Artikel 33 Veiligheid en criminaliteitsbestrijding: 5,6% van de begrotingsuitgaven

Een veiliger samenleving door een doelmatige en effectieve rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding, en door versterking van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit door de decentrale overheden.

Opsporing en vervolging

• • De Minister heeft een regisserende rol. Hij is beleidsverantwoordelijk voor het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid en financiert daartoe onder andere het Openbaar Ministerie (OM) en het Nationaal Forensisch Instituut (NFI). Het OM is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde (Wet op de rechtelijke organisatie). Het voert het gezag over de opsporing door politie en bijzondere opsporingsdiensten, beslist over de vervolging van strafbare feiten en ziet erop toe dat de opgelegde straf naar behoren wordt uitgevoerd.

Veiligheid en lokaal bestuur

• • Op het gebied van veiligheid en lokaal bestuur heeft de Minister een stimulerende rol. Hij is belast met het ontwikkelen van visie, beleid en samenwerkingsvormen op het terrein van de bestuurlijke aanpak van onveiligheid en criminaliteit.

• • Inspanningen zijn er op gericht het lokaal bestuur zo effectief en efficiënt als mogelijk in staat te stellen de lokale veiligheid te vergroten, onder andere door het bewaken van de bestuurlijke integriteit (Bibob) en de inzet van de Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC’s).

• • VenJ faciliteert en ondersteunt de aanpak van de meest voorkomende vormen van onveiligheidsgevoelens en overlast, zoals overlast gerelateerd aan jeugdgroepen, alcohol, uitgaan, voetbal en evenementen. Dit wordt ingevuld samen met het lokale bestuur, onder andere via structureel overleg met de G4, de G32 en de VNG.

Ondermijning

Voor dit onderwerp wordt verwezen naar hoofdstuk 3 beleidsverslag

Verder wegnemen van ongewenste belemmeringen binnen de informatiedeling tussen overheidspartijen;

In het LOVP is met de Regioburgemeesters afgesproken om een overzicht van de knelpunten te maken om vervolgens gezamenlijk te bezien met alle ketenpartners – Openbaar Ministerie, Belastingdienst, politie, Autoriteit Persoonsgegevens, diverse gemeenten en de Ministeries van Veiligheid en Justitie, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Financiën – welke knelpunten onder de huidige wetgeving opgelost kunnen worden, en welke (aanpassing van) wetgeving vergen. In juli is de Tweede Kamer hierover per brief geïnformeerd33. Hierin is aangegeven dat intra-gemeentelijke gegevensdeling (samen met de partners) met voorrang wordt opgepakt. Daarin is ook de verzamelwet «voorkoming en aanpak ondermijning» aangekondigd. N.a.v. het regeerakkoord is gestart met het formuleren van een actie-agenda ondermijning. De actie-agenda34 is aangeboden aan de Kamer en beschrijft op welke wijze de aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit zal worden versterkt.

Stimuleren inzet bestuurlijk instrumentarium;

In 2017 is ingezet op de uitwerking van plannen voor grensoverschrijdende samenwerking in de Euregio Maas-Rijn, zoals opgenomen in het Benelux rapport Tackling Crime Together en de raadsconclusies m.b.t. de bestuurlijke aanpak van georganiseerde criminaliteit die zijn geformuleerd onder Nederlands voorzitterschap van de EU. Er wordt een regionaal pilotproject opgezet met een trekkende rol voor RIEC Limburg, in samenwerking met ARIEC Belgisch Limburg. Het project bestaat uit het inrichten van een expertise- en ontwikkelcentrum waar grensoverschrijdende casuïstiek kan worden ingebracht door betrokken partners uit Nederland, België en Duitsland. Ter voorbereiding op deze grensoverschrijdende samenwerking is een overzicht opgesteld van de juridische (on)mogelijkheden om justitiële en politiële informatie over de grens te delen onder meer voor bestuurlijke doeleinden. Dit zal als uitgangspunt fungeren voor de samenwerking in het expertise- en ontwikkelcentrum. Ook zal het centrum aanbevelingen opleveren om juridische en andere knelpunten in de samenwerking weg te kunnen nemen.

Openbaar Ministerie

Voor het OM zijn middelen die oplopen tot € 14 mln. in 2019 gereserveerd op de Aanvullende post van de Rijksbegroting om het OM in staat te stellen beter in te spelen op diverse extra taken in de samenleving. Voor het jaar 2017 ging het om een bedrag van € 7,6 mln. Dit bedrag is besteed aan cybercrime (opleiding, training en internationale rechtshulpverzoeken), aan versterking van aanpak ondermijning en jihadisme en aan straf en zorg (ondersteuning nabestaanden en slachtoffers). Aan de afspraak om parketsecretarissen vanuit het OM bij de politie te detacheren is nadere invulling gegeven.

Mensenhandel

In 2017 is met de extra 1 mln. euro voor de aanpak van mensenhandel een lespakket ontwikkeld om alle eerstelijns politiemedewerkers te kunnen gaan trainen in het herkennen van signalen van mensenhandel. Daarnaast zijn er met dit geld begin 2017 19 extra rechercheurs opgeleid tot gespecialiseerd mensenhandel rechercheur. Ook is er extra analysecapaciteit aangesteld bij het Expertisecentrum mensenhandel en mensensmokkel. In het kader van het Nederlandse voorzitterschap van de Benelux is in november een seminar georganiseerd over de aanpak van uitbuiting van minderjarigen. Het seminar is bezocht door ruim 80 professionals uit de zorg en opsporing in de drie landen. Binnen de loverboyaanpak is een nieuw en uitgebreider barrièremodel voor de aanpak van loverboyproblematiek online gekomen.

Drugs/ hennep/ coffeeshops

In 2017 zijn de criminele industrieën in de hennep en synthetische drugs bestreden door middel van een integrale aanpak in de RIEC/LIEC samenwerkingsverbanden van onder andere gemeenten, politie, Openbaar Ministerie en Belastingdienst/FIOD. Waar mogelijk heeft ook samenwerking met private partijen plaatsgevonden. Het Ministerie speelde hierbij een faciliterende en aanjagende rol.

Verkeershandhaving

In het kader van de versterking van de verkeershandhaving heeft het WODC onderzoek gedaan naar de straftoemeting bij ernstige verkeersdelicten. Dit onderzoek is afgerond is samen met de beleidsreactie Straftoemeting ernstige verkeersdelicten in juli aan de Kamer gezonden35. Hierin is een wijziging van de Wegenverkeerswet 1994 aangekondigd. Doel van dit wetsvoorstel is de verhoging van de maximumstraf voor een aantal verkeersdelicten, zoals bijvoorbeeld rijden onder invloed en het doorrijden na een ongeval. Ook wordt het strafgat voor zeer gevaarlijk rijgedrag zonder ernstige gevolgen opgeheven en wordt op een andere wijze invulling gegeven worden aan het begrip roekeloosheid. Naar verwachting kan dit wetsvoorstel in het eerste kwartaal van 2018 in consultatie gebracht worden.

Rechtshandhaving in de Cariben

Naast de reguliere bekostiging van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie, het OM BES, het parket Procureur Generaal, de Raad voor de rechtshandhaving en de gefinancierde rechtsbijstand, is in 2017 de structurele en ketenbrede aanpak door het verhogen van regionale slagkracht via regionale samenwerking voortgezet. Zo is in april 2017 een afpak-expert toegevoegd aan het OM van Curaçao, Sint Maarten en BES, ook ten behoeve van Aruba. Ook is ingezet op het verder borgen en verstevigen van specialistische kennis bij het OM door middel van een versterkte uitwisseling tussen parketten.

Tot slot is tussen Aruba, Curaçao, Nederland, Sint Maarten en de Verenigde Staten (VS) een Memorandum of Understanding (MoU) gesloten. Het doel van het MoU rechtshandhaving tussen de landen van het koninkrijk en de VS is de regionale slagkracht vergroten door middel van samenwerking en gezamenlijke opleiding, expertise uitwisseling en regionale informatie uitwisseling. Na de totstandkoming van het MoU is vervolgens een overzicht van alle behoeften van de landen geïnventariseerd en is een overview of needs opgesteld, hierin zijn prioriteiten aangebracht en afgestemd met de vijf landen. Op verschillende terreinen zijn daarna plannen van aanpak opgesteld. Op de onderwerpen gevangenissen, grensbewaking en mensenhandel/smokkel vinden momenteel initiatieven plaats in de vorm van gesprekken/training/expertisenetwerkopbouw.

Effectiever (digitaal) oproepen en betekenen

Indicatoren ULI

Toelichting

Zoals toegezegd bij brief van 13 november 200737 en daaropvolgend bij brief van 27 mei 200838 worden de jaarlijkse tapstatistieken opgenomen in het Jaarverslag van Veiligheid en Justitie.

33.1 Apparaatsuitgaven Openbaar Ministerie

Openbaar Ministerie (OM)

Het OM vormt samen met de Rechtspraak de rechterlijke macht en staat voor de opsporing, vervolging en berechting van strafbare feiten en de tenuitvoerlegging van straffen. Op die manier levert zij een elementaire bijdrage aan een vrije, veilige en rechtvaardige samenleving. In de afgelopen jaren is het takenpakket van het OM uitgebreid met werkzaamheden die gericht zijn op andere en bredere doelstellingen dan strafrechtelijke vervolging. Te denken valt aan de rol die de officier van justitie heeft bij de omgang met verwarde personen en de bijdrage van het OM aan de samenwerkingsverbanden die gericht zijn op de aanpak van ondermijning.

De realisatie is ca. € 39 mln. hoger dan de begroting. Dit komt onder andere door de loonbijstelling (€ 10,3 mln.), de detachering van parketsecretarissen (€ 7,9 mln.), extra middelen in het kader van de advisering van de Commissie Hoekstra (€ 7,9 mln.), de beheersorganisatie van digitale handhavingsmiddelen (€ 3 mln.) en ten slotte diverse, relatief kleinere, ophogingen van het budgettair kader voor een aantal kosten in 2017.

Met de introductie van het BOSZ systeem in 2013–2014 is een toenemend deel van de rechtbankzaken (sepots) niet meer vastgelegd in GPS/Compas. Het OM heeft mede om deze reden, maar ook vanwege het op orde brengen van de gehele informatievoorziening, de meting van de productie te herzien. De nieuwe cijferopstelling is reeds de begroting 2018 opgenomen. De cijfers sluiten ook aan de op productiegegevens zoals door het OM in het jaarbericht zal worden gebruikt. Daarmee ziet de productiegegevenstabel er nu als volgt uit:

De in de tabel opgenomen aantallen zijn gebaseerd op de beschikbare capaciteit van het Openbaar Ministerie voor de behandeling van zaken.

In het jaarbericht van het Openbaar Ministerie zal meer gedetailleerd worden ingegaan op de diverse ontwikkelingen binnen het Openbaar Ministerie in 2017.

33.2 Bestuur, Informatie en Technologie

Bijdragen medeoverheden

Regionale Informatie en Expertise Centra / Landelijk Informatie en Expertise Centrum (RIEC's/LIEC)

Voor een structurele aanpak van georganiseerde misdaad zijn er 10 RIEC’s en een LIEC. De RIEC’s ontwikkelen en ondersteunen regionaal bestuurlijke interventies en combineren die eventueel met de fiscale en strafrechtelijke aanpak. Binnen de RIEC’s wordt ten behoeve van een geïntegreerde aanpak samengewerkt tussen openbaar bestuur, politie, Openbaar Ministerie, Belastingdienst en andere partners. Het LIEC is een shared service center voor de RIEC’s en heeft tot doel het zoveel mogelijk stroomlijnen van de werkwijzen van de RIEC’s en het ondersteunen van de onderlinge afstemming.

Op 12 juli 2017 is het RIEC-LIEC jaarverslag over 2016 met de resultaten van de samenwerking aan de Kamer aangeboden (TK, 2016–2017, 29 911, nr. 166).

Uitstapprogramma prostituees

Subsidies

Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV)

Het CCV heeft in 2017 subsidie ontvangen om publieke en private organisaties te ondersteunen door middel van het stimuleren van een effectieve aanpak van onveiligheid en preventie van criminaliteit en het verhogen van het veiligheidsbewustzijn. Het CCV heeft in 2017 hiervoor kennis en instrumenten ontwikkeld op het terrein van criminaliteitspreventie en veiligheid. Het CCV is ook belast geweest met de uitvoering van een groot aantal activiteiten ter ondersteuning en realisatie van het beleid waaronder de vermindering met 10% van de ervaren overlast en onveiligheidsgevoelens.

Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO)

In 2017 is in samenwerking tussen ondernemers, gemeente, politie en brandweer gewerkt aan de veiligheid van bedrijventerreinen en winkelgebieden. Indien er in samenwerking tussen vorengenoemde partijen structurele maatregelen worden genomen resulteert dat in een KVO certificaat. In 2017 zijn 123 KVO projecten gerealiseerd. Tevens was er ruimte voor 3 zwaardere pre-KVO trajecten.

Uitstapprogramma prostituees

Iedere prostituee in Nederland die behoefte heeft om te stoppen met prostitutiewerkzaamheden, heeft inmiddels de mogelijkheid zich bij een uitstapprogramma aan te melden. Zie verder hierboven onder bijdragen medeoverheden.

Veiligheid Kleine Bedrijven

Overheid, burgers en bedrijven hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de leefbaarheid en de veiligheid van de samenleving. In 2017 is uitvoering gegeven aan het actieprogramma Veilig Ondernemen 2017–2018. Met behulp van de beschikbare middelen zijn verschillende integrale aanpakken uitgevoerd, onder meer in het kader van mobiel banditisme, cybersecurity van het MKB en ondermijning. Daarnaast zijn burgers en ondernemers als onderdeel van de integrale aanpak gestimuleerd preventieve en innovatie maatregelen te treffen. Voorts is er in 2017 is er gewerkt aan een landelijke dekking van Platforms Veilig Ondernemen (PVO’s).

33.3 Opsporing en vervolging

Bijdragen agentschappen

Nederlands Forensisch Instituut (NFI)

In mei 2017 is een onderzoek verschenen naar de management- en organisatiecultuur bij het NFI, uitgevoerd door de bureaus AEF en INK. Dit onderzoek maakte duidelijk dat er breed in de organisatie cultuurproblemen spelen die ernstig, stug en van lange duur zijn. Het onderzoeksrapport bevat ook een concrete veranderagenda. Er is een interim-algemeen directeur benoemd met de opdracht hier uitvoering aan te geven. In lijn met dit rapport heeft de interim-algemene directeur een nieuwe stip op de horizon gecreëerd met input van ketenpartners en het departement. Deze strategie is in korte tijd tot stand gekomen in een bottom-up proces waarbij een brede afvaardiging van NFI-medewerkers een actieve rol heeft gehad bij het bepalen van de koers van de organisatie.

De nieuwe koers van het NFI betekent dat het instituut meer vraaggestuurd gaat werken aan zaakonderzoek, innovatie en kennisuitwisseling ten dienste van de strafrechtketen, waarbij het NFI excelleert op complex en multidisciplinair forensisch onderzoek. Het NFI ziet medewerkers daarbij als zijn belangrijkste kapitaal. Forensisch onderzoek zal worden uitbesteed waar dat in het belang van de strafrechtketen is.

De ingezette verandering wordt stapsgewijs uitgevoerd, waarbij prioriteit wordt gegeven aan het verbeteren van de arbeidsrelaties en het vraaggestuurd werken. In lijn met de totstandkoming van de strategie wordt een programmaraad gevormd die bestaat uit een gedragen vertegenwoordiging van de hele organisatie en die gevraagd en ongevraagd kan adviseren over de implementatie van de strategie, de veranderaanpak en het betrekken van medewerkers. Daarnaast is er inmiddels een nieuwe Ondernemingsraad geïnstalleerd van elf medewerkers, die ook nauw wordt betrokken bij de implementatie van de strategie. Hiermee wordt ook uitvoering gegeven aan de motie van het lid Van Nispen.41

Gedetailleerdere informatie over het NFI is te vinden in de agentschapsparagraaf van dit jaarverslag.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Nationaal register gerechtelijk deskundigen (Cgd)

Het Cgd waarborgt en bevordert de kwaliteit van de inbreng van deskundigen in de rechtsgang. Indien een deskundige, zoals een psycholoog, toxicoloog of orthopedagoog, zich als gerechtelijk deskundige wil laten registreren, dient de aanmelding getoetst te worden door het Cgd. Het Cgd heeft een wettelijke basis (Wet deskundigen in strafzaken) en is onafhankelijk.

Bijdragen (inter)nationale organisaties

Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-Nederland)

Begroting FIU-Nederland

In 2017 is de begroting van FIU-Nederland bij het onderdeel «Overige opsporing en vervolging» van artikel 33 opgenomen en niet in een apart onderdeel voor FIU-Nederland. Dit verklaart het verschil tussen de begrote en gerealiseerde kosten voor de periode 2017. Bij de tweede suppletoire begroting 2017 zijn de verwachte uitgaven voor FIU-Nederland weer als zelfstandig onderdeel op de begroting opgenomen.

Bijdragen aan medeoverheden

Staatkundige hervorming Nederlandse Antillen (SHNA)

De periode na de staatkundige hervorming kenmerkt zich door het steeds verder vorm geven aan de inrichting van de BES eilanden. Daaraan draagt een goede inrichting van de rechtspraak en het Openbaar Ministerie bij. Vanuit Europees Nederland wordt gestimuleerd dat het aantal rechters zowel kwantitatief als kwalitatief op goed niveau blijft. Ook zal er zorg voor worden gedragen dat de staande magistratuur van het OM BES op sterkte blijft. De Raad voor de Rechtshandhaving wordt zodanig geëquipeerd dat er een goede bijdrage is gedaan voor het doen van voldoende en gekwalificeerde onderzoeken.

Opdrachten

Schadeloosstellingen

Dit betreft de budgetten voor schadeloosstellingen buiten de strafrechtelijke keten, zoals vergoedingen vanwege onrechtmatige vreemdelingenbewaring en in het geval van bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ). Daarnaast kunnen ook vergoedingen worden verstrekt voor bijvoorbeeld juridische bijstand. De uitgaven zijn vooraf lastig in te schatten. Er is in 2017 voor een iets hoger bedrag aan schadeloosstellingen uitgekeerd dan geraamd.

Keten Informatie Management (KIM)

Het doel van KIM is het realiseren van innovatie op het gebied van informatie gestuurde opsporing, vervolging en executie. Binnen KIM zijn er verschillende programma’s zoals de Digitalisering Strafrechtketen, het Digitaal Proces Dossier en het E-justice programma.

Onrechtmatige Detentie

Ten laste van dit budget worden de vergoedingen verantwoord aan ex-justitiabelen waarvan is vastgesteld dat recht is ontstaan op een vergoeding. Over het algemeen worden deze vergoedingen vastgesteld door de rechter. De uitgaven zijn vooraf lastig in te schatten. Er is in 2017 voor een lager bedrag aan vergoedingen vastgesteld en uitbetaald dan geraamd.

Gerechtskosten

Ten laste van dit budget worden de uitgaven gebracht die betrekking hebben op deskundigen en tolken en vertalers, die een bijdrage leveren aan het strafproces en worden bekostigd in overeenstemming met het Besluit tarieven in strafzaken.

In 2017 waren de kosten circa € 5 mln. hoger dan oorspronkelijk begroot. Tussentijd heeft er een ophoging van het budget met € 3,4 mln. plaatsgevonden, gezien de ontwikkeling van de kosten in de afgelopen jaren. Desondanks zijn de gerealiseerde kosten ongeveer € 1,8 mln. hoger uitgevallen.

Verkeershandhaving Openbaar Ministerie

Afpakken

Het afpakken van crimineel vermogen is een prioriteit van het kabinet en het stuurt met het ketenprogramma afpakken dan ook op ambitieuze doelstellingen. Het Openbaar Ministerie zet in het kader van de strafrechtelijke vervolging onder meer in op ontnemingsvorderingen van wederrechtelijk verkregen voordeel, verbeurdverklaringen en ontnemingen als onderdeel van een transactie. De beschikbare gestelde middelen in de oorspronkelijke begroting zijn in de loop van het jaar via budgetoverheveling uitgezet naar organisaties die actief zijn op het terrein van afpakken zoals de Politie, het FIOD en het Openbaar Ministerie

Bewaring, verkoop en vernietiging in beslag genomen voorwerpen

De Minister van Financiën is volgens de Comptabiliteitswet verantwoordelijk voor het beheer van het overtollige materieel bij het Rijk. Domeinen Roerende Zaken is belast met de bewaring, verkoop en vernietiging van strafrechtelijk in beslag genomen voorwerpen en bekommert zich daarnaast over overtollige rijksgoederen.

De realisatie is circa € 1,2 mln. hoger uitgevallen dan oorspronkelijke begroot. Bij voorjaarsnota 2017 was hier reeds op geanticipeerd en is het budgettaire kader bijgesteld.

Garanties

Faillissementscuratoren

In 2017 is de Tweede Kamer geïnformeerd dat de motie Gesthuizen c.s. in uitvoering is genomen (TK 2016/17, 29 911, nr. 169). Hiertoe wordt de mogelijkheid en wenselijkheid van uitbreiding van de Garantstellingsregeling Curatoren 2012 onderzocht, waarbij tevens modellen voor bekostiging zullen worden bezien, gegeven de budgettaire kaders. De curatorenverenigingen zijn om hun visie gevraagd. Tevens is het WODC verzocht om de uitvoering van een effectmeting van de GSR. Dit zal in 2018 plaatsvinden, waarna de regeling zal worden herzien.

Ontvangsten

Boeten en Transacties (B&T)

Bij eerste suppletoire begroting zijn de verwachte ontvangsten uit Boeten en Transacties (B&T-ontvangsten) op het gebied van verkeershandhaving € 126,5 mln. neerwaarts bijgesteld. Dat de uiteindelijke realisatie ten opzichte van deze bijgestelde verwachting toch een meeropbrengst laat zien, komt met name door de niet geraamde boeten als onderdeel van enkele grote schikkingen. Het boete-deel van een transactie wordt verantwoord bij de opbrengsten B&T.

Afpakken