A Algemene doelstelling
Via het BES-fonds wordt bewerkstelligd dat de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba middelen krijgen toebedeeld om de tussen het Rijk en eilandgebieden overeengekomen taken naar behoren uit te voeren.
B Rol en verantwoordelijkheid
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor het BES-fonds. Als fondsbeheerder draagt hij zorg voor een adequate omvang van het fonds in relatie tot de overeengekomen taakverdeling tussen Nederland en de openbare lichamen. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is systeemverantwoordelijk voor de bestuurlijke en financiële verhoudingen met de eilanden. De openbare lichamen zijn autonoom in de besteding van de vrije uitkering. Dit uitgangspunt laat onverlet dat de openbare lichamen bepaalde wettelijke taken en activiteiten dienen uit te voeren waarvan zij voor de bekostiging op de algemene middelen zijn aangewezen. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties vervult ook een coördinerende schakel tussen de openbare lichamen en de verschillende departementen. Een belangrijk instrument daarin is de zogenaamde Caribisch Nederland (CN)-week die één keer per jaar georganiseerd wordt rond het Bestuurlijk Overleg Financiële verhoudingen BES (BOFv). De CN-week biedt de mogelijkheid aan de besturen van Bonaire, Sint Eustatius en Saba om te overleggen met de departementen in Den Haag. De week moet bijdragen aan een goede relatie en samenwerking tussen de rijksoverheid en de drie eilandbesturen op bestuurlijk en ambtelijk niveau. De wet Financiën BES (FinBES) biedt – indien nodig – instrumenten voor de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties als toezichthouder en het College financieel toezicht (Cft) als adviseur richting de eilanden en de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, om financieel in te grijpen; het zogenaamde voorafgaand toezicht. Het openbaar lichaam kan in principe alleen uitgaven doen die zijn opgenomen in een door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties goedgekeurde begroting.
C Beleidsconclusies
Algemeen
Het BES-fonds is een beleidsarm fonds. De eilanden leggen verantwoording af aan de Eilandsraden over de via het BES-fonds verstrekte middelen. Om te voorkomen dat er discrepanties ontstaan tussen eilandelijke taken en financiën, toetst de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties op artikel 87 van de Wet financiën BES (systeemverantwoordelijkheid). Op grond van dit artikel dient het Rijk bij beleidsvoornemens aan te geven welke financiële gevolgen deze hebben voor de openbare lichamen.
De indexatie van de vrije uitkering heeft plaatsgevonden op basis van een actueel indexatiecijfer per eiland afzonderlijk.
Staatkundige evaluatie
In 2015 heeft de evaluatie van de uitwerking van de nieuwe staatkundige structuur van de BES plaatsgevonden. De evaluatie is uitgevoerd door een onafhankelijke evaluatiecommissie onder voorzitterschap van oud-minister Spies. De evaluatiecommissie heeft op 12 oktober 2015 het eindrapport opgeleverd (Kamerstukken II, 2015–2016, 34 300 IV, nr. 23). Het kabinet streeft naar een door zowel de eilanden als het kabinet gedragen gezamenlijk kabinetsstandpunt dat de Tweede Kamer nog voor het zomerreces 2016 kan behandelen. In de kabinetsreactie is in ieder geval aandacht voor het bestuur en coördinatie van Caribisch Nederland vanuit de Haagse departementen en hoe dit steeds effectiever kan worden vormgegeven.
Meerjarenontwikkelingsplan
In 2015 hebben de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de bestuurscolleges van Bonaire en Saba een meerjarenprogramma ondertekend. Het meerjarenprogramma van Sint Eustatius is op 1 februari 2016 door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het bestuurscollege van Sint Eustatius ondertekend. De meerjarenprogramma’s moeten zorgen voor meer gecoördineerd beleid op basis van gezamenlijke plannen en prioriteiten. De focus ligt daarbij op economische ontwikkeling, armoedebestrijding en kinderrechten. De aanpak van de verbetering van de kinderrechten is gestart.
De afronding van de samenwerkingsprogramma’s met de landen verloopt volgens plan.
Op het gebied van economische samenwerking zijn op basis van extern onderzoek aanbevelingen gedaan die deels zijn geëffectueerd.
D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid
Beleidsartikel 1 BES-Fonds
| 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | Realisatie 2015 | Oorspronkelijk vastgestelde begroting 2015 | Verschil 2015 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Verplichtingen: | 28.154 | 35.519 | 35.688 | 38.786 | 46.939 | 31.938 | 15.001 | |
| Uitgaven: | 25.128 | 38.545 | 35.688 | 38.686 | 46.586 | 31.938 | 14.648 | |
| 1.1 | BES-fonds | 25.128 | 38.545 | 35.688 | 38.686 | 46.586 | 31.938 | 14.648 |
| Opdrachten | 56 | 46 | 0 | 98 | 100 | – 2 | ||
| Onderzoek | 56 | 46 | 0 | 98 | 100 | – 2 | ||
| Bijdragen aan medeoverheden | 38.489 | 35.642 | 38.686 | 46.488 | 31.838 | 14.650 | ||
| Overige uitkering | 3.241 | 1.204 | 0 | 0 | 60 | – 60 | ||
| Vrije uitkering | 35.248 | 34.438 | 38.686 | 46.488 | 31.778 | 14.710 | ||
| Ontvangsten: | 25.128 | 38.545 | 35.688 | 38.686 | 46.586 | 31.938 | 14.648 | |
E Toelichting op de financiële instrumenten
1.1 BES-fonds
Bijdrage aan medeoverheden
Vrije uitkering
De vrije uitkering omvat de vrij besteedbare middelen voor de openbaar lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba waarmee zij hun publieke taken uitvoeren. De hoogte van de vrije uitkering wordt vastgesteld in US dollars. Overeengekomen is dat het valutarisico samenhangend met schommelingen in de koers van de dollar ten opzichte van de euro bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties rust. De overschrijding van de vrije uitkering van € 14,7 mln. is toe te schrijven aan het negatieve wisselkoersresultaat (€ 7,9 mln.), hogere uitgaven aan fondsen ten behoeve van kwantitatief en kwalitatief drinkwater (€ 5,0 mln.) die vanuit het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) via de Vrije uitkering aan eilanden beschikbaar zijn gesteld en de complete toevoeging van de indexatie over het jaar 2015 (€ 0,8 mln.). Het resterende bedrag (€ 1,0 mln.) is toegelicht in de eerste suppletoire begroting.
Ontvangsten
Artikel 88, derde lid van de Wet financiën BES regelt dat bij (begroting)wet voor ieder uitkeringsjaar een bedrag aan middelen van het Rijk wordt afgezonderd ten behoeve van het BES-fonds. De uitgaven en de afgezonderde inkomsten over ieder uitkeringsjaar zijn aan elkaar gelijk.