De overheid beschermt werknemers tegen de inkomensgevolgen van arbeidsongeschiktheid en stimuleert hen te blijven werken of het werk te hervatten.

Aan werknemers in Caribisch Nederland wordt met de Ongevallenverzekering (OV) een inkomensvoorziening geboden in geval van arbeidsongeschiktheid door een bedrijfsongeval.

De Minister stimuleert aan het werk blijven of het werk hervatten met een bijdrage voor re-integratieinspanningen aan het UWV. De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefinancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen regisseert de Minister. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:

• • De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van wet- en regelgeving;

• • De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen;

• • De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV;

• • De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Conform de begroting zijn in 2017 de volgende beleidsmatige wijzigingen doorgevoerd:

Wet verbetering hybride markt

Per 1 januari is de Wet verbetering hybride markt in werking getreden. De wet heeft de premiesystematiek van het UWV aangepast zodat deze meer aansluit bij de systematiek van de private markt. Dit heeft als doel dat werkgevers hun keuze meer gaan baseren op de kwaliteit van re-integratie en activering (Tweede Kamer, 2015–2016, 34 336, nr. 3).

AO-tegemoetkoming

De ao-tegemoetkoming is verlaagd van € 212,06 netto per jaar naar € 175,63 per jaar om onder andere de kosten voor herziening van het WML en het besparingsverlies in 2017 van de WIA-taakstelling uit het sociaal akkoord te dekken.

Wet BeZaVa

Er zijn onderdelen van de Wet Beperking Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid Vangnetters ingevoerd. Onder andere het onderscheid tussen WGA-vast en WGA-flex is hiermee verdwenen.

IBO Geschikt voor de arbeidsmarkt

In 2017 is ook het interdepartementaal beleidsonderzoek «Geschikt voor de arbeidsmarkt» opgeleverd (Tweede Kamer, 2016–2017, 29 544, nr. 780). De arbeidsparticipatie in de WIA is in dit rapport aan de orde gesteld. Verschillende beleidsopties uit het rapport met betrekking tot de WIA zijn opgenomen in het regeerakkoord. In 2018 wordt de evaluatie van de andere onderwerpen uit artikel 3 van de SZW-begroting naar de Tweede Kamer gestuurd.

De volgende aangekondigde beleidswijzigingen zijn niet in 2017 ingevoerd:

Taakstelling WIA

In het sociaal akkoord was afgesproken dat sociale partners met concrete maatregelen komen die ervoor zorgen dat minder mensen een beroep hoeven te doen op een arbeidsongeschiktheidsuitkering uit de WIA. Hiervoor was een taakstelling in de begroting van SZW ingeboekt van structureel € 150 miljoen. Sociale partners hebben echter geen maatregelen aangekondigd die concreet genoeg zijn een besparing op de WIA te realiseren. Het besparingsverlies is bij de Voorjaarsnota meerjarig uitgeboekt.

Maatregelen rond het stelsel van loondoorbetaling bij ziekte

Deze zouden in 2017 worden uitgewerkt (bijvoorbeeld het aanpassen van re-integratie tweede spoor), maar zijn opgenomen in het regeerakkoord.

WGA-uitkering eindigt bij getoond herstel verdiencapaciteit

Voor 2017 was aangekondigd dat de WIA zo zou worden aangepast dat inzet van een verzekeringsarts en arbeidsdeskundige niet langer noodzakelijk is als een WGA-gerechtigde langer dan één jaar meer dan 65% van zijn maatmaninkomen heeft verdiend en zijn recht op uitkering eindigt. Deze aanpassing wordt meegenomen in de uitwerking van de regeerakkoordmaatregelen.

Loonkostensubsidies en het WIA-arbeidsongeschiktheidscriterium

Het wetsvoorstel waarmee het WIA-claimcriterium wordt aangepast voor mensen die met loonkostensubsidie werken in de Participatiewet zou in 2017 worden ingediend bij de Tweede Kamer, maar is uitgesteld. Het streven is dit wetsvoorstel in 2018 in te dienen. De financiële consequentie van dit uitstel is vrijwel nihil.

Vervroegde IVA-aanvraag

Het voornemen om zowel werknemers als werkgevers het initiatief te kunnen laten nemen om een vervroegde IVA-aanvraag in te dienen is niet uitgevoerd. Het is niet gelukt om tot een invulling van de maatregel te komen die uitvoerbaar is en op voldoende draagvlak kan rekenen.

A. Inkomensoverdrachten

A1. Ongevallenverzekering (Caribisch Nederland)

Werknemers in Caribisch Nederland die door een bedrijfsongeval geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn geraakt, krijgen op basis van de Ongevallenverzekering een uitkering (ongevallengeld). De uitkering is gekoppeld aan het laatst verdiende loon van de werknemer.

Budgettaire ontwikkelingen

De realisatie van de uitgaven aan de Ongevallenverzekering in Caribisch Nederland komt nagenoeg overeen met de begrote uitgaven.

Beleidsrelevante kerncijfers

A2. Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA)

De WIA geeft werknemers die na een wachttijd van twee jaar ten minste 35% arbeidsongeschikt zijn recht op een uitkering, mits aan de voorwaarden daarvoor voldaan is. In de WIA staat werk voorop. Het accent ligt op wat mensen wel kunnen. Tegelijkertijd is er sprake van inkomensbescherming.

De WIA bestaat uit twee uitkeringsregimes. De IVA verstrekt een loondervingsuitkering aan werknemers die duurzaam volledig arbeidsongeschikt zijn. Wie nog gedeeltelijk kan werken of van wie herstel op termijn nog mogelijk is, krijgt een uitkering op basis van de WGA. De WIA wordt uitgevoerd door het UWV.

Werkgevers kunnen eigenrisicodrager worden voor de WGA-lasten van hun ex-werknemers. Dit betekent dat ze een lagere premie aan het UWV betalen, omdat zij het gros van de verplichtingen van het UWV met betrekking tot re-integratie en uitkeringsbetaling overnemen.

Inkomensvoorziening volledig en duurzaam arbeidsongeschikten (IVA)

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten IVA komen € 112 miljoen hoger uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 33 miljoen, in tabel 4.3.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 79 miljoen hoger dan begroot.

Het aantal uitkeringen in de IVA is hoger uitgekomen dan oorspronkelijk voorzien, onder andere door een hoger dan verwachte instroom (€ 80 miljoen). Daarnaast heeft het UWV een administratieve correctie doorgevoerd waardoor uitgaven die ten onrechte op de WAO geadministreerd waren naar de juiste wet WIA zijn gecorrigeerd (€ 26 miljoen). De AO-tegemoetkoming valt € 5 miljoen lager uit dan verwacht. Daarnaast zijn er baten ter hoogte van € 25 miljoen door verhaal op uitkeringen.

Beleidsrelevante kerncijfers

De instroom in de IVA is hoger uitgekomen dan verwacht. Tevens is de doorstroom vanuit de WGA naar de IVA hoger dan verwacht, onder andere als gevolg van extra herbeoordelingen. Beide ontwikkelingen leiden tot een hoger dan verwacht aantal uitkeringen.

Regeling werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA) inclusief WGA eigen-risicodragers

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten WGA komen € 54 miljoen hoger uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 49 miljoen, in tabel 4.3.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 5 miljoen hoger dan begroot. De belangrijkste oorzaken voor dit verschil zijn de volgende. Het UWV heeft een administratieve correctie doorgevoerd waardoor uitgaven die ten onrechte op de WAO geadministreerd waren naar de juiste wet WIA zijn gecorrigeerd (€ 45 miljoen). De AO-tegemoetkoming valt € 6 miljoen hoger uit dan verwacht. Het aantal uitkeringen komt licht lager uit dan verwacht (€ 22 miljoen). Daarnaast zijn er baten ter hoogte van € 18 miljoen door verhaal op uitkeringen.

Beleidsrelevante kerncijfers

De instroom in de WGA valt hoger uit dan verwacht. De voornaamste oorzaak is dat mensen langer doorwerken en dat daardoor de groep die in de WIA terecht kan komen in omvang toeneemt. De uitstroom uit de WGA is ook hoger dan verwacht. Extra herbeoordelingen hebben geleid tot uitstroom wegens herstel of doorstroom naar de IVA. Per saldo komt het aantal uitkeringen vrijwel uit op wat oorspronkelijk begroot was.

A3. Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO)

De WAO is per 29 december 2005 vervangen door de WIA. De WAO blijft gelden voor werknemers die op 1 januari2004 een WAO uitkering ontvingen. De WAO verstrekt uitkeringen tot aan de AOW-gerechtigde leeftijd. Daarom zullen er nog decennia lang mensen zijn die een beroep blijven doen op de WAO. De WAO wordt uitgevoerd door het UWV.

Budgettaire ontwikkelingen

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal uitkeringen is iets lager uitgekomen dan begroot.

Handhaving

De indicatoren op het gebied van preventie en opsporing vertonen een stabiel beeld vergeleken met voorgaande jaren. Ook de incassoratio’s laten een stabiel beeld zien.

A4. Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ)

De WAZ is een verplichte verzekering voor zelfstandigen, beroepsbeoefenaren, directeuren-grootaandeelhouders en meewerkende echtgenoten tegen de inkomensgevolgen van langdurige arbeidsongeschiktheid. De WAZ is op 1 augustus 2004 ingetrokken. Sindsdien kunnen ondernemers zelf bepalen of zij de inkomensrisico’s al dan niet willen afdekken, bijvoorbeeld via een particuliere arbeidsongeschiktheidsverzekering. De WAZ blijft gelden voor zelfstandigen die op 1 augustus 2004 een uitkering ontvingen. De WAZ wordt uitgevoerd door het UWV.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten WAZ komen € 2 miljoen lager uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 2 miljoen, in tabel 4.3.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 4 miljoen lager dan begroot.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal uitkeringen WAZ over 2017 komt overeen met het begrote aantal.

B. Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s

Re-integratie WIA/WAO/WAZ/ZW

Voor de re-integratie van uitkeringsgerechtigden in de WIA, WAO, WAZ en ZW zet het UWV middelen in om hen zo nodig te begeleiden op weg naar werk en te ondersteunen zodra zij werk hebben. Het UWV zet deze middelen in voor de inkoop van trajecten en diensten gericht op het vinden van werk. Daarnaast koopt UWV voorzieningen (waaronder jobcoaching en vervoersvoorzieningen) in voor het ondersteunen van werkenden met een structureel functionele beperking. Het UWV beschikt vanaf 2015 over een geïntegreerd taakstellend re-integratiebudget voor de inzet van trajecten en van voorzieningen voor de re-integratieondersteuning van gedeeltelijk arbeidsgeschikten (inclusief Wajongers). Dit budget wordt jaarlijks aan het UWV beschikbaar gesteld en door het UWV verantwoord via de reguliere rapportages.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven van het UWV voor re-integratie WIA/WAO/WAZ/ZW komen € 19 miljoen lager uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 2 miljoen, in tabel 4.3.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 21 miljoen lager dan begroot. Bij Voorjaarsnota 2017 is besloten € 26 miljoen van de middelen voor 2017 door te schuiven naar het begrotingsgefinancierde budget (re-integratie Wajong) in 2020 en 2021, omdat het beroep op deze middelen in deze jaren gaat toenemen als gevolg van de recente herindelingsoperatie in het Wajong-bestand. Daarnaast zijn gedurende het jaar de uitgaven van het premiegefinancierde deel op basis van realisatiecijfers naar boven bijgesteld (€ 5 miljoen euro). Het begrotingsgefinancierde gedeelte van het re-integratiebudget wordt verantwoord in artikel 4.