Verbeteren van het klimaat voor internationale handel en investeringen en vergroten van de Nederlandse internationale participatie om de concurrentiekracht van de Nederlandse economie te vergroten

De wereldeconomie is in 2010 weer wat opgekrabbeld, maar de groei in de voor ons belangrijkste handelspartners, de andere EU-lidstaten en de Verenigde Staten, zal ook de komende jaren beperkt blijven. De groei zal daarentegen met name te vinden zijn in de opkomende economieën, waar de rol van de Staat groter is dan in de traditionele afzetmarkten van het Nederlandse bedrijfsleven. De gevolgen van de verschuivende economische machtsverhoudingen in de wereld voor de Nederlandse economie zijn in 2010 door EL&I nader verkend. Uit dit onderzoek blijkt dat de verschuiving in de machtsverhoudingen effecten heeft op internationale ondernemers, zowel direct (bijvoorbeeld het gebied van markttoegang), als indirect (door bijvoorbeeld volatiele grondstoffenprijzen). Economische diplomatie wordt een steeds belangrijker instrument om belemmeringen voor het Nederlandse bedrijfsleven weg te nemen en kansen te verbeteren en zal dan ook een zwaardere component worden van het werk van ambassades en consulaten. Daarnaast dient Nederland nauw betrokken te zijn bij de economic governance (het pallet aan samenwerkingsfora: multilateraal, plurilateraal/EU en bilateraal) waarin de opkomende economieën zowel een zwaarder gewicht als meer verantwoordelijkheden moeten krijgen.

Nederland heeft zich in 2010 sterk ingezet om protectionistische maatregelen als gevolg van de crisis tegen te gaan. De mate van protectionisme is in 2010 uiteindelijk meegevallen, maar oplettendheid is geboden. Eenmaal genomen maatregelen worden maar zeer beperkt teruggedraaid en de omstandigheden die tot protectionistische maatregelen leiden, zoals bijvoorbeeld hoge werkloosheid en beperkte groei, houden naar alle waarschijnlijkheid nog wel even aan.

Onverminderd wordt gestreefd naar het afronden van de Doha-ronde. Ook in G20 verband zijn uitspraken gedaan over het spoedig afronden van de Doha ronde, maar er is nog geen akkoord gesloten. Aan het eind van 2010 is er weer schot in de Doha-onderhandelingen gekomen, wat in 2011 alsnog tot een positief resultaat kan leiden.

EL&I heeft zich ook gericht op het afsluiten van bilaterale vrijhandelsakkoorden met voor Nederland grote economische voordelen. Meest noemenswaardig is het ondertekenen van het vrijhandelsakkoord met Zuid-Korea, dat medio 2011 voorlopig in werking zal treden, en het afronden van de onderhandelingen met Colombia en Peru en met Centraal-Amerika. Ook het (her)starten van de onderhandelingen met Mercosur, Singapore en Maleisië is van belang.

In het laatste kwartaal van 2010 werd een begin gemaakt met verdere aanscherping van het beleid op het terrein van internationaal ondernemen. Hierin zullen de sterkere nadruk op economische diplomatie uit het regeerakkoord, de aanbevelingen uit de beleidsdoorlichting en de benodigde bezuinigingen op het instrumentarium tot uitdrukking komen.

In 2010 trok de wereldhandel weer aan, na een forse krimp in 2009. Ook de Nederlandse handel groeide weer. Volgens de laatste ramingen van het CPB groeide de Nederlandse uitvoer in 2010 met 12¾% en de invoer met 12½%.

Voor 2011 verwacht het CPB dat de relevante wereldhandel met 6¼% stijgt. De wereldhandel is van groot belang voor onze economie: volgens de vuistregel van het CBS leidt 4% groei van de relevante wereldhandel tot 1% groei BNP.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Acquisitie buitenlandse bedrijven

In 2009 is opdracht gegeven voor de inrichting van een Strategische AcquisitieUnit (SAU) op de aandachtgebieden Chemie en Food & Nutrition. In 2010 is de einddatum van deze pilot verlegd naar medio 2011. Eerst na evaluatie van de pilot medio 2011 zal beslist worden of er opdracht voor de resterende modules gegeven zal worden. In 2010 heeft derhalve beperkt realisatie plaatsgevonden op het beschikbare budget.

Overige (Wereldexpo Shanghai)

In de oorspronkelijke begroting was hiervoor nog geen bedrag opgenomen. Bij suppletoire begroting zijn bijdragen van departementen en lagere overheden voor de Wereldtentoonstelling te Shanghai toegevoegd aan de EL&I-begroting. De realisatie betreft een vervolgverplichting aan Agentschap NL ter financiering van de volgende fase van de opdracht.

Overig programmatisch pakket

De oorspronkelijke raming was als gevolg van mutaties in het verleden te hoog ten opzichte van de opdracht gegeven aan Agentschap NL. De realisatie is in lijn met de gegeven opdracht.

Faciliteit transitielanden

In het startjaar van de faciliteit (2009) zijn er meer aanvragen ingediend dan konden worden behandeld door Agentschap NL. In 2010 is aanvullend budget vrijgemaakt om de resterende aanvragen 2009 te kunnen committeren. De totale realisatie over die twee jaar (2009–2010) gemeten is in lijn met de het beschikbare budget.

2g@there

Bij eerste suppletoire begroting 2010 heeft een ophoging van het budget plaatsgevonden om reeds ingediende aanvragen te kunnen committeren.

Ontvangsten uit garanties

Met ingang van 1 januari 2009 is de regeling Seno/Gom, inclusief de interne reserve, overgeheveld naar Ministerie van Financiën. Uit deze reserve mag volgens afspraak € 40 mln (verdeeld over 2009–2012) worden aangewend voor de faciliteit transitielanden. De gerealiseerde uitgaven 2010 lagen op een dusdanig niveau dat in 2010 geen gebruik is gemaakt van deze mogelijkheid. De middelen blijven beschikbaar voor uitfinanciering van de verplichtingen in de komende jaren.

Markt en Spelregels

Een open internationaal handels- en investeringsverkeer en een versterkte, duurzame, internationale economische rechtsorde.

EL&I heeft zich middels haar lidmaatschap bij verschillende internationale handelsbevorderende regimes, zoals de WTO en de OESO, ingezet om de internationale handel verder te liberaliseren, protectionistische tendensen tegen te gaan en ook het duurzame karakter van internationale handel te bevorderen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is ook in de internationale context niet meer weg te denken. Het afronden van de WTO-Doha Ronde staat nog steeds hoog op de agenda van EL&I. De gevolgen van de economische crisis tonen aan dat de behoefte aan multilaterale handelsafspraken onverlet groot blijft. Vooral totdat er zekerheid is wanneer de Doha-ronde zal worden afgerond, blijven bilaterale en regionale handelsafspraken belangrijk. Zo dienen verdere studies naar de mogelijke gevolgen van vrijhandelsovereenkomsten met verschillende landen uitgevoerd te worden. Bilateraal zijn er in 2010 successen behaald waaronder verschillende vrijhandelsakkoorden en investeringsbeschermingsovereenkomsten (IBO’s) die afgerond zijn of zich in een afrondende fase bevinden.

Onderhandelingen in EU, OESO en WTO

Nederland heeft zich in de EU en in de G20 sterk gemaakt voor bestrijding van protectionisme. Protectionisme naar aanleiding van de economische crisis heeft niet de overhand gekregen, vooral door samenwerking in WTO-verband en in de G20. De WTO heeft hiertoe, samen met de OESO en UNCTAD 85, per kwartaal in kaart gebracht welke maatregelen werden genomen die handel en investeringen zouden kunnen verstoren. Nu de crisis op zijn retour is richt de aandacht zich op het ongedaan maken van de genomen verstorende maatregelen.

Nederland heeft ook zijn invloed gebruikt om open multilaterale handel veilig te stellen en te bevorderen en om de handelspolitiek van de EU tot 2020 op een goede manier vorm te geven. De hoofdpunten van deze handelspolitiek zijn: open handel en investeringen zijn goed voor groei, banen en consumenten; onderhandelen over marktopening, multilateraal in WTO-verband (afronding van de lopende onderhandelingsronde) en bilateraal met o.a. naburige en ASEAN-landen 86; en meer aandacht voor bestrijding van – oneerlijke – handelsbelemmeringen van andere landen en op wederkerigheid, vooral bij overheidsopdrachten. Daarnaast wordt duurzaamheid benadrukt en wordt bezinning aangekondigd op opwaardering van betrekkingen met de VS, China, Japan en de Russische Federatie en op betere afstemming van Europese en internationale regelgeving ten aanzien van goederen en diensten.

Maatschappelijk verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen

Nederland heeft zich actief ingezet voor de update van de OESO Richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen. De richtlijnen bevatten aanbevelingen die door de regeringen van de OESO lidstaten aan multinationale ondernemingen worden gedaan op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Begin 2010 is aangevangen met de update. Nederland heeft de voorzitter geleverd voor deze internationale werkgroep. De update is in 2010 ver gevorderd en zal naar verwachting in 2011 worden afgerond.

Voorts is in 2010 de regeling Internationaal Excelleren (operationele doelstelling 3) zodanig aangepast dat de eis om geen gebruik te maken van kinder- en dwangarbeid een plek krijgt als toetsingsgrond vóór, tijdens en na het investeringsproject. Indien aan deze eis niet wordt voldaan zal in beginsel subsidie worden teruggevorderd, tenzij een bedrijf aantoont dat het al datgene heeft gedaan dat redelijkerwijze verwacht mag worden om kinder- dan wel dwangarbeid bij het bedrijf zelf, zijn toeleverancier of de projectonderneming te voorkomen.

Tot slot is met intensieve betrokkenheid van EL&I onder leiding van het Ministerie van Financiën een wetsvoorstel opgesteld dat beoogt het niet melden van de aanwezigheid van kinder- en of dwangarbeid bij investeringsprojecten in het buitenland te kunnen beboeten. Dit wetsvoorstel is eind 2010 naar de Raad van State gegaan voor advies en zal naar verwachting in de loop van 2011 bij de Tweede Kamer worden ingediend.

Investeringsbeschermingsovereenkomsten (IBO’s)

De onderhandelingen over de IBO met Marokko zijn in 2010 afgerond. De implementatie is nu nog een kwestie van ondertekening en het doorlopen van de nationale ratificatie procedures.

De onderhandelingen over een IBO met de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) zijn in mei 2010 stukgelopen. De VAE weigerde natuurlijke bronnen in de reikwijdte van de IBO op te nemen, waardoor het belang van een IBO met de VAE voor het Nederlandse bedrijfsleven verwaarloosbaar is.

Controle uitvoer strategische goederen (militair materieel en «dual use goederen»)

Het wapenexportbeleid is tijdens de demissionaire periode door de Tweede Kamer controversieel verklaard. Door de formatieperiode en kabinetwisseling zijn verschillende stukken die naar de Kamer zijn gezonden niet in behandeling genomen. Voor 2011 staat een Algemeen Overleg geagendeerd waarbij deze stukken alsnog aan de orde zullen komen. Hierbij zullen onder andere Kamerbrieven inzake de sanctiemaatregelen Iran aan bod komen. In oktober 2010 zijn in EU verband verscherpte maatregelen aangenomen die onder meer de uitvoer van goederen voor tweeërlei gebruik naar Iran nog verder beperken dan in de eerdere sanctiemaatregelen. Deze verregaande handelsbeperkende sanctiemaatregelen hebben veel extra werk op het terrein van exportcontrole opgeleverd. De Wet Strategische Diensten is voor advies aan de Raad van State aangeboden.

Bilaterale economische samenwerking en vrijhandelsakkoorden

Basispakket

Bevorderen Internationaal Ondernemen (inkomend en uitgaand)

Internationalisering van bedrijven draagt bij aan een welvarend, duurzaam en ondernemend Nederland. Open markten verbeteren namelijk de allocatie van productiemiddelen. Dit gegeven werd bevestigd in de beleidsdoorlichting Internationaal Ondernemen 2004–2008, Terugkijken met een Blik Vooruit, die op 9 juli 2010 aan de Tweede Kamer werd aangeboden 87. Internationaal ondernemen draagt bij aan economische groei, productiviteit, innovatie en dynamiek in de economie en leidt daarmee tot een groter verdienvermogen van ons land. Ook in het afgelopen jaar heeft EL&I zich via economische diplomatie en inzet van het bedrijfsleveninstrumentarium sterk gemaakt om knelpunten voor ondernemers te ondervangen en ondersteuning te bieden bij het verzilveren van kansen. Tevens behaalde het Netherlands Foreign Investment Agency uitstekende resultaten.

Economische missies en bilaterale bezoeken

Shanghai World Expo 2010

Van 1 mei tot 31 oktober 2010 heeft Nederland met het paviljoen «Happy Street» deelgenomen aan de Expo 2010 te Shanghai. «Happy Street» ontving 8,5 miljoen van de 73 miljoen Expo-bezoekers. Verschillende Nederlandse ministeries, provincies en steden organiseerden bijeenkomsten en seminars voor hun Chinese counterparts in de VIP-ruimte van het paviljoen. Deze seminars werden, ook door Chinese genodigden, goed bezocht en zorgden voor versterking van de relaties. Enkele voorbeelden zijn seminars over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (EZ) en Energie (EZ), de «meat and feed» en»potato» dagen (LNV), logistiek (VenW), de waterweek (Provincie Zuid-Holland in samenwerking met ministerie V&W) en Vrede en Recht (gemeente Den Haag). Het Nederlandse bedrijfsleven maakte ook gebruik van de VIP-ruimte voor eigen activiteiten. DSM heeft een geheel van kunststof composiet gemaakte brug ingewijd, de NAG presenteerde een model van een zero emission vliegtuig en TNT heeft een zero emission auto onthuld voor het rondbrengen van post. De definitieve financiële balans kan pas worden opgemaakt na de ontmanteling van het paviljoen.

Tijdelijk Aanvullende Staatskredietverzekering (TASK)

De TASK-regeling is per eind december 2010 beëindigd. Deze regeling in het kader van de kredietcrisis, ingevoerd na goedkeuring door de Europese Commissie en in nauwe samenwerking met de kredietverzekeraars, bood ondersteuning bij het op peil houden van kredietlimieten bij omzetpolissen. Inmiddels is de particuliere markt voldoende hersteld . De Tweede Kamer is hierover geïnformeerd bij brief van 10 november 2010 88.

Acquisitie Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA)

Programmatisch pakket

Het gericht ondersteunen van het bedrijfsleven in kansrijke sectoren op zowel binnen- als buitenlandse markten.

Het programmatisch pakket op het terrein van internationalisering richt zich op positionering van Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen in sectoren waar Nederland sterk in is. Het biedt ondersteuning bij internationalisering, in het bijzonder op markten die sterk door overheden worden bepaald of beïnvloed en waar het bedrijfsleven zich zelfstandig lastig een plek verwerft. Economische diplomatie is ook hier een sleutelbegrip. In 2010 werden verschillende nieuwe programma’s gestart en bleek uit afgeronde 2g@there programma’s dat deze publiek-private samenwerking in veel gevallen aanzienlijke orders heeft opgeleverd voor de deelnemende bedrijven.

2g@there

In 2010 zijn 9 nieuwe programma’s worden gestart. Deze programma's richten zich op havenontwikkeling in Zuid-Afrika, de maritieme sector in Turkije, glastuinbouw in Kenia, de voedselverwerkende industrie in India, stedelijke ontwikkeling in Roemenië, mode in Frankrijk en Italië, varkens in de Oekraïne en aardappels en varkens in China. Onder het innovatieprogramma Point One werd in 2010 de tweede fase gefinancierd voor Point One China, een programma dat zich richt op nieuwe strategische samenwerkingskansen met China.

In 2010 liep een aantal programma’s af die aantoonden dat deze vorm van samenwerking voor de deelnemende bedrijven tot het binnenhalen van grote orders kan leiden. Het waterprogramma in de Verenigde Staten leidde tot zo'n € 750 mln aan orders voor de diverse partijen, het programma met de maritieme sector in Duitsland en Rusland leverde reeds tientallen miljoenen euro's op en ook het programma met Nederlandse bedrijven in de muntenindustrie bracht al minimaal € 30 mln aan opdrachten op. Het programma voor de gaming industrie, boekte in 2010 diverse successen in Japan en op het terrein van bodemsanering werden successen behaald in de samenwerking op het terrein van milieustandaarden in China.

Package 4 Growth