Het versterken van vertrouwen in de overheid vraagt om een rijksdienst die betrouwbaar, dienstbaar en rechtvaardig is. Dat gaat over goede dienstverlening, beleid dat uitvoerbaar is, beleid waarin de menselijke maat voorop staat en goed ambtelijk vakmanschap. De maatschappelijke opgaven worden steeds complexer en vragen dat ambtenaren over grenzen van organisaties heen samenwerken. Ook in 2022 hebben we hier hard aan gewerkt.
Samen aan de opgaven werken
We hebben gewerkt aan een overheid die opgavegericht, volgens de bedoeling, waar nodig grenzeloos samenwerkt. Een belangrijk onderdeel hiervan is het versterken van het ambtelijk vakmanschap. Onze gemeenschappelijke publieke waardes zijn bepalend voor de inhoudelijke keuzes die wij maken in ons werk en daarmee de impact op mens en samenleving.
We werken langs drie lijnen aan een goed functionerende rijksdienst. Dit betreft uitvoerbaarheid, openheid van informatie en een kwalitatief hoogstaande rijksdienst. Voor het vergroten van de uitvoerbaarheid van beleid hebben we een grote bijdrage geleverd aan het programma Werk aan Uitvoering (WaU). WaU werkt aan het herstel van vertrouwen in de overheid vanuit een betere uitvoering (Kamerstukken II 2020/21, 29362, nr. 295).
Op 1 mei 2022 is de Wet Open Overheid (Woo) in werking getreden, waarmee een belangrijke stap is gezet naar een opener overheid. Door ruimer en actiever informatie te verschaffen neemt de transparantie rondom beleidskeuzes toe, wat het vertrouwen in de overheid kan vergroten. Vanaf Prinsjesdag 2022 worden bij alle Kamerstukken de beslisnota’s openbaar gemaakt. Zo geeft het Rijk meer inzage in de manier waarop besluiten tot stand zijn gekomen. Ook hebben we in 2022 ingezet op het verbeteren van de informatiehuishouding van het rijk, door onder andere het aanbesteden van rijksbrede Woo-software, het opleiden van informatiespecialisten en door de start van de Regeringscommissaris Informatiehuishouding en het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding.
Naar aanleiding van het advies van het AcICT is de ontwikkeling van de infrastructuur voor de Woo (PLOOI) op basis van het huidige ontwerp eind 2022 stopgezet. Ingezet wordt op een gewijzigd ontwerp dat snel te implementeren is, met lage aansluitlast bij bestuursorganen, te weten een verwijsindex en een zoekfunctie (Kamerstukken II 2022/23, 26643, nr. 958).
Een kwalitatief hoogstaande rijksdienst
Ook in 2022 hebben we eraan gewerkt om een aantrekkelijk werkgever te zijn en blijven. In de zomer van 2022 is een akkoord bereikt met de vakbonden over de CAO Rijk 2022-2024. Hierin is een verhoging van het minimumloon voor rijksambtenaren naar 14 euro per uur afgesproken, als ook een stapsgewijze salarisverhoging voor alle rijksambtenaren, waarbij de lage- en middeninkomens percentueel meer stijgen dan de hogere inkomens. Daarnaast worden verlofregelingen flexibeler.
Voor een goed functionerende rijksoverheid is het verder van belang dat we leidinggevenden hebben die goed zijn toegerust voor de maatschappelijke opgaven van vandaag en morgen. We zoeken leidinggevenden die weten wat er in de samenleving speelt, voldoende kennis en ervaring hebben en actief samenwerken met alle betrokkenen.
In 2022 hebben we diverse maatregelen genomen om het (top)management bij de rijksoverheid verder te versterken. De focus lag hierbij op het vergroten van domeinspecifieke kennis en het stimuleren van meer continuïteit in de ambtelijke top. Tevens is in 2022 een nieuwe rijksbrede visie op publiek leiderschap tot stand gekomen. De visie biedt handvatten voor het handelen van publiek leiders bij de rijksoverheid en ligt ten grondslag aan de werving, selectie en ontwikkeling voor functies in de top van het Rijk.
Op basis van de brede evaluatie van de kaders van organisaties met een zelfstandige positie binnen de centrale overheid zijn in 2022 verbeteringen in gang gezet en is gestart met visie-ontwikkeling rondom organisatie en besturing van de centrale overheid (Kamerstukken II 2021/22, 31490, nr. 323). Tevens zijn we in 2022 begonnen met de voorbereiding op een wet op de rijksinspecties (Kamerstukken II 2021/22, 31490, nr. 319).
Voor een kwalitatief hoogstaande rijksdienst is een integere en sociaal veilig werkomgeving van essentieel belang. In 2022 hebben we gewerkt aan rijksdienst waar ambtenaren zich durven uit te spreken vanuit hun eigen vakgebied en professionaliteit. Ook is het meldproces verhelderd, zijn de rol en de positie van vertrouwenspersonen versterkt en wordt de Gedragscode Integriteit Rijk (GIR) geactualiseerd (Kamerstukken II 2021/22, 31490, nr. 417).
Grote stappen zijn gezet in de implementatie van de Europese richtlijn over bescherming van klokkenluiders. Het wetsvoorstel Wet bescherming klokkenluiders is in december 2022 door de Tweede Kamer aangenomen.
Eind 2022 is een rijksbrede arbeidsmarktcampagne «Ons land in jouw handen» van start gegaan. Met deze campagne benadrukken we dat het werk bij de rijksoverheid impactvol is en dat de rijksoverheid een diversiteit aan mogelijkheden biedt wat betreft banen, functies, maatschappelijke thema’s en secundaire arbeidsvoorwaarden.
Om als rijksoverheid voorbereid te zijn op de toekomst en mee te kunnen komen in de digitale transitie zijn ambtenaren nodig met verstand van informatievoorziening en digitalisering. Om alle ambtenaren hierop voldoende toe te rusten hebben we in 2022 het aanbod aan bijvoorbeeld webinars, e-learnings, microlearnings en podcasts verder uitgebreid. We hebben niet alleen ambtenaren van het Rijk bijgeschoold, maar ook collega-ambtenaren van gemeenten, provincies en waterschappen.
Een inclusieve rijksdienst
Voor het goed functioneren van de overheid is de samenkomst van verschillende perspectieven, achtergronden, oriëntaties en kennis een belangrijke randvoorwaarde. Het Rijk streeft dan ook naar een inclusieve overheidsorganisatie met divers samengestelde teams. We werken hieraan via beleid, trainingen, monitoring, onderzoek, communicatie en (interdepartementale) netwerken. Zo hebben we in 2022 onder andere trainingen georganiseerd voor inclusief werven en selecteren en het voorkomen van biases, is een coaching programma uitgevoerd ter verbetering van culturele diversiteit, zijn er dialogen gevoerd over (culturele) diversiteit en inclusie binnen de rijksdienst en wordt een wetgevingstraject voorbereid om genderdiversiteit in de (sub)top van de (semi-)publieke sector te bevorderen. Tevens is een traject gestart om te komen tot een inclusiemonitor, onder meer om beter inzicht te krijgen in de effectiviteit van interventies binnen de rijksdienst.
Het inclusieve werkgeverschap ziet ook op het plaatsen van mensen uit de doelgroep Banenafspraak in passende functies en rollen en te zorgen voor adequate begeleiding waar nodig. Omdat de sector Rijk de wettelijke doelstelling van de Wet Banenafspraak nog niet haalt, is mede naar aanleiding van moties vanuit de Tweede Kamer in overleg met ministeries een extra inspanning afgesproken (Kamerstukken II 2022/23, 34352, nr. 258).
Een duurzame en hybride rijksdienst
Er zijn verdere stappen gezet om het hybride werken beter te ondersteunen en daarmee bij te dragen aan goed werkgeverschap. Enkele voorzieningen, zoals de aangepaste cao en Arbocatalogus en de eerste rijkshubs en rijksontmoetingspleinen zijn beschikbaar gekomen. Monitoring van de effecten hiervan is opgestart. Met de beleidsvisie Hybride werken 2027 is richting gegeven aan de verdere ontwikkeling van het hybride werken bij het Rijk als werkgever.
Ook heeft het Rijk in 2022 stappen gezet op weg naar een duurzame bedrijfsvoering. Een inhaalslag is echter nodig om de doelen te halen, waaronder een klimaatneutrale bedrijfsvoering in 2030. Daarvoor zijn acties in gang gezet ten aanzien van hernieuwbare energie, het verder verduurzamen van het rijksvastgoed, het verminderen van vliegreizen en stimuleren van anders reizen en het verduurzamen van ICT en de facilitaire dienstverlening. Ook is het meerjarige programma gestart waarmee het we de verduurzaming van de bedrijfsvoering bij alle ministeries ondersteunen. Daarnaast heeft de gascrisis geleid tot een impuls voor de verdere energiebesparingsopgave binnen het Rijk.
ICT, informatievoorziening en informatiebeveiliging binnen de rijksdienst
We hebben ingezet op het op orde brengen en houden van informatievoorziening (IV) en ICT binnen het Rijk en uitvoeringsorganisaties, zodat informatie beschikbaar en correct is en de vertrouwelijkheid ervan beschermd wordt. De informatiebeveiliging en ICT bij het Rijk is versterkt, waarbij is gewerkt aan het op orde brengen van de basisinfrastructuur. Hierdoor zijn dienstverlening en voorzieningen verbeterd. In het I-vakmanschap van onze medewerkers is geïnvesteerd via podcasts, cursussen en E-learnings om te zorgen dat kennis en kunde op het gebied van digitalisering op peil is. Hiervoor is samengewerkt met andere overheden, het bedrijfsleven, onderwijs en wetenschap.
Sturing op het IV- en ICT-domein is versterkt door uitvoering te geven aan het Besluit CIO-stelsel Rijkdienst. Onder andere is de rol van de CIO binnen de rijksdienst steviger en aan de bestuurstafel gepositioneerd. Na vaststelling van het Kwaliteitskader voor departementale i-plannen, waarmee we werken aan meer transparantie over ICT, hebben alle departementen een eerste meerjaren IV-plan opgesteld en deze zijn gezamenlijk naar de Tweede Kamer gestuurd. Dit draagt ook bij aan meer eenheid en onderlinge vergelijkbaarheid van de IV-plannen van de ministeries .