A. Algemene doelstelling

De kwaliteit van het onderwijs wordt gewaarborgd door de beschikbaarheid van voldoende personeel van voldoende kwaliteit voor alle onderwijsdeelnemers.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor een onderwijsstelsel dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten en ambities van individuele leerlingen/studenten en bij de behoefte van de maatschappij. De leraar en de schoolleider zijn daarbij cruciaal.

Financieren

De Minister draagt bij aan het lerarenbeleid op scholen door het financieren van de onderwijssectoren voor een betere beloning van docenten en van projecten op het gebied van arbeidsmarkt- en personeelsbeleid. Dit via aanvullende bekostiging, subsidies en opdrachten.

Stimuleren

De Minister is verantwoordelijk voor de uitvoering van directe stimuleringsmaatregelen ten behoeve van de ontwikkeling van de kwaliteit en professionaliteit van docenten en het bijdragen aan een aantrekkelijk beroep. De thema’s zijn te vinden in «Lerarenagenda 2013–2020: de leraar maakt het verschil» en de daarmee samenhangende convenanten en bestuursakkoorden die met belanghebbenden zijn afgesloten.

Regisseren

De Minister draagt verantwoordelijkheid voor het borgen van de onderwijskwaliteit van scholen. Om deze verantwoordelijkheid waar te maken levert zij een bijdrage aan het zorgen voor voldoende docenten van voldoende kwaliteit. Zij doet dat door wetten en regels uit te vaardigen voor goed bestuur, door een dialoog te voeren met en toezicht te houden op belanghebbenden, en zo nodig actief regie te voeren.

Indicatoren/kengetallen

De indicatoren voor het arbeidsmarkt- en personeelsbeleid worden beschreven in het beleidsverslag en in Trends in Beeld. Het Dashboard Lerarenagenda geeft een beeld van de kwantitatieve voortgang voor alle zeven agendalijnen van de Lerarenagenda.

C. Beleidsconclusies

Het beleid, zoals voorgenomen in de begroting 2016 voor het arbeidsmarkt- en personeelsbeleid, is overeenkomstig uitgevoerd. Zo zijn de maatregelen (lerarenbeurs, registers, kwaliteit lerarenopleidingen etc.) voor het stimuleren van de professionele ontwikkeling van leraren en het op peil houden van de omvang en kwaliteit van de lerarenpopulatie voortgezet. In het beleidsverslag wordt een en ander nader toegelicht.

Het afgelopen jaar is gewerkt aan de implementatie van de bestuurlijke afspraken en het realiseren van de doelen van de Lerarenagenda. Het wetsvoorstel over het lerarenregister is in 2016 door de Tweede Kamer aangenomen. Er zijn verder positieve ontwikkelingen te zien, zoals de verbetering van de kwaliteit van pabo’s, de begeleiding van starters in het voortgezet onderwijs en het HRM-beleid in het mbo. Er zijn ook onderwerpen waar het beter kan. Voorbeelden zijn: de aandacht voor het beroepsonderwijs in de lerarenopleidingen, de begeleiding van startende leraren in het po en het HRM-beleid in het po en vo.

Zie voor verdere informatie over de resultaten en de oorzaken, de voortgangsrapportage van de Lerarenagenda, zoals die in november 2016 aan de Tweede Kamer is aangeboden. Daar wordt ook ingegaan op de intensivering van de samenwerking tussen de onderwijssectoren om de ambities van de Lerarenagenda dichterbij te brengen. Voor de kwantitatieve ontwikkeling van vraag en aanbod op de onderwijsarbeidsmarkt voor po, vo en mbo op de lange termijn, is er de arbeidsmarktbrief van november 2016.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de instrumenten

De realisatie van de uitgaven 2016 ligt € 42,3 miljoen lager dan oorspronkelijk begroot. De realisatie van de ontvangsten is € 6,3 miljoen hoger dan oorspronkelijk begroot.

Bekostiging

Aanvullende bekostiging

Tegemoetkoming kosten opleidingsscholen

In totaal is aan de tegemoetkoming kosten opleidingsscholen € 24,6 miljoen uitgegeven. Dit is € 3,8 miljoen minder dan begroot. De opleidingsscholen ontvangen deze aanvullende bekostiging om gezamenlijk leraren op de werkplek op te leiden. In 2016 zijn er 54 opleidingsscholen (samenwerkingsverbanden van één of meer lerarenopleidingen met één of meer scholen voor po, vo en mbo) en 25 aspirant opleidingsscholen. De realisatie blijft achter op de begrote bedragen omdat het aantal studenten (bepalend voor het niveau van de bekostiging) op de betreffende scholen nog niet het maximum heeft bereikt dat in de aanvullende bekostigingsregeling is opgenomen.

Subsidies

Aan subsidies is € 34,7 miljoen minder uitgegeven dan begroot.

Lerarenbeurs/zij-instroom

In totaal is er op de lerarenbeurs € 106,9 miljoen en op de regeling zij-instroom € 8,6 miljoen uitgegeven.

De lerarenbeurs bestaat uit een tegemoetkoming in de studiekosten voor een bachelor- en masteropleiding voor leraren po, vo, mbo en hbo en een subsidie voor het verlenen van studieverlof voor werkgevers. De beurs is een middel om verdere professionalisering van leraren door verhoging van het kwalificatieniveau te bewerkstelligen. Uiteindelijk is er in 2016 € 106,9 miljoen op de lerarenbeurs gerealiseerd. Dit is € 3,2 miljoen meer dan in 2015, maar nog steeds € 16,3 miljoen minder dan dat er budget beschikbaar was.

De subsidie zij-instroom kan worden aangevraagd door bevoegde gezagen voor het opleiden en begeleiden van personen met een ho achtergrond uit andere beroepssectoren om hen in te laten stromen in het onderwijs (po, vo en mbo) en hun bevoegdheid te halen. Zij staan voor de klas en halen binnen twee jaar hun bevoegdheid. Het budget van € 8,6 miljoen is volledig uitgeput.

Impuls leraren tekortvakken vo en wetenschap en techniek pabo

Het betreft de inzet van maatregelen ten aanzien van de middelen van € 100 miljoen voor de periode 2013 tot en met 2016 uit het Regeerakkoord. De realisatie is in 2016 € 17,7 miljoen lager dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door:

• • Een kasschuif naar 2017 en 2018 voor onder andere de kosten die de laatste tranche van Eerst de Klas en Onderwijstraineeship begonnen in 2016 met zich mee brengt (€ 5,3 miljoen);

• • Projecten die begroot waren op artikel 9 en uitgevoerd zijn vanuit andere begrotingsartikelen (€ 3,9 miljoen);

• • Onderbesteding op verschillende subsidies (€ 8,5 miljoen). Onder andere de instroom bij Eerst de Klas en Onderwijstraineeship is achter gebleven op de verwachting.

Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen

Het betreft een impulssubsidie 2013–2016 om de samenwerking te versterken tussen lerarenopleidingen en scholen in het po, vo en mbo. Met de toekenning van € 17,4 miljoen is het budget geheel uitgeput. Deze regeling loopt af op 1 juli 2017.

Promotiebeurs voor leraren

Opdrachten

Onderzoek, ramingen en communicatie

Ter ondersteuning, monitoring en evaluatie van het beleid wordt expertise op het terrein van communicatie, onderzoek en het maken van ramingen aangewend. Het beschikbare budget is vrijwel geheel uitgeput.

Leraren- en schoolleiders

De realisatie is € 4,0 miljoen lager dan begroot. Dit betreft met name de overboeking van programma naar artikel 95 (Apparaatsuitgaven) voor de kosten voor het beheer van het lerarenregister.

Bijdrage aan agentschappen

Dienst Uitvoering Onderwijs

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor dit begrotingsartikel.

Ontvangsten

De ontvangsten zijn € 6,3 miljoen hoger dan begroot. Het betreffen ontvangsten doordat leraren die hun opleiding niet of niet voldoende hebben afgerond in voorgaande jaren de ontvangen lerarenbeurs hebben terugbetaald en ontvangsten door het afrekenen van in voorgaande jaren verstrekte (project-)subsidies.