Artikel
De overheid biedt een financiële tegemoetkoming aan ouders of verzorgers voor de kosten van kinderen.
Algemene doelstelling
De overheid biedt ouders of verzorgers, voor de kosten voor verzorging en opvoeding van kinderen, een financiële tegemoetkoming op grond van de Algemene kinderbijslagwet (AKW). Gezinnen met een laag of middeninkomen komen daarnaast in aanmerking voor een tegemoetkoming op grond van de Wet op het kindgebonden budget (WKB). Ouders van thuiswonende gehandicapte kinderen kunnen extra financiële steun ontvangen op grond van de regeling Tegemoetkoming ouders van thuiswonende gehandicapte kinderen (TOG) en daar bovenop, voor alleenverdieners, het TOG-kopje.
Rol en verantwoordelijkheid
De Minister financiert de tegemoetkoming met uitkeringsregelingen. Hij is verantwoordelijk voor:
-
• De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van wet- en regelgeving;
-
• De vaststelling van het niveau van de tegemoetkoming op grond van de AKW, de WKB en de TOG;
-
• De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doelmatige en doeltreffende uitvoering van de AKW en de TOG door de SVB.
De Minister van Financiën is verantwoordelijk voor de rechtmatige, doelmatige en doeltreffende uitvoering van de WKB door de Belastingdienst.
Beleidsconclusies
In de uitvoering en bij de beoogde resultaten hebben zich geen bijzonderheden voorgedaan.
De AKW is zowel op 1 januari als op 1 juli 2013 niet geïndexeerd49. Laatstgenoemde als eerste onderdeel van de hervorming kindregelingen. De vereenvoudigingen in de AKW als onderdeel van de Wet vereenvoudiging regelingen SVB50 zijn door middel van het amendement Huizing/Vermeij51 uit het wetsvoorstel geschrapt. Enkele van de voorgestelde vereenvoudigingen komen terug in het wetsvoorstel hervorming kindregelingen.
De inkomensgrens waarboven de WKB afgebouwd wordt, is in verband met de Wet Uniformering Loonbegrip met € 2.750 verlaagd naar € 26.147. Het wetsvoorstel stopzetting export AKW en WKB52 is nog in behandeling bij de Eerste Kamer.
Er is een beleidsdoorlichting artikel 1053 uitgevoerd, met als belangrijkste conclusies:
-
• Het primaire doel van AKW en de WKB, namelijk ouders in de kosten van kinderen financieel tegemoetkomen, wordt bereikt. Het is aannemelijk dat deze regelingen over het algemeen ook de ontplooiingskansen van kinderen ten goede komen;
-
• Alleenstaande ouders in de bijstand ontvangen 90% Wml + kinderbijslag en kindgebonden budget. Hun besteedbaar inkomen ligt hierdoor hoger dan dat van een paar in de bijstand zonder kinderen. Impliciet wordt met die verhouding verondersteld dat de bijkomende kosten voor het eerste kind in een eenoudergezin hoger zijn dan die van de tweede volwassene bij een paar. Geconstateerd is dat dit niet strookt met de behoefte/uitgaven van de onderscheiden leefvormen (aldus onderzoek van het CBS en Nibud);
-
• Van de kwalificatieplicht in de AKW op (de aanpak van) het schoolverzuim voor kinderen van 16 en 17 jaar zonder startkwalificatie gaat volgens leerplichtambtenaren vooral een preventieve werking uit. Het curatieve effect van het middel is discutabel genoemd. Op basis van de genoemde preventieve werking en de wens jongeren krachtig te stimuleren een startkwalificatie te behalen, heeft het kabinet besloten de kwalificatieplicht in de AKW te handhaven. Het kabinet gaat met de sector na hoe het instrument beter kan worden benut.
Budgettaire gevolgen van beleid
| artikelonderdeel | Realisatie 2009 | Realisatie 2010 | Realisatie 2011 | Realisatie 2012 | Realisatie 2013 | Begroting 2013 | Verschil 2013 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Verplichtingen | – | – | – | – | 4.335.531 | 4.276.554 | 58.977 |
| Uitgaven | 58.909 | 60.757 | 4.596.445 | 4.394.526 | 4.335.531 | 4.276.554 | 58.977 |
| Inkomensoverdrachten | 58.909 | 60.757 | 4.596.445 | 4.394.526 | 4.335.531 | 4.276.554 | 58.977 |
| AKW | 0 | 0 | 3.359.500 | 3.225.000 | 3.236.910 | 3.216.380 | 20.530 |
| WKB | 0 | 0 | 1.197.736 | 1.140.214 | 1.071.121 | 1.029.700 | 41.421 |
| TOG | 58.909 | 60.757 | 34.109 | 24.100 | 23.000 | 25.262 | – 2.262 |
| Kopje TOG | 0 | 0 | 5.100 | 5.212 | 4.500 | 5.212 | – 712 |
| Ontvangsten | 828 | 13.734 | 230.986 | 242.847 | 185.843 | 154.180 | 31.663 |
De AKW en de WKB waren tot en met 2010 op de begroting van het Ministerie van Jeugd en Gezin opgenomen
A. Inkomensoverdrachten
Toelichting financiële instrumenten
A1. Algemene Kinderbijslag Wet (AKW)
De AKW biedt ouders een inkomensonafhankelijke tegemoetkoming in de kosten die het opvoeden en verzorgen van kinderen met zich mee brengt. De AKW wordt uitgevoerd door de SVB.
Budgettaire ontwikkelingen
De uitkeringslasten van de AKW komen € 21 miljoen hoger uit dan begroot. Dit komt door een nabetaling van € 11 miljoen aan de SVB over 2012 vanwege een te lage bevoorschotting in dat jaar. Daarnaast is het aantal kinderen minder dan verwacht afgenomen. Vanwege het schrappen van de AKW-onderdelen uit het wetsvoorstel deregulering SVB werd € 3,5 miljoen minder uitgegeven dan begroot.
Beleidsrelevante kerncijfers
Het aantal gezinnen en het aantal kinderen met kinderbijslag is licht gedaald.
Handhaving
De afname van het aantal geconstateerde overtredingen is het gevolg van het gebruik maken van de beschikbare gegevens door onder meer het koppelen van bestanden. Hierdoor kunnen de uitvoeringsorganisaties zoals de SVB zelf een wijziging in het inkomen constateren en verwerken in de administratie. Het aantal fraudegevallen door het niet voldoen aan de inlichtingenplicht voor het doorgeven van inkomen neemt hierdoor af. Door deze afname is ook het totale benadelingsbedrag lager.
| Realisatie 2011 | Realisatie 2012 | Realisatie 2013 | |
|---|---|---|---|
| Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000) | 3,5 | 4,3 | 2,1 |
| Totaal benadelingbedrag (x € 1 mln) | 3,2 | 2,7 | 1,7 |
A2. Wet op het Kindgebonden Budget (WKB)
Het kindgebonden budget is een inkomensafhankelijke tegemoetkoming van de overheid in de kosten van gezinnen tot een bepaald inkomen. De WKB wordt uitgevoerd door Belastingdienst/Toeslagen.
Budgettaire ontwikkelingen
Vanwege de tegenvallende economische ontwikkeling en de daaruit voortvloeiende lagere inkomens zijn de gerealiseerde uitkeringslasten van de WKB € 41 miljoen hoger dan de begrote uitkeringslasten. Lagere inkomens hebben per definitie een hoger recht op het (inkomensafhankelijke) kindgebonden budget. Daarnaast is het aantal kinderen minder dan verwacht afgenomen.
Beleidsrelevante kerncijfers
Het aantal huishoudens en het aantal kinderen met kindgebonden budget is licht gedaald.
Met ingang van het jaarverslag 2013 is de volumedefinitie in deze tabel gewijzigd. De oude definitie ging uit van het totaal aantal kinderen/huishoudens dat op enig moment in het jaar gebruik maakt van kindgebonden budget. De nieuwe definitie gaat uit van het aantal kinderen/huishoudens dat gemiddeld gedurende het jaar gebruik maakt van kindgebonden budget. Het volume valt in de nieuwe definitie lager uit
A3. Tegemoetkoming ouders van thuiswonende gehandicapte kinderen (TOG)
De TOG geeft extra financiële steun aan ouders met een thuiswonend kind met een lichamelijke of verstandelijke handicap. Het zogenaamde TOG-kopje maakt onderdeel uit van de TOG-regeling. Dit onderdeel is specifiek gericht op alleenverdienerhuishoudens. De TOG wordt uitgevoerd door de SVB.
Budgettaire ontwikkelingen
In 2013 daalde het aantal TOG-gerechtigden sneller dan verwacht. Als gevolg daarvan zijn de uitkeringslasten in 2013 € 2,3 miljoen lager uitgekomen dan begroot. In lijn met de ontwikkeling van het aantal TOG-gerechtigden is ook het aantal ontvangers van het TOG-kopje sneller gedaald dan geraamd. Hierdoor komen de uitkeringslasten van het TOG-kopje € 0,7 miljoen lager uit dan begroot.
Beleidsrelevante kerncijfers
Het aantal kinderen met recht op TOG is in het afgelopen jaar licht gedaald.
B. Ontvangsten
De ontvangsten zijn in 2013 € 32 miljoen hoger uitgekomen dan begroot. Deze ontvangsten betreffen grotendeels de terugontvangsten ten gevolge van terugvorderingen van het kindgebonden budget. Nadat de toeslagen definitief zijn toegekend worden er terugvorderingen ingesteld bij de huishoudens die meer hebben ontvangen dan waar ze recht op hadden op basis van hun vastgestelde inkomen. De daadwerkelijke terugontvangsten vinden met vertraging plaats.