3.1.1. Kerncijfers

De kerncijfers in tabel 7 schetsen een beeld van de Zorgverzekeringswet (Zvw).

Vanaf de ontwerpbegroting 2017 zullen de kerncijfers niet meer worden opgenomen in het FBZ, maar uitsluitend in de Staat van Volksgezondheid en Zorg, een online publicatie van het RIVM.

3.1.2. Verticale ontwikkeling van de Zvw-uitgaven en -ontvangsten

De verticale toelichting bevat een cijfermatig overzicht van de budgettaire veranderingen die zich hebben voorgedaan sinds de ontwerpbegroting 2015. Voor een meer gedetailleerde toelichting op de veranderingen wordt verwezen naar de verdiepingsparagraaf 6.

Tabel 8 laat vanaf de stand ontwerpbegroting 2015 de verticale ontwikkeling van de Zvw-uitgaven en -ontvangsten zien.

Uitgaven

Mee- en tegenvallers

Actualisering Zvw-uitgaven

De belangrijkste mutaties uit tabel 8A worden hieronder nader toegelicht.

Eerstelijnszorg

De onderschrijding van circa € 154 miljoen is het saldo van diverse mee- en tegenvallers op de verschillende deelsectoren binnen de eerstelijnszorg. De grootste onderschrijding doet zich voor bij de huisartsenzorg (€ 105 miljoen), maar daarnaast doen zich meevallers voor bij de uitgaven voor fysiotherapie, dieetadvisering, zintuiglijk gehandicapten, verloskunde en kraamzorg. Tegenover deze meevallers staan tegenvallers in de sectoren multidisciplinaire zorg, mondzorg en ergotherapie.

Genees- en hulpmiddelen

De neerwaartse bijstelling van de uitgaven aan genees- en hulpmiddelen van ruim € 264 miljoen vindt haar oorsprong in de neerwaartse bijstelling van de raming naar aanleiding van realisatiegegevens over 2014 (€ 271 miljoen) zoals gemeld in de eerste suppletoire wet 2015, de opwaartse bijstelling bij de hulpmiddelen zoals gemeld in de ontwerpbegroting 2016 (circa € 3 miljoen) en de opwaartse bijstelling van de ramingen naar aanleiding van realisatiegegevens over 2015 (€ 4 miljoen).

De opwaartse bijstelling bij de uitgaven voor genees- en hulpmiddelen naar aanleiding van realisatiegegevens over 2015 (€ 4 miljoen) betreft een tegenvaller bij de geneesmiddelen (€ 95 miljoen) en een meevaller bij de hulpmiddelen (€ 91 miljoen).

Bij de geneesmiddelen blijkt dat de structurele neerwaartse bijstelling van de actualisering 2014 van (€ 188 miljoen) gedeeltelijk doorwerkt in 2015. Dit wordt voornamelijk verklaard doordat er nieuwe geneesmiddelen het GVS zijn ingestroomd en het effect van deze geneesmiddelen op de totale kosten groter is dan waarmee in de raming rekening werd gehouden.

Herverdelingseffecten Zvw

Op basis van de realisatiecijfers 2014 AWBZ voor zowel de zorg in natura als het pgb is de raming aan de hand van de beschikbare modellen afgezet tegen de realisatie. Daarbij is ook bekeken wat de daaruit volgende verschuivingen tussen de verschillende domeinen zouden moeten zijn. Per saldo is sprake van een opwaartse bijstelling van de uitgaven voor de Zvw.

Beleidsmatige mutaties

Tarieven tandheelkunde

De NZa heeft de maximumtarieven in de tandheelkundige zorg verlaagd. Dit heeft geleid tot lagere uitgaven aan tandheelkundige zorg binnen het verzekerd pakket.

Darmkankerscreening

Bij de uitvoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker is naar voren gekomen dat de kosten die instellingen maken voor het vervolgonderzoek naar aanleiding van de eerste screeningen hoger zijn dan waarmee in de oorspronkelijke ramingen rekening is gehouden. Tegelijkertijd blijkt het aantal vervolgonderzoeken hoger te zijn dan eerder werd verwacht. Daarom is hiervoor € 25 miljoen extra beschikbaar gesteld.

Additionele ruimte geneesmiddelen

Net als in 2014 werd verwacht dat voor 2015 niet alle groeiruimte benodigd is. Dit is onder andere het gevolg van uit patent lopen van geneesmiddelen, het preferentiebeleid en de gematigde volumeontwikkeling.

Overheveling subsidieregeling kwaliteitsimpuls personeel ziekenhuiszorg

Dit betreft een overheveling van premiegefinancierde middelen die waren gereserveerd voor de UMC’s als gevolg van het inhouden van de ILO als onderdeel van de afspraken uit het Zorgakkoord. Door toevoeging aan de subsidieregeling kwaliteitsimpuls personeel ziekenhuiszorg vloeien de middelen terug naar de UMC’s.

Dekking ophoging budget eerstelijnsverblijf

De noodzakelijk gebleken verhoging van het budget voor eerstelijnsverblijf is deels gedekt binnen de Zvw en deels binnen de Wlz.

Uitstel overgang eerstelijnsverblijf naar Zvw

De voor 2015 geplande overheveling van het eerstelijnsverblijf van de Wlz naar de Zvw is uitgesteld naar 2017. Hierdoor vloeiden de middelen terug naar de Wlz.

P&M-intensivering beleidsbrief Kwaliteit loont

In februari 2015 is met betrekking tot de voorgenomen wijziging van artikel 13 van de Zvw een alternatief pakket maatregelen gepresenteerd, waarmee langs de weg van kwaliteitsverbetering besparingen op de zorgkosten kunnen worden gerealiseerd. Kern van de maatregelen is dat het voor patiënten, zorgverleners en verzekeraars lonender wordt om te kiezen voor de beste zorg. Daarnaast wordt de positie van de patiënt versterkt en het evenwicht in de sector bevorderd. De Tweede Kamer is bij brief d.d. 6 februari 2015 (TK 31 765, nr. 116) over het pakket maatregelen geïnformeerd. In het pakket zit ook een aantal personele en materiële intensiveringen. De maatregelen om kwaliteit leidend en lonend te maken, om de kwaliteitseisen aan het zorgaanbod aan te scherpen en om de transparantie van de kwaliteit te vergroten en om het evenwicht in de zorgsector te bevorderen, hebben geleid tot een investering in capaciteit van € 10 miljoen in 2015. Het betreft intensiveringen bij het CIBG, de IGZ, de ACM en de NZa.

IJklijnmutatie beleidsbrief Kwaliteit loont

De gereserveerde middelen in verband met de beleidsbrief Kwaliteit loont zijn overgeheveld naar de begroting van VWS.

Nominaal en onverdeeld

Er is sprake van vrijval op de post nominaal en onverdeeld. Deze ruimte is met name een gevolg van het verschil tussen de oorspronkelijk beschikbaar gestelde middelen voor groei in de curatieve zorg en de in de verschillende zorgakkoorden gemaakte afspraken over de toegestane groei in die sectoren en de op grond daarvan niet benodigde middelen voor loon- en prijsbijstelling.

Herverdelingseffecten Zvw

Deze mutatie is het saldo van enkele verschuivingen van de Zvw naar het jeugddomein en vice versa.

Schadevergoeding Erasmus MC

In een bindend advies is de schadevergoeding die VWS aan Erasmus MC moet betalen vanwege het niet nakomen van twee toezeggingen uit 2009 vastgesteld op € 235,9 miljoen (stand ultimo 2014). Erasmus MC lijdt schade als gevolg van handelingen en investeringen die het zonder de toezeggingen niet zou hebben verricht respectievelijk gedaan. Erasmus MC heeft op basis van de toezeggingen een nieuwbouwproject met een onrendabele top (lasten ongedekt door relevante inkomsten) ondernomen en zou zonder de toezeggingen een dergelijk nieuwbouwproject niet hebben uitgevoerd (zie TK 25 268, nrs. 120 en 126). VWS heeft in 2015 € 85 miljoen betaald; ook in 2016 wordt € 85 miljoen betaald, het restant in 2017. Voor de betaling in 2015 is via een kasschuif € 81 miljoen toegevoegd aan de € 4 miljoen die voor 2015 waren gereserveerd. Aangezien de schadevergoeding die VWS aan Erasmus MC moet betalen wordt betaald vanuit de VWS-begroting, zijn de hiervoor gereserveerde middelen overgeheveld naar de VWS-begroting. Ze zijn blijven behoren tot het BKZ (begrotingsgefinancierde BKZ-uitgaven).

Overige

Deze post is het saldo van verschillende beleidsmatige mutaties.

Technische en nominale mutaties

Nominale ontwikkeling

De raming van de loon- en prijsbijstelling is aangepast op basis van actuele macro-economische inzichten van het Centraal Planbureau (CPB).

Financieringsmutatie ziekenvervoer

Voor deze sector worden de budgetten vastgesteld door de NZa, terwijl de financiering van de sectoren wordt verantwoord door het Zorginstituut Nederland. Als gevolg van het tijdsverloop dat er zit tussen het moment waarop de NZa de budgetten voor de regionale ambulancevoorzieningen vaststelt en de uiteindelijke financiering, kan sprake zijn van financieringsvoorsprongen of financieringsachterstanden.

3.1.3. Zorgakkoorden

In de afgelopen jaren zijn met betrokken partijen in de medisch-specialistische zorg, de geneeskundige ggz, de huisartsenzorg en de wijkverpleging akkoorden gesloten. In die akkoorden zijn ook budgettaire afspraken opgenomen met een gematigde, maximaal toegestane groei in toekomstige jaren.

Op basis van het voorlopige beeld voor de jaren 2014 en 2015 laten de zorgakkoorden msz, ggz en huisartsen onderschrijdingen zien. Voor de ggz en de huisartsen loopt de onderschrijdingstrend zelfs terug tot de start van het betreffende zorgakkoord. De wijkverpleging laat voor 2015 een geringe overschrijding zien. De voorlopige resultaten weerspiegelen in het algemeen de succesvolle werking van de afgesloten zorgakkoorden waarbij de zorgverzekeraars en zorgaanbieders erin zijn geslaagd de zorgkosten te beteugelen door onder meer een strikter inkoopbeleid te handhaven. Specifiek voor de GGZ zijn de substitutie naar de POH-ggz en de verschuiving van specialistische ggz naar de generalistische basis ggz mogelijke verklaringen.

In deze paragraaf wordt voor bovengenoemde sectoren nadere informatie gegeven over de (voorlopig) gerealiseerde uitgaven in de afgelopen jaren.

Toelichting

Bij de instellingen voor medisch-specialistische zorg is in 2012 en 2013 een overschrijding geconstateerd van circa 3,3% respectievelijk circa 2,3% (€ 555 miljoen respectievelijk € 419 miljoen) ten opzichte van het afgesproken kader. Deze overschrijdingen zijn inclusief de verrekenbedragen uit het transitiemodel die totaal € 470 miljoen in 2012 bedragen en € 389 miljoen in 2013. Met de sector is afgesproken dat de besluitvorming over de overschrijdingen 2012 en 2013 wordt gebaseerd op de overschrijding exclusief de verrekenbedragen. Gecorrigeerd voor deze verrekenbedragen is de overschrijding € 85 miljoen (2012) en € 30 miljoen (2013). Over de overschrijding 2012 heeft reeds definitieve besluitvorming plaatsgevonden. Zoals aangegeven in de brief aan de NZa van 31 maart 2015 (TK 29 248, nr. 282) is eenmalig € 70 miljoen in mindering gebracht op het beschikbare macrokader 2016. Over de verrekening van de overschrijding 2013 vindt uiterlijk 1 mei 2016 besluitvorming plaats.

Toelichting

Voor de afspraken met de vrijgevestigd medisch specialisten over budgettaire beheersing in het kader van het beheersmodel zijn de omzetcijfers van de NZa leidend. De definitieve vaststelling door de NZa laat zien dat de totale omzet van de vrijgevestigd medisch specialisten onder het afgesproken plafond zat: € 32 miljoen in 2012, € 90 miljoen in 2013 en € 130 miljoen in 2014. In de verdiepingsbijlage wordt de actualisatie bij de vrijgevestigd medisch specialisten verwerkt conform schadelastcijfers van het Zorginstituut Nederland. Van 2015 vallen de vrijgevestigd medisch specialisten onder de sector medisch-specialistische zorg.

Toelichting

Bij de geneeskundige geestelijke gezondheidszorg zijn de uitgaven in 2013 en 2014 binnen de afgesproken kaders gebleven; over 2013 is de onderschrijding circa € 202 miljoen (circa 5% van het kader) en over 2014 circa € 290 miljoen (circa 7% van het kader). Het zeer voorlopige cijfer over 2015 (€ 3.392 miljoen versus € 3.587 miljoen) geeft een onderschrijding aan van € 195 miljoen; circa 5% van het kader. De onderschrijdingen in 2013 en 2014 lijken zich, zij het in wat mindere mate, derhalve voort te zetten in 2015. Gelet op de hoge mate van onzekerheid wordt het jaar 2015 niet verwerkt in het jaarverslag.

Toelichting

In het jaar van het Convenant Huisartsenzorg (2013) zijn de uitgaven binnen het afgesproken kader voor 2013 gebleven: op basis van actuele cijfers van het Zorginstituut Nederland is dat jaar sprake van een onderschrijding van € 83 miljoen. Het Bestuurlijk akkoord Eerste lijn voor 2014 (en latere jaren) betreft zowel de huisartsenzorg als de multidisciplinaire zorgverlening. Op basis van de actuele gegevens van het Zorginstituut is per saldo sprake van een onderschrijding van € 15 miljoen (2014) en € 74 miljoen (2015).

Toelichting

In het eerste jaar van het Onderhandelaarsresultaat zijn de uitgaven niet binnen het afgesproken kader voor 2015 gebleven: op basis van actuele cijfers van het Zorginstituut Nederland is dat jaar sprake van een overschrijding van € 38 miljoen.

In onderstaande figuur is een actueel beeld van de financiële resultaten van de zorgakkoorden opgenomen, die met de verschillende sectoren zijn afgesproken. Een negatief percentage betekent dat de totale uitgaven in de betreffende sector onder het afgesproken financiële kaders liggen. Uit dit overzicht blijkt dat de akkoorden in belangrijke mate bijdragen aan de beheersing van de zorguitgaven. Voor de instellingen van medisch-specialistische zorg geldt dat in 2012 en 2013 sprake was van een overschrijding die mede het gevolg is van incidentele transitiekosten samenhangend met de invoering van de nieuwe prestatiebekostiging. Het jaar 2015 is voor de sectoren medisch-specialistische zorg en de ggz nog zeer voorlopig, maar is ter indicatie wel opgenomen in de grafiek. De huisartsenzorg laat over alle jaren een onderschrijdend beeld zien.

Figuur 2: Actueel beeld van de financiële resultaten van de zorgakkoorden

Bedragen x € 1 miljoen.