Artikel
Algemene doelstelling
De overheid bevordert de maatschappelijke samenhang en sociale stabiliteit door participatie en inburgering van iedereen met een migrantenachtergrond. Resultaat is dat genoemde personen, net als iedere andere burger, zelfredzaam zijn en – naar vermogen – deelnemen aan de samenleving.
Bij het integratiebeleid ligt de nadruk op de participatie van de individuele migrant. Daarbij wordt een beroep op de migrant gedaan om middels de in Nederland aanwezige kansen en mogelijkheden zijn of haar capaciteiten ten volle te benutten. Ten aanzien van het maatschappelijk verkeer is het uitgangspunt dat migranten de in Nederland geldende normen en waarden erkennen. Resultaat is dat genoemde personen, net als iedere andere burger, zelfredzaam zijn en – naar vermogen – deelnemen aan de samenleving.
Rol en verantwoordelijkheid
De Minister stimuleert met behulp van onder andere financiële instrumenten de zelfredzaamheid en deelname aan de samenleving van migranten. Hij financiert inkomensondersteuning met een sociaal leenstelsel en een uitkeringsregeling (remigratieregeling). Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:
-
• De vormgeving, het onderhoud en de werking van het inburgeringstelsel;
-
• De visie en samenhang van het integratiebeleid en de daarvoor benodigde kennis;
-
• Het aanspreken van de vakdepartementen op hun verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat reguliere voorzieningen toegankelijk en effectief zijn voor alle burgers;
-
• De uitvoering van de Remigratiewet, de Wet inburgering en de Wet inburgering buitenland.
Beleidsconclusies
Het jaar 2015 stond in het teken van de toenemende stroom vluchtelingen naar Europa. Er werden maatregelen getroffen om aan deze problematiek het hoofd te bieden. Een belangrijke stap in dit kader vormde het afsluiten van het Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom tussen Rijk, Provincies en Gemeenten. Daarbij werd in het kader van de integratie van vergunninghouders afgesproken dat het budget voor maatschappelijke begeleiding in 2016 en 2017 zal worden verhoogd en dat de vergunninghouders na deelname aan een daarop gericht traject een participatieverklaring zullen ondertekenen.
De uitvoering van maatregelen in het kader van het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme ligt goed op schema. Dat blijkt onder meer uit de oprichting van de Expertise-unit Sociale Stabiliteit en het Steunpunt Familieondersteuning. Voorts zijn verschillende organisaties ondersteund om de weerbaarheid binnen islamatische gemeentschappen te vergroten en om jihadistische propaganda tegen te gaan. Ook vond in dit kader ondersteuning van gemeenten plaats. Over deze en andere activiteiten is de Tweede Kamer om de vier maanden geïnformeerd via voortgangsrapportages, zoals bijvoorbeeld de 4e voortgangsrapportage actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme.
In de begroting 2015 heeft de Minister beleidswijzigingen aangekondigd betreffende de aanscherping van de inburgeringeisen en het uitvoeren van een integratieakkoord met werkgevers op de terreinen taal en werk voor kwetsbare groepen. De eerste beleidswijziging betreft het opnemen in het inburgeringsexamen van een onderdeel oriëntatie op de Nederlandse arbeidsmarkt (ONA), inclusief diplomawaardering of indiceren onderwijsniveau, en is op 1 januari 2015 in werking getreden. De maatregel geldt voor nieuwkomers die na 1 januari 2015 verplicht zijn in te burgeren en beoogt vergunninghouders zo snel mogelijk naar werk toe te leiden. Hiermee is een voornemen uit het Regeerakkoord ingelost.
De tweede beleidswijziging was gericht op werkgevers, die zich met de ondertekening van het Taalakkoord zouden binden aan de afspraak te werken aan de taalvaardigheid van hun werknemers in de verwachting dat dit ook voor het bedrijf goed zal zijn. Met 70 ondertekenaars van het akkoord uit ruim 20 verschillende sectoren en branches is er een belangrijk bestand met organisaties die als voorbeeld dienen voor andere werkgevers in hun branche en voor hun branche-organisatie. Het Taalakkoord werkgevers zal waar mogelijk verbonden worden met de regionale Taalakkoorden in het kader van het Actieprogramma Tel mee met taal.
Naast dataverzameling en monitoring voor beleidsdoeleinden deed het SCP in 2015 op verzoek van de Minister van SZW onderzoek naar de mate waarin er in Nederland sprake is van «groepen op afstand». In de studie Werelden van Verschil concludeerde het SCP dat geen van de vier grote migrantengroepen is te kwalificeren als groep op afstand. Tegelijkertijd stelde het SCP vast dat Turkse en Marokkaanse Nederlanders sterk het gevoel hebben dat zij niet als individu worden behandeld, maar vooral op hun etnische herkomst en op hun religieuze achtergrond worden beoordeeld. De uitkomsten van dit onderzoek bieden nadrukkelijk ondersteuning voor de lopende beleidsmaatregelen zoals discriminatiebestrijding. De publicatie vormt tevens de basis voor een brede maatschappelijke dialoog over in- en uitsluiting en het opstellen van een nationaal actieplan discriminatie dat in 2016 aan de Tweede Kamer zal worden voorgelegd.
Ook op het terrein van integratie is de beleidsveranwoordelijkheid de laatste jaren verschoven naar lokale partijen. Het Ministerie van SZW ondersteunt de beleidsontwikkeling en -uitvoering via de beschikbaarstelling van gegevens op buurtniveau over de stand en ontwikkeling van integratie. Deze informatie is verzameld op de website www.buurtintegratie.nl.
Budgettaire gevolgen van beleid
| artikelonderdeel | Realisatie 20111 | Realisatie 20121 | Realisatie 2013 | Realisatie 2014 | Realisatie 2015 | Begroting 2015 | Verschil 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Verplichtingen | – | – | 87.409 | 97.515 | 148.410 | 123.166 | 25.244 |
| Uitgaven | 0 | 238.495 | 95.434 | 94.761 | 145.465 | 123.166 | 22.299 |
| Inkomensoverdrachten | – | – | – | 40.761 | 45.714 | 39.064 | 6.650 |
| Remigratieregeling | – | – | – | 39.266 | 44.834 | 38.564 | 6.270 |
| Inburgering | – | – | – | 1.495 | 880 | 500 | 380 |
| Subsidies | 0 | 12.198 | 13.016 | 8.504 | 6.641 | 7.263 | – 622 |
| Forum | 0 | 5.885 | 5.795 | 5.546 | 2.845 | 3.240 | – 395 |
| Landelijk Overleg Minderheden (LOM) | 0 | 3.280 | 6.191 | 326 | 1.101 | 1.373 | – 272 |
| Vluchtelingenwerk | 0 | 3.033 | 1.030 | 1.030 | 1.030 | 1.032 | – 2 |
| Overige subsidies | – | – | – | 1.602 | 1.665 | 1.618 | 47 |
| Opdrachten | 0 | 10.102 | 16.843 | 12.504 | 8.738 | 20.894 | – 12.156 |
| Programma inburgering | 0 | 8.523 | 11.037 | 5.721 | 2.927 | 14.665 | – 11.738 |
| Programma integratie | 0 | 1.579 | 4.103 | 5.083 | 4.111 | 4.529 | – 418 |
| Remigratie | 0 | 0 | 1.703 | 1.700 | 1.700 | 1.700 | 0 |
| Bijdrage aan mede-overheden | 0 | 166.776 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Gemeenten | 0 | 166.776 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Bijdrage aan agentschappen | 0 | 4.201 | 11.000 | 7.950 | 8.943 | 9.300 | – 357 |
| DUO | 0 | 4.201 | 11.000 | 7.950 | 8.943 | 9.300 | – 357 |
| Bijdrage aan ZBO's/RWT's | 0 | 41.061 | 51.605 | 8.759 | 27.282 | 9.240 | 18.042 |
| SVB | 0 | 36.852 | 38.156 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| COA | 0 | 4.209 | 13.449 | 8.759 | 27.282 | 9.240 | 18.042 |
| Leningen | 0 | 4.157 | 2.970 | 16.283 | 48.147 | 37.405 | 10.742 |
| DUO | 0 | 4.157 | 2.970 | 16.283 | 48.147 | 37.405 | 10.742 |
| Ontvangsten | 0 | 3.578 | 178.858 | 7.933 | 4.357 | 1.000 | 3.357 |
A. Inkomensoverdrachten
Toelichting financiële instrumenten
Budgettaire ontwikkelingen
De hogere dan begrote uitgaven voor de Remigratieregeling (€ 6,6 miljoen) worden veroorzaakt doordat er in 2015 meer personen geremigreerd zijn dan aanvankelijk geraamd.
DUO keerde op grond van de oude Wet Inburgering in 2015 nog vergoedingen uit aan inburgeraars die zonder hulp van de gemeente hun inburgeringdiploma hebben behaald of die op een hoger niveau een examen Nederlands hebben afgelegd dan strikt genomen noodzakelijk zou zijn. SZW stelt de middelen voor deze vergoedingen beschikbaar.
In 2015 viel het aantal inburgeraars dat voor de uitkering in aanmerking komt hoger uit dan werd voorzien. Dat resulteerde in € 0,4 miljoen hogere uitgaven dan begroot.
Beleidsrelevante kerncijfers
Resultaten van het beleid op het punt van de remigratie worden uitgedrukt in het aantal remigranten met een periodieke uitkering.
B. Subsidies
De uitgaven bij het instrument Subsidies komen € 0,6 miljoen lager uit dan begroot. Dat hangt samen met de verstrekking van minder subsidies dan verwacht in het kader van de Kennisinfrastructuur, waarmee in 2015 is gestart, en lagere kosten bij de afwikkeling van het LOM.
C. Opdrachten
C1. Programma Inburgering
Budgettaire ontwikkelingen
De uitgaven voor het Programma Inburgering zijn € 11,7 miljoen lager uitgekomen dan begroot. Dit wordt veroorzaakt doordat bij de begrotingsopstelling 2015 voorziene uitgaven op het terrein van inburgering naar 2016 zijn verschoven. Het gaat daarbij onder meer om de financiële gevolgen van de uitspraak van het Europese Hof van Justitie betreffende het inburgeringsexamen buitenland in relatie tot gezinshereniging, en enkele trajecten Europese aanbesteding. In deze gevallen werd de uitwerking pas eind 2015 afgerond, waardoor uitgaven naar 2016 verschuiven.
Beleidsrelevante kerncijfers
De kerncijfers op het terrein van de inburgering betreffen de op dit beleidsterrein bereikte resultaten en zijn niet direct te koppelen aan de budgettaire ontwikkelingen op dit terrein. De uitgaven betreffen namelijk het ontwikkelen en beheren van het inburgeringssysteem. De kerncijfers hebben zowel betrekking op het aantal (geslaagde) inburgeraars, voorbereiding op inburgering en maatschappelijke begeleiding betreffende asielgerechtigde nieuwkomers als op het sociaal leenstelsel. Vanaf 1 januari 2013 zijn nieuwkomers zelf verantwoordelijk voor hun inburgering en de bekostiging daarvan. Voor dit laatste kunnen zij een lening aanvragen bij DUO. Asielgerechtigden kunnen aanspraak maken op een voorziening voor hun inburgering. Dat loopt eveneens via het leenstelsel. De lening behoeft – onder voorwaarden – door deze groep niet terugbetaald te worden.
Met name door de sterke stijging van het aantal asielmigranten komt de realisatie van het aantal door DUO verstuurde kennisgevingen, het aantal toegekende leningen, het aantal asielgerechtigden dat heeft deelgenomen aan de voorinburgering van COA, en de deelname aan maatschappelijke begeleiding bij gemeenten een stuk hoger uit dan de raming.
| Realisatie 2013 | Realisatie 2014 | Realisatie 2015 | Begroting 2015 | Verschil 2015 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Inburgeringsplichtige nieuwkomers die een kennisgeving van DUO krijgen (x 1.000 personen, ultimo)1 | 11 | 19 | 26 | 15 | 11 |
| Inburgeraars die slagen voor het inburgeringexamen of NT2-examen (x 1.000 personen, ultimo)1 | 17 | 13 | 7 | 10 | – 3 |
| Asielgerechtigde nieuwkomers die deelnemen aan de voorbereiding op inburgering in de opvang van COA (x 1.000 personen, ultimo)2 | 2,6 | 5,6 | 10,3 | 3,0 | 7,3 |
| Asielgerechtigde nieuwkomers die deelnemen aan de maatschappelijke begeleiding door gemeenten (x 1.000 personen, ultimo)2 | 1,7 | 5,9 | 13 | 5,0 | 7,8 |
| Aantal aan inburgeraars toegekende leningen (x 1.000 personen, ultimo)1 | 2,6 | 9,8 | 18 | 7,0 | 11 |
C2. Programma Integratie
Budgettaire ontwikkelingen
De uitgaven voor het Programma Inburgering zijn € 0,4 miljoen lager uitgekomen dan begroot. Dat is het gevolg van een combinatie van langere looptijden voor aanbestedingstrajecten, waardoor de uitgaven in 2016 zullen vallen, en van een aantal opdrachten dat is vervallen.
C3. Remigratie
De uitgaven aan het Nederlands Migratie Instituut worden hier verantwoord en zijn conform het begrote uitgavebedrag.
D. Bijdrage aan agentschappen
De gerealiseerde uitgaven aan DUO zijn nagenoeg gelijk aan de begroting.
E. Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s
De gerealiseerde uitgaven aan het COA zijn € 18 miljoen hoger dan begroot. Het betreft uitgaven die door en via het COA worden gedaan op het terrein van voorinburgering respectievelijk maatschappelijke ondersteuning van asielmigranten. Als gevolg van de grote vluchtelingenstroom richting Europa c.q. Nederland is het aantal asielmigranten substantieel boven de raming uit de begroting 2015 uitgekomen.
F. Leningen
De hoger dan begrote uitgaven aan via DUO verstrekte leningen (€ 10,7 miljoen) zijn het gevolg van de eerder vermelde volumeontwikkeling in de vluchtelingenstroom waardoor ook het aantal aanvragen en toekenningen van leningen toeneemt.
G. Ontvangsten
In 2015 werd ruim € 3,4 miljoen meer ontvangen dan bij de begrotingsopstelling werd voorzien. Dit is het gevolg van verrekeningen met het UWV in het kader van de Remigratiewet.