager dan de begroting. Het OM heeft dus een groter aantal zaken verwerkt. Ook is de algemene indruk dat de zaken die het OM verwerkt, bewerkelijker zijn geworden. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat er meer zaken bij de meervoudige kamer en de kinderrechter zijn afgedaan, en minder bij de politierechter.

Het interventiepercentage daalde naar 86,3% en blijft achter bij de in de begroting opgenomen doelstelling. Deze daling is grotendeels toe te schrijven aan de stijging van het aantal technisch sepots. Dit kan veroorzaakt zijn doordat parketten minder zaken filteren bij de politie, maar alle door de politie aangeboden zaken eerst registeren en vervolgens beoordelen. Hiermee wordt recht gedaan aan de eigen verantwoordelijkheid die de politie heeft voor de kwaliteit van de in te zenden processen verbaal.

De doorlooptijd is in het afgelopen jaar gestegen zodat niet voldaan wordt aan de doelstelling uit de begroting 2008. De stijging van de doorlooptijd is waarschijnlijk veroorzaakt door problemen bij de Centrale Verwerkingseenheid Openbaar Ministerie (CVOM) met het verwerken van de Artikel 8 Wegenverkeerswetzaken (art. 8 WVW-zaken) en door het tijdsbeslag dat de invoering van het GPS-systeem inneemt bij de parketten. De stijging van de doorlooptijd betekent niet dat het OM ook minder zaken afdoet. Zoals hierboven opgemerkt is juist een groter aantal zaken verwerkt dan in het voorgaande jaar. Voor jeugd ligt de doorloopsnelheid wel nagenoeg op het afgesproken niveau.

Bij de achterblijvende instroom en productie van kanton- en Mulderzaken is er sprake van een directe relatie met de politieacties van begin 2008. Daarnaast speelt bij Mulderzaken de omstandigheid dat trajectcontrolesystemen relatief vaak niet hebben gefunctioneerd door technische problemen. De daling in de instroom van kantonzaken is ongeveer gelijk aan de daling van de uitstroom voor wat betreft het aantal sepots, transacties en voegingen. Het aantal zaken dat voor de rechter is gebracht blijft min of meer gelijk. Dat laat zien dat vooral de lichtere feiten die het OM zelf kan afdoen, tijdelijk niet door de politie zijn aangeleverd.

Door implementatieproblemen bij de CVOM heeft de uitstroom van Mulderberoepen zich niet gelijk ontwikkeld met de instroom. Deze problemen verklaren ook waarom bij de ressortsparketten de stijging van de instroom van het aantal Mulderberoepen niet geleid heeft tot een hogere uitstroom. Verder valt bij de ressortsparketten de daling in uitstroom van de rechtbankappellen op. Vooralsnog is hier geen verklaring voor.

Operationele doelstelling 13.4

Effectieve tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties en maatregelen.

Doelbereiking

Het doel van een effectieve tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties en maatregelen is het terugdringen van recidive. Met het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen» is dit een speerpunt van het kabinet. In 2008 is ingezet op de effectiviteit van sancties, nazorg en een adequate sanctiecapaciteit.

Instrumenten

Toelichting instrumenten

Effectiviteit en toeleiding naar de maatschappij

De implementatie van de verbetermaatregelen voortvloeiend uit het parlementair onderzoek naar Tbs (TK 29 452, nr. 48) ligt op schema. De Tweede Kamer wordt twee maal per jaar geïnformeerd door een voortgangsrapportage; eventuele vertragingen worden daarin gemeld (TK 29 452, nr. 94).

In het kader van de verbetering van de aansluiting tussen justitiële voorzieningen en reguliere zorg (TK 29 452, nrs. 36 en 48) is de pilot «arbeidstoeleiding in detentie» gestart. In deze pilot wordt ervaring opgedaan met samenwerking tussen het Werkbedrijf (voorheen Centrum voor Werk en Inkomen) en DJI met als doel gedetineerden zonder regulier inkomen uit arbeid te bemiddelen naar scholing en/of werk.

In het kader van de sluitende aanpak nazorg is gewerkt aan een Samenwerkingsmodel nazorg waarin de taken en verantwoordelijkheden van Justitie en gemeenten worden vastgelegd. De taakverdeling ziet op informatie-uitwisseling en de leefgebieden huisvesting, werk/inkomen, identiteitsbewijs, schulden en geestelijke gezondheidszorg. Het samenwerkingsmodel is in vergaand concept gereed en wordt voor de zomer 2009 vastgesteld. Om de informatie-uitwisseling te optimaliseren is de kwantiteit en kwaliteit van de screeningen van de MMD-ers1 gemonitord en is over de uitkomsten daarvan met de verantwoordelijken gesproken. Dit heeft geleid tot een hoger aantal screeningen en overdrachten.

In 2008 zijn in totaal vijf gedragsinterventies (voorlopig) erkend door de Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie en landelijk ingevoerd (www.justitie.nl/onderwerpen/criminaliteit/erkenningscommissie/). Daarnaast is gestart met de ontwikkeling van nog eens vijf gedragsinterventies.

In 2008 is de procesevaluatie van de maatregel Inrichting Stelselmatige Daders (ISD) afgerond. De evaluatie is begin 2009 vergezeld van een beleidsreactie van de Staatssecretaris van Justitie naar de Tweede Kamer gezonden (TK 31 110, nr. 10).

Op 1 juli 2008 is de Wet voorwaardelijke invrijheidstelling in werking getreden: Gevangenen die langer dan een jaar vast hebben gezeten komen sindsdien onder voorwaarden vrij.

In 2008 is de pilot gestart waarin vier arrondissementen werken aan praktische versterking van voorwaardelijke sancties met het doel gedragsverandering te bewerkstelligen. In Zwolle, Groningen, Maastricht en Amsterdam werken daartoe reclassering, OM en politie nauw samen om het gedrag van geweldsplegers, criminele verslaafden en jong volwassenen aan te pakken. In 2008 is het aantal verslaafden dat onder justitiële titel naar zorg wordt doorgeleid volgens planning gestegen tot circa 3500. Dit sluit aan bij het streven om dit aantal in deze kabinetsperiode te verdubbelen van 3 000 naar 6 000.

Tevens is gewerkt aan extramurale integratietrajecten door2:

• Organisaties als DOOR, Exodus Nederland, Moria en de Ontmoeting (DEMO). Hiervoor was € 7 500 000 beschikbaar gesteld;

• Vrijwilligersorganisaties middels het geven van schoolvoorlichting, het bezoeken van gedetineerden in de PI en de naadloze overdracht. Hiervoor was € 1 500 000 aan vrijwilligerssubsidie beschikbaar;

• De Stichting Epafras ten behoeve van pastorale zorg aan Nederlandse gedetineerden in buitenlandse detentie, die hiervoor € 105 000 ontving.

Sanctiecapaciteit

Naar aanleiding van aangescherpte eisen door de afzonderlijke brandweerkorpsen (TK 24 587, nr. 213) heeft DJI in 2008 onverminderd uitvoering gegeven aan het Programma «Veiligheid DJI». Dit programma betreft onder andere brandveiligheidsmaatregelen waaronder aanpassingen aan gebouwen, samen met de Rijksgebouwendienst, maar ook het aanscherpen van veiligheidsprocedures waaronder voorschriften, plannen en modellen voor calamiteiten, evacuatie, ontruiming, opvang en nazorg. Voor de bedrijfshulpverlening is een operationeel handboek voor de uitvoering opgesteld.

In 2008 is in de voertuigen en locaties van Dienst Vervoer & Ondersteuning (DV&O) het C2000 communicatiesysteem volledig operationeel geworden en is in een aantal inrichtingen de binnenhuisdekking ten behoeve van externe hulpverleners gerealiseerd. De Tweede Kamer wordt periodiek geïnformeerd over de voortgang van het programma Veiligheid, meest recent bij brief van 9 december 2008 (TK 24 587, nr. 312).

De capaciteit uitbreiding bij de Tbs betreft reguliere behandelplaatsen voor blijvend delictgevaarlijken (TK 29 452, nrs. 10, 35 en 48). Het kader voor uitbreiding van Tbs-capaciteit is bijgesteld van 2047 tot 1947 plaatsen. Deze bijstelling vindt zijn oorzaak in de grondvervuiling bij de Van der Hoevenkliniek in Utrecht, alsmede door aangepaste brandveiligheidseisen bij de voorgenomen bouw van de dependance van de Van der Hoevenkliniek in Amersfoort. Het bijgestelde kader is op drie plaatsen na gehaald; dit heeft te maken met vertraging van bouwprojecten.

De pilot «beproeving detentieconcept Lelystad» is een onderdeel van het Programma «Modernisering Gevangeniswezen» (MGW). Bij brief van 9 december 2008 (TK 24 587, nr. 310) is de Tweede Kamer geïnformeerd over de voortgang van dit programma. In deze pilot wordt een nieuw detentieconcept uitgeprobeerd in een speciaal ontworpen gebouw waarin gedetineerden verblijven in zespersoonscellen met veel elektronische voorzieningen. De uitkomsten van de pilot worden aan het eind van het eerste kwartaal 2009 aan de Tweede Kamer voorgelegd.

In 2008 is voor het eerst forensische zorg die in een strafrechtelijk kader wordt verleend rechtstreeks bij de zorginstellingen ingekocht. Daarnaast zijn substantiële stappen gezet in de ontwikkeling van een systeem van onafhankelijke indicatiestelling en van de Diagnose Behandeling en Beveiliging Combinaties (DBBC’s), op basis waarvan de forensische zorg zal worden bekostigd.

Eind 2008 is het conceptwetsvoorstel van de Wet forensische zorg, dat het wettelijke kader van het nieuwe stelsel zal vormen, formeel in consultatie gegaan. Dat geldt ook voor het concept van de Wet Verplichte Geestelijke Gezondheidszorg. De samenhang tussen deze beide wetsvoorstellen zal de aansluiting tussen de forensische en de reguliere zorg, zoals bepleit in de motie Van de Beeten (EK 2003/0428979 E), versterken. Deze acties zijn onderdeel van het Programma «Vernieuwing Forensische Zorg».

De consultatieronde met betrekking tot het wetsvoorstel inzake thuisdetentie (TK 29 800, nr. 106) heeft in 2008 plaatsgevonden. Naar aanleiding van de uitgebrachte adviezen wordt de wet opnieuw bezien. Een aangepast voorstel van wet zal naar verwachting in 2009 bij de Tweede Kamer worden ingediend.

Ook het realiseren van de financiële taakstelling is een doelstelling van het Programma MGW. In eerder genoemde brief van 9 december 2008 is aangegeven op welke wijze de taakstelling uit het Regeerakkoord en de nog resterende financiële problematiek uit voorgaande jaren zal worden opgelost, zonder dat dit ten koste gaat van het primaire proces en de noodzakelijke inhoudelijke vernieuwingen.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

¹ M.i.v. 2008 worden de contractplaatsen rechtstreeks door DJI ingekocht.

² M.i.v. 2008 wordt de productie van het PBC niet meer uitgedrukt in rapporten maar in plaatsen.

Toelichting kengetallen

Vanwege de verwachte lagere behoefte aan intramurale sanctiecapaciteit is de capacitaire taakstelling 2008 van het gevangeniswezen in de Justitiebegroting 2009 met 234 plaatsen neerwaarts bijgesteld. Bovendien is de taakstelling neerwaarts bijgesteld omdat 367 reguliere plaatsen zouden worden getransformeerd tot forensische zorgplaatsen voor gedetineerden. Ten opzichte van de bijgestelde taakstelling van 14 522 plaatsen is de gerealiseerde capaciteit 318 plaatsen hoger uitgekomen.

De bezetting van de gerealiseerde capaciteit is ook in 2008 met 77,3% ruim beneden de norm van 91,3% gebleven.

De lagere bezetting van de intramurale capaciteit van het gevangeniswezen heeft geleid tot een lagere instroom en onderbezetting van extramurale sanctiemodaliteiten zoals penitentiaire programma’s (PP’s). Bovendien is de uitvoering van de DEMO-organisatie (50 plaatsen) overgedragen aan het bestuursdepartement.

In verband met vertragingen in de lopende uitbreidingsprogramma’s is de capacitaire taakstelling 2008 voor de Tbs-capaciteit in de Justitiebegroting 2009 met 100 plaatsen neerwaarts bijgesteld. Ten opzichte van de bijgestelde taakstelling is de gerealiseerde productie 3 plaatsen lager uitgekomen.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

De implementatie van zowel bouwkundige als personele investeringen in het kader van de brandveiligheid, alsmede de algemene loon- en prijsontwikkeling in 2008 hebben een opwaarts effect gehad op de dagprijs van de intramurale capaciteit van het gevangeniswezen. Bij de bepaling van de gemiddelde begrotingsprijs is rekening gehouden met het uitgangspunt dat een deel van de capaciteit tegen een lagere prijs gerealiseerd zou kunnen worden. Dit heeft een drukkend effect gehad op de voorcalculatorische prijs van de totale capaciteit. In de uitvoering is het niet mogelijk gebleken deze kostenreductie bij de daadwerkelijk opgetreden leegstand volledig te realiseren. Ook hierdoor is de gerealiseerde dagprijs hoger uitgekomen.

De lagere prijs van de extramurale sanctiecapaciteit is voornamelijk het gevolg van het overdragen van de uitvoering van de DEMO-organisatie (50 plaatsen met een relatief hoge dagprijs) aan het bestuursdepartement.

Ondanks de loon- en prijsontwikkeling in 2008 is de gerealiseerde dagprijs van de Tbs-capaciteit lager uitgekomen dan begroot. Door de vertraging bij de nieuwbouwprojecten zijn minder plaatsen gerealiseerd dan oorspronkelijk gepland. Door de hogere huisvestingskosten heeft de geplande nieuwbouwcapaciteit een opwaarts effect gehad op de gemiddelde prijs in de begroting 2008. Als gevolg van de lagere realisatie van het aantal nieuwbouwplaatsen is dit effect in mindere mate opgetreden in de gerealiseerde gemiddelde prijs. Bovendien zijn binnen de gerealiseerde capaciteit meer plaatsen tegen (het lagere) verblijfstarief gefinancierd dan was begroot. Ook dit heeft een drukkend effect gehad op de gemiddeld gerealiseerde prijs.

Als gevolg van de invoering van een nieuwe integrale kostprijssystematiek is gebleken dat in de begroting 2008 een te lage prijs voor de plaatsen van het Pieter Baan Centrum is opgenomen. De interne overheadkosten van het NIFP en een deel van de huisvestingskosten (als gevolg van renovatie en verbouwing alsmede de verhuizing van de Oostvaarderskliniek) zijn ten onrechte niet in de begrotingsprijs opgenomen.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Het realisatiepercentage van de totaal gewogen productie bedraagt 97% van de geplande productie. Binnen de productportfolio wijkt met name de realisatie van de reïntegratieprogramma’s en toeleidingen naar de zorg af. Door de invoering van de, voorlopig projectmatig gefinancierde, nieuwe gedragsinterventies worden de oude reïntegratieprogramma’s afgebouwd. De forse afwijking voor toeleiding zorg wordt veroorzaakt door een planning die niet in lijn is met de realisatieontwikkeling van de afgelopen jaren.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

De productie binnen het werkproces gratie is afgenomen. Deze daling wordt veroorzaakt door het wegwerken van complexe en daardoor tijdrovende achterstandszaken.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Bij de boetevonnissen is het aantal zaken dat door betaling is afgedaan toegenomen. Dit uit zich in een hoger afdoeningpercentage. Bij de schadevergoedingsmaatregelen zijn de effecten van de optimalisatie van de processen, waaronder een meer persoonsgerichte aanpak, zichtbaar in het hogere afdoeningpercentage. Bij de ontnemingsmaatregelen is het afdoeningpercentage lager dan begroot. De oorzaak is voornamelijk gelegen in de samenstelling van de soort zaken; een groter deel van de zaken betreft een bedrag boven de € 10 000. Deze zaken zijn lastiger te innen.

Operationele doelstelling 13.5

Zorg voor slachtoffers van criminaliteit.

Doelbereiking

In 2008 is het verbetertraject «Slachtoffers Centraal» succesvol afgerond. Dit traject heeft geresulteerd in een groot aantal verbeterpunten ten aanzien van de kwaliteit en de organisatie van de slachtofferzorg en de schaderegeling voor het slachtoffer. De implementatie van deze verbeterpunten vindt met name plaats via de pilot slachtofferloketten, waarbij in arrondissementen het Openbaar Ministerie, de politie en Slachtofferhulp Nederland gezamenlijk het slachtoffer tegemoet treden en voorzien in diens specifieke behoeften.

Instrumenten

Toelichting instrumenten

In 2008 is gestart met het project «Versterking positie slachtoffer». De maatregelen uit «Slachtoffers Centraal» zijn onderdeel van het project Versterking positie slachtoffers.

De Wet versterking positie slachtoffer in het strafproces (TK 30 143) is daar ook een onderdeel van. Verdere behandeling door de Eerste Kamer van dit wetsvoorstel zal plaatsvinden, nadat verduidelijking heeft plaatsgevonden op het punt van de verschijningsplicht van ouders bij de strafzaak tegen hun minderjarige kind. De voorschotregeling is onderdeel van ditzelfde wetsvoorstel.

De pilot met de voorziening voor nabestaanden, waarin de dienstverlening van Slachtofferhulp Nederland aan nabestaanden van moord en doodslag middels maatwerk wordt verbeterd, is in 2008 gecontinueerd. Het onderzoek loopt tot eind 2009. Ook is gewerkt aan de verwezenlijking van landelijke dekking van de voorziening door een uitbreiding van 3 naar 7 regio’s. Voor de wijziging van de Wet Schadefonds geweldsmisdrijven heeft in 2008 de consultatieronde plaatsgevonden. Advies door de Raad van State en verzending aan de Tweede Kamer staan voor 2009 gepland.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

Het relatief grote verschil tussen de geraamde omvang van de dienstverlening van SHN en de realisatie wordt verklaard door de, ten tijde van de overgang naar het nieuwe registratiesysteem en de daarbij gehanteerde, herziene productdefinities, te conservatieve vaststelling van de 8 onderscheiden diensten.

In 2007 en 2008 is de werkvoorraad van eerste aanvragen bij SGM substantieel teruggedrongen. Dit heeft in 2008 geleid tot een forse toename van het aantal beslissingen op bezwaar.

Operationele doelstelling 13.6

Kwalitatief goede beleids- en uitvoeringskaders ten behoeve van terrorismebestrijding gericht op het zoveel mogelijk voorkomen van terroristische aanslagen in Nederland, alsmede het op voorhand beperken van schade als gevolg van een mogelijk terroristische aanslag.

Doelbereiking

De aanpak van terrorisme kent een brede benadering van voorkomen tot voorbereid zijn op een aanslag. Deze benadering vindt zijn uitwerking in de toepassing van de instrumenten. In 2008 zijn de instrumenten voor een belangrijk deel gerealiseerd. Een uitzondering hierop is zijn de projecten cameratoezicht en CBRN.

Instrumenten

Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland

In 2008 is het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) volgens planning vier keer verschenen. Het algemene dreigingsniveau is in maart 2008 gewijzigd: van beperkt naar substantieel.

Dreigingsanalyses

Naast dreigingsbeelden worden tevens dreigingsanalyses opgesteld, welke duidelijker gekoppeld zijn aan het object of de persoon tegen wie de (eventuele) dreiging zich richt. Dreigingsanalyses zijn veelal bedoeld voor het nemen van (beveiligings)maatregelen. De NCTb heeft in 2008 voor sectoren die aangesloten zijn op het Alerteringssysteem Terrorismebestrijding periodiek dreigingsanalyses vervaardigd.

(Internationaal) Antiterrorismebeleid

Op basis van de inhoud van DTN is de samenwerking met een aantal specifieke landen versterkt op voor terrorismebestrijding relevante thema’s.

Beveiliging Burgerluchtvaart

De Europese Commissie heeft op 6 november 2007 een voorstel gepresenteerd voor de oprichting van een EU systeem voor de uitwisseling van Passenger Name Records (PNR, gegevens uit het reserveringssysteem van een luchtvaartmaatschappij).

Onder het Franse voorzitterschap is gesproken over de knelpunten in dit dossier, zoals de reikwijdte en de doelbinding van het voorstel, de dataprotectie, en de bevoegdheden en de verantwoordelijkheden van de Passenger Information Units. Daarbij is nauw samen gewerkt met het Europees Parlement, de autoriteiten voor gegevensbescherming en de transportsector.

CBRN-terrorisme

In 2008 zijn de maatregelen uitgevoerd die gericht zijn op het versterken van de fysieke beveiliging van publieke onderzoeksinstellingen waar CBRN-materiaal ligt opgeslagen. Dit betreft een meerjarig programma dat in 2012 is afgerond.

Internet

In 2008 is de Nota rechtshandhaving en het internet verschenen en is het Meldpunt Cybercrime geëvalueerd. Er heeft monitoring plaatsgevonden van het gebruik van internet voor radicale en terroritische doeleinden. Daarnaast is de pilot internetsurveillance bij het KLPD afgerond.

Door het WODC is een rapport opgesteld over het filteren en blokkeren van informatie op het internet en heeft een groot aantal internetserviceproviders overeenstemming bereikt over een gedragscode Notice and Take Down. Deze code richt zich op een procedure voor tussenpersonen voor het omgaan met meldingen van onrechtmatige en strafbare inhoud op Internet. Voorts is een juridische werkgroep ingesteld die de mogelijkheden onderzoekt om Notice and Take Down ook wettelijk goed te verankeren. Internationaal gezien levert Nederland een bijdrage aan het Europese «Check the Web»-initiatief.

Aanpak radicaliseringshaarden

Interne raadpleging van open bronnen en recente rapportages van de veiligheidsdiensten laten een bestendiging van het beeld zien van toenemende matiging en interactie met de omgeving door de bekende radicaliseringshaarden. De gevolgde aanpak binnen het project radicaliseringshaarden lijkt dus zijn vruchten af te werpen. Gelet op de gesignaleerde ontwikkelingen vindt op dit moment overleg plaats met de rijkspartners omtrent aanpassing van de haardenaanpak. Op verzoek van een aantal gemeenten worden inmiddels op specifieke punten ook maatwerkadviezen gegeven.

Mobiele Camera beveiliging

In 2008 zijn de meeste proeven van de regiopolitie Haaglanden en KLPD succesvol afgerond. Op basis van deze proeven is besloten mobiel cameratoezicht landelijk voor bewaken en beveiligen operationeel te maken.

Cameratoezicht

In 2008 is de tijdelijke subsidieregeling Cameratoezicht in het Openbaar Vervoer (CTOV) ingesteld. In het kader van deze subsidieregeling zijn meerdere projecten goedgekeurd op openbaar vervoer locaties die het Alerteringssyteem Terrorismebestrijding als kwetsbaar aanmerkt. Deze projecten dienen voor het beproeven van samenwerkingsverbanden, werkmethoden en geavanceerde toezichttechnologieën ter voorbereiding van een brede investering door de sector. De afronding van dit project is voorzien in 2011.

Het project «Gemeenschappelijke Meldkamer Infrastructuur» is een publiek/private samenwerking om de beveiliging en publieke veiligheid op Schiphol te beheersen. Het doel van het project betreft het structureel beheersen van de publieke en private beveiliging en veiligheidsoperaties op de luchthaven Schiphol. Uitgangspunt is kwaliteit en efficiencywinst voor alle partijen. Het project bestaat uit meerdere deelprojecten. De uitvoering is in 2008 voortgezet waarbij enkele deelprojecten in 2008 zijn afgerond. De afronding is voorzien in 2009.

Inspectie Beveiliging Burgerluchtvaart

De Inspectie Beveiliging Burgerluchtvaart heeft in 2008 zes thematische en ketenbrede onderzoeken uitgevoerd naar beveiligingsprocessen op en rond Nederlandse luchthavens. Daarnaast heeft de inspectie in opdracht van de Minister naar aanleiding van de uitzending van Undercover in Nederland in februari 2008 onderzoek gedaan naar de kwaliteit van het toezicht op Schiphol. Het onderzoeksprogramma heeft een groot aantal aanbevelingen opgeleverd ter verbetering van de kwaliteit en effectiviteit van de beveiliging van de burgerluchtvaart.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

De Immigratie- en Naturalisatiedienst is als organisatie betrokken bij terrorismebestrijding. Diverse onderdelen van de IND hebben in 2008 zowel pro-actief als reactief een bijdrage geleverd aan de bestrijding van het terrorisme in Nederland.

De genoemde dossiers zijn in onderzoek dan wel worden langdurig gemonitord door verschillende onderdelen van de IND. In 2008 heeft dat geleid tot 8 zaken waarbij betrokkenen ongewenst verklaard zijn, 30 zaken waarin een afwijzing/inwilliging van de verblijfsvergunning heeft plaatsgevonden en 6 zaken waarin een uitzetting/verwijdering heeft plaatsgevonden.

14 JEUGD

Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 5 825,6 miljoen art. 14 Jeugd 8,9%

Algemene doelstelling

Het beschermen van jeugdigen tegen aantasting van een goede opvoedings- en leefsituatie, en het bestrijden en voorkomen van jeugddelinquentie.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Om de bescherming van jeugdigen te verbeteren is in 2008 onder andere ingezet op de aanpak van huiselijk geweld en interlandelijke adoptie. De Wet tijdelijk huisverbod is voorbereid en in werking getreden en het kwaliteitskader ten behoeve van de vergunninghouders die zich bezighouden met interlandelijke adoptie is vastgesteld.

In 2008 is gestart met het programma «Aanpak Jeugdcriminaliteit», dat gericht is op recidivevermindering. Dit programma bevat een samenhangend pakket van maatregelen. Het richt zich op effectieve sancties, een snelle tenuitvoerlegging en continuïteit in de begeleiding. Ook is er aandacht voor 12-minners die in aanraking komen met de politie. Delinquent gedrag op een jonge leeftijd is immers een belangrijke voorspeller van later delinquent gedrag.

Externe factoren

Het kabinet stimuleert dat de uitvoerende organisaties op het gebied van jeugdbescherming en de aanpak van jeugdcriminaliteit gezamenlijk en in een zo vroeg mogelijk stadium bedreigende situaties voor jeugdigen signaleren en passende maatregelen treffen. Om de doelstelling te realiseren is Justitie mede afhankelijk van het optreden van en samenwerking met gemeentelijke overheden en overige belanghebbenden, zoals de Bureaus jeugdzorg.

De problematiek van jongeren is deels afhankelijk van ontwikkelingen in de samenleving. Daarnaast spelen gezins- en omgevingskenmerken een rol in het ontstaan van de problematiek. Deze zijn slechts ten dele beïnvloedbaar door Justitie.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Recidive

Via de jaarlijkse recidivemonitor van het WODC wordt de Tweede Kamer bericht over de meest recente recidive percentages. De recidive percentages met betrekking tot jeugdcriminaliteit zijn hierin ook opgenomen.

¹ Dit evaluatie onderzoek is uitgesteld vanwege aanvankelijk gebruik van onbetrouwbaar meetinstrument bij dataverzameling.

* Het feitelijk risico van de verleende garanties aan particuliere jeugdinrichting betreft borgstellingen ten behoeve van het restantbedrag van leningen die particuliere inrichtingen zijn aangegaan ter financiering van de gebouwen. Het daadwerkelijke risico dat het ministerie van Justitie loopt vanwege de verleende garantie kan als laag worden gekwalificeerd.

Financiële toelichting

Verplichtingen

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2008 en de realisatie over 2008 wordt voornamelijk verklaard door:

• De vertraging die is ontstaan in het aangaan van verplichtingen voor 2009 voor de doeluitkering jeugdreclassering aan de provincies. De informatie voor de vaststelling was niet tijdig beschikbaar. De verplichtingen zijn daarom niet zoals gebruikelijk in december 2008 maar in januari 2009 aangegaan (€ 43,9 miljoen);

• Doorlopende verplichtingen die zijn aangegaan in het kader van het project Informatiemanagement en het instrumentarium jeugdstrafrechtsketen en huisvestingskosten van de Raad de Kinderbescherming (€ 2,6 miljoen).

Naast bovengenoemde punten wordt verwezen naar de toelichting zoals opgenomen bij de uitgaven.

Uitgaven

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2008 en de realisatie over 2008 wordt voornamelijk verklaard door:

• Een verlaging van de bijdrage aan DJI met € 21,9 miljoen in verband met een lagere capaciteitsbehoefte voor strafrechtelijke jeugdigen; een verhoging van de bijdrage met € 7 miljoen ten behoeve van verbetermaatregelen in de Justitiële jeugdinrichtingen (JJI’s) in reactie op de inspectierapporten; een verhoging van de bijdrage met € 9,8 miljoen in verband met loon- en prijsbijstelling;

• Overboekingen naar de Raad voor de Kinderbescherming bestaande uit € 7,9 miljoen voor de uitvoering van activiteiten voor het programma Jeugdcriminaliteit. Daarnaast is € 2,4 miljoen toegevoegd voor loonontwikkeling. Het resterende verschil van € 2 miljoen heeft voornamelijk betrekking op extra uitgaven voor de ontwikkeling van informatiesystemen.

• Een onderbesteding van € 11,4 miljoen op de aanpak bestrijding jeugdcriminaliteit. Een gedeelte wordt verklaard doordat de voorbereidende werkzaamheden van een aantal onderzoeken en projecten in het kader van het programma «Aanpak jeugdcriminaliteit» meer tijd vergen dan verwacht. Daarnaast is de Wet gedragsbeïnvloeding jeugdigen verlaat inwerking getreden en is vooralsnog een beperkt aantal gedragsmaatregelen opgelegd. Voor het onderdeel Pij/nazorg is aanzienlijk minder uitgegeven dan geraamd doordat de landelijke uitrol van de pilot ten behoeve van de vrijwillige nazorg aan Pij-jongeren meer tijd heeft gekost dan verwacht.

Operationele doelstelling 14.1

Effectieve bescherming van jeugdigen, tegen voor hun opvoeding en ontwikkeling bedreigende situaties, met inzet van juridische dwangmiddelen, en de zorgvuldige behandeling van internationale kinderbeschermingszaken.

Doelbereiking

De doelbereiking wordt beschreven aan de hand van de instrumenten.

Instrumenten

Toelichting instrumenten

Tegengaan van huiselijk geweld

Het interdepartementaal project huiselijk geweld is in 2008 succesvol voortgezet. Dit heeft geresulteerd in een nieuw plan van aanpak (TK 28 345, nr. 70). De Wet tijdelijk huisverbod is inmiddels in werking getreden en heeft binnen de gemeenten tot verschillende huisverboden geleid. De inventarisatie van de regionale aanpak huiselijk geweld is niet in 2008 uitgevoerd. Deze wordt in 2009 gestart, zodat de recente veranderingen in de aanpak, als gevolg van de invoering van het huisverbod, meegenomen kunnen worden.

Scheppen van randvoorwaarden voor een optimale interlandelijke adoptie

De (onafhankelijke) Commissie Kalsbeek heeft haar advies uitgebracht over interlandelijke adoptie (TK 31 265, nr. 10). Het kwaliteitskader ten behoeve van een professionele taakvervulling van de vergunninghouders die verantwoordelijk zijn voor de bemiddeling bij interlandelijke adoptie is medio 2008 vastgesteld.

Dit kader is in overleg met de vergunninghouders opgesteld en door hen ondertekend. Daarmee hebben zij zichzelf de nadere kwaliteitseisen opgelegd. Onder meer is vastgelegd welke informatie-eisen gelden voor de vergunninghouders en zijn criteria geformuleerd voor de controle op de bestemming en besteding van gelden in het buitenland en zijn eisen opgesteld ten aanzien van de kwaliteit en deskundigheid van de medewerkers van de vergunninghouders.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

¹ Ook afstemmingsonderzoek, afstandsonderzoek en screening

Toelichting kengetallen

De instroom was in 2008 8% hoger dan in 2007. Een belangrijk deel van deze extra instroom is verwerkt De hoge instroom heeft gezorgd voor een druk op de doorlooptijden met het gevolg dat de norm voor de doorlooptijden niet is gehaald.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

In de loop van 2008 is de wachttijd voor het in behandeling nemen van een aanvraag voor een beginseltoestemming teruggelopen van 15 naar 12 maanden. Oorzaken van deze daling zijn een nadrukkelijke afname van het aantal aanvragen en een verhoogd percentage intrekkingen van eerderingediende aanvragen. Dit wordt verklaard door een wereldwijde afname van het aantal voor adoptie beschikbare gezonde kinderen.

Operationele doelstelling 14.2

Het bewerkstelligen van een effectieve aanpak van jeugddelinquenten.

Doelbereiking

De doelbereiking wordt beschreven aan de hand van onderstaande instrumenten.

Instrumenten

Toelichting instrumenten

Aanpakken van jeugdcriminaliteit

Het aangepaste diagnose-instrumentarium (signalering, screening en risicotaxatie) voor de jeugdstrafrechtsketen is in concept opgeleverd en wordt getest in pilots. Alle ketenpartners zijn intensief bij dit proces betrokken.

Het ontwikkelen van een sluitende aanpak voor 12-minners is breder opgepakt dan in de begroting 2008 is aangekondigd. Dit is onder andere naar aanleiding van de jeugdoverlast in verschillende wijken. De notitie «Overlast door 12-minners: een stevige aanpak» (TK 28 684, nr. 167) geeft aan welke maatregelen getroffen worden.

In de politieregio Gelderland-Midden is een screeningsmethodiek ontwikkeld voor een risicotaxatie van 12-minners. Deze methodiek wordt in 2009 in pilots getest. Voorbereidingen daarvoor zijn gestart.

In samenwerking met de ketenpartners is gewerkt aan een volledig palet van erkende gedragsinterventies dat alle criminogene factoren bestrijkt. Het gaat in totaal om 21 interventies waarvan inmiddels 13 gedragsinterventies (voorlopig) zijn erkend door de Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie (www.justitie.nl/onderwerpen/criminaliteit/erkenningscommissie). Tevens is in 2008 gestart met de implementatie van de (voorlopig) erkende gedragsinterventies.

Het onderzoek naar overlast van jeugdgroepen is uitgesteld. Dit om beter aan te sluiten bij onderzoeken die bij de politie lopen die eveneens jeugdgroepen betreffen. Het onderzoek wordt in 2009 in afstemming met de politie opgestart.

Ten behoeve van een uniform en effectief toezicht door de jeugdreclassering is het handboek methode jeugdreclassering geïmplementeerd. Tevens zijn alle medewerkers geschoold in het werken met deze methodiek. De implementatie van de aangepaste methodiek ITB Harde kern/CRIEM1 heeft een kleine vertraging opgelopen, maar begin 2009 zullen ook alle medewerkers getraind zijn in deze nieuwe methodiek.

Het monitoren van de (over)vertegenwoordiging van Marokkaanse jongeren in de criminaliteit is opgenomen in de «Monitor geregistreerde Jeugdcriminaliteit 2009». In deze monitor wordt de ontwikkeling van jeugdcriminaliteit gedocumenteerd en geïnterpreteerd. De resultaten van de monitor worden in 2009 opgeleverd.

Bevorderen van maximale prestatie van de Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI’s)

Naar aanleiding van kritische rapporten over het functioneren van de justitiële jeugdinrichtingen is een pakket met verbetermaatregelen samengesteld. De maatregelen bestrijken zowel de toeleiding tot de JJI’s, de behandeling in de JJI’s, als de terugkeer naar de samenleving. In dit kader is het dan ook van groot belang dat het verantwoordelijkheidskader Nazorg heeft geresulteerd in het netwerk- en trajectberaad. Dit is een overlegstructuur van betrokken ketenpartners die zorgt voor een sluitende begeleiding en een gezamenlijk plan van aanpak voor de jeugdige die de JJI in- en uitstromen. De implementatie van het netwerkberaad en het trajectberaad is in 2008 gestart. De Tweede Kamer is geïnformeerd over alle maatregelen die bijdragen aan de kwaliteitsverbeteringen in de JJI’s (TK 24 587, nr. 305).

Het wetgevingstraject Beginselenwet justitiële Jeugdinrichtingen is bewust getemporiseerd in het kader van de acties naar aanleiding van de rapportages van de gezamenlijke inspecties over de justitiële jeugdinrichtingen zodat enkele punten in de wetgeving meegenomen konden worden (bijvoorbeeld verplichte nazorg). Het wetsvoorstel is in december naar de Raad van State gezonden. De overheveling van de eerste tranche, 5 (delen van) JJI’s, heeft in januari 2008 plaatsgevonden. Dit betrof 536 plaatsen.

Begin 2008 zijn nieuwe prognoses met betrekking tot de capaciteit van Justitiële Jeugdinrichtingen beschikbaar gekomen. Deze lieten een aanzienlijk lagere capaciteitsbehoefte zien dan voorzien begroot. Het grootste deel van de (geplande) tijdelijke en structurele capaciteitsuitbreidingen was hiermee overbodig (zie de toelichting onder de tabel Volume- en prestatiegegevens Justitiële Jeugdinrichtingen).

De Justitiële jeugdzorg (de Justitiële Jeugdinrichtingen, de Raad voor de Kinderbescherming en Halt) participeert in het actieplan professionalisering. Het plan richt zich op beroepenstructuur, de versterking van beroepsregistratie, beroepscode en tuchtrecht en opleidingen.

Verbeteren van de Pij-maatregel

Begin 2008 zijn bij de justitiële jeugdinrichting Den Hey-Acker en De Sprengen twee pilots gestart ten behoeve van jongeren met een Pij-maatregel die vanwege hun problematiek niet geschikt zijn om in een groep te functioneren. De jongeren zijn geplaatst op speciaal aangewezen afdeling (Individuele Traject Afdeling) en krijgen een op de persoon toegesneden programma. Tevens is in 2008 de evaluatie van de pilot gestart.

Op 1 januari 2008 is ook gestart met de pilot vrijwillige nazorg voor jongeren met een Pij-maatregel die 18 jaar of ouder zijn. Voor heel 2008 geldt dat bijna de helft van de doelgroep het aanbod heeft geaccepteerd.

De kwaliteitsverbeteringen van de Pij-maatregel zijn opgenomen in de verbetermaatregelen van de JJI’s. Bij eerder genoemde brief (TK 24 587, nr. 305) is de Tweede Kamer geïnformeerd.

Bevorderen maximale prestaties van Halt

Ten behoeve van een effectieve en gedifferentieerde Halt-afdoening heeft een doorontwikkeling van deze afdoening plaatsgevonden. De doorontwikkeling is zorgvuldig opgepakt en vindt plaats in afstemming met de trajecten die ketenbreed lopen, zoals het diagnose-instrumentarium jeugdstrafrecht.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Op basis van de capaciteitsprognose van begin 2007 werd een sterke groei van de strafrechtelijke JJI-capaciteit tussen 2007 en 2012 voorzien. Hierop zijn bij de begroting 2008 middelen toegekend ter structurele dekking van de geraamde tekorten. Nieuwe prognose-uitkomsten die begin 2008 beschikbaar kwamen lieten een aanzienlijk lagere capaciteitsbehoefte voor jeugdigen met voorlopige hechtenis, (vervangende) jeugddetentie en/of een Pij-maatregel zien. De capacitaire taakstelling 2008 is daarom in de Justitiebegroting 2009 per saldo met 172 plaatsen neerwaarts bijgesteld tot 2263 plaatsen. Ten opzichte van de bijgestelde taakstelling is de gemiddelde gerealiseerde capaciteit 56 plaatsen lager uitgekomen. De hogere gerealiseerde dagprijs van de intramurale capaciteit is voornamelijk het gevolg van de kwaliteitsimpuls van de verbetermaatregelen (zie onder Bevorderen van maximale prestatie van de Justitiële Jeugdinrichtingen). Een deel van de kosten van deze maatregelen is niet direct aan de capaciteit gerelateerd, waardoor als gevolg van de lagere productie de kosten per plaats hoger zijn uitgekomen. Tenslotte hebben de implementatie van zowel bouwkundige als personele investeringen in het kader van de brandveiligheid, alsmede de algemene loon- en prijsontwikkeling in 2008 een opwaarts effect gehad op de dagprijs. De lagere bezetting is grotendeels veroorzaakt door frictieleegstand als gevolg van de vele differentiaties binnen de capaciteit van de justitiële jeugdinrichtingen (naar geslacht, aard van de problematiek, mate van beveiliging en dergelijke). Bovendien worden jeugdigen met een strafrechtelijke titel zoveel mogelijk gescheiden geplaatst van jeugdigen met een civielrechtelijke titel.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

De gemiddelde instroomgroei van 2003 tot en met 2008 bij de basisonderzoeken bedraagt 8% en bij de taakstraffen 6%. Een duidelijke verklaring voor de afvlakkende instroom in strafzaken in 2008 is niet voorhanden. De doorlooptijden voor vervolgonderzoeken en taakstraffen worden conform de norm afgerond. Voor basisonderzoeken zijn de doorlooptijden ten opzichte van 2007 verbeterd, met logistieke en inhoudelijke aanpassingen in de werkprocessen werkt de Raad aan verdere verbeteringen.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

De realisatie 2008 van Halt laat een daling zien ten opzichte van de raming. Deze daling hangt onder andere samen met prioritering bij de politie deels samenhangend met het imago van Halt en de administratieve last voor de politie.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

In 2008 heeft zich, op de Zittende Magistratuur na, een (kleine) verbetering voorgedaan op de doorlooptijden. Daar de resultaten reeds verschillende jaren achterblijven op de Kalsbeeknormen is dit één van de aandachtspunten binnen het programma «Aanpak jeugdcriminaliteit». In dat kader is in 2008 een onderzoek gestart naar de doorlooptijden in het jeugdstrafrecht. Dit onderzoek zal in 2009 tot concrete verbeterpunten leiden.

15 VREEMDELINGEN

Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 5 825,6 miljoen art. 15 Vreemdelingen 18,3%

Algemene doelstelling

Een gereglementeerde en beheerste toelating tot verblijf in en vertrek uit Nederland of terugkeer van vreemdelingen, die in nationaal en internationaal opzicht maatschappelijk verantwoord zijn.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

In het kader van een innovatief en eigentijds migratiebeleid is in 2008 vooruitgang geboekt met de voorbereiding op het versnellen van toelatingsprocedures door het versterken van de positie van de referent en op het vereenvoudigen van toelatingsregels door herziening van het stelsel van reguliere verblijfsvergunningen. Met het oog op de versnelling van asielprocedures is de behandelcapaciteit uitgebreid en voorts zijn maatregelen genomen om de asielprocedure te bekorten en de zorgvuldigheid tijdens de procedure te verhogen.

Voor illegalen die zich tevens schuldig maken aan criminaliteit of overlast geven is het beleid «uitzetten of vastzetten» (TK 19 637, nr. 1207) van start gegaan, waarbij een persoonsgerichte aanpak wordt gehanteerd.

Externe factoren

Internationale samenwerking

Nederland is betrokken bij de voorbereiding van een integrale visie op het Europese immigratiebeleid en heeft op tal van terreinen bijgedragen aan harmonisatie van het beleid en aan internationale samenwerking.

Medewerking van andere ministeries, andere overheden en instellingen op het terrein van verblijf, opvang, vertrek en terugkeer

Nauwe samenwerking is er geweest met onder meer de ministeries van Buitenlandse Zaken, Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu/Wonen, Wijken en Integratie. Gemeenten hebben bijgedragen aan de uitvoering van de Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet door het huisvesten van mensen die op grond van de regeling een verblijfsvergunning kregen.

* Dit betreft een door Justitie verstrekte garantie behoeve van de COA op een door Financiën beschikbaar gesteld leenplafond voor investeringen. Er bestaat echter geen feitelijk risico dat de garantie tot verplichtingen en uitgaven zal leiden. De garantiestelling is daarom ten onrechte als verplichting opgenomen in de begroting 2008.

Financiële toelichting

Verplichtingen

De verschillen tussen de vastgestelde begroting 2008 en de realisatie 2008 zijn voor wat betreft de verplichtingen op operationele doelstelling 15.1 en 15.3 in overeenstemming met hetgeen onder uitgaven wordt toegelicht. Voor operationele doelstelling 15.2 zijn de kosten van de opvang van 2008 en 2009 grotendeels in december van het voorafgaande jaar vooruit verplicht, waardoor uitgaven en verplichtingen tijdelijk niet met elkaar overeen komen. Over de jaren heen zijn de verplichtingen ook voor operationele doelstelling 15.2 in overeenstemming met hetgeen onder uitgaven wordt toegelicht.

Uitgaven

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2008 en de realisatie over 2008 wordt voornamelijk verklaard door het volgende:

Operationele doelstelling 15.1

• In 2008 hebben zich onvermijdelijke tegenvallers voorgedaan als gevolg van niet ontvangen leges. De oorzaken hiervan zijn onder andere dat de gerealiseerde aantallen producten zijn achtergebleven op de begroting, de geraamde ontvangsten voor naturalisatie zijn achtergebleven en onvoldoende rekening is gehouden met vrijstellingen voor bepaalde groepen, zoals slachtoffers van geweldsmisdrijven. Hiervoor is € 32,5 miljoen toegevoegd;

• De meerjarige efficiencytaakstelling heeft voor 2008 geleid tot een bijstelling van € 2,3 miljoen;

• De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) had ultimo 2007 een negatief eigen vermogen van ruim € 25 miljoen. Dit tekort is veroorzaakt door hogere productiekosten in 2007 ten opzichte van de gehanteerde kostprijzen. Het tekort is, conform de regeling baten- en lastendiensten, aangezuiverd tot nul;

• In de begroting van 2008 is met een instroom van 10 500 asielzoekers rekeninggehouden. De instroomraming is bijgesteld tot 16 000 asielzoekers. Hiertoe is € 10,5 miljoen toegevoegd;

• Aangezien voor de behandeling van aanvragen in de productgroep Regulier meer tijd benodigd bleek dan voorzien, zijn de productiekosten hoger dan geraamd. Daartoe is € 17 miljoen toegevoegd;

• Ook de productiekosten asiel bleken hoger dan geraamd en daartoe is € 8 miljoen toegevoegd;

• Vanuit het programma «IND bij de Tijd» wordt het IND informatiesysteem vervangen. De financiering van deze investeringen verloopt via de leen- en depositoregeling van het ministerie van Financiën. In 2008 is voor de rente en aflossing van de genoemde investeringen een bedrag van € 1,3 miljoen toegevoegd.

Operationele doelstelling 15.2

• De hogere asielinstroom; in de begroting 2008 is nog rekening gehouden met een instroom van 10 500 personen, vanaf de eerste suppletoire begroting is rekening gehouden met een instroom van 16 000. De hogere instroom leidt tot een bezetting die, hoewel per saldo dalende, hoger is dan in eerdere ramingen. De kosten hiervan bedragen € 77,6 miljoen;

• Voor de kosten van de krimp bij het COA is rekening gehouden met een bedrag van in totaal € 4,8 miljoen;

• In de subsidierelatie met het COA hebben zich loon- en prijsontwikkelingen voorgedaan. Gezien de kostprijsafspraken met het COA bedragen de kosten hiervan € 7 miljoen;

• Aangezien de Tijdelijke Noodvoorziening Vreemdelingen (TNV) was ingericht op een verblijfsduur van drie à vier weken en de verblijfsduur in 2008 langer bleek, werd het noodzakelijk het niveau van de voorzieningen te verhogen. De kosten hiervan bedroegen € 6,25 miljoen.

Operationele doelstelling 15.3

• Een verhoging van de bijdrage met € 3 miljoen ter verbetering van het regime voor kinderen in vreemdelingenbewaring;

• Een verhoging van de bijdrage met € 4,9 miljoen in verband met loon- en prijsbijstelling 2008;

• Daarnaast is € 3 miljoen uitgegeven aan casemanagers bij DT&V.

Ontvangsten

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2008 en de realisatie over 2008 wordt voornamelijk verklaard door:

• Als gevolg van de hogere instroom zijn ook de ODA-ontvangsten (Official Development Assistance) voor de opvang van asielzoekers gedurende het eerste jaar gestegen met € 100 miljoen;

• In 2008 heeft definitieve vaststelling van de subsidie COA over het jaar 2007 plaats gevonden. Als gevolg daarvan is in 2008 ruim € 9,5 miljoen terug ontvangen;

• Daarnaast zijn er ontvangsten van 1,5 miljoen door een terugbetaling van in 2007 teveel betaalde bijdrage van het moederdepartement. Zie hiertoe ook de suppletoire wetten van 2008.

Operationele doelstelling 15.1

Een vreemdeling die een verblijfsvergunning aanvraagt of een verzoek tot naturalisatie indient, krijgt binnen de daarvoor gestelde termijn een besluit uitgereikt.

Doelbereiking

In Europees verband is een integrale visie op de beginselen, de maatregelen en de instrumenten voor het Europees immigratiebeleid bereikt. Voor het asielbeleid is aandacht besteed aan een betere kwaliteit en de vergroting van harmonisering van nationale beschermingsstandaarden, de praktische samenwerking en het bevorderen van verantwoordelijkheid en solidariteit, zowel tussen lidstaten onderling als tussen de Europese Unie en derde landen.

Bij de verbetering van de reguliere procedure in Nederland zijn de eerste resultaten geboekt bij experimenten ter vereenvoudiging van aanvraagmogelijkheden van verblijfsvergunningen.

Instrumenten

Vernieuwing IND

Het programma «IND bij de tijd» heeft zich in 2008 met name gericht op de vormgeving van de structurele vernieuwing: het nieuwe informatiesysteem, personeelsontwikkeling en verbetering van de dienstverlening.

Begin 2008 is de aanbesteding Informatievoorziening (INDIGO) afgerond. In de zomer van 2008 heeft de afronding van het globaal ontwerp (proces- en systeemontwerp) plaatsgevonden. In het najaar van 2008 is de realisatiefase van start gegaan.

Binnen het vernieuwingsprogramma is in 2008 een nieuw organisatiemodel opgesteld. Eind 2008 is een start gemaakt met de uitvoering en implementatie van een nieuw organisatiemodel.

In 2008 zijn acht basisprincipes voor dienstverlening opgesteld. Deze basisprincipes bieden handvatten voor alle medewerkers van de IND om in houding en gedrag vorm te geven aan een betere dienstverlening en klantgerichtheid. De verbeterde dienstverlening komt o.a. tot uitdrukking in de daling van het aantal klachten.

2008 was het laatste jaar van de twinning met de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Deze twinning was succesvol. De IND heeft met hulp van de SVB een aantal structurele veranderingen doorgevoerd op het gebied van dienstverlening en sturen op kwaliteit en tijdigheid. De resultaten hiervan komen mede tot uitdrukking in de stijging van de klanttevredenheid (vanuit onderzoek) en een afname van de aantallen klachten (met ruim 31%).

Harmonisatie, internationale samenwerking en implementatie Europese richtlijnen

In 2008 zijn diverse activiteiten verricht gericht op de vergroting van de internationale samenwerking. Hiertoe behoort ook de voorbereiding en implementatie van diverse Europese richtlijnen.

Verbetering van de asielprocedure; modern migratiebeleid

Om de effectiviteit van zowel de asielprocedure als het terugkeerbeleid te vergroten is de Tweede Kamer (TK 29 344, nr. 68) in 2008 akkoord gegaan met de volgende voorstellen:

• De asielprocedure wordt verkort en de zorgvuldigheid van de algemene procedure in het aanmeldcentrum wordt verhoogd;

• Na de afwijzende beschikking in het aanmeldcentrum krijgen asielzoekers langer opvang gedurende de beroepsprocedure;

• De toetsing in beroep wordt gewijzigd, zodat het aantal nieuwe asielaanvragen of reguliere aanvragen vermindert;

• Maatregelen worden genomen voor een effectievere terugkeer.

Vooruitlopend op de start van het Project «Invoering verbeterde Asielprocedure» in 2009 is in 2008 een aantal pilots gestart. Zo is geëxperimenteerd met het combineren van de processen in aanmeldcentra (AC’s) en onderzoekscentra (OC’s) en is begonnen met casemanagement bij de behandeling van asielverzoeken. Dit houdt in dat een medewerker zowel het AC-deel als het OC-deel van de individuele aanvraagprocedure in behandeling heeft. In 2009 worden de pilots geëvalueerd.

De aanhoudend hoge instroom van asielzoekers maakte uitbreiding van de AC-capaciteit noodzakelijk. Per januari 2008 is het Aanmeldcentrum Zevenaar heringericht en is de benodigde capaciteit uitgebreid met 70 fte.

Verbetering van de reguliere procedure

De uitvoering van het project «Modern Migratiebeleid» is in 2008 voortgezet. De Blauwdruk Modern Migratiebeleid (TK 20 573, nr. 10) is met de Tweede Kamer besproken. Als onderdeel van dit beleidsproces en ter voorbereiding van de implementatie zijn de volgende acties ondernomen:

• Begin 2008 is een ex-ante uitvoeringstoets uitgevoerd door bij het modern migratiebeleid betrokken overheidsorganisaties, waaronder primair de IND;

• Op basis van de blauwdruk is tevens een begin gemaakt met de herziening van de Vreemdelingenwet 2000, het Vreemdelingenbesluit 2000 en het Voorschrift Vreemdelingen 2000, alsmede van aanpalende wet- en regelgeving;

• De IND heeft verschillende proeftuinen voortgezet en is nieuwe gestart om vooruitlopend op de implementatie ervaring op te doen met het modern migratiebeleid. In dit kader is bijvoorbeeld in mei 2008 gestart met een experiment voor een kortere en eenvoudiger toegangs- en verblijfprocedure en met het vereenvoudigen van de aanvraagmogelijkheden van een verblijfsvergunning door de referenten voor kennismigranten en hun gezinsleden;

• In 2008 is een gezamenlijk loket van IND en het CWI (Centrum voor Werk en Inkomen) geopend voor de behandeling van gecombineerde aanvragen voor verblijfsvergunningen en tewerkstellingsvergunningen;

• Daarnaast is de dienstverlening aan buitenlandse studenten verbeterd, onder meer door het experimenteren met een centrale aanvraagprocedure voor de verlenging van verblijfsvergunningen van studenten.

Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet

De Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet, gericht op toelating, huisvesting en inburgering van vreemdelingen die vóór 1 april 2001 hun asielaanvraag hebben ingediend en aantoonbaar het land niet hebben verlaten, is per 1 januari 2009 gesloten. Het aantal vreemdelingen dat sinds de start van de Regeling op 15 juni 2007 in aanmerking is gekomen voor een verblijfsvergunning valt binnen de in 2007 uitgesproken verwachting van 25 000 à 30 000 personen. In 2008 zijn tevens de eerder verleende vergunningen voor één jaar omgezet in vergunningen voor onbepaalde tijd. Circa 6 000 personen zijn op grond van contra-indicaties niet in aanmerking gekomen voor een verblijfsvergunning.

Uitgenodigde Vluchtelingen

Het quotum van hervestiging van uitgenodigde vluchtelingen is in 2008 gesteld op 2 000 personen in 4 jaren. In 2008 zijn 711 mensen uitgenodigd. Evenals voorheen blijven jaarlijks ongeveer 30 plaatsen beschikbaar voor mensen van wie de medische behandeling in Nederland reden is voor hervestiging.

Nederland is zich ook in 2008 blijven inzetten om meer landen er toe te bewegen hervestigingspartner van de UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees) te worden. Inmiddels heeft een aantal landen kennis kunnen maken met het Nederlandse hervestigingsprogramma en is in verschillende gremia aandacht gevraagd voor hervestiging.

Rijkswet op het Nederlanderschap

Een aantal regels op het gebied van de verkrijging en het verlies van het Nederlanderschap worden aangepast dan wel aangevuld in het voorstel van rijkswet tot wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap. Een van de wijzigingen heeft betrekking op meervoudige nationaliteit.Een andere maatregel betreft de verplichting van kennis van het Nederlands bij naturalisatie op de Nederlandse Antillen (NA) en Aruba, dit naast de taal die ter plaatse gangbaar is. Voorts wordt sinds mei 2008 in de NA, net als in Aruba, de naturalisatietoets gehanteerd. Dit wetsvoorstel is aan de Tweede Kamer gezonden (TK 31 813 (R1873), nr. 3). Ook worden sinds augustus in de NA en Aruba naturalisatieceremonies gehouden. Het vorenstaande beoogt het proces van verkrijging van het Nederlanderschap in de NA en Aruba verder in lijn te brengen met de gang van zaken in Nederland.

Een integrale visie op het Europese immigratiebeleid

Op 16 juni 2008 heeft de Europese Commissie een mededeling gepubliceerd over de beginselen, maatregelen en instrumenten waarop een gemeenschappelijk immigratiebeleid voor Europa in de komende jaren gebaseerd moet zijn (COM (2008) nr. 359). Nederland was sterk betrokken bij het voorbereiden van deze mededeling.

Hooggekwalificeerde arbeidsmigranten

Om de toegang tot de Nederlandse arbeidsmarkt voor hooggekwalificeerde arbeidsmigranten te vereenvoudigen is in EU-verband onderhandeld over het voorstel voor een richtlijn inzake de voorwaarden voor toelating en verblijf van onderdanen van derde landen. Hooggekwalificeerde arbeidsmigranten die aan de criteria van de richtlijn voldoen kunnen een EU Blue Card krijgen. Deze EU-richtlijn is complementair aan de nationale kennismigrantenregeling. De onderhandelingen ter voorbereiding van de politieke besluitvorming in 2009 zijn in 2008 afgerond.

De rechten van arbeidsmigranten

Ter vergroting van de rechten van arbeidsmigranten is in EU-verband onderhandeld over het voorstel voor een Kaderrichtlijn, onder meer over de invoering van een gecombineerde verblijfs- en tewerkstellingsvergunning.

Gezinshereniging, Vrij verkeer van personen

De Europese Commissie heeft in 2008 de verslagen over de implementatie van de richtlijnen over gezinshereniging en over vrij verkeer van personen gepubliceerd. Naar aanleiding van het verslag over de implementatie van de richtlijn gezinshereniging zijn kamervragen gesteld (Aanhangsel der Handelingen TK nr. 843 en 845). Op het verslag betreffende de implementatie van de richtlijn vrij verkeer van EU-burgers is een reactie geschreven (TK 19 637 nr. 1252). In 2009 zal op basis van het verslag met de Europese Commissie worden gesproken over een eventuele aanpassing van de richtlijn.

Gemeenschappelijk Europees asielbeleid

In de zomer van 2008 heeft de Europese Commissie in het Beleidsplan Asiel uiteengezet hoe er toegewerkt zal worden naar een Gemeenschappelijk Europees Asiel Systeem in uiterlijk 2012. Onderdelen hiervan zijn een betere kwaliteit en vergroting van harmonisering van nationale beschermingsstandaarden, praktische samenwerking en het bevorderen van verantwoordelijkheid en solidariteit, zowel tussen lidstaten onderling als tussen de EU en derde landen. Daarnaast heeft Nederland bijgedragen aan de voorbereiding van voorstellen voor wijziging van verschillende richtlijnen en aan de totstandkoming van een Europees hervestigingsbeleid.

Visuminformatiesysteem (VIS)

Op 23 juni 2008 is de EU-VIS-Verordening formeel door de JBZ-Raad aangenomen. Het voorstel, waaraan Nederland een constructieve bijdrage leverde, regelt de uitwisseling van data inzake visa voor kort verblijf tussen de lidstaten, waaronder biometrische gegevens van de aanvragers. Daarnaast heeft het VIS onder meer tot doel het faciliteren van de beoordeling van visumaanvragen, het verbeteren van de grenscontroles aan de buitengrenzen, het assisteren bij de beoordeling van de vraag welke EU-lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van asielaanvragen, het bevorderen van de terugkeer van niet-legaal verblijvende vreemdelingen, het versterken van de consulaire samenwerking tussen de Schengen-lidstaten en het bestrijden van fraude en mogelijk misbruik van de visumprocedures. Het VIS draagt bij aan het beschermen van de binnenlandse veiligheid. Het VIS draagt tevens bij tot de identificatie van personen die niet of niet langer voldoen aan de voorwaarden voor toegang of verblijf op het grondgebied van de lidstaten. Nederland heeft hieraan een constructieve bijdrage geleverd.

Solidariteitsfondsen

In het kader van het Europees programma «Solidariteit en het beheer van migratiestromen 2007–2013» heeft de Europese Commissie vier fondsen opengesteld. Justitie heeft in december 2008 de meerjarenprogramma’s voor de jaren 2007–2013 en de jaarprogramma’s voor de jaren 2007 en 2008 van het Europees Buitengrenzenfonds, Vluchtelingenfonds en Terugkeerfonds bij de Europese Commissie ingediend.

FRONTEX

Nederland heeft in 2008 aan 13 gezamenlijke operaties en 6 gezamenlijke terugkeeroperaties van FRONTEX deelgenomen. De gezamenlijke operaties zijn erop gericht om andere lidstaten te ondersteunen bij het grenstoezicht aan hun buitengrenzen. De lidstaten organiseerden daarnaast gezamenlijke terugkeervluchten met het oog op het effectiever vormgeven van het terugkeerproces door lidstaten.

Naturalisatieleges

Aan de afdoening van een naturalisatieverzoek zijn kosten voor de overheid verbonden. Om de doorberekening van de kosten aan de burger te verbeteren wordt een tarief- en stelselwijziging beoogd (TK 31 700 VI, nr. 79). Hiermee is in 2008 aangevangen en zal in de loop van 2009 verder zijn beslag krijgen

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

De asielinstroom is in 2008 significant hoger geweest dan begroot. De stijging van de instroom betreft voornamelijk vreemdelingen met de Irakese en Somalische nationaliteit die een eerste aanvraag indienen. Om het hogere aantal aanvragen in behandeling te kunnen nemen is, naast de opening van een aanmeldcentrum in Zevenaar, de verwerkingscapaciteit van de overige aanmeldcentra vergroot door daar meer personeel in te zetten.

Er is een tijdelijke afname in Vergunning tot Verblijf Asiel (VVA) voor (on)bepaalde tijd in 2008 nu documenten 5 jaar in plaats van 3 jaar geldig zijn. Daarnaast was er sprake van een lagere instroom VVA voor (on)bepaalde tijd en Regulier (asielgerelateerd), en ook dit heeft een lager aantal afhandelingen tot gevolg gehad.

De totale reguliere instroom en de totale productie zijn significant lager dan begroot. Dit is met name het geval bij de producten VVR (voorlopige vergunning regulier) overig en Visa. Bij VVR betreft het voornamelijk een daling van de aanvragen voor vernieuwing van verblijfsdocumenten voor onbepaalde tijd. Deze daling hangt samen met het gebruik van de Regeling Nalatenschap oude Vreemdelingenwet en met het feit dat in 2007 reeds een groot aantal verblijfsdocumenten zijn vernieuwd. Visumaanvragen zijn relatief vaak zelfstandig door de Nederlandse vertegenwoordiging in het buitenland afgehandeld. In de begroting was rekening gehouden met een hogere instroom en afhandeling van visa door de geplande overdracht van de behandeling van visa van Buitenlandse Zaken. Gewijzigde inzichten hebben geleid tot een andere verdeling van verantwoordelijkheden. Justitie is verantwoordelijk voor visa lang verblijf; Buitenlandse Zaken voor visumprocedures kort verblijf.

Het aantal ingestroomde en afgehandelde aanvragen voor een MVV (machtiging tot voorlopig verblijf) is sterk gestegen. De meest opvallende toename bestaat uit nareizende gezinsleden uit Somalië en Irak, gezinshereniging van personen met de Indiase nationaliteit en gezinsvorming van personen met de Turkse, Marokkaanse en Surinaamse nationaliteit.

De instroom is lager dan verwacht. Doordat de afhandeling van de aanvragen op niveau van de begroting is uitgekomen, is de voorraad afgenomen.

Operationele doelstelling 15.2

Asielzoekers die in afwachting zijn van een uitspraak over hun aanvraag voor een verblijfsvergunning worden opgevangen.

Doelbereiking

Gemiddeld zaten in 2008 ruim 20 000 mensen in de opvang, voor het overgrote deel bij het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Deze mensen moeten veilig worden opgevangen. Er is extra aandacht geweest voor de veiligheid, met name brandveiligheid en de beschermde opvang van kwetsbare groepen en minderjarige asielzoekers op een aparte locatie.

Voor slachtoffers van eergerelateerd geweld is de Regeling verstrekkingen aan bepaalde categorieën vreemdelingen (Rvb) uitgebreid.

Instrumenten

Opvang van alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s) van 13–18 jaar en de verdere implementatie van het amv-model voor amv’s in de leeftijd van 0–15 jaar

Alle op te vangen amv’s zijn in pleeggezinnen geplaatst of zijn opgevangen in kinderwoongroepen, kleine wooneenheden of op campuslocaties.

Zorgwet VVTV (Voorwaardelijke Vergunning Tot Verblijf)

Op grond van de Invoeringswet Vreemdelingenwet 2000 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de afwikkeling van de zorgplicht voor de zogenaamde ex-VVTV’ers in procedure. De doelgroep valt onder de Regeling ter afwikkeling van de oude Vreemdelingenwet. Volgens opgaven van de gemeenten bedroeg de populatie eind 2007 circa 780 personen en eind 2008 nog ruim 50 personen waarvan de procedure zal zijn afgewikkeld.

Uitbreiding van de reikwijdte van de Regeling verstrekkingen aan bepaalde categorieën vreemdelingen

De Rvb is in 2008 uitgebreid voor bepaalde groepen vreemdelingen die te maken hebben met eergerelateerd geweld, geen recht hebben op een uitkering op grond van de Wet werk en bijstand maar wel rechtmatig in Nederland verblijven.

Voorts is uitvoering gegeven aan de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep dat een bepaalde categorie rechtmatig verblijvende kinderen bij gebrek aan een voorliggende voorziening recht op bijstand krijgt. In 2008 zijn in totaal circa 3 250 Rvb-aanvragen gedaan. In circa 2150 gevallen heeft dit tot een Rvb-beschikking geleid.

Beschermde opvang

Op 1 januari 2008 ging de pilot beschermde opvang formeel van start. Tot op heden is er een positieve tendens waarneembaar ten aanzien van het voorkomen van verdwijningen van meisjes afkomstig uit Nigeria. Echter pas na de eindevaluatie in 2010 kan worden vastgesteld of de doelstellingen van de pilot zijn gehaald.

Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet

In de periode van juli 2007 tot december 2008 zijn ruim 19 600 personen in het kader van de bovengenoemde regeling geregistreerd gehuisvest door gemeenten. Daarmee is het proces van huisvesting van statushouders tot nu toe voorspoedig verlopen.

In het bestuursakkoord van Rijk en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) van 25 mei 2007 is € 55 miljoen toegezegd ter tegemoetkoming van diverse kosten die door gemeenten worden gemaakt bij de uitvoering van de Regeling. Aan de gemeenten wordt een bedrag toegekend van € 3 400 per gehuisveste sociale eenheid. In 2008 is de eerste tranche tegemoetkomingen, over de periode juli 2007–juli 2008, aan gemeenten uitgekeerd. Hiermee was circa € 22,1 miljoen gemoeid.

Veiligheid

Mede naar aanleiding van de Schipholbrand zijn ook de COA-locaties onderzocht op brandveiligheid. Het onderzoek gaf aanleiding tot aanpassingen van gebouwen aan brandveiligheidsvereisten en tot het aanstellen van extra medewerkers.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens