Inhoudsopgave

A. TOELICHTING OP DE WETSARTIKELEN

Wetsartikelen 1 en 2 (uitgaven/verplichtingen en ontvangsten)

De begrotingen die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begroting van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport voor het jaar 2001 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2001. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2001.

Met de vaststelling van deze wetsartikelen wordt de in de begrotingsstaat opgenomen begroting van de uitgaven en de ontvangsten voor het jaar 2001 vastgesteld. De in die begroting opgenomen begrotingsartikelen worden door middel van een algemene toelichting en een toelichting per begrotingsartikel toegelicht in de onderdelen B en C van deze memorie van toelichting.

Wetsartikel 4

Met de vaststelling van dit wetsartikel wordt de in de begrotingsstaat opgenomen begroting van baten en lasten en van kapitaaluitgaven en ontvangsten van zowel het agentschap College ter Beoordeling van Geneesmiddelen als het agentschap Inspectie Gezondheidsbescherming, Waren en Veterinaire zaken voor het jaar 2001 vastgesteld. De in die begroting opgenomen begrotingsartikelen worden door middel van een algemene toelichting en een toelichting per begrotingsartikel toegelicht in onderdeel D van deze memorie van toelichting.

Het advies van de Raad van State wordt niet openbaar gemaakt op grond van het bepaalde in artikel 25a, derde lid, onder b, van de Wet op de Raad van State.

Uitgaven naar hoofdbeleidsterrein, totaal 15,54 miljard NLG

Uitgaven exclusief de Rijksbijdragen ziektekosten naar hoofdbeleidsterrein, totaal 5,12 miljard NLG

Ontvangsten naar hoofdbeleidsterrein, totaal 0,22 miljard NLG

Uitgaven naar budgetdisciplinesector, totaal 15,54 miljard NLG

Ontvangsten naar budgetdisciplinesector, totaal 0,22 miljard NLG

B. BELEIDSAGENDA

1. INLEIDING

«Zorg voor mensen in een gezonde samenleving» is het motto van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Het Regeerakkoord 1998 brengt het toenemende maatschappelijke belang van gezondheid, welzijn en sport duidelijk tot uitdrukking. Investeren in de kwaliteit van de samenleving, in het behouden en verbeteren van een goede gezondheid en in het tijdig verlenen van goede zorg, is het uitgangspunt van ons beleid.

De Nederlandse samenleving kenmerkt zich in deze tijd door enkele belangrijke ontwikkelingen. Individualisering, verandering van de bevolkingssamenstelling, economische voorspoed, een steeds sterkere internationale context en toenemende technologische ontwikkelingen drukken een stempel op onze samenleving. Vanuit de kansen en bedreigingen die uit deze ontwikkelingen voortvloeien, presenteren wij in deze beleidsagenda onze activiteiten voor de nabije toekomst.

Halverwege deze kabinetsperiode blikken we terug op de stappen die gezet zijn en kijken we vooruit naar de komende twee jaar. In die komende twee jaar willen wij, naast het verder aanpakken van bestaande knelpunten, de fundamenten leggen voor een hervorming van het besturings- en verzekeringsstelsel van de gezondheidszorg, zodat het systeem bestand zal zijn tegen de bovengenoemde ontwikkelingen.

Deze beleidsagenda geeft de hoofdlijnen van het te voeren beleid aan en vormt het Algemeen Deel van de Memorie van Toelichting van deze begroting. De verdere hoofdstukken (Artikelsgewijze Toelichting) geven gedetailleerder onze voornemens voor komend jaar weer. In het inleidende hoofdstuk van de Zorgnota 2001 is een belangrijk deel van deze beleidsagenda terug te vinden en gaan wij nader in op het zorgbeleid.

2. VWS EN ZIJN OMGEVING

2.1 Terugblik

Het kabinet is nu halverwege deze regeerperiode. Veel voornemens uit het regeerakkoord zijn op de rails gezet; een aantal plannen staat nog in de steigers. Soms zijn we te kort bezig om concrete resultaten te kunnen vaststellen. Ook de laatste jaren van deze kabinetsperiode zal het regeerakkoord – de meerjarige beleidsagenda van het kabinet – richtinggevend zijn bij het vormgeven van ons beleid en de prioriteiten die wij stellen. De gunstige economische situatie biedt ons de ruimte tot versnelde en zelfs extra intensiveringen, waardoor doelen eerder bereikt kunnen worden. In tabel 1 geven we een overzicht van de intensiveringen in 2001 en 2002. Het gaat daarbij in de eerste plaats om middelen die reeds bij regeerakkoord zijn gereserveerd voor onze sectoren. Daarnaast is dit jaar besloten tot omvangrijke additionele intensiveringen. Met de inzet van deze middelen trachten wij een forse reductie van de wachtlijsten te bereiken. Voor de aanpak van de wachtlijsten en de wachttijden zijn met de branche- en koepelorganisaties, binnen de context van de meerjarenafspraken, gedetailleerde afspraken gemaakt over de prestaties die gaan worden geleverd. Zo stellen wij de extra middelen voor de sector verpleging en verzorging en de gehandicaptensector alleen beschikbaar voor de aanbieders als zij de productie-afspraken die zij met de zorgkantoren maken, daadwerkelijk omzetten in capaciteit: boter bij de vis. De afrekening zal geschieden op basis van de feitelijk geleverde zorg. Ook in de cure-sectoren en de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) zal het uitgangspunt zijn dat met het extra geld meer zorg dient te worden geleverd. Het moet duidelijk zijn dat extra investeringen in bijvoorbeeld het terugdringen van wachttijden, er inderdaad toe leiden dat meer mensen binnen acceptabele tijden die zorg ontvangen waaraan zij behoefte hebben. Om dat goed te kunnen beoordelen wordt dit jaar een registratiesysteem ontwikkeld waarmee wachtlijsten in de verschillende sectoren in kaart kunnen worden gebracht (voor de sector verpleging en verzorging is de omvang van de wachtlijst recent in kaart gebracht) en in de tijd kunnen worden gevolgd. Met de betrokken branche-organisaties zullen vervolgens aanvullende afspraken worden gemaakt over het beschikbaar stellen van informatie en de verantwoordingsplicht over de inzet van gelden. De verantwoording zal de inzet van alle middelen betreffen: niet alleen de intensiveringen, maar de volledige instellingsbudgetten. Duidelijk moet zijn, én blijven, dat het geld de zorg volgt. Overigens tekent zich de ontwikkeling af dat niet zozeer budgettaire grenzen als wel tekorten op de arbeidsmarkt het knelpunt vormen bij het kunnen leveren van de gevraagde zorg. Dat brengt ons bij onze tweede beleidsprioriteit: de vermindering van de werkdruk van de beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg. Wij zullen alles doen wat in ons vermogen ligt om de sector aantrekkelijk te houden om te gaan werken. Zorg is, en blijft immers mensenwerk en de kwaliteit van de gezondheidszorg wordt in belangrijke mate bepaald door de arbeidssatisfactie van de medewerkers. Voldoende gekwalificeerd personeel is onontbeerlijk voor het realiseren van de extra zorg die nodig is om de te lange wachtlijsten in de zorg te bestrijden. Wij werken aan een instrument om beleidsprestaties vast te kunnen stellen. Er wordt een algemene indicator voor werkdruk ontwikkeld die voor alle sectoren kan worden ingezet. Om de werkdruk van huisartsen te verminderen is geld beschikbaar voor de dienstenstructuur en praktijkondersteuning.

Naast de inzet van middelen voor de wachtlijsten en de werkdruk is veel extra geld beschikbaar voor uitgaven aan geneesmiddelen en voor ICT.

¹ Het gaat hier om intensiveringen in onder meer verpleging en verzorging, curatieve zorg en genees- en hulpmiddelen.

² Het gaat hier om intensiveringen in onder meer sport, kinderopvang en sociale infrastructuur.

³ Exclusief de incidentele middelen die zijn toegekend voor de Vuurwerkramp Enschede (f 22 miljoen in 2001 en f 1 miljoen in 2002).

Onze prioriteiten richten zich niet louter op het inzetten van financiële middelen. In een aantal gevallen gaat het vooral om een betere vormgeving van het beleid. Het kabinet zal het komende jaar dan ook veel energie steken in het verbeteren van de organisatie en de besturing van de zorg, de kinderopvang, de jeugdzorg en de jeugdgezondheidszorg. Een gezamenlijke aanpak met bestuurlijke partners en maatschappelijke organisaties is hierbij noodzakelijk. In paragraaf 4 geven wij aan welke verdere aanpassingen op het bestuurlijk vlak ons op langere termijn voor ogen staan. Hieronder gaan wij eerst in op de context van ons beleid.

2.2 De rol van het individu

Burgers zijn in de afgelopen jaren zelfbewuster en kritischer geworden. Ze verlangen, of eisen zelfs, zeggenschap over hun eigen leefsituatie. Deze houding gaat gepaard met een verdergaande individualisering, en in het verlengde daarvan, een toenemende diversiteit aan verlangens, voorkeuren en behoeften. De rijke verscheidenheid aan nationaliteiten, culturen en mensen in Nederland vergroot deze heterogeniteit. Dit is een belangrijk uitgangspunt voor ons beleid. De introductie van het persoonsgebonden budget en de snelle uitbreiding daarvan is een voorbeeld van de wijze waarop we inspelen op de wens van het individu: een grotere keuzevrijheid. Bij de modernisering van de AWBZ staat een sterkere vraaggerichtheid centraal. Eveneens moet in de jeugdzorg en de kinderopvang een herdefiniëring van de rollen en de verantwoordelijkheden tot meer op het individu toegesneden zorg of opvang leiden. Ook in het sociaal beleid nemen we een complex van maatregelen en activiteiten die werkelijke participatie van burgers moeten bevorderen, ook van hen die dat minder makkelijk afgaat.

Niet alleen op het niveau van de individuele burger of zorggebruiker wil het kabinet tegemoet komen aan de behoefte van mensen om zelf invulling te geven aan hun leefsituatie. Ook op landelijk niveau vraagt de mondige burger om inspraak en eventueel om aanpassingen in het beleid. Wij stimuleren dat en doen ook in toenemende mate een beroep op patiënten- of cliëntenorganisaties bij het vormgeven van het beleid. We doen dat bijvoorbeeld bij het maken van de meerjarenafspraken op landelijk niveau, maar ook bij het regionaal toedelen van de beschikbare AWBZ-middelen en bij het ontwikkelen van de regiovisie. De bestuurlijke samenstelling van cliëntenorganisaties wisselt echter nogal eens. Daardoor kampen deze organisaties soms met een gebrek aan continuïteit in kennis. Wij vinden het daarom van groot belang deze organisaties goed te faciliteren. Om die reden hebben we het convenant met het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Nederlandse Patiënten- en Consumentenfederatie ondertekend. Dit convenant beoogt een versterking van de positie van de patiënt op regionaal niveau. Begin 2001 zullen wij daar in een brief over het patiënten- en consumentenbeleid nader op ingaan.

2.3 Nederland vergeleken met andere landen

Recente publicaties van de OESO1 enWHO2 hebben het bestaan vanaanzienlijke internationale verschillen in gezondheid en zorg bevestigd. Nederland scoort daarbij op sommige onderdelen beter en op andere slechter dan landen, die in sociaal-economische opzicht redelijk met ons land vergelijkbaar zijn. De relatief langzaam toenemende levensverwachting van Nederlandse vrouwen en de enigszins stagnerende daling van onze zuigelingensterfte zijn voorbeelden van gezondheidsaspecten die om verklaring en actie vragen.

Vermijdbare sterfte wordt door veel verschillende factoren bepaald, uiteenlopend van leefstijlfactoren, sociale factoren en omgevingsfactoren tot directer aan zorggebruik gerelateerde invloeden. Bij veranderingen in de levensverwachting spelen vooral leefstijlfactoren zoals voeding, roken, alcoholgebruik en lichaamsbeweging een rol. De WHO stelt bovendien dat de gezondheid en het welzijn van mensen overal in de wereld afhangt van de kwaliteit en de toegankelijkheid van de gezondheidszorg en voegt daar aan toe dat er in veel landen, ook in Nederland, nog onbenutte kansen liggen.

Enige maanden geleden analyseerde de OESO de financiering en de organisatie van onze zorg. Daarbij komt Nederland er gemiddeld goed vanaf. Wel vindt de OESO dat verzekeraars meer ruimte moeten krijgen om meer zorg te contracteren, als de wachttijden voor geïndiceerde zorg onaanvaardbaar lang blijven. In een recent verschenen rapport van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid3 over onze verzorgingsstaat werden al relevante aspecten van ons zorgstelsel vanuit een internationale sociale context besproken. Hieruit bleek ook dat Nederland in vergelijking met andere landen gunstig scoort op toegankelijkheid van het zorgstelsel en op de gezondheidssituatie in het algemeen.

De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ)4 concludeerde enige tijd geleden dat er sprake is van een sterker wordende invloed van de Europese Unie op het gebied van de gezondheidszorg, bijvoorbeeld ten aanzien van medicijnen, apparatuur en hulpmiddelen, opleidingen en arbeidsvoorwaarden. Ook dit maakt het scheppen van een helder internationaal perspectief belangrijk. Een aantal rapporten en studies – onder meer die van de OESO en de WHO vormt hiertoe een belangrijke inspiratiebron. Door vergelijkingen met andere landen wordt ons immers duidelijk wat we goed doen en wat we beter moeten gaan doen. We moeten leren van de ervaringen van omringende landen. We zijn daarom van plan om de eerdergenoemde internationaal vergelijkende rapporten naast elkaar te leggen en grondig te analyseren. Het resultaat daarvan zal rond de jaarwisseling aan de Tweede Kamer worden aangeboden. Overigens bevat ook het Sociaal en Cultureel Rapport, dat in september verschijnt, veel internationale vergelijkingen die van belang zijn voor de context waarin wij ons beleid gestalte geven. De vergelijking met het buitenland geeft daarnaast aan dat volksgezondheidsbeleid en gezondheidsbevordering meer aandacht verdienen. Het accent in discussies ligt vaak sterk op voorzieningen, waarbij gemakkelijk over het hoofd wordt gezien dat met gezondheidsbescherming en -bevordering (ook) nog veel winst is te boeken. Deze beleidsagenda speelt daarop in. Voor het bevorderen van de algemene gezondheidstoestand van de bevolking neemt de invloed van goede zorgvoorzieningen enigszins af. Voor zieken, met name chronisch zieken, ouderen en gehandicapten, blijft de betekenis van een goede gezondheidszorg daarentegen onverminderd hoog.

2.4 De gevolgen van economische voorspoed

De economische groei in Nederland is nu al een aantal jaren achtereen uitzonderlijk hoog. Veel bedrijven, organisaties en instituties draaien al lange tijd «op volle toeren». Van de medewerkers wordt elke dag een grote betrokkenheid en een hoge inzet verwacht. Een goede gezondheid van de bevolking is in dat licht een belangrijke voorwaarde voor economische groei. Ook de Wereldbank deelt deze mening en getuigt van een veranderende visie op gezondheid en gezondheidszorg. Wereldwijd wordt de gezondheidszorg steeds minder gezien als een kostenpost en steeds meer als een nuttige investering. Ook in Nederland tekent zich deze omslag in het denken af. De huidige economische situatie wordt gekenmerkt door aan de ene kant een krappe arbeidsmarkt en aan de andere kant een hoog ziekteverzuim en een groot aantal arbeidsongeschikten. Gezondheidsbevordering en preventie, en zonodig goede curatieve zorg, leveren een belangrijke bijdrage aan het oplossen van deze knelpunten. Dit verklaart ook de grote belangstelling van werkgevers voor een goede, op de vraag toegesneden volksgezondheiden gezondheidszorgbeleid.

De gunstige economische omstandigheden hebben ook gevolgen voor het beleid dat het kabinet wil voeren. Zo brengt de groei van de welvaart steeds meer voorzieningen en activiteiten binnen het bereik van steeds meer mensen. In materiële zin lijken er voor velen geen belemmeringen te zijn om behoeften te bevredigen; mensen kopen wat ze willen hebben. Deze ervaringen worden ook op de overheid geprojecteerd: zodra er een behoefte aan zorg ontstaat – door ziekte, gebrek, of anderszins – eist de burger dat adequaat in die zorgbehoefte wordt voorzien. Cliënten en patiënten ervaren het ontbreken van voldoende keuzemogelijkheden steeds meer als een gebrek en burgers accepteren niet langer dat zorg niet tijdig wordt geleverd. Burgers eisen dat hun verwachtingen worden waargemaakt, of anders gezegd: burgers eisen waar voor hun (premie-)geld, desnoods bij de rechter. Ook werkgevers zoeken nieuwe wegen om snelle en adequate zorg voor zieke en arbeidsongeschikte werknemers te kunnen waarborgen. Budgettaire beperkingen worden daarbij steeds minder als verklaring voor uitblijvende zorg geaccepteerd. «Er is geld op zoek naar zorg», wordt steeds vaker gehoord.

Er is echter een toenemende spanning tussen de vraag naar zorgen welzijnsdiensten en onze mogelijkheden om hieraan, op basis van de huidige collectieve financiering, tegemoet te komen. Deze spanning vraagt om beleid dat méér wordt gestuurd door de reële vraag dan door de wens om de kosten zoveel mogelijk te beperken. Anders gezegd: de kwaliteit van de capaciteit moet in overeenstemming worden gebracht met de gevraagde kwaliteit. Bewerkstelligen wij dat niet, dan dreigt de ontwikkeling van een alternatief privé-gefinancierd aanbod naast het collectief gefinancierde zorgaanbod. Tegelijkertijd blijft de doelmatigheid van de zorgverlening een cruciale voorwaarde om de uitgaven te beheersen en zodoende de essentiële zorg voor iedereen bereikbaar te houden. Dit geldt ook bij een meer door de vraag gestuurde capaciteitsontwikkeling.

De huidige economische groei heeft ook een schaduwzijde. De krapte op de arbeidsmarkt en de oplopende werkdruk voor de medewerkers in de gezondheidszorg zijn daar voorbeelden van. Pijnlijker is dat door de voor velen toegenomen welvaart het contrast tussen hen die meegroeien en degenen voor wie dat moeilijker is, scherper wordt. Een samenleving met een hoge sociale kwaliteit moet de ruimte bieden aan alle burgers om daarin een rol te spelen. Investeringen in de sociale infrastructuur, in jeugd, minderheden en achterstandswijken zijn daarom naar onze mening van groot belang. Gelukkig bieden de economische omstandigheden ook de ruimte om extra geld in te zetten om de participatie en integratie van deze mensen in de samenleving te bevorderen. Het gaat daarbij ook om het verkleinen van sociaal-economische (gezondheids)verschillen door een combinatie van direct gezondheidsbeleid en facetbeleid (onderwijs, huisvesting, milieu, leefomgeving en inkomen). Dat vereist een actieve, open opstelling naar andere beleidsterreinen en het maken van afspraken om te komen tot optimale onderlinge afstemming. Het kabinet heeft hiertoe extra geld vrijgemaakt voor onder meer vroegen voorschoolse educatie, kinderopvang, jeugdgezondheidszorg en algemeen maatschappelijk werk.

3. ACTIVITEITEN IN 2001

In deze paragraaf gaan wij nader in op onze activiteiten en voornemens in de komende jaren. In paragraaf 3.1 gaan wij in op het volksgezondheidsbeleid. Onze voornemens ten aanzien van de gezondheidszorg bespreken wij in paragraaf 3.2. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan de informatievoorziening, technologische ontwikkelingen en het arbeidsmarktbeleid. Ten slotte worden in paragraaf 3.3 onze voornemens voor het welzijnsbeleid beschreven.

3.1 Volksgezondheid: naar een gezondere bevolking

De onderwerpen waar VWS voor staat, raken alle inwoners van ons land. Gezondheid staat bij hen hoog op de agenda. Een goede gezondheid is van vele factoren afhankelijk, erfelijke factoren, maar ook gedrags- en sociale factoren. In een goed volksgezondheidsbeleid is aandacht voor al deze factoren afzonderlijk en in hun onderling verband van belang. Onvermijdelijk is dat mensen ondanks dit beleid toch op zorgvoorzieningen zijn aangewezen. De aandacht daarvoor lijkt wel eens de aandacht voor volksgezondheid in het algemeen te overschaduwen. In deze beleidsagenda wordt mede daarom het onderscheid nog eens extra belicht. Eerst bespreken we het volksgezondheidsbeleid, te weten het beleid gericht op het bevorderen van de algemene gezondheidstoestand, het bevorderen van gezond gedrag, het wegnemen of terugdringen van gezondheidsbedreigende factoren en het waar mogelijk beschermen tegen schadelijke invloeden. Daarbij hanteren we twee uitgangspunten: het behouden van reeds behaalde gezondheidswinst en het versterken van de aandacht voor gebieden met de grootste nog te behalen gezondheidswinst.

Eerst enkele kenmerken van preventie en gezondheidsbevordering: preventie-maatregelen komen niet altijd op basis van een specifieke vraag tot stand. Zij zijn niet voor elk individu even effectief, maar voor de bevolking als geheel leveren zij een grote gezondheidswinst op. Voorts is preventie per Qaly (Quality adjusted life year) relatief goedkoop. In het gezondheidszorgbeleid gaat het vervolgens om de kwaliteit, kwantiteit en financiering van de zorgvoorzieningen.

Een goede volksgezondheid is om individuele, sociale, en economische redenen van belang. Wat de laatste betreft, geldt dat het behouden en bevorderen van de gezondheid van werkenden een gedeelde verantwoordelijkheid is van de overheid, werkgevers, werknemers, arbodiensten en de preventieve en curatieve gezondheidszorg. We streven naar een verdere integratie van preventie, begeleiding, behandeling en reïntegratie van (zieke) werknemers. Daarbij richten we ons op de volgende activiteiten: het verbeteren van de samenwerking tussen de arbosector en de preventieve en curatieve zorgsector; op een toegankelijke kennisinfrastructuur; op een verdere professionalisering van de bedrijfs- en verzekeringsgeneeskunde; op het versterken van de positie van chronisch zieken en arbeidsgehandicapten op de arbeidsmarkt; en op het stimuleren van gezondheidsbevordering op de werkplek.

Er is vaak een relatie tussen ziekteverzuim en psychische aandoeningen. Maar er is nog weinig bekend over preventie, zorg, begeleiding en reïntegratie bij ziekte of uitval uit arbeid om psychische redenen. Daarom hebben we, samen met staatssecretaris Hoogervorst van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de Commissie Psychische Arbeidsongeschiktheid – onder leiding van mr. J.P.H. Donner – ingesteld. Deze commissie analyseert dit vraagstuk en zorgt ervoor dat betrokken partijen afspraken voor verbetering maken. Een eerste analyse van de problematiek is inmiddels verschenen. De commissie werkt intussen met alle betrokkenen verder aan meerjarenafspraken op dit terrein.

Uit internationaal vergelijkende studies blijkt dat er grote verschillen in de levensverwachting van de bevolking tussen landen zijn, maar ook binnen landen. Zo blijkt uit nationale studies dat er in Nederland nog steeds relatief grote sociaal-economische gezondheidsverschillen zijn. Mensen met een lage opleiding leven gemiddeld 3,5 jaar korter dan mensen met een hogere opleiding. Bovendien brengen laagopgeleiden bijna twaalf jaar minder door in goede gezondheid dan hoger opgeleiden. In bepaalde wijken van grote steden concentreren zich groepen met een gezondheidsachterstand. Met name bij allochtonen is deze concentratie zichtbaar. Voor de Volksgezondheidstoekomst Verkenningen (VTV 2002) wordt de gezondheid van de bevolking in de grote steden in kaart gebracht. Tevens gaan we na op welke wijze gezondheidsbeleid een plaats kan krijgen in het grotestedenbeleid. Eerder, in het najaar van 2000, zal de Commissie Albeda ons adviseren hoe we de verschillen in gezondheid tussen sociaal-economische klassen kunnen verkleinen. Daarbij gaat het niet alleen om VWS-beleid, maar vooral om zaken als onderwijs, werk, inkomen en woon- en leefomgeving.

De grote verschillen geven aan hoe belangrijk het is om gezond gedrag te stimuleren. Daarbij gaat het om meer bewegen, niet roken, matig alcoholgebruik, veilig vrijen, gezonde voeding en veiligheid in en rond het huis.

De hoeveelheid lichaamsbeweging neemt met name bij jongeren tussen de twaalf en de achttien drastisch af. Terwijl bewezen is dat beweging goed is voor lijf en leden, voldoet slechts 30% van de Nederlandse bevolking aan de norm van vijf keer per week minstens dertig minuten matig intensieve activiteiten. Wij willen een campagne starten om bewegen te stimuleren. Ook met het project Jeugd in Beweging hopen wij jongeren te stimuleren meer en blijvend sportactiviteiten te ontplooien. Overigens ondernemen ook gemeenten, op basis van de Breedtesportregeling, activiteiten om jeugdigen aan te sporen tot meer bewegen. Al met al willen we bereiken dat een aanzienlijk hoger percentage aan de genoemde norm voldoet; in 2004 zou dat circa 40% moeten zijn.

Een belangrijke oorzaak van de relatief niet sterk stijgende levensverwachting is het roken. We ondervinden nu de gevolgen van het grote tabaksgebruik in het verleden. Het tabaksgebruik is gelukkig wel iets afgenomen, maar met name onder vrouwen en jongeren is weer sprake van een stijging. Die zal onvermijdelijk leiden tot een scherpe stijging van aan roken gerelateerde kwalen, zoals hart- en vaatziekten, longkanker en andere luchtwegziekten.

In het regeerakkoord is een intensivering van het tabaksontmoedigingsbeleid afgesproken. Inmiddels is een voorstel tot wijziging van de Tabakswet gereed voor behandeling in de Tweede Kamer. Met deze wijziging kan een wezenlijke stap worden gezet ter bescherming van niet-rokers en preventie onder de jeugd. Het kabinet komt binnenkort met een tweede wijzigingsvoorstel van de Tabakswet (reclamebeperking als invulling van EU-regelgeving). Komend voorjaar sturen wij de Tweede Kamer de Tabaksnota II waarin alle beleidsinstrumenten aan de orde komen, aangevuld met alternatieve maatregelen. In het bijzonder voorlichting en preventie en het bevorderen van stoppen met roken krijgen daarbij onze aandacht. Ons doel is om het aantal rokers te reduceren van 34% naar 28% in 2004. Daarbij gaat onze aandacht vooral uit naar reductie bij jongeren; één op de twee achttienjarigen rookt namelijk.

Ook het tegengaan van overmatig alcoholgebruik is een van de prioriteiten uit het regeerakkoord. Circa 85% van de volwassen bevolking gebruikt alcohol; 9% behoort tot de probleemdrinkers. Onlangs is de Drank- en Horecawet aangescherpt met enkele matigingsbepalingen. De gewijzigde wet zal naar verwachting dit najaar ingaan. Verder is het NIGZ op ons verzoek gestart met twee campagnes om alcoholmisbruik onder jongeren te beperken. Bovendien is via Postbus 51 een massamediale voorlichtingscampagne gevoerd, gericht op volwassenen. Eind 2000 zal een nieuwe integrale Alcoholnota aan de Tweede Kamer worden aangeboden. In deze nota zullen alle beleidsinstrumenten van het alcoholmatigingsbeleid aan de orde komen.

De individuele burger kan veel doen op het gebied van veiligheid. Het bevorderen van veilig vrijen, waaronder het promoten van condoomgebruik, is van belang voor de preventie van SOA. Landelijk wordt hier aandacht aan besteed via massamediale voorlichting. Daarnaast vinden regionale activiteiten plaats. Doelstelling is om het veilig vrijen bij wisselende seksuele contacten te bevorderen van 73% in 1999 tot 77% in 2002. Dit geldt zowel voor Nederlanders van allochtone als autochtone afkomst.

In de privé-sfeer en tijdens sportbeoefening gebeuren veel ongevallen. Het aantal ongevallen dat bij kinderen en ouderen tot ziekenhuisbehandeling leidde, is de afgelopen jaren met 15% gestegen. Dit aantal mag niet verder stijgen.

Voor iedere burger is gezonde voeding een belangrijke factor om gezondheid te behouden en te bevorderen. Dit betreft zowel de samenstelling van de maaltijd als de kwaliteit van de producten zelf. De samenleving verwacht van de overheid dat zij toeziet op de kwaliteit en de veiligheid van het voedsel. De dreiging van incidenten versterkt deze verwachting alleen maar. Het is onze verantwoordelijkheid de burger de veiligheid van producten te garanderen. Met onze collega's van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV) werken wij aan een kadernota Voedselveiligheid. Daarin komt onder meer de verantwoordelijkheidsverdeling tussen overheid en bedrijfsleven en het stroomlijnen van de controle op levensmiddelen aan de orde. We sturen de Tweede Kamer deze nota begin 2001 toe. Ook onderzoeken we samen met LNV de realisatie van één voedselcontrolebureau. In dit kader vindt tevens een analyse van hiaten in de wet- en regelgeving plaats. De kadernota is bepalend voor de Nederlandse inbreng in Brussel bij de bespreking van het Witboek voedselveiligheid.

Wat betreft de samenstelling van de maaltijd geldt dat een toenemend aantal Nederlanders geconfronteerd wordt met de gevolgen van een slecht voedings- en bewegingspatroon. Deze gevolgen kennen twee uitersten. Aan de ene kant lijdt een groeiend aantal mensen aan obesitas. 40% van de Nederlanders boven de twintig jaar is te zwaar. Bij 9% is er zelfs sprake van ernstig overgewicht. Als we nu niets doen, lijdt over dertig jaar een meerderheid van de bevolking aan overgewicht, met alle gezondheidsproblemen van dien. Aan de andere kant lijdt een toenemend aantal mensen in Nederland, met name ouderen, aan ondervoeding. Bij niet-poliklinische ziekenhuisingrepen leidt dit bijvoorbeeld tot langere opnames. Gezond eten, dat wil zeggen minder vet eten, en voor ouderen vooral een rijker dieet, moet dan ook worden gestimuleerd. In de nota «Nederland: Goed gevoed», die we naar de Tweede Kamer hebben gestuurd, schetsen we de maatregelen op dit terrein.

Voor een goed volksgezondheidsbeleid is de openbare gezondheidszorg van groot belang. Het accent ligt daarbij op het lokale en regionale niveau. Door uitvoering van de adviezen van de Commissie Lemstra wordt hieraan een belangrijke impuls gegeven. Het verhogen van de kwaliteit en slagvaardigheid van GGD-en krijgt hierbij de nodige aandacht. De jeugdgezondheidszorg (JGZ) vormt in de openbare gezondheidszorg een belangrijk element. Een gedegen JGZ draagt bij aan de algehele volksgezondheid. Het kabinet streeft ernaar de huidige verschillen in invulling van de zorg voor onze jeugd te overbruggen en één toegankelijk systeem te ontwerpen, waarvoor de verantwoordelijkheid op gemeentelijk niveau komt te liggen. In dit gemoderniseerde stelsel schrijft de rijksoverheid voor welke activiteiten onder regie van de gemeenten verplicht moeten worden aangeboden in het kader van de JGZ. Het gemoderniseerde JGZ-stelsel zal worden verankerd in de Wet collectieve preventie volksgezondheid (Wcpv).

Bijzondere aandacht in ons volksgezondheidsbeleid gaat uit naar het bestrijden van infectieziekten. De afgelopen tijd hebben zich diverse incidenten voorgedaan. De legionella-besmettingen staan nog vers in het geheugen. Aan de ene kant maken deze incidenten duidelijk dat infectieziekten niet overwonnen zijn, maar een reële bedreiging blijven vormen. Aan de andere kant laten deze gebeurtenissen zien dat – bij de bestrijding van infectieziekten – de verantwoordelijkheden van internationale organisaties, de landelijke en de lokale overheid beter kunnen en moeten worden afgebakend. In 2001 komt het kabinet met een nota over dit onderwerp. Hierin zullen ook de prioriteiten op het gebied van vaccinatie aan de orde worden gesteld.

3.2 Gezondheidszorg: verzorging, behandeling en genezing

Bij gezondheidszorg gaat het niet om de bevordering van de algemene gezondheidstoestand, maar om het geheel van voorzieningen dat nodig is als iemand zorg nodig heeft. Een van onze hoofddoelstellingen is en blijft een adequaat stelsel van zorgvoorzieningen. Wij willen burgers tijdig die zorg en diensten verlenen waarvoor zij verzekerd zijn en waarop zij recht hebben. Voldoende capaciteit en keuzemogelijkheid zijn daarbij centrale begrippen, gekoppeld aan optimale doelmatigheid. Op de langere termijn vereist dit een gewijzigde inrichting van ons zorgstelsel (zie ook paragraaf 4 en hoofdstuk 1 van de Zorgnota 2001).

Een van de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen jaren betreft de veranderende rol van de patiënt die, terecht, steeds meer het karakter krijgt van cliënt of kritische consument. Deze ontwikkeling heeft grote, overwegend positieve consequenties en die willen wij dan ook stimuleren.

Het is onze ambitie om aan het eind van deze kabinetsperiode een forse stap te hebben gezet op weg naar aanvaardbare wachttijden, zowel in de care (verpleging en verzorging, gehandicaptenzorg, GGZ) als in de cure (ziekenhuizen, medisch specialisten). Wij stellen hier veel extra middelen voor beschikbaar. Naast de eerder in het regeerakkoord gereserveerde middelen voor de reductie van de wachtlijsten komt in 2001 voor de curesectoren structureel f 364 miljoen extra beschikbaar; voor de caresectoren is dat f 259 miljoen extra in 2001 en f 275 miljoen vanaf 2002.

Wachttijden – levertijden – zijn de resultante van enerzijds de vraag naar en anderzijds de beschikbare capaciteit van voorzieningen. Beide factoren zijn complexe grootheden waarvoor geldt dat de beschikbare informatie vaak (nog) niet adequaat is. Wat de vraag – de behoefte – betreft, is in de sector verpleging en verzorging inmiddels een grote slag gemaakt door het opschonen van de wachtlijsten. Wij hebben daardoor nu een betrouwbaar, zij het verontrustend, beeld van de situatie. Eenzelfde opschoningsactie gaan wij dit najaar maken voor de gehandicaptensector respectievelijk de GGZ. In het kader van het Treekoverleg zijn de zorgverzekeraars en zorgaanbieders streefnormen voor acceptabele wachttijden overeengekomen. In het najaar zullen zij hierover in overleg treden met de zorgvragers. Gelijktijdig wordt door ons bezien hoe deze overeengekomen streefnormen input kunnen vormen voor een wettelijke verankering van redelijke levertijden in de care.

Voor de capaciteitsvergroting in de verpleging en verzorging is in het regeerakkoord veel extra geld vrijgemaakt. Bovenop dat bedrag is inmiddels opnieuw extra geld ter beschikking gekomen, zodat de wachtlijsten verder kunnen worden gereduceerd. Daarnaast speelt de Taskforce wachtlijsten een belangrijke rol bij het stimuleren van alternatieve wegen om tot extra zorg te komen voor de drie genoemde sectoren. Tot slot hebben wij in de plannen van aanpak wachtlijsten voor zowel de sector gehandicapten als de sector verpleging en verzorging – en binnenkort ook voor de GGZ – een«totaalpakket» aan maatregelen benoemd waarmee wij de wachttijden uiteindelijk tot een acceptabel niveau willen terugbrengen.

De verantwoordelijkheid voor een goede aansluiting van vraag naar en aanbod van zorg in de regio en daarmee de aanpak van de wachtlijsten ligt bij het zorgkantoor. Om de toebedeelde verantwoordelijkheid naar behoren te kunnen uitvoeren is een versterking van de zorgkantoren noodzakelijk. Hiervoor worden extra middelen beschikbaar gesteld. Om de kwaliteit van het proces van indicatiestelling te verbeteren zal er worden geïnvesteerd in de indicatieorganen. Vanaf 2001 is er structureel f 20 miljoen beschikbaar gesteld voor een verbetering van de kwaliteit in de indicatiestelling. In het jaar 2000 zullen incidenteel extra middelen ingezet worden voor een herindicatie-operatie in het kader van de wachtlijstaanpak en voor het oplossen van een aantal knelpunten.

In de curatieve sector zijn inmiddels ook diverse stappen gezet om tot een betere informatievoorziening te komen. Er is voor ziekenhuizen een uniform registratiesysteem van wachtlijsten en wachttijden ontwikkeld. Ook maken ziekenhuizen hun wachttijden bekend op Internet. De uitvoering hiervan behoeft overigens nog wel verbetering, hoewel niet te voorkomen is dat indicatiecriteria die medisch specialisten hanteren enig verschil zullen blijven vertonen.

De vraag naar medisch specialistische hulp blijft groeien. Een van de oorzaken hiervan is dat operatieve ingrepen tot op steeds hogere leeftijd kunnen worden verricht. Het gaat dan vaak om ingrepen die de persoon in kwestie langer zelfredzaam maken, zoals vervanging van heup- en kniegewrichten. Zulke ingrepen leiden tot besparingen in verpleging en verzorging en zijn om die reden ook toe te juichen. Mede als gevolg van deze ontwikkeling is er echter nog steeds een duidelijke spanning tussen aanbod en vraag in de curatieve zorgsector. Het plan van aanpak van het Platform wachttijden is erop gericht om deze spanning sterk te verminderen: de eerste effecten zijn inmiddels zichtbaar. Maar daarnaast vraagt ook het structurele capaciteitstekort om een oplossing. Wij hebben daartoe f 150 miljoen vrij gemaakt opdat het aantal medisch specialistenplaatsen kan worden uitgebreid. Daarnaast stellen wij f 150 miljoen beschikbaar ten behoeve van de ziekenhuiszorg in brede zin. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan het overbruggen van de zogenoemde zorgkloof en kan ook feitelijk gewerkt gaan worden aan een verkorting van de wachttijden.

De capaciteit binnen de huisarts- en ziekenhuiszorg wordt niet alleen bepaald door de financiële ruimte, maar ook door de beschikbaarheid van mensen. De wens van steeds meer mensen om parttime te werken èn de krapte op de arbeidsmarkt werken belemmerend op het uitbreiden van de capaciteit. De aantrekkelijkheid en doelmatigheid in de curatieve sector kan door diverse maatregelen worden versterkt. Wij denken daarbij niet alleen aan een verbetering van de secundaire arbeidsvoorwaarden (verloffaciliteiten, kinderopvang, buitenschoolse opvang en een flexibele vorm van 24-uurs opvang), maar ook aan nieuwe functies voor verpleegkundigen (praktijkverpleegkundige, nurse practitioner), aan een verkorting van de opleiding tot basisarts èn tot medisch specialist en aan de invoering van de functie ziekenhuisarts. Hierover wordt momenteel overleg gevoerd door de betrokken instanties. Eerst na advisering door het Capaciteitsorgaan in 2001 zullen wij hierover rapporteren.

Het verbeteren en moderniseren van de (logistieke) organisatie van de zorgverlening draagt ook bij aan het oplossen van de genoemde spanning tussen vraag en aanbod. De diverse zorgvormen dienen optimaal op elkaar te worden afgestemd om een snellere behandeling en doorstroming van patiënten mogelijk te maken, maar ook om behandeling en verzorging dichter bij huis of zelfs thuis te realiseren. Wat betreft de ziekenhuissector maken we met de versnelling van de invoering van een systeem van producttypering een eerste stap op weg naar meer transparantie. Dit jaar moet er zicht komen op de inhoudelijke belemmeringen om tot invoering over te gaan; tegelijkertijd willen we duidelijkheid creëren over de invoeringsdatum van het nieuwe bekostigingssysteem. Maar ook andere ontwikkelingen, zoals die naar het geïntegreerd medisch-specialistisch bedrijf en de vorming van samenwerkingsverbanden in de eerste lijn dragen bij aan een verdere verbetering van de organisatie van de zorgverlening. Dat alles met het doel om de zorgvrager te omringen met kwalitatief hoogstaande zorg, geleverd door een efficiënt en kostenbewust netwerk van zorgaanbieders.

In de GGZ concentreren wij ons naast de aanpak van de wachtlijsten op de versterking van de eerstelijnszorg, waar het grootste deel van de mensen die kampen met psychische en psychosociale problemen wordt opgevangen. De behoefte aan en de vraag naar GGZ neemt toe en wijzigt als gevolg van demografische en maatschappelijke ontwikkelingen. Wij hebben de Commissie Kuypers gevraagd een analyse uit te voeren naar de oorzaken die leiden tot de groeiende hulpvraag in de GGZ. De commissie zal ook aanbevelingen doen over de wijze waarop wij de geestelijke volksgezondheid kunnen verbeteren. De commissie brengt begin 2001 een eindrapportage uit.

Het versterken van de eerstelijnszorg vullen wij in door het vergroten van de capaciteit en de toegankelijkheid, het verbeteren van de samenwerking en het bevorderen van de deskundigheid en kwaliteit. In lijn met de motie Melkert c.s1 wordt momenteel gewerkt aan de versterking van de eerstelijns psychische zorg. Inmiddels is aan circa 500 gemeenten een uitkering van in totaal f 25 miljoen verstrekt voor de uitbreiding van het maatschappelijk werk. Deze gemeenten stellen – conform de voorwaarden in de Stimuleringsregeling AMW – ook eigen middelen beschikbaar en geven daarmee invulling aan de afspraak in het Bestuursakkoord Nieuwe Stijl (BANS). De resterende f 15 miljoen zetten wij in om de samenwerking tussen de eerstelijnspartijen te versterken. Het onderzoek naar de (financiële) toegankelijkheid van eerstelijns psychologen wordt in december 2000 afgerond. De resultaten hiervan zullen wij betrekken bij onze standpuntbepaling over de hulp door eerstelijns psychologen in het verzekeringsstelsel. Ten slotte zullen wij dit jaar beslissen over de aard en vorm van de consultatie van de gespecialiseerde GGZ door de beroepsgroepen uit de eerste lijn.

Kenmerkend voor de hierboven genoemde ontwikkelingen in de verschillende sectoren is dat de zorgverzekeraars een steeds grotere verantwoordelijkheid voor de (regionale) toedeling van de middelen zullen krijgen. Het Rijk houdt vanzelfsprekend wel de verantwoordelijkheid voor het vaststellen van de wettelijke kaders en de verdeling van de middelen over de diverse sectoren.

3.2.1 Informatievoorziening

De zorg kan worden getypeerd als een informatieverwerkend systeem. Informatie is immers een onmisbaar element in het zorgproces. Het is daarom opvallend dat informatie- en communicatietechnologie (ICT) in de zorg vooralsnog een relatief bescheiden plaats in neemt. Naar verwachting zal dat de komende jaren fors veranderen. Omdat dit ook de zorg ten goede zal komen, stimuleren wij dat met grote kracht. Een voorbeeld van een toepassing van ICT in de zorg is de oprichting van het Hulpmiddelen Informatie Centrum (HIC). Het HIC wordt een kenniscentrum vóór en dóór het veld en is bedoeld om de transparantie in de hulpmiddelensector te vergroten en de vraagzijde te versterken.

Het verbeteren van de zorgkwaliteit wordt ook bevorderd door een – ongeacht tijd en plaats – toegankelijk elektronisch patiëntendossier (EPD) en een toenemend gebruik van elektronische informatievoorziening en consultatie. Daarnaast biedt een brede toepassing van ICT in de zorg mogelijkheden om beter zicht te krijgen op de beschikbare capaciteit en om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen. Bij de aanpak van de wachtlijstenproblematiek willen wij deze mogelijkheden ten volle benutten.

Het ICT-platform voor de zorg (IPZ) is, onder leiding van de heer L.C. Brinkman, de afgelopen tijd meer en meer gaan fungeren als een bestuurlijk afstemmingsoverleg tussen de vele initiatieven die op dit terrein zijn ontstaan.

Hoewel het IPZ is opgezet in het kader van de meerjarenafspraken voor de cure, vindt geleidelijk aan een verbreding plaats naar de care-sectoren. Zo is kort geleden bijvoorbeeld de Landelijke Vereniging van Thuiszorg tot het IPZ toegetreden. Het is een ontwikkeling die wij van harte ondersteunen. In het IPZ is het afgelopen jaar overeenstemming bereikt over de wijze waarop het EPD breed in de gezondheidszorg kan worden ingevoerd.

Ook het kabinet onderschrijft het belang van het toepassen van ICT in de zorg en heeft besloten hiervoor extra geld uit te trekken: twee keer f 110 miljoen, in 2000 en 2001. Met deze middelen wordt een injectie gegeven aan een aantal voorwaardenscheppende zaken, zoals standaardisatie en infrastructuur. De sterke versnippering, die tot dusver een kenmerk is van ICT in de zorg, zal door gerichte investeringen plaats maken voor een kader waarin deelactiviteiten elkaar kunnen versterken. Een betrouwbare informatievoorziening is ook een cruciale voorwaarde voor het afleggen van verantwoording door de sector over de besteding van publieke middelen.

3.2.2 Technologie: mag alles wat kan?

De effecten van de voortschrijdende technologisering gaan veel verder dan toepassingen van ICT in de zorg; in feite is technologie niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Sommige technologische innovaties stuiten echter op maatschappelijke weerstand. Niet altijd is datgene wat kán, ook zonder meer gewenst. Het kabinet hecht eraan het maatschappelijk debat over waarden en normen zorgvuldig te voeren. Niet alleen om inzicht te krijgen in de maatschappelijke issues, maar ook om te zoeken naar draagvlak voor keuzes, bijvoorbeeld op het gebied van medische ethiek.

Het terrein van de medische ethiek heeft zich de afgelopen decennia aanzienlijk verbreed. Ontwikkelingen op het gebied van de genetica zullen naar verwachting binnen afzienbare tijd gevolgen hebben voor de gezondheidszorg en voor de positie van patiënt en consument. Wij achten het van belang dat de implicaties en de reikwijdte van die ontwikkelingen tijdig worden onderkend, zodat waar nodig maatregelen kunnen worden getroffen om die ontwikkelingen in goede banen te leiden. Daarom sturen wij dit najaar een beleidsnota over de toepassing van genetica in de gezondheidszorg naar de Tweede Kamer.

Ethiek wordt ook steeds meer herkend als een integraal onderdeel van individuele zorg. In de dagelijkse praktijk komen met name bij chronisch zieken en wilsonbekwame patiënten situaties voor waarbij waarden en normen in het geding zijn. Het herkennen van dergelijke situaties en het ontwikkelen van handvatten om hier op een goede manier mee te leren omgaan, is een belangrijk onderwerp van studie en onderzoek van de zorgethische stroming binnen de medische ethiek. Wij hechten veel belang aan verder onderzoek op dit gebied om de kwaliteit van de hulpverlening te verbeteren. Daarom faciliteren wij het NWO-onderzoekprogramma «Ethiek en Beleid» en hebben wij de RVZ gevraagd een advies uit te brengen. Dit advies is inmiddels verschenen, ons standpunt bereikte de Tweede Kamer in april.1

Het komende begrotingsjaar zal het kabinet een aantal belangrijke wetsvoorstellen uitbrengen: het Wetsvoorstel inzake handelingen met geslachtscellen en embryo's, het Wetsvoorstel zeggenschap lichaamsmateriaal en een Tijdelijk verbod Xenotransplantatie. Van het Wetsvoorstel toetsing levensbeëindigend handelen op verzoek en hulp bij zelfdoding ontving de Tweede Kamer in juli de nota naar aanleiding van het Verslag.

Ook biotechnologie vergt veel aandacht. Enerzijds dienen de kansen van innovatieve ontwikkelingen in de geneeskunde verhelderd te worden, anderzijds moet aan de ethische aspecten aandacht geschonken worden. Zulke aspecten zijn bijvoorbeeld aan de orde bij kiembaangentherapie en bij xenotransplantatie. Ook de productie van genetisch gemodificeerde levensmiddelen is onderwerp van dit debat. Ten aanzien van genetisch gemodificeerde organismen (ggo's) in de voeding gelden als uitgangspunten van het beleid dat deze veilig moeten zijn voor de consument en dat de consument door voldoende etikettering ook werkelijk een keuzemogelijkheid heeft. Het kabinet zendt de Integrale Nota Biotechnologie met de Prinsjesdagstukken naar de Tweede Kamer.

3.2.3 Arbeidsmarktbeleid

Zorgverlening is mensenwerk: de kwaliteit van zorg wordt bepaald door de kwaliteit van de hulpverleners. Voor het goed functioneren van de zorg- en de welzijnssector is het dan ook van groot belang om voldoende gemotiveerde mensen aan te trekken en te behouden. Dit vergt ook de komende jaren extra aandacht. Samen met de sociale partners zullen wij de nodige stappen zetten binnen het algemene arbeidsmarkt- en werkgelegenheidsbeleid. Daarbij moeten gerichte maatregelen worden getroffen om de verwachte arbeidsmarkttekorten in onze sectoren tegen te gaan. Die tekorten manifesteren zich met name bij de verzorgenden (niveau 3) en helpenden in de thuiszorg, verpleeg- en verzorgingshuizen. Daarnaast zijn er voortdurende zorgen over vraag en aanbod van sommige categorieën van gespecialiseerd personeel, waar relatief kleine fluctuaties toch gevoelig kunnen uitwerken. Een goede monitoring en analyse is essentieel en de overheid heeft hierin een verantwoordelijkheid. Gericht beleid kan ook betrekking hebben op prikkels om mensen te stimuleren om in de zorg te gaan werken. Het gaat natuurlijk altijd om zaken waar het management van de instellingen in eerste instantie verantwoordelijk voor is, doch wij willen dat wel stimuleren: personeelsbeleid speelt zich af op instellingsniveau, maar de rijksoverheid schept daartoe voorwaarden. In het meerjarig convenant en de daarvan afgeleide jaarplannen zijn de afgelopen periode initiatieven ontplooid om voldoende personeel aan te kunnen trekken en te behouden. De sectorfondsen geven uitvoering aan deze plannen. Voor het komende jaar hebben wij hiertoe f 94 miljoen extra beschikbaar gesteld. Deze middelen zullen we in overleg met onze partners inzetten met het oog op het verminderen van het ziekteverzuim, maar bijvoorbeeld ook om het volgen van cursussen en opleidingen te stimuleren, opdat personeel voor de sector behouden blijft. Een groot deel zal via de Kaderregeling Arbo- en verzuimbeleid de instellingen bereiken.

Daarnaast hebben wij voor enkele beroepsgroepen extra geld vrijgemaakt om meer mensen te kunnen aantrekken en op te leiden, zoals bij de huisartsen (waar het aantal opleidingsplaatsen wordt uitgebreid tot 456 opleidingsplaatsen in 2004) en verloskundigen (waar een uitbreiding plaatsvindt tot 160 opleidingsplaatsen in 2001). Schaarste aan bepaalde beroepsbeoefenaren kan ook nog op andere wijze worden bestreden, namelijk door taken over te dragen naar andere beroepsbeoefenaren met een kortere opleiding. Goede voorbeelden hiervan zijn al te vinden in de oogzorg en de mondzorg. Soortgelijke ontwikkelingen zullen ook op andere terreinen worden gestimuleerd.

De zorg is en blijft een aantrekkelijke sector om in te werken. Met de beeldvormings- en wervingscampagnes die wij faciliteren wordt duidelijk gemaakt dat zorgberoepen volop appelleren aan moderne waarden zoals professionaliteit en verantwoordelijkheid.

3.3 Sociale kwaliteit

Eerder gaven wij aan dat een gezonde samenleving een eerste vereiste is voor een vitale economie. De Nederlandse economie presteert goed en is zeer vitaal, maar er staan (te) veel mensen als toeschouwer aan de zijlijn. Economische zelfstandigheid, solidariteit, sociale redzaamheid en actieve deelname aan maatschappelijke processen zijn belangrijke indicatoren van de sociale kwaliteit van de samenleving. Het is van belang dat de sectoren welzijn, waaronder maatschappelijke opvang, en zorg in al hun verscheidenheid een onderling goed afgestemde bijdrage leveren aan het streven naar versterking van de sociale infrastructuur. Het gaat hierbij ook, en misschien wel vooral, om het samenspel met andere sectoren zoals wonen, onderwijs, werk, sport, milieu en veiligheid. Hieronder gaan wij in op de prioriteiten voor het komende jaar.

In de wereld om ons heen is veel gereguleerd en geprofessionaliseerd. Juist in dat licht geeft de deelname aan vrijwilligerswerk een beeld van de solidariteit en de betrokkenheid van burgers bij de samenleving. Het werk van vrijwilligers staat echter onder druk. Dat komt onder meer door de situatie op de arbeidsmarkt, concurrerende mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding en de kwaliteitseisen waaraan diensten en producten moeten voldoen. Begin dit jaar hebben wij de Tweede Kamer het Plan van Aanpak vrijwilligerswerk toegezonden1. Met betrokkenen, landelijke vrijwilligersorganisaties, VNG en IPO hebben wij vastgesteld dat de vrijwilliger en zijn wensen en mogelijkheden het uitgangspunt voor het beleid moet vormen. Daarnaast moeten onze inspanningen de komende tijd gericht worden op het werven van nieuwe vrijwilligers, ook uit groepen die minder bekend zijn met het verrichten van vrijwilligerswerk. Bovendien besteden we extra aandacht aan de informatievoorziening aan vrijwilligersorganisaties, aan scholing en training van vrijwilligers en aan een professionele ondersteuning van vrijwilligers. Het komend jaar, het Internationale jaar van vrijwilligers, biedt een goede gelegenheid om de vrijwilligers en hun werkzaamheden in de schijnwerpers te zetten.

Vorig jaar is het kabinet in het kader van BANS met de provincies en gemeenten overeengekomen te streven naar een sluitend stelsel van voorzieningen voor de jeugd van nul tot zes jaar. Samen met het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties werken wij aan een verdere invulling van dit akkoord. Hierbij is nadrukkelijk aandacht voor de capaciteit en kwaliteit van het peuterspeelzaalwerk, voor taal- en achterstandsprogramma's en voor de consultatiebureaus. Om extra inspanningen te kunnen leveren in het kader van het (maatwerkdeel van het) basispakket Jeugdgezondheidszorg wordt aan de consultatiebureaus f 35 miljoen beschikbaar gesteld.

Het belang van kinderopvang voor de ontwikkeling van het kind is, naast het arbeidsmarktperspectief voor de ouders, een van de redenen waarom het kabinet in kinderopvang investeert. Het kabinet heeft bij het regeerakkoord ingezet op een verdubbeling van de capaciteit aan kinderopvangplaatsen. In september 1999 is de uitbreidingsregeling in werking getreden. Deze regeling is gericht op uitbreiding, te realiseren door gemeenten. Op dit moment is duidelijk dat vrijwel alle gemeenten hieraan meedoen. Wij hebben besloten de voorgenomen rijksbijdrage aan deze uitbreiding van f 250 miljoen eerder beschikbaar te stellen, waardoor gemeenten versneld kunnen investeren in opvangplaatsen. Voorwaarde om extra geld te ontvangen, is dat gemeenten daadwerkelijk in staat zijn de extra uitbreiding te realiseren. Voor de langere termijn is voorzien in de Wet Basisvoorziening Kinderopvang. Hierin worden de bestuurlijke verantwoordelijkheden, de financiële systematiek en de basiskwaliteitseisen neergelegd. De Tweede Kamer heeft afgelopen zomer een nota ontvangen waarin het kabinet de hoofdlijnen van deze wet schetst1.

Bij groepen die een minder goede toegang tot maatschappelijke hulpbronnen hebben of minder vanzelfsprekend gebruik maken van de activiteiten en voorzieningen die reeds worden aangeboden zijn de risico's voor de gezondheid en voor de sociale cohesie groter dan bij andere groepen. Het is een kerntaak van de overheid om dit soort achterstanden te voorkomen of weg te werken. Dat kan, bijvoorbeeld door het voeren van een actief inburgeringsbeleid voor nieuwkomers op grond van de Wet Inburgering Nieuwkomers. Hierbij doen zich echter nog knelpunten voor met betrekking tot de deelname aan inburgeringscursussen en de lokale regievoering. Momenteel beziet de task force «Inburgering» hoe deze knelpunten zo mogelijk opgelost kunnen worden. Op basis van de bevindingen van deze task force willen wij, samen met de ministers van Grote Steden- en Integratiebeleid, van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de uitvoering van het inburgeringsbeleid fors verbeteren. Daarnaast gaat onze aandacht uit naar zogeheten «oudkomers» die minder makkelijk mee kunnen doen door achterstanden op het gebied van taalkennis en sociale vaardigheden.

Om volwaardige deelname aan de samenleving en verantwoordelijk burgerschap van leden van etnische minderheden inhoud te geven is een gelijke toegang tot maatschappelijke hulpbronnen als werk, opleiding, zorg en maatschappelijke dienstverlening, vereist. Dit vraagt in algemene zin aandacht van de zorg- en welzijnssector voor de veranderende verschillen tussen groepen van mensen. Meer specifiek zullen we in 2001 activiteiten ontwikkelen voor oudere migranten, vluchtelingen en asielzoekers. Verder zullen wij bezien hoe we kunnen inspelen op de specifieke zorgbehoefte van etnische minderheden. De RVZ adviseerde onlangs de toegankelijkheid en kwaliteit van de Nederlandse gezondheidszorg beter af te stemmen op de zorgvraag van een toenemend aantal allochtone patiënten en cliënten. Vooral in de GGZ, de eerstelijnszorg (met name de huisartsenzorg), de (verstandelijk) gehandicaptenzorg en de ouderenzorg worden de verschillen tussen de vraag en het bestaande aanbod duidelijk. Komend jaar zullen we samen met de zorgaanbieders het belangwekkende advies van de RVZ vertalen in concrete maatregelen.

De zorg voor mensen met een ernstige handicap is sterk in ontwikkeling. Het traditionele institutionele zorgaanbod maakt steeds meer plaats voor geheel nieuwe zorgarrangementen die het wonen in de lokale samenleving en deelname daaraan mogelijk maken; in casu (vormen van) community care. Daarbij is het van essentieel belang dat algemene organisaties die op het terrein van huisvesting, arbeid, onderwijs en openbaar vervoer voor publieke taken staan, expliciet kunnen worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid. Om deze beleidslijn te ondersteunen worden in het kader van de Welzijnsnota 1999–2002 twee stimuleringsprogramma's op het gebied van community care voor mensen met een handicap uitgevoerd.

Naast de ontwikkeling van community care is de verankering van gelijke rechten en het voorkomen van discriminatie van mensen met een handicap van essentieel belang om volwaardig te kunnen deelnemen aan de samenleving. In het voorjaar van 2001 zal een voorstel van de Wet Gelijke Behandeling Gehandicapten en chronisch zieken voor advies naar de Raad van State worden gestuurd. In deze wet wordt voor een beperkt aantal terreinen de gelijke behandeling van mensen uit deze doelgroep wettelijk uitgewerkt.

Ook in het ouderenbeleid is steeds meer aandacht voor sociale cohesie en participatie óók op de arbeidsmarkt. In de afgelopen jaren heeft in het ouderenbeleid een koerswijziging plaatsgevonden, waarbij het accent meer is gaan liggen op integraal, «inclusief» beleid, en minder op een apart ouderenbeleid. Het beleid moet worden gericht op voorwaarden voor maatschappelijke participatie en adequate zorg voor wie daarop is aangewezen. Binnen het algemene beleid van de overheid dient de specifieke positie van ouderen gewaarborgd te worden. Lagere overheden en maatschappelijke organisaties hebben hierin een belangrijk aandeel. In de komende periode zal gewerkt gaan worden aan een nadere verheldering van de rollen, taken en verantwoordelijkheden van de afzonderlijke partijen op dit terrein. De samenwerking tussen de verschillende partijen komt daarbij nadrukkelijker in beeld. In juli 2000 is het project Intersectoraal Ouderenbeleid gestart om hiertoe specifieke activiteiten en werkwijzen te ontwikkelen. Verder wordt, om alle onderdelen van het ouderenbeleid in hun onderlinge samenhang te kunnen bezien, een «monitor ouderenbeleid» ontwikkeld.

Sociale kwaliteit heeft ook betrekking op leefbaarheid en een veilige omgeving. Recente gebeurtenissen hebben geleid tot een versterkte aandacht voor mensen met een psychische stoornis die ernstige misdrijven begaan. Wij hebben daarom gekozen voor een extra impuls voor de forensische psychiatrie, namelijk f 24 miljoen in 2001 en f 40 miljoen in 2002. Ernstige misdrijven (recidive) hopen wij te voorkomen door de psychiatrische hulpverlening aan psychisch gestoorde gedetineerden tijdens hun detentie uit te breiden en te verbeteren, door in de plaatsing meer maatwerk te leveren en de nazorg aan psychisch gestoorde (ex) delinquenten te verbeteren. Met de inzet op de verbetering van de psychiatrische zorg aan jeugdigen (tussen twaalf en achttien jaar) hopen we op latere leeftijd langdurige, intramurale forensische zorg te voorkomen. Nog voor 2001 zullen we de Tweede Kamer nader informeren over de uitbreiding van de capaciteit van de forensische zorg.

4. BESTUURLIJKE VORMGEVING

In de paragraaf hiervoor is aangegeven dat het kabinet op tal van terreinen wil investeren in de samenleving. Hier moet echter niet het beeld uit voortkomen dat wij somber zijn over de kwaliteit van de samenleving. Integendeel: ons land scoort bij internationale vergelijkingen op welvaart en welzijn telkens hoog. Het gaat in sociaal, cultureel en economisch opzicht de laatste jaren steeds beter, en op onderdelen zelfs beter dan in andere landen. Dat is niet alleen een gevolg van de economische groei, maar ook een resultaat van de wijze waarop onze samenleving is ingericht. Deze inrichting kan worden gekenschetst als een breed aanbod van voorzieningen dat – op basis van gelijkheid – beschikbaar is voor een ieder. Het is echter juist deze wijze van inrichting die op gespannen voet kan komen te staan met de wensen van deze tijd. Hierboven is toegelicht dat de samenleving steeds individualistischer wordt. De burger, de cliënt, de zorggebruiker wordt steeds mondiger en eist zeggenschap over zijn leefsituatie, bijvoorbeeld in de vorm van keuzevrijheid bij de invulling van zijn behoeften en verlangens. Hierdoor ontstaat een toenemende spanning tussen de vraag naar en het aanbod van «producten» van de verzorgingsstaat, zowel in kwalitatief als kwantitatief opzicht. Voor veel burgers is de gezondheidszorg te weinig dynamisch en flexibel en zitten er in de zorg te weinig prikkels voor een klantvriendelijke organisatie. Veel mensen herkennen zich steeds minder in de aangeboden activiteiten, diensten en voorzieningen. Zij verlangen snelle levering, keuzevrijheid, variatie in het aanbod en een klantgerichte instelling. Als wij dat niet faciliteren en zorggebruikers zich op grote schaal wenden tot alternatieve (commerciële) zorgaanbieders dan bestaat op termijn het gevaar dat hun bereidheid om bij te dragen aan het collectief afbrokkelt. Daarmee zouden belangrijke fundamenten in onze samenleving – een grote mate van sociale cohesie en solidariteit, in tal van opzichten uiteindelijk verloren gaan. Het is van groot belang dat dit wordt voorkomen. Naar onze mening kan en moet dat door in de toekomst ook in de publieke dienstverlening veel meer tegemoet te komen aan de door velen gewenste zeggenschap over de eigen leefsituatie. Deze notie – tegemoet komen aan de vraag, ruimte bieden aan de burger – is enerzijds de kern van de noodzaak tot een nieuw verzekeringsstelsel en anderzijds de sleutel tot dat nieuwe stelsel. De opgave is om op een beheerste manier een transformatie tot stand te brengen waarin vraagsturing veel nadrukkelijker een plek krijgt. Dat betekent dat opnieuw gekeken moet worden naar de verdeling van verantwoordelijkheden. Op verschillende plaatsen binnen het VWS-domein zijn wij bezig bestuurlijke verhoudingen en verantwoordelijkheden in overleg met het veld opnieuw te definiëren. Doel van deze «stelsel-aanpassingen» is om de dienstverlening aan de burgers op een hoger niveau te brengen en het aanbod meer sluitend te maken. Dat geldt voor de kinderopvang, waarbij onze inzet gericht is op het realiseren van een sluitend, toereikend en wettelijk verankerd aanbod, met een gelijkwaardige bijdrage in financiering door overheid, werkgevers en gebruikers. Daarmee kan de kinderopvang over enkele jaren dezelfde basisfunctie in de samenleving gaan vervullen als de gezondheidszorg en het onderwijs nu.

Bij de jeugdzorg is eveneens een herdefiniëring van rollen en verantwoordelijkheden in voorbereiding, die een op het individu toegesneden aanbod van zorg moet gaan waarborgen, met de bureaus voor jeugdzorg in een essentiële schakelfunctie. Ook in de jeugdgezondheidszorg werken we aan een regierol voor de gemeenten, gericht op het tot stand brengen van een bepaald gegarandeerd minimumaanbod.

Op het terrein van de gezondheidszorg worden stappen gezet om de zorgvrager meer centraal te stellen. Dat gebeurt onder meer door aanpassingen in de organisatiestructuur en de wijze waarop verantwoordelijkheden worden verdeeld. Dat geldt bijvoorbeeld voor de modernisering van de AWBZ, de onafhankelijke indicatiestelling, de zorgketenbenadering in de regionale aansturing van de cure en de care en de patiëntgeoriënteerde procesorganisatie die in sommige ziekenhuizen wordt ingevoerd. Er is echter aanleiding ook naar de basis van de inrichting van het zorgstelsel te kijken.

4.1 Toekomst Zorgstelsel

In het regeerakkoord van Paars II is opgenomen dat «het Kabinet zal bezien of, in het licht van de vergrijzing en andere ontwikkelingen, het wenselijk is om voor de langere termijn verdergaande aanpassingen van het verzekeringsstelsel voor te bereiden, daarbij rekening houdende met systemen en ontwikkelingen in andere EU-landen». Dit voornemen dient bezien te worden binnen de huidige context van de gezondheidszorg. Enerzijds kunnen we constateren dat het relatief stabiele Nederlandse zorgstelsel goed scoort, ook internationaal gezien. Dit geldt zowel voor de standaard gezondheidsindicatoren als voor de financieel economische kenmerken van het zorgstelsel. Anderzijds lopen we tegen knelpunten aan. Een van die knelpunten betreft de wet- en regelgeving, die het voor zorginstellingen en zorgverleners, maar ook voor zorgverzekeraars, vaak lastig maakt om adequaat in te spelen op hedendaagse ontwikkelingen. Een ander belangrijk knelpunt vormen de wachttijden en -lijsten. Gedeeltelijk moeten deze worden toegeschreven aan de dominantie van de aanbodsturing en de nadrukkelijke wens tot kostenbeheersing. De ontwikkeling naar een meer door de vraag gestuurd stelsel, vraagt een herdefiniëring van het kostenbeheersingsinstrumentarium. Kostenbeheersing zal immers een belangrijke doelstelling blijven om de afwenteling van collectieve lasten te voorkomen. Tevens verdienen vraagstukken als technologie, vergrijzing en Europese wet- en regelgeving de aandacht.

Gezien deze brede invalshoek verwachten wij dat het debat over de toekomst van het Nederlands zorgstelsel langs een drietal lijnen zal verlopen. Ten eerste zal het debat moeten gaan over de vraag naar de verzekering als zodanig. In dit perspectief komen vragen aan de orde als de toekomst van de WTZ, de afstemming tussen de ZFW en de AWBZ, de verhouding tussen inkomensafhankelijke en nominale premies en de mogelijke samenvoeging van het Ziekenfonds en de particuliere verzekering. Ten tweede zal een discussie moeten worden gevoerd over de vraag wat precies verzekerd wordt. Welke zorg dient in een basispakket te worden opgenomen? Ten derde zal het besturingsmodel onderwerp van debat moeten zijn. Daarbij gaat het om het verder vormgeven aan de hierboven beschreven omslag naar klantgerichtheid, ofwel keuzevrijheid en variatie in het aanbod. Maar het gaat ook om vragen als: wat is in de zorg een goede verhouding tussen doelmatigheid, kwaliteit en toegankelijkheid enerzijds en de beleidsvrijheid van de zorgverzekeraars en zorgaanbieders anderzijds? Ook de vraag naar de aard, omvang en reikwijdte van het besturingsinstrumentarium van de overheid verdient in dat opzicht nadrukkelijk aandacht.

Om dit debat in goede banen te leiden, bereiden wij de komende tijd plannen voor. Daarbij kunnen wij gebruik maken van de inzichten van externen, in de vorm van bouwstenen voor de discussie over de toekomst van het zorgstelsel. Recente rapporten zijn Generatiebewust beleid (2000) en Volksgezondheidszorg (1997) van de WRR; De toekomst van de AWBZ (1997) en Europa en de gezondheidszorg (1999) van de RVZ, en Gezondheid in het licht van de toekomstige vergrijzing (1999), van de SER en nog uit te brengen adviezen, zoals het SER-advies over solidariteit (oktober 2000) en het advies van de RVZ over de samenhang tussen care en cure. Het is onze ambitie om in deze kabinetsperiode reeds zoveel mogelijk uitgangspunten en conclusies vast te leggen.

4.2 Toezicht en inspectie

De burger moet er op kunnen vertrouwen dat de overheid basale normen stelt en daarop toezicht houdt. Toetsing en toezicht hangen samen met het stellen van minimumkwaliteitsnormen. Het veld heeft echter zijn eigen verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de gezondheidszorg en de volksgezondheid. De partijen in de gezondheidszorg hebben met het rapport Healthcare Governance laten zien dat zij op dit gebied voor zichzelf een grote verantwoordelijkheid zien weggelegd en deze via zelfregulering ook willen nemen. Waar het veld deze verantwoordelijkheid onvoldoende neemt of niet het gewenste effect realiseert, zal kwaliteitsborging een verantwoordelijkheid van de overheid zijn. Wij menen dat om het minimumniveau te borgen het zeker moet zijn dat inspectietaken worden waargemaakt. Waar dat privaat gebeurt is dat zeker toe te juichen, maar de rijksoverheid mag hierin haar verantwoordelijkheid niet uit de weg gaan.

De IGZ en de Keuringsdienst van Waren dienen hun taken af te stemmen op de uitgangspunten van het beleid. In dit beleid stellen we de burger centraal, het toezicht moet hierop aansluiten. De burger moet als ontvanger van zorg kunnen vertrouwen op de kwaliteit en de veiligheid van de geboden zorg en producten. Dat geldt niet alleen voor de afzonderlijke onderdelen van de gezondheidszorg, maar ook voor de overdracht tussen verschillende schakels in de zorg en de communicatie. Inspectiewerkzaamheden zullen zich meer op systeemtoezicht moeten richten en meer georiënteerd moeten worden op de aansluiting tussen zorgvormen. Waar het om de Inspectie voor de Gezondheidszorg gaat, wordt op deze aspecten in de startnotitie Opmaat voor een nieuwe strategie die de Tweede Kamer 9 augustus jongstleden is toegezonden, nadrukkelijk ingegaan. Pas na vaststelling van de kerntaken en de risico-analyse, kan de meest wenselijke inspectiebezoekfrequentie voor de verschillende deelsectoren en daarmee tevens de benodigde menskracht worden berekend. Wij hopen de Tweede Kamer begin 2001 de eerste resultaten te kunnen presenteren.

C. TOELICHTING PER BEGROTINGSARTIKEL

1. Inleiding

1.1 Leeswijzer bij de Artikelsgewijze Toelichting (AGT) 2001

De opzet van de AGT 2001 verschilt niet van de AGT 2000. Bij de toelichting per artikel is aan het begin een tabel opgenomen met daarin de meerjarencijfers per onderdeel. Daaronder treft u vervolgens de toelichting bij die onderdelen aan. De economische en functionele coderingen zijn per onderdeel terug te vinden in de bijlagen 11 en 12.

In de toelichting per artikel en/of artikelonderdeel wordt consequent onderscheid gemaakt tussen a)-, b)- en c)-teksten. Onderstaand wordt kort aangegeven welke inhoud of strekking de desbetreffende teksten hebben:

a)-tekst: In deze tekst wordt aangegeven welk beleid er wordt gevoerd respectievelijk gaat worden met de beschikbare middelen (beleidsuitgaven).

b)-tekst: In deze tekst wordt aangegeven welke (juridische) basis ten grondslag ligt aan de uitgaven en de ontvangsten (bijvoorbeeld de Welzijnswet 1994 of de Begrotingswet).

c)-tekst: In deze tekst worden eventuele begrotingsmutaties ten opzichte van de Begrotingswet 2000, inclusief 1e Suppletore wet 2000, nader toegelicht.

Aan het begin van de c)-teksten is, als er mutaties zijn, een tabel opgenomen met daarin aangegeven welkekasmutaties worden toegelicht. De som van de subtotalen per artikelonderdeel vormt de regel «Nieuwe wijzigingen» in het model «Opbouw uitgaven (of ontvangsten) vanaf de vorige ontwerp-begroting».

De in deze modellen genoemde «Nieuwe nominale wijzigingen» worden niet toegelicht. Deze mutaties hebben betrekking op de toedeling van de nominale bijstellingen.

1.2 Budgettaire kaders

De begroting van VWS maakt onderdeel uit van twee budgettaire kaders: het budgettair kader zorg (BKZ) en het kader voor de Rijksbegroting in enge zin (niet-BKZ). De rijksbijdragen (uitgavenartikel 25.03, onderdelen 01, 04 en 05) worden tot geen van beide kaders beschouwd, omdat het een financieringsbron betreft.

Onderstaand is op hoofdlijnen de verdeling tussen het BKZ-deel en het niet-BKZ deel weergegeven:

en alle bijbehorende (delen van) ontvangstenartikelen

en alle bijbehorende (delen van) ontvangstenartikelen

1.3 Toelichting prestatiegegevens

Diverse artikelonderdelen worden mede toegelicht aan de hand van prestatiegegevens. Deze gegevens geven informatie over de besteding van begrotingsmiddelen. Niet alle begrotingsmiddelen zijn echter zinvol toe te lichten met kengetallen. Zo is met het Ministerie van Financiën ten aanzien van de volgende uitgavenartikelen vastgesteld dat deze niet zinvol zijn toe te lichten: Loonbijstelling (artikel 22.03); Prijsbijstelling (artikel 22.04) en Rijksbijdragen ziektekosten (artikel 25.03, onderdeel 01, 04 en 05). Om overlap met de agentschapsbegroting (wetsvoorstel 4) te voorkomen zijn de kengetallen alleen in de agentschapsbegroting opgenomen. Voorts geldt ten aanzien van de uitgaven op de hoofdbeleidsterreinen 24 en 25 dat de uitgaven gemoeid met de subsidiëring van het uitvoerend werk zinvol zijn toe te lichten; maar dat de subsidiëring van instellingen die van belang zijn voor het behoud van de (kennis-) infrastructuur over het algemeen niet zinvol met kengetallen zijn toe te lichten. Het betreft namelijk activiteiten die niet of nauwelijks in homogene en vergelijkbare grootheden/producten zijn uit te drukken. Dit geldt ook voor subsidies ten behoeve van projecten en experimenten.

Eén en ander impliceert dat ook op artikelonderdelen veelal niet een volledige toelichting met kengetallen kan plaatsvinden.

1.4 De geïntegreerde verplichtingen-kas-administratie

Het Ministerie van VWS kent geen grote meerjarige projecten. Dit impliceert dat financiële sturing bij VWS plaatsvindt via de uitgaven en dat de verplichtingenraming slechts een technisch karakter heeft. Deze AGT bevat daarom, overeenkomstig de Rijksbegrotingsvoorschriften, geen verplichtingen-kasmatrices. Uiteraard worden in de begrotingsadministratie van VWS ook verplichtingen vastgelegd, die leiden tot kasuitgaven in een later jaar. Het betreft enerzijds incidentele verplichtingen met meerjarige kaseffecten en anderzijds zogenaamde «structurele verplichtingen». Voor subsidies of bijdragen die in principe jaarlijks voor een periode van één jaar (structureel) worden toegekend zal, mede gelet op uitspraken van de rechter, reeds in het jaar voorafgaande aan het subsidiejaar een – uit het oogpunt van behoorlijk bestuur – juridisch onontkoombare verplichting ontstaan. Daarbij speelt geen rol of het ministerie een beschikking heeft afgegeven. In de ontwerp-begroting en de begrotingsadministratie wordt met dit gegeven rekening gehouden. Administratief-technisch houdt dit in dat bij structurele subsidies op een vaste datum (15 september) een verplichting voor het volgende jaar wordt vastgelegd. Bovenstaande kan er toe leiden dat de verplichtingenraming afwijkt van de kasraming. Vandaar dat op veel uitgavenartikelen naast een cijfermatige tabel met betrekking tot de «Opbouw uitgaven vanaf de vorige begroting» tevens een cijfermatige tabel met betrekking tot de «Opbouw verplichtingen vanaf de vorige begroting» is opgenomen.

In onderstaande Tabel 1.4 is een overzicht opgenomen van die artikelen waarbij de verplichtingenraming in beginsel gelijk is aan de kasraming. Dit laat onverlet dat ten tijde van het opstellen van de Slotwet/Jaarverslag kan blijken dat op onderdelen, met name bij materiële uitgaven, de normale verplichtingen-kasbenadering had moeten gelden. Hiervoor wordt alsdan gecorrigeerd. In onderstaande tabel wordt onderscheid gemaakt naar een tweetal categorieën. Per categorie wordt aangegeven wat voor soort artikelen het betreft en op welke regel of regeling het betrekking heeft.

Categorie 1: Artikelen met personeelsgebonden uitgaven en materiële uitgaven. Hiervoor geldt de uitzonderingsbepaling in artikel 4, lid 6, onder a van de Comptabiliteitswet en de «Aanwijzingsregeling verplichtingen=kas 1997» (zie Categorie 5 van deze regeling).

Categorie 2: Speciale artikelen zoals «Loonbijstelling», «Prijsbijstelling» en «Onvoorzien». Hiervoor geldt de «Aanwijzingsregeling verplichtingen=kas 1997» (zie Artikel 1, Categorie 2a. en 2c. van deze regeling).

In de ontwerp-begroting zijn realisatiecijfers 1999 opgenomen, zoals ook gepresenteerd in het jaarverslag. Door afrondingsverschillen kan de som van de componenten afwijken van de totalen genoemd in het Jaarverslag 1999. Het betreft hier dus slechts afrondingsverschillen.

1.5 Grotestedenbeleid (GSB)

Algemene toelichting

De onderstaande bedragen betreffen gedeelten van budgetten van VWS die vallen binnen het GSB-kader. De VWS-begroting kent geen specifieke GSB-artikelen. Om de GSB-relevante uitgaven te achterhalen is binnen de bestaande begrotingsartikelen geïnventariseerd, welk deel van de middelen van artikelen uitgekeerd wordt aan de 25 grote steden (G-25), die de doelgroep vormen van het GSB. Uit deze inventarisatie volgt dat er 8 GSB-relevante geldstromen zijn te onderscheiden binnen de VWS-begroting. De bedragen zijn per regeling meerjarig opgenomen. Deze meerjarige reeksen zijn de momenteel best mogelijke schatting van de GSB-relevante uitgaven in de toekomst.

Hieronder zal per geldstroom worden ingegaan op de totstandkoming van de meerjarenramingen.

Specifieke toelichting

Ad.1   Raming voor G-25 van deze middelen is naar analogie van de middelen voor de Tijdelijke regeling Buitenschoolse opvang die reeds sinds 1997 van kracht is. Vanaf 2003 worden deze middelen via het Gemeentefonds aan de steden verstrekt.

Ad.2   Raming van het aandeel G-25 van deze Regeerakkoordmiddelen voor de breedtesport is niet beschikbaar. Op basis van de beleidslijn neergelegd in de Beleidsbrief Breedtesport kunnen alle gemeenten in Nederland, w.o. steden uit de G-25, subsidie aanvragen. De uiteindelijke subsidiëring aan de G-25 bepaalt de omvang van het G-25-aandeel binnen het totale breedtesportbudget.

Ad.3   In 1998 zijn 8 vierjarige projecten «Heel de Buurt» gestart. Zes projecten hiervan worden uitgevoerd door de steden behorende bij de G25.

Ad.4   Het G-25-aandeel van de Wet Inburgering Nieuwkomers is vanaf 2000 in bovenstaande opstelling gelijk gehouden aan de omvang van 1999, vanwege de nieuwe bekostigingssystematiek onder de WIN. Vanaf 2000 is namelijk de realisatie 1998 van gemeenten de basis van de verdeling van het Macro-budget Inburgering.

Ad. 5–7 De raming van deze reeksen is gebaseerd op de door de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) voorgestelde herverdeling van de specifieke uitkeringen verslavingsbeleid en maatschappelijke opvang. Vanaf 2000 is een bedrag van 19,1 miljoen aan deze specifieke uitkeringen toegevoegd, waardoor er in ieder geval geen enkele regio financieel op achteruit is gegaan. Er zijn gemeenten die in 2000 nog centrumgemeente zijn, maar dat niet blijven. Het betreffende budget wordt in 2001 toegevoegd aan het budget van de centrumgemeente in hun regio. Aan de toekenning van dat budget wordt de voorwaarde verbonden dat er afspraken worden gemaakt over de financiering van voorzieningen in een gemeente in dezelfde regio, indien die gemeente niet langer een uitkering ontvangt. Hiermee kan kapitaalvernietiging worden voorkomen.

Ad. 8 Met 6 steden binnen de G-25 zijn afspraken gemaakt over de uitvoering van de heroïne-experimenten.

1.6 Aansluiting met de Begrotingswet 2000

Voor de ontwerp-begroting als geheel ziet de aansluiting tussen de Begrotingswet 2000 en de daarbij behorende meerjarencijfers en de ontwerp-begroting 2001 er als volgt uit.

2. Toelichting op wetsartikel 1 (uitgaven en verplichtingen)

HOOFDBELEIDSTERREIN 22 ALGEMEEN

Algemeen

Op dit hoofdbeleidsterrein treft men de personele en materiële uitgaven van het ministerie aan. Het betreft in hoofdzaak uitgaven ten behoeve van het kernministerie te 's-Gravenhage.

Organisatie en bedrijfsvoering

Het jaar 2001 staat in het teken van het verhogen van de kwaliteit van de beleidsmedewerker, als professional. In 2000 zijn veel nieuwe leidinggevenden benoemd op topposities, de opgave is nu resultaten van deze impuls zichtbaar te maken, zowel in beleidsontwikkeling als in beheer. Het management developmentprogramma voor professionals en (potentiële) leidinggevenden zal in 2001 worden ingevoerd. Dit programma biedt de medewerkers gerichte ontwikkelingsmogelijkheden en zorgt voor nieuw potentieel voor sleutelposities. Daarnaast staan stimuleren van de vakbekwaamheid en ontplooiingsmogelijkheden van de individuele professional centraal. In 2000 is de VWS-academie gestart waarin met nieuwe manieren van leren (bijvoorbeeld action learning, intervisie, stages, uitwisselingen) invulling wordt gegeven aan de drie speerpunten projectmatig werken, strategische oriëntatie en leiderschap. Ook worden diverse gemeenschappen van professionals (juristen, beleidsmedewerkers, afdelingshoofden, directeuren) ondersteund bij uitwisseling van kennis en ideeën. Komend jaar geeft VWS een impuls aan ontwikkeling van haar medewerkers door jaarlijks een functionerings- en beoordelingsgesprek te voeren waarbij voor elke medewerker een persoonlijk ontwikkelingsplan wordt vastgesteld. Het functioneren zal gekoppeld worden aan vormen van beloningsdifferentiatie. De kwaliteitsimpuls wordt ook gebruikt om coachend leidinggeven te stimuleren. De CAO Rijk 2000–2001 geeft dit proces een goede stimulans. De kennis en ervaring van ouderen en de frisse blik van jongeren zijn voor de organisatie van gelijkwaardig belang. Daarom besteedt VWS niet alleen aandacht aan de instroom van jongeren maar investeert het ook in oudere medewerkers. VWS start een project om medewerkers van 50 jaar en ouder met hun kennis en ervaringen in te zetten op functies die qua fysieke en mentale belasting aansluit bij hun capaciteiten. De ervaringen van de huidige groep 50+-ers worden niet alleen gebruikt om deze groep medewerkers optimaal te laten renderen, maar leveren ook een bijdrage om voor de overige medewerkers te werken aan «de juiste persoon op de juiste plaats». In 2001 zullen diverse organisatie ontwikkelingstrajecten worden ingezet (bijvoorbeeld herschikkingen tussen directies en het binnen directies zoeken naar andere, meer tijdelijke werkvormen). Dit proces van interne aanpassing en herschikking is noodzakelijk om te kunnen voldoen aan de wisselende vragen die vanuit de samenleving aan het ministerie gesteld worden. Het voornemen is dat voor sommige beleidsontwikkelingstrajecten tijdelijke organisatievormen in het leven worden geroepen. Bij VWS is een toolkit werkdruk/-stress ontwikkeld. Deze toolkit biedt leidinggevenden en medewerkers een handvat om de werkdruk van directies en afdelingen te analyseren en te komen tot een gerichte aanpak daarvan. De toolkit is niet alleen te gebruiken als er een hoog ziekteverzuim is, maar ook als men de arbeidsomstandigheden wil optimaliseren. We streven in 2001 naar een brede inzet van dit instrument binnen VWS. De VWS-organisatie voert een actief anti-rookbeleid. Aan de medezeggenschapsorganen wordt een voorstel voorgelegd om een rookvrij ministerie te worden, waar niet alleen de medewerkers, maar ook de gasten afzien van roken. Om dat te bereiken worden er cursussen Stoppen met Roken voor medewerkers georganiseerd. Het gezondheidsbewustzijn wordt bevorderd door het geven van voorlichting, naast de al eerder getroffen maatregelen bij VWS ter bevordering van de gezondheid (zoals bedrijfsfitness). Voor de bedrijfsvoering staat 2001 in het teken van verdere introductie van ICT-voorzieningen die de kwaliteit van de bedrijfsvoering ondersteunen. Voor een kennisintensieve organisatie als VWS is ICT een belangrijk instrument. Daarom wordt in 2001 in het kader van het Bestemmingsplan ICT& Bedrijfsvoering geïnvesteerd in onder ander de digitalisering van het archief en de digitalisering van interne documentenstromen. Ook wordt gewerkt aan de verbetering van de VWS-internet-site en het VWS-intranet Forum.

Artikel 22.01 Personeel en materieel algemeen

22.01 Onderdeel 01 Regulier personeel

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast worden de uitgaven voor ouderschapsverlof, overwerk en dergelijke, ten laste van dit onderdeel gebracht.

b) De Ambtenarenwet, de Begrotingswet, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies.

c)

Toelichting

1 Overheveling vanuit de premiemiddelen ten behoeve van het verwerven van personeel voor een revitaliseringstraject op het terrein van gehandicaptenbeleid.

2 De personeelformatie wordt tijdelijk uitgebreid ten behoeve van ondersteuning bij internationale evenementen, de Paralympics en de Olympische Spelen (gedekt door verlaging van uitgavenartikel 24.07).

3 Overheveling vanuit uitgavenartikel 24.09, onderdeel 01 met betrekking tot de projecten het loket Welzijn en Zorg en het Steunpunt Sociale Activering (interdepartementaal).

4 Ten behoeve van extra werkzaamheden op automatiseringsgebied (daarbij valt te denken aan invoering van VBTB en Euro) is het noodzakelijk dit onderdeel te verhogen. Dekking wordt gevonden door onderdeel 05 te verlagen.

5 Overboeking van het ministerie van BZK voor de financiering van formatieplaatsen in het kader van het traineeproject Rijksoverheid.

Ramingskengetallen

De in tabel I opgenomen kengetallen dienen ter onderbouwing van de raming, alsmede ter illustratie van de gemiddelde kosten per fte. Het betreft de personele en materiële uitgaven ten behoeve van het kerndepartement. De totale begrotingssterkte is gebaseerd op de bezetting van het kerndepartement exclusief tijdelijke, c.q. projectplaatsen. De buitendiensten zijn eveneens niet in dit overzicht opgenomen. Voor de overige personeelskosten en de personeelsgebonden materiële kosten zijn normbedragen vastgesteld. De norm ten behoeve van de overige personeelskosten bedraagt f 3 250,–. Voor de personeelsgebonden materiële kosten wordt voor de beleidsdirecties f 7 500,– per fte gehanteerd. Voor de stafdirecties en de facilitaire diensten wordt uitgegaan van een normbedrag van f 5 000,– per fte.

22.01 Onderdeel 02 Overige personele uitgaven

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen: vergoedingen aan personeel van de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, verhuiskosten, vorming en opleiding, werving en selectie, kinderopvang en dergelijke.

b) De Ambtenarenwet en de Begrotingswet dienen als juridische basis voor de uitgaven.

c)

Overheveling van uitgavenartikel 27.01, onderdeel 02 in verband met de bijdrage van het RIVM in de kosten van departementale kinderopvang.

22.01 Onderdeel 03 Post-actieven

a) Op dit onderdeel worden de uitgaven geraamd bestemd voor de betaling van wachtgeld aan post-actieven (bijvoorbeeld Rijkswachtgeldregeling, korte en lange uitkering 1966).

b) De Ambtenarenwet dient als juridische basis voor de uitgaven.

22.01 Onderdeel 04 Personeel ten laste van derden

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen betalingen van salarissen (inclusief sociale lasten) van ambtenaren die werkzaamheden verrichten voor derden. Tegenover deze uitgaven staan ontvangsten die verantwoord worden op ontvangstenartikel 22.01, onderdeel 05.

b) De Ambtenarenwet dient als juridische basis voor de uitgaven.

22.01 Onderdeel 05 Materieel

a) Op dit onderdeel worden materiële uitgaven geraamd ten behoeve van het (kern)ministerie. Het betreft enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfskosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van de bedrijfsvoering zoals gebouwgebonden uitgaven, informatiesystemen en informatie-infrastructuur en uitbesteding.

b) De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven. De uitgaven ten behoeve van de bedrijfshulpverlening (facilitaire uitgaven) zijn gebaseerd op het Besluit bedrijfshulpverlening Arbeidsomstandighedenwet (Stb. 783, 1993).

c)

Toelichting

1 Overheveling naar uitgavenartikel 25.02, onderdeel 13 ten behoeve van het subsidiëren van het project Maatschappelijk verantwoord verzekeren.

2 Overheveling vanuit uitgavenartikel 24.09, onderdeel 01 ten behoeve van deelname aan de projecten; Loket Welzijn en Zorg en Steunpunt Sociale Activering.

3 Verlaging ten behoeve van onderdeel 01 om het mogelijk te maken extra menskracht op het gebied van automatisering aan te trekken.

4 Verhoging vanuit uitgavenartikel 24.07 ten behoeve van ondersteuning bij internationale evenementen, de Paralympics en de Olympische Spelen.

22.01 Onderdeel 06 Huisvesting; verrekening met de Rijksgebouwendienst

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven zijn bestemd voor de verrekening van de huisvestingsuitgaven van het Ministerie van VWS (en eventuele «inwonende» diensten) met de Rijksgebouwendienst (RGD), voor zover deze direct of indirect samenhangen met de huurcontracten, zoals die met de RGD zijn gesloten.

b) De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven.

c)

Overboeking van het ministerie van Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer met betrekking tot de service budgetten van de Resident.

Kengetallen

In onderstaande tabel zijn kengetallen opgenomen ten aanzien van het vorig jaar van de RGD overgehevelde budget met betrekking tot huisvestingskosten.

(Bedragen x f 1 000)

* In het hier gepresenteerde cijfers zijn ook de in Den Haag gehuisveste fte's van de Inspectie Gezondheidszorg opgenomen.

Artikel 22.02 VUT-uitkeringen en suppletie wachtgelden trendvolgers

a) De op dit artikel geraamde uitgaven zijn bestemd voor VUT-uitkeringen en wachtgeldsuppletievergoedingen aan werknemers in de gesubsidieerde sector.

b) De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven. De hoogte van de uitkeringen is in de diverse CAO's vastgelegd.

Dit artikelonderdeel wordt structureel met 0,5 miljoen verlaagd ten behoeve van de bijdrage aan het Fonds Arbeidsaangelegenheden in de sport, welke via uitgavenartikel 24.07 wordt verstrekt.

Artikel 22.03 Loonbijstelling

a) Op dit artikel wordt de van het Ministerie van Financiën te ontvangen loonbijstelling ondergebracht. Vervolgens vindt tijdens de uitvoering van de begroting bij Suppletore wet de toedeling plaats naar de daarvoor bestemde artikelen.

b) De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven.

Dit artikel wordt verlaagd in verband met een overboeking naar het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties als gevolg van een correctie op de via de 1^e suppletore wet ontvangen loonbijstelling 2000.

Artikel 22.04 Prijsbijstelling

a) Op dit artikel wordt de van het Ministerie van Financiën te ontvangen prijsbijstelling ondergebracht. Vervolgens vindt tijdens de uitvoering van de begroting bij Suppletore wet de toedeling plaats naar de daarvoor bestemde artikelen.

b) De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven.

Dit artikel wordt structureel verlaagd om een voorgenomen bezuiniging op het sportbudget (uitgavenartikel 24.07) ongedaan te kunnen maken, conform de bij de begrotingsbehandeling 2000 ingediende motie Middel, c.s.

Artikel 22.05 Onvoorzien

a) Op dit artikel is een budget geraamd voor uitgaven die naar hun aard vooraf niet expliciet aanwijsbaar zijn. Indien nodig vindt tijdens de uitvoering van de begroting bij Suppletore wet de overboeking plaats naar het betreffende uitgavenartikel.

b) De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven. Dit artikel vindt zijn grondslag in artikel 5, lid 6 van de Comptabiliteitswet.

Artikel 22.06 Sociaal en cultureel planbureau

Algemeen

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) heeft tot taak de sociale en culturele ontwikkelingen in de samenleving te beschrijven en bij te dragen aan de beleidsvorming en beleidsevaluatie.

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven hebben betrekking op de personele en materiële uitgaven van het SCP. De personele uitgaven betreffen voornamelijk salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting evenals ambtenaren die werkzaamheden verrichten voor derden (collectieve sector). Daarnaast betreft het overige personele uitgaven zoals bijdrage in de kosten van woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, werving, opleiding en dergelijke. Tegenover de uitgaven voor ambte- naren die werkzaamheden verrichten voor derden uit de collectieve sector worden ontvangsten geraamd die verantwoord worden op ontvangstenartikel 22.01, onderdeel 05. De materiële uitgaven betref- fen enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfkosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van: de bedrijfsvoering zoals informatiesystemen en informatie-infrastructuur en uitgaven voor onderzoeken (zoals facilitering eigen onderzoek, uitbesteden deelonderzoek en productie van onderzoeksrapporten). In de Bijlagen 14 en 15 van deze begroting wordt uitvoering ingegaan op de beleidsvoornemens van het SCP.

b) De Ambtenarenwet, de Begrotingswet, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies. Voor de materiële uitgaven dient de Begrotingswet als basis. De uitgaven ten behoeve van de bedrijfshulpverlening (facilitaire uitgaven) zijn gebaseerd op het Besluit bedrijfshulpverlening Arbeidsomstandighedenwet (Stb. 783, 1993).

c)

Toelichting

1. Dit uitgavenartikel wordt structureel verhoogd in verband met knelpunten op het gebied van de uitvoering van het onderzoeksprogramma van het SCP. De dekking komt uit de middelen voor PEO Welzijn en PEO Zorg. Hiertoe worden de uitgavenartikelen 24.04, onderdeel 03 en 25.02, onderdeel 13 beide met 0,7 miljoen verlaagd. Van dit bedrag wordt 1,0 miljoen besteed aan het dekken van de personeelskosten. De overige 0,4 miljoen wordt besteed aan het aanschaffen van databestanden.

2. Overheveling van uitgavenartikel 24.02 in verband met een uit te voeren onderzoek op het terrein van ouderenbeleid.

Kengetallen

Ramingskengetallen

Ten behoeve van inzicht in de raming is in onderstaande tabel het aantal fte's en de gemiddelde personele en materiële uitgaven per fte opgenomen. Voor de raming van 2001 is uitgegaan van 67,03 fte's, bestaande uit zowel wetenschappelijk als ondersteunend personeel.

Doelmatigheidskengetallen

In onderstaande tabel wordt een relatie gelegd tussen de uitgaven en de bijbehorende prestaties. Op basis van de geplande capaciteit (78 064 uren in 2001) en het totaal begrotingsbedrag (f 13 192 000,–) wordt een indicatie gegeven van de kosten per productgroep. De geplande capaciteit is gebaseerd op het aantal onderzoekers (55,76 fte) en het gemiddeld aantal productieve uren per jaar en per fte (1400). De kostprijs per onderzoeksuur wordt bepaald door het totaal begrotingsbedrag te delen door de geplande capaciteit.

Artikel 22.07 Inspectie jeugdhulpverlening en jeugdbescherming

Algemeen

De Inspectie jeugdhulpverlening en jeugdbescherming (IJHV/JB) houdt toezicht op de kwaliteit van de jeugdhulpverlening en jeugdbescherming op basis van de Wet op de jeugdhulpverlening. De inspectie doet, op basis van haar bevindingen, voorstellen tot verbetering van de kwaliteit. Deze voorstellen richten zich in de eerste plaats op de instellingen voor jeugdhulpverlening en jeugdbescherming. De inspectie rapporteert en adviseert de ministers van VWS en Justitie en de bestuurders van de provinciale en grootstedelijke overheden in verband met hun beleidsbepalende en handhavingstaken. Voorts houdt de inspectie toezicht op vergunningenhouders in het kader van de Wet opneming buitenlandse pleegkinderen. Door toezicht te houden draagt de inspectie bij aan het bevorderen en beschermen van het fundamentele recht van het kind en de jeugdige op een gezonde en evenwichtige ontwikkeling zoals aangegeven in het Verdrag van de rechten voor het kind.

De inspectie hanteert een jaarcyclus voor planning & control. Het meerjarenperspectief en jaarwerkplan worden ter goedkeuring voorgelegd aan de bewindslieden van VWS en Justitie nadat ook de bestuurders van provinciale en grootstedelijke overheden zijn geraadpleegd, allereerst door de inspectie zelf en vervolgens in het Gestructureerd Overleg Jeugdbeleid. Er is een systeem van planning en voortgangsbewaking als proef ingevoerd. Er wordt jaarlijks gerapporteerd over de werkzaamheden en voorstellen die in het belang van de jeugdhulpverlening en jeugdbescherming worden geacht. Het inrichten van het toezicht door de Inspectie jeugdhulpverlening en jeugdbescherming in de op te stellen Wet op de jeugdzorg wordt afgestemd op de uitgangspunten, doelstellingen en uitwerkingen van het beleidskader Wet op de jeugdzorg. Dat krijgt zijn effect in meerjarenbeleid en activiteitenplan van de inspectie. Het toezicht op de toegang tot de jeugdzorg in de bureaus jeugdzorg is een eerste thema voor de inspectie in deze context.

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven hebben betrekking op personele en materiële uitgaven van de IJHV/JB. De personele uitgaven betreffen voornamelijk salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast betreft het overige personele uitgaven zoals bijdrage in de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, vorming en opleiding en dergelijke. De materiële uitgaven betreffen enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfkosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van de bedrijfsvoering, toezicht, onderzoeken en rapportages.

b) De Ambtenarenwet, de Begrotingswet, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies. De Begrotingswet dient als basis voor de materiële uitgaven. De uitgaven ten behoeve van de bedrijfshulpverlening (facilitaire uitgaven) zijn gebaseerd op het Besluit bedrijfshulpverlening Arbeidsomstandighedenwet (Stb. 783, 1993).

Kengetallen

In onderstaande tabel zijn voor 1999 weergegeven de gemiddelde gerealiseerde bezetting en de gerealiseerde gemiddelde prijs per fte. Voor 2000 betreft het de geraamde gemiddelde bezetting en de geraamde gemiddelde prijs per fte.

Voor de jaren vanaf 2001 is op basis van het beschikbare begrotingsbedrag en de geraamde begrotingssterkte de gemiddelde prijs per fte vermeld.

*) Inclusief inhuur externen

#) Bestaande uit P-regulier en P-overig

In de realisatie 1999 zijn in het toegelicht begrotingsbedrag de kosten voor P-regulier en P-overig inbegrepen. De gemiddelde prijs per fte is inclusief de inhuur van externen. In de (personele) raming voor 2000 is rekening gehouden met de overboeking van het ministerie van Justitie ten behoeve van het toezicht ingevolge de Wet opneming buitenlandse pleegkinderen ter adoptie, waardoor de geraamde gemiddelde bezetting, het toegelicht begrotingsbedrag en de gemiddelde prijs per fte is verhoogd.

Onderstaande tabel geeft een onderbouwing van de materiële uitgaven van de IJHV/JB.

Doelmatigheidskengetallen

In bovenstaande tabel is een overzicht van de capaciteitsinzet opgenomen, onderverdeeld naar toezichtsactiviteiten, werkzaamheden meerjarenperspectief, jaarverslag, jaarwerkplan, bedrijfsvoeringsplan en voorwaardenscheppende activiteiten. De inspectiewerkzaamheden van de IJHV/JB zijn heterogeen van aard en kennen diverse soorten eindproducten: instellingsrapporten op grond van diverse soorten toezicht, provinciale rapporten, landelijke rapporten, adviezen, signalementen aan provinciale/grootstedelijke en rijksoverheid, brieven aan burgers, veelal cliënten in de jeugdzorg en brieven aan betrokken organisatie in de jeugdzorg. De inzet van inspectiecapaciteit is als indicator op te vatten. De werkzaamheden in de tabel zijn exclusief verlof, ziekteverzuim, openstaande vacatures etc. In deze tabel zijn voor het jaar 2000 nog niet (in tegenstelling tot de eerder opgenomen personele tabel) de toezichtsactiviteiten in het kader van de Wet opneming buitenlandse pleegkinderen ter adoptie opgenomen, omdat in overleg met het ministerie van Justitie is afgesproken fasegewijs kaders te ontwikkelen en het toezicht bij de vergunninghouders op te bouwen en te verdiepen. Voor de concrete output van de inspectie-activiteiten wordt verwezen naar het jaarwerkplan en het jaarverslag van de inspectie.

Artikel 22.08 Internationale samenwerking en infrastructuur

a) De uitgaven op dit artikel zijn bestemd voor:

– culturele verdragen, memoranda of understanding en overige internationale samenwerkingsovereenkomsten;

– projecten als gevolg van contracten met de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Economische Zaken op grond van Midden- en Oosteuropese landen/nieuwe toetreders tot de EU;

– multilaterale samenwerking;

– internationale congresverplichtingen;

– ondersteuning attachés/ambassademedewerkers bij de permanente vertegenwoordiging van de Europese Unie in Brussel en de ambassade in Washington in de VS;

– vertaling van documenten.

b) De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven.

c)

Dit uitgavenartikel wordt verhoogd in verband met de overheveling van een aantal subsidies met betrekking tot het internationale volksgezondheidsbeleid. Het uitgavenartikel 25.02, onderdeel 13 wordt met dezelfde bedragen verlaagd.

Artikel 22.09 Adviesraden

Algemeen

Met ingang van 1997 is de kaderwet Adviescolleges van kracht geworden. In het verlengde hiervan worden de uitgaven voor de adviesraden van VWS op een apart begrotingsartikel geraamd.

De door deze raden uitgebrachte adviezen worden altijd betrokken bij de vorming en aanpassing van het beleid van VWS. Het gemiddelde aantal adviezen per jaar is op de volgende pagina's verwerkt in de per adviesraad opgenomen kengetallen. De jaarlijkse werkprogramma's worden in overleg met de betreffende beleidsdirecties opgesteld en door mij vastgesteld.

Hieronder volgt een korte taakomschrijving per adviesraad:

De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) ontleent haar taak aan de Wet op de Raad voor maatschappelijke ontwikkeling. De RMO heeft tot taak de regering en de beide kamers der Staten-Generaal te adviseren over de hoofdlijnen van beleid inzake de gevolgen van maatschappelijke ontwikkelingen, voor zover deze van invloed zijn op de participatie van burgers in en de stabiliteit van de samenleving.

De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) ontleent haar taak aan de Wet op de Raad voor de volksgezondheid en zorg. De RVZ heeft tot taak de regering en de beide kamers der Staten-Generaal te adviseren over de hoofdlijnen van het te voeren beleid op het gebied van de volksgezondheid en de zorggerelateerde dienstverlening alsmede op andere gebieden voor zover deze raakvlakken hebben met de volksgezondheid en de zorggerelateerde dienstverlening.

De Gezondheidsraad (GR) ontleent haar taken aan de Gezondheidswet. De GR heeft tot taak de regering en de beide kamers der Staten-Generaal voor te lichten over de stand der wetenschap ten aanzien van vraagstukken op het gebied van de volksgezondheid door middel van het uitbrengen van rapporten. Voor de concrete onderwerpen die deze raad in 2001 ter hand zal nemen, wordt verwezen naar het eveneens in september verschijnende werkplan 2001.

De Raad voor Gezondheidsonderzoek (RGO) adviseert de regering op het gebied van het gezondheidsonderzoek. De taken van deze raad staan omschreven in het Besluit Raad voor gezondheidsonderzoek. Het aandachtsgebied van de RGO betreft:

– het medisch-wetenschappelijk onderzoek naar vóórkomen, ontstaan, herkennen en preventie van ziekten, behandeling van zieken of verlichting van ziektelast alsmede de hiermee verband houdende ontwikkelingen op het gebied van de technologie;

– het gezondheidsonderzoek omvattende het wetenschappelijk onderzoek naar alle aspecten van het systeem van de gezondheidszorg.

Voor nadere informatie over deze adviesraden wordt verwezen naar zowel de betreffende werkprogramma's als de jaarverslagen.

22.09 Onderdeel 01 Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven hebben betrekking op personele en materiële uitgaven van de Raad voor Maatschappelijke ontwikkeling. De personele uitgaven betreffen voornamelijk salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast betreft het overige personele uitgaven zoals bijdrage in de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, vorming en opleiding en dergelijke. De materiële uitgaven betreffen enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfkosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van de bedrijfsvoering en onderzoeken.

b) De Ambtenarenwet, de Begrotingswet en de kaderwet Adviescolleges, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de personele uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies. Voor de materiële uitgaven dient de Begrotingswet als basis.

Kengetallen

Ramingskengetallen

In bovenstaande tabel zijn de kosten van raadslieden (f 0,4 miljoen, inclusief materiële uitgaven), buiten beschouwing gelaten. Daarnaast is ook het beschikbare budget voor flexibele formatie (f 0,5 miljoen) niet opgenomen. Deze flexibele formatie wordt vormgegeven door tijdelijke dienstverbanden.

Doelmatigheidskengetallen

Het werkprogramma van de RMO voor 2001 wordt op de 3e dinsdag van september aangeboden aan de Eerste en de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Gemiddeld bedraagt het programma 4 adviesaanvragen per jaar. De RMO bestaat uit 9 onafhankelijke kroonleden. De voorzitter is 4 dagdelen per week werkzaam voor de RMO en de vice-voorzitter en de raadslieden voor 1,5 dagdelen per week. De raad wordt ondersteund door een secretariaat van 10 formatieplaatsen. Bij de samenstelling van het secretariaat is er nadrukkelijk voor gekozen de omvang beperkt te houden en generalistische medewerkers van hoge kwaliteit aan te stellen. De RMO heeft ruimte in zijn budget om per advies externe specialisten in te huren. Van het vermelden van de gemiddelde kosten per advies is afgezien omdat het geen homogene prestaties betreft.

22.09 Onderdeel 02 Raad voor de Volksgezondheid en Zorg

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven hebben betrekking op personele en materiële uitgaven van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ). De personele uitgaven betreffen voornamelijk salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast betreft het overige personele uitgaven zoals bijdrage in de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, vorming en opleiding en dergelijke. De materiële uitgaven betreffen enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfkosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van de bedrijfsvoering en onderzoeken.

b) De Ambtenarenwet, de Begrotingswet en de kaderwet Adviescolleges, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de personele uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies. Voor de materiële uitgaven dient de Begrotingswet als basis.

Kengetallen

Ramingskengetallen

In bovenstaande tabel wordt uitgegaan van bruto-bedragen. In de tabel zijn de kosten raadsleden, geraamd op f 0,495 miljoen, buiten beschouwing gelaten.

Doelmatigheidskengetallen

22.09 Onderdeel 03 Gezondheidsraad

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven hebben betrekking op personele en materiële uitgaven van de Gezondheidsraad (GR) en de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO). Deze commissie is in het leven geroepen op basis van artikel 14 van de Wet Medisch-wetenschappelijk Onderzoek en heeft tot taak de medisch-ethische toetsingscommissies te erkennen, alsmede toezicht te houden op de werkzaamheden van deze commissies. De personele uitgaven betreffen voornamelijk salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast betreft het overige personele uitgaven zoals bijdrage in de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, vorming en opleiding en dergelijke. De materiële uitgaven betreffen enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfkosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van de bedrijfsvoering en onderzoeken.

b) De Ambtenarenwet, de Begrotingswet en de kaderwet Adviescolleges, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de personele uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies. Voor de materiële uitgaven dient de Begrotingswet als basis.

c)

Dit artikelonderdeel wordt structureel verhoogd ten behoeve van het vergroten van de capaciteit van de centrale commissie mensgebonden onderzoek (CCMO), welke onder verantwoordelijkheid van de Gezondheidsraad valt. Het uitgavenartikel 25.02, onderdeel 04 wordt met dezelfde bedragen verlaagd

Kengetallen

Ramingskengetallen

In onderstaande tabel zijn voor 1999 en latere jaren de geraamde gemiddelde bezetting en de gemiddelde prijs per fte weergegeven voor enerzijds de Gezondheidsraad en anderzijds de CCMO. De vermelde begrotingssterkte is exclusief plaatsen betaald door derden.

*) Naast het aantal fte's dat in dit laatste overzicht is opgenomen, worden ook vergoedingen aan commissieleden uit dit personele budget betaald.

Doelmatigheidskengetallen

In bovenstaande tabel zijn de gegevens van de Gezondheidsraad en de CCMO samen genomen.

22.09 Onderdeel 04 Raad voor Gezondheidsonderzoek

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven hebben betrekking op personele en materiële uitgaven van de Raad voor gezondheidsonderzoek (RGO). De personele uitgaven betreffen voornamelijk salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast betreft het overige personele uitgaven zoals bijdrage in de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, vorming en opleiding en dergelijke. De materiële uitgaven betreffen enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfkosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van de bedrijfsvoering en onderzoeken.

b) De Ambtenarenwet, de Begrotingswet en de kaderwet Adviescolleges, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de personele uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies. Voor de materiële uitgaven dient de Begrotingswet als basis.

c)

Om de vergoedingen van de leden van de RGO en zijn commissies in overeenstemming te brengen met het vergoedingsregime van de leden van de Gezondheidsraad (GR) wordt dit artikelonderdeel ten laste van uitgavenartikel 25.02, onderdeel 13 verhoogd.

Kengetallen

Ramingskengetallen

Doelmatigheidskengetallen

HOOFDBELEIDSTERREIN 23 INSPECTIE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG

Algemeen

De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft tot taak het handhaven van de wet- en regelgeving, het bewaken en bevorderen (primair proces) van de kwaliteit van de gezondheidszorg. Op grond hiervan heeft en geeft de inspectie inzicht in de staat van de gezondheidszorg.

Dit is verwoord in onderstaande missie:

«Het op basis van de onderscheiden wetten toezien op de volksgezondheid, op zorgsystemen, de geleverde zorg en producten en de veiligheid en toepassing daarvan, op collectief en individueel niveau en daarover (aan overheden en betrokkenen) te rapporteren en adviseren, teneinde de volksgezondheid en de gezondheid van de burger te bevorderen en te beschermen.»

De inspectie, als overheidsinstelling onder verantwoordelijkheid van de Minister, functioneert ten behoeve van de burger, in diens hoedanigheid van consument van zorg en producten. Reden voor deze opdracht is, dat de consument in de zorg in een zekere afhankelijkheidsrelatie verkeert, waardoor zijn keuze vrijheid toch beperkt is. Gezien het belang van de volksgezondheid voor de samenleving en gezondheid als kernwaarde in de samenleving wil de overheid deze bevorderen en beschermen. In dit kader heeft de missie een algemene strekking, waaraan door specifieke wetten meer expliciet inhoud en richting wordt gegeven.

Binnen haar missie houdt de IGZ toezicht op de zorg en op de volksgezondheid, waarbij is inbegrepen het toezicht op de openbare en preventieve gezondheidszorg. De IGZ rapporteert hierover in de Jaarrapportage en in de Staat van de Gezondheidszorg (SGZ), een om de vier jaar uit te brengen document mede op basis van die Jaarrapportages.

De IGZ is een professionele en functioneel onafhankelijke toezichtorganisatie van de overheid.

Onderdelen van de IGZ zijn gecertificeerd (farmaceutische bedrijven van FMT, bedrijfsvoering). Het BIG register was reeds ISO 9002 gecertificeerd.

Artikel 23.01 Personeel en materieel Inspectie gezondheidszorg

23.01 Onderdeel 1 Regulier personeel

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast worden de uitgaven voor ouderschapsverlof, overwerk en dergelijke ten laste van dit onderdeel gebracht.

b) De Ambtenarenwet, de Begrotingswet, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies.

Kengetallen

Ramingskengetallen

In onderstaande tabel zijn voor 1999 de gemiddelde gerealiseerde bezetting en de gerealiseerde gemiddelde prijs per fte weergegeven. Voor 2000 en latere jaren betreft het een raming, gebaseerd op de te verwachten gemiddelde bezetting. De vermelde begrotingssterkte is exclusief plaatsen betaald door derden.

(Bedragen per fte in guldens, overige bedragen x f 1 000)

Doelmatigheidskengetallen

In bovenstaande tabel is per cluster de verdeling van de netto inspecteurscapaciteit (de capaciteit die daadwerkelijk beschikbaar is voor de uitvoering van de inspectieactiviteiten) in fte's over de onderscheiden inspectieactiviteiten weergegeven. De gegevens zijn afkomstig uit het IGZ-werkplan 2000.

Bij de berekening van de nettoinspecteurscapaciteit is rekening gehouden met zaken als openstaande vacatures, inwerken van nieuwe inspecteurs, buitengewoon verlof en langdurige ziekte. Van de totale formatie (inspecteurs) is voor 2000 12% als gevolg hiervan niet inzetbaar. Van de netto-capaciteit is 10% vrij gehouden als buffer voor onvoorziene zaken.

23.01 Onderdeel 02 Overige personele uitgaven

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen: vergoedingen aan personeel van de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, vorming en opleiding, werving en selectie, kinderopvang en dergelijke Tevens worden op dit artikelonderdeel de kosten voor uitzendkrachten en inhuur externen geraamd.

b) De Ambtenarenwet en de Begrotingswet dienen als juridische basis voor de uitgaven.

23.01 Onderdeel 03 Post-actieven

a) Op dit onderdeel worden de uitgaven geraamd bestemd voor de betaling van wachtgeld aan post-actieven (bijvoorbeeld Rijkswachtgeldregeling, korte en lange uitkering 1966).

b) De Ambtenarenwet dient als basis voor de uitgaven.

23.01 Onderdeel 04 Personeel ten laste van derden

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen betalingen van salarissen (inclusief sociale lasten) van ambtenaren die werkzaamheden verrichten voor derden. Tegenover deze uitgaven staan ontvangsten die verantwoord worden op de ontvangstenartikelen 23.01, onderdeel 03, en 25.01, onderdeel 06.

b) De Ambtenarenwet dient als juridische basis voor de uitgaven.

Kengetallen

De raming is gebaseerd op de thans beschikbare fte's en de daarvoor geraamde bedragen. De in te zetten fte's zijn gerelateerd aan de inkomsten.

In onderstaande tabel zijn voor 1999 gemiddelde gerealiseerde bezetting en de gerealiseerde gemiddelde prijs per fte weergegeven. Voor 2000 en 2001 betreft het de geraamde gemiddelde bezetting en geraamde gemiddelde prijs per fte. De hieronder genoemde formatieplaatsen zijn exclusief de plaatsen ten behoeve van de registratie in het kader van de Wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (BIG). Voorts zijn in onderstaande tabel de gerelateerde ontvangstenartikelen opgenomen.

Ramingskengetallen

(Bedragen x f 1 000)

23.01 Onderdeel 05 Materieel

a) Op dit onderdeel zijn de materiële uitgaven geraamd ten behoeve van de Inspectie voor de gezondheidszorg. Het betreft enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfkosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van: de bedrijfsvoering zoals gebouwgebonden uitgaven, informatiesystemen en informatie-infrastructuur en uitbesteding. Op dit onderdeel worden tevens uitgaven geraamd ten behoeve van juridische bijstand. In de uitgaven voor onderzoek zijn ook de bijdragen voor onderzoeken door onderzoeksinstellingen begrepen. Het betreft beleidsvoorbereidende onderzoeken in het kader van de signalerings- en adviestaken van de IGZ.

b) De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven. De uitgaven ten behoeve van de bedrijfshulpverlening (facilitaire uitgaven) zijn gebaseerd op het Besluit bedrijfshulpverlening Arbeidsomstandighedenwet (Stb. 783, 1993).

Opbouw materieel budget

Onderstaande tabel bevat een overzicht van de opbouw van het materieel budget naar «hoofdcomponenten».

23.01 Onderdeel 06 Registratie Wet BIG

a) Op dit onderdeel zijn de personele en materiële uitgaven geraamd ten behoeve van de werkzaamheden voortvloeiend uit de wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (wet BIG). In het kader van de wet BIG is aan de Minister van VWS de taak opgelegd om voor de beroepsbeoefenaren een register in te stellen. Het gaat daarbij om de beroepen die in artikel 3 van de wet worden genoemd: arts, tandarts, apotheker, gezondheidspsycholoog, psychotherapeut, verloskundige fysiotherapeut en verpleegkundige. De uitgaven voor de BIG-registraties zijn een kostendekkende activiteit (zie het ontvangstenartikel 23.01, onderdeel 05).

b) De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven.

Kengetallen

Voor kengetallen met betrekking tot het aantal registraties wordt verwezen naar de toelichting bij het ontvangstenartikel 23.01, onderdeel 05. Voor de financiering wordt een kostendekkend tarief gehanteerd. Dit tarief bedraagt thans f 130,– per registratie. Gezien de spreiding van het aantal registraties gedurende de eerste periode van tien jaar, lopen de uitgaven en ontvangsten niet parallel. Over de gehele periode heen zijn de ontvangsten en uitgaven gelijk.

23.01 Onderdeel 07 Huisvesting

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven zijn bestemd voor de verrekening van de huisvestingsuitgaven van de regionaal gehuisveste inspecties van de IGZ (en eventuele «inwonende» diensten) met de Rijksgebouwendienst (RGD), voor zover deze direct of indirect samenhangen met de huurcontracten, zoals die met de RGD zijn gesloten.

b) De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven.

c)

Overboeking van het ministerie van Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer met betrekking tot de service budgetten van huurpanden in den lande bij deze inspectie.

Kengetallen

In onderstaande tabel zijn kengetallen opgenomen ten aanzien van het vorig jaar van de RGD overgehevelde budget met betrekking tot huisvestingskosten.

(Bedragen x f 1 000)

* In de hier gepresenteerde cijfers zijn de in Den Haag gehuisveste FTE's niet opgenomen. Dat aantal wordt op artikel 22.01, onderdeel 06 verantwoord.

23.01 Onderdeel 08 Additionele taken BIG-register

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven zijn bestemd voor de additionele taken die door het BIG-register worden uitgevoerd. Het betreft met name de volgende activiteiten: de registratie van paramedici, jeugdzorg (CIJ/SRJ) en behandeling van verzoeken om vakbekwaamheid van buitenlandse gediplomeerden.

b) De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven.

c)

Dit artikelonderdeel wordt ten laste van de uitgavenartikelen 25.01, onderdeel 02 en 25.02, onderdeel 04 verhoogd in verband met de uitbreiding van taken van het BIG register op het gebied van vakbekwaamheids-verklaringen van buitenlands gediplomeerden.

HOOFDBELEIDSTERREIN 24 WELZIJN

Algemeen

Het welzijnsbeleid heeft als doel het op individueel niveau bevorderen van zelfstandigheid, onafhankelijkheid en sociale participatie en het op het niveau van de samenleving bevorderen van een evenwichtige ontwikkeling, sociale cohesie en solidariteit, oftewel het voorkomen en oplossen van maatschappelijke problemen.

Artikel 24.02 Ouderenbeleid

Algemeen

Het beleid is gericht op:

– het gemakkelijker maken en prikkels te geven om de beschikbare middelen voor verpleging en verzorging flexibel en vraaggericht in te zetten;

– het oplossen van knelpunten in het functioneren van het bestaande zorgaanbod en producenten te prikkelen om de beschikbare middelen doelmatig in te zetten;

– het bevorderen van de participatie van kwetsbare ouderen en het ontwikkelen van een visie op de vergrijzing.

Met de middelen op het artikelonderdeel 04 worden de eerste twee doelstellingen in de zorg ondersteund en wordt de derde doelstelling gefaciliteerd.

24.02 Onderdeel 01 Doeluitkering Wet op de bejaardenoorden

a) Op dit onderdeel was sprake van nabetalingen als gevolg van voor 1997 verstrekte specifieke uitkeringen voortvloeiende uit de wet op de Bejaardenoorden aan de provincies en de vier grote steden. Voor 2001 worden in dit kader geen betalingen meer verwacht.

b) De Overgangswet verzorgingshuizen, alsmede de Begrotingswet, diende als basis voor de afhandeling.

24.02 Onderdeel 02 Verzorgingshuizen met een bijzondere functie

a) Op dit onderdeel was sprake van de afhandeling van nabetalingen en afrekeningen betreffende de subsidiëring van de verzorgingshuizen met een bijzondere functie (de zogenaamde landelijke verzorgingshuizen). Voor 2001 worden in dit kader geen betalingen meer verwacht.

b) De op de Overgangswet verzorgingshuizen gebaseerde Regeling Ziekenfondsraad subsidiëring verzorgingshuizen, alsmede de Begrotingswet, diende als basis voor de afhandeling.

24.02 Onderdeel 03 Overige uitgaven bejaardenoorden

a) Op dit onderdeel was sprake van betalingen van compensatiemiddelen aan de provincies Zeeland, Noord-Brabant en Limburg, ten behoeve van een aantal specifieke projecten. Voor 2001 worden in dit kader geen betalingen meer verwacht.

b) De Overgangswet verzorgingshuizen, alsmede de Begrotingswet, dient als basis van de afhandeling.

24.02 Onderdeel 04 Algemeen ouderenbeleid

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen subsidies op basis van genormeerde bedragen ten behoeve van de verzorging van in bejaardenpensions woonachtige ouderen, innovatief ouderenbeleid – inclusief samenhangende aspecten van thuiszorg – door middel van projecten, experimenten en onderzoek, en structurele subsidies ten behoeve van landelijke organisaties en overige uitgaven als gevolg van opdrachten c.q. privaatrechtelijke overeenkomsten. Inhoudelijk richtinggevend zijn in beginsel hierbij de programmalijnen uit de Welzijnsnota «Werken aan Sociale Kwaliteit».

Wat betreft de procedures van het projecten- en onderzoeksbeleid wordt rekening gehouden met de aanbevelingen van een uitgevoerd evaluatie onderzoek inzake het in de tweede helft van de jaren 1990 gevoerde projecten- en onderzoeksbeleid op het gebied van Ouderenbeleid. De aanbevelingen betreffen onder andere de implementatiemogelijkheden van projecten en onderzoeken en het belang van een programmatische aanpak.

Met name op het gebied van onderzoek worden deze gelden zoveel mogelijk besteed door middel van langer lopende onderzoeksprogramma's. In dit verband moeten genoemd worden de tienjarige longitudinale studie LASA, het NWO-programma Succesvol Ouder Worden, en verschillende door Zorgonderzoek Nederland (ZON) uitgevoerde programma's. Ook de ondersteuning van het Instituut voor Wonen en Zorg (IWZ) voor verschillende innovatieve vormen van wonen met zorg van ouderen past in dit kader. Met het nader concretiseren van de programmalijnen van de Welzijnsnota zal programma-gewijs besteden van gelden meer en meer het leidend principe zijn.

Versterking van de welzijnscomponent in de ouderenzorg (waarvoor meer aandacht mede noodzakelijk wordt naarmate het langer zelfstandig wonen van zorgbehoevende ouderen een grotere plaats inneemt), intensivering van ondersteuning van gemeenten bij het voeren van een integraal ouderenbeleid, en meer aandacht voor de bijdrage die vitale ouderen aan de samenleving kunnen leveren («human capital») zijn voor 2001 belangrijke aspecten van het innovatiebeleid.

Ten aanzien van het intersectoraal ouderenbeleid merk ik het volgende op.

Als gevolg van demografische ontwikkelingen vormen ouderen een steeds groter deel van de bevolking. In het ouderenbeleid heeft hierdoor in de loop der jaren een koerswijziging plaatsgevonden. Het accent ligt steeds meer op integraal, inclusief beleid en minder op apart ouderenbeleid. Beleid dient zich te richten op voorwaarden voor maatschappelijke participatie en adequate zorg voor wie daarop is aangewezen. Binnen het algemene beleid van het kabinet dient de specifieke positie van ouderen gewaarborgd te worden (zoals onder andere verwoord in de Welzijnsnota «Werken aan sociale kwaliteit» en in de kabinetsreactie op het WRR-rapport«Generatiebewust beleid»).

Bij de discussie over vergrijzing is er nog vaak sprake van een onnodige en onwenselijke problematisering. Deze problematisering zal bestreden moeten worden. Veranderingen in de bevolkingssamenstelling hebben meerdere, met name sociaal culturele dimensies. De discussie zal daarom veel meer in de richting moeten gaan van een samenleving voor alle leeftijden, zoals die ook internationaal wordt gepropageerd. Sociale cohesie en sociale kwaliteit zijn daarbij sleutelbegrippen. Lagere overheden en maatschappelijke organisaties hebben hierin een belangrijk aandeel. In de komende periode zal gewerkt gaan worden aan een nadere verheldering van de rollen, taken en verantwoordelijkheden van de afzonderlijke partijen op dit terrein.

Nu het ouderenbeleid op diverse niveaus vorm krijgt komt de samenwerking tussen betrokkenen (binnen en tussen departementen, provincies, gemeenten en maatschappelijke organisaties) nadrukkelijker in beeld. In juli 2000 is het project Intersectoraal Ouderenbeleid gestart om hiertoe, in samenspraak met betrokkenen, specifieke activiteiten en werkwijzen te ontwikkelen.

Zo wordt, om alle onderdelen van het ouderenbeleid in hun onderlinge samenhang te kunnen bezien, een «monitor ouderenbeleid» ontwikkeld en ingesteld. Vanuit een centraal punt binnen het ministerie van VWS worden met en tussen de diverse partijen werkafspraken gemaakt over informatie over en samenhang van beleid, evenals over gesignaleerde knelpunten. De SCP rapportage ouderen, die begin 2001 verschijnt, zal hierbij nadrukkelijk aan de orde komen.

Doel van de monitor is om in zowel coördinatie en wederzijdse informatievoorziening als signalering van knelpunten te voorzien. Om adequaat op actuele thema's in te kunnen inspelen kunnen binnen de monitor accenten gelegd worden.

Doelstelling van het ouderenbeleid blijft de participatie van ouderen, zowel maatschappelijk als op de arbeidsmarkt. Aan de coördinatie van het beleid ten aanzien van de diverse vormen van participatie van ouderen zal hoge prioriteit worden gegeven.

Voor kwetsbare ouderen kan ouderenadvisering, in welke vorm dan ook, een belangrijke bijdrage leveren aan de mogelijkheden om te participeren. Op het terrein van ouderenadvisering vinden vele goede initiatieven plaats maar over de plaats en inhoud van deze functie is nog veel onduidelijkheid en discussie. Inmiddels is het stimuleringsprogramma ouderenadvisering gestart met als doel om hierin meer duidelijkheid in te verkrijgen.

Het overgrote deel van de onderwerpen die passen in het Intersectoraal Ouderenbeleid hebben een plaats gevonden in de programmalijnen van de Welzijnsnota. Een ander deel bestaat uit onderzoek naar de mogelijkheden van gemengde privaat-publieke financieringsvormen op een aantal voor ouderen relevante terreinen. Aan de bestrijding van de wachtlijsten zal intensief aandacht worden besteed.

In verband met de verdere implementatie van de in 1997 ingezette indicatiestelling nieuwe stijl in de sector verpleging en verzorging, en de gefaseerde verbreding met sectoren gehandicaptenzorg en geestelijke gezondheidszorg loopt het project indicatiestelling door in 2001.

b) De Welzijnswet 1994 dient als basis voor de uitgaven. De wijze van bekostiging vindt voor het merendeel van de aangelegenheden plaats op grond van het Bekostigingsbesluit welzijnsbeleid en de subsidieregeling welzijnsbeleid. In een aantal gevallen kan het voorkomen dat de Kaderwet volksgezondheidssubsidies zal dienen als basis. In een aantal gevallen vindt de wijze van bekostiging plaats op grond van het Besluit Volksgezondheidssubsidies en de Subsidieregeling volksgezondheid. Daarnaast dient de Begrotingswet als basis voor de overige uitgaven, die niet gebaseerd zijn op de Welzijnswet 1994.

c)

Toelichting

1 Voor de verpleeghuizen en verzorgingshuizen worden om de toegang tot de zorg te beheersen structureel extra middelen beschikbaar gesteld ten behoeve van professionele en uniforme indicatiestelling. Hiermee worden zowel het aantal indicaties vergroot, als de kwaliteit van de indicaties, de bedrijfsvoering, registratie en informatisering verbeterd.

2 Overheveling naar uitgavenartikel 22.06 in verband met een door het SCP uit te voeren onderzoek op het terrein van ouderenbeleid.

3 Overheveling naar het PEO-uitgavenartikel 25.02, onderdeel 15 in verband met een via de ZON uit te voeren onderzoek op het terrein van ouderenbeleid.

4 Overheveling uit de MJA-ruimte verpleging en verzorging ten behoeve van het bestrijden van wachtlijsten.

Artikel 24.03 Gehandicaptenbeleid

Algemeen

Het gehandicaptenbeleid heeft als algemene doelstelling het ontwikkelen, het (doen) uitvoeren en evalueren van beleid gericht op het bevorderen van een kwalitatieve, doelmatige en vraaggestuurde ondersteuning en begeleiding aan gehandicapten en op het bevorderen van een samenhangend overheidsbeleid voor de doelgroep door het realiseren van afstemming tussen betrokken overheidsinstanties.

De financiële middelen voor deze doelstelling worden voor het grootste gedeelte in het kader van de AWBZ ter beschikking gesteld. Verantwoording daarvan vindt plaats in de Zorgnota 2001. De begrotingsmiddelen voor gehandicaptenbeleid zijn in verhouding tot de premiemiddelen gering. Ter vergelijking: in 2001 zal van de uitgaven in de gehandicaptenzorg f 7 miljard uit de premieontvangsten en f 40,0 miljoen uit de begrotingsmiddelen worden betaald.

a) De op dit begrotingsartikel geraamde uitgaven worden gedaan op grond van de Welzijnswet, Begrotingswet en de Kaderwet Volksgezondheid. Voor de uitgaven op grond van de Welzijnswet is de in april 1999 uitgebrachte Welzijnsnota 1999–2002 met de daarin genoemde programmalijnen uitgangspunt. In de Welzijnsnota worden de volgende programmalijnen genoemd:

– Participatie en toegankelijkheid;

– Voorkomen van sociale uitsluiting;

– Lokaal sociaal beleid;

– Professionaliteit en kwaliteit van voorzieningen;

– Onderzoek, monitoring en informatievoorziening.

In totaal gaat ongeveer f 15 miljoen van de begrotingsmiddelen voor de gehandicaptenzorg naar deze programmalijnen waarvan circa f 11 miljoen naar de programmalijn «Participatie en toegankelijkheid». Hiervan gaat het merendeel via structurele subsidies naar belangenbehartiging (verenigingen van ouders van gehandicapten, gehandicaptenraad, etc.).

In het kader van de welzijnsnota 1999–2002 worden twee stimuleringsprogramma's op het gebied van community care voor mensen met een handicap uitgevoerd.

– het landelijk programma community care gericht op vernieuwende ondersteuning door middel van voorbeeldprojecten (pilots) in de regio van mensen met een (ernstige) verstandelijke handicap;

– het project community care voor mensen met lichamelijke beperkingen door gemeenten en algemene dienstverleners.

Het landelijk programma community care omvat drie hoofdlijnen, namelijk:

– vormgeven van pilots waarin categoriale zorgaanbieders in een samenspel met andere voorzieningen de gevraagde ondersteuning van mensen met een handicap realiseren;

– monitoring van deze pilots en verspreiding van ervaringen en inzichten via een landelijk informatiepunt;

– ontwikkeling van concrete handreikingen voor de aanpak van community care via landelijke en regionale platforms.

Naast de aandacht voor mensen met en verstandelijke handicap zal gaandeweg ook een verbreding naar mensen met een ernstige lichamelijke handicap plaatsvinden.

Het project community care gemeenten en algemene dienstverleners is vooral gericht op het stimuleren van de ontwikkeling van breed toepasbare werkwijzen, methoden en informatie op het gebied van de zorg- en dienstverlening aan mensen met ernstige lichamelijke beperkingen ten behoeve van de toerusting van algemene dienstverlenende organisaties en beroepsbeoefenaren.

De monitoring en kennisverspreiding van de beide stimuleringsprogramma's programma vindt plaats via een landelijke informatiepunt community care.

Naast financiering op grond van de Welzijnswet vindt in toenemende mate financiering plaats op basis van de Kaderwet Volksgezondheid. Dit hangt onder andere samen met de introductie van de meerjarenafspraken. In totaal gaat het hier om circa f 19 miljoen. Op basis van deze Kaderwet worden bijvoorbeeld het Landelijk Centrum Indicatiestelling Gehandicaptenzorg en het kwaliteitsfonds voor de gehandicaptenzorg gefinancierd. Van de f 19 miljoen wordt circa f 3 miljoen besteed aan onderzoek en informatievoorziening op het terrein van de zorg. Voor het geval hierbij sprake is van opdrachtverlening door VWS worden de uitgaven gedaan op basis van de begrotingswet. Genoemd kunnen onder andere worden het onderzoek naar de nieuwe bekostigingssystematiek in de gehandicaptenzorg en het onderzoek naar benchmarking.

Tot slot wordt voor een bedrag van ongeveer f 5 miljoen subsidie verleend voor uitvoerend werk in de gehandicaptenzorg. Het betreft voornamelijk maatschappelijk werk voor doven maar ook subsidies aan het Rode Kruis en de Zonnebloem.

b) De Welzijnswet 1994 en de Kaderwet Volksgezondheidssubsidies dienen als basis voor de uitgaven. De wijze van bekostiging vindt plaats op grond van het Bekostigingsbesluit welzijnsbeleid, het Besluit Volksgezondheidssubsidies, de Subsidieregeling welzijnsbeleid en de Subsidieregeling volksgezondheid. Daarnaast dient de Begrotingswet als basis voor de overige uitgaven, zoals de uitgaven in het kader van de Regeling tegemoetkoming onderhoudskosten thuiswonende meervoudig en ernstig lichamelijk gehandicapte kinderen (TOG-regeling), die niet gebaseerd zijn op de Welzijnswet 1994 en de Kaderwet Volksgezondheidssubsidies.

c)

Verlaging in verband met de financiering vanuit de premiesector van pilotprojecten persoonsgebonden budget in de sector lichamelijk gehandicapten.

Kengetallen/Volume- en prestatiegegevens

De volgende kengetallen zijn van instellingen in het kader van het uitvoerend werk ten behoeve van gehandicapten, die subsidie ontvangen.

Intensieve pleegzorg

Intensieve pleegzorg heeft als doelstelling verstandelijk gehandicapte kinderen met psychische en/of gedragsproblemen de mogelijkheid te bieden in een pleeggezin te wonen als alternatief voor langdurige internaatsopvoeding. De pleegouders worden gedurende de eerste twee jaren van de plaatsing intensief begeleid door een gespecialiseerde pleeggezinbegeleider die werkt vanuit een multidisciplinair samengesteld begeleidingsteam. De begeleiding is er op gericht pleegouders te ondersteunen bij het ontwikkelen van een passende houding (bejegening) en aanpak in de opvoeding van hun verstandelijk gehandicapte pleegkind met gedragsproblematiek. De verhoging van het aantal behandelingen in 2000 en 2001 is het gevolg van de uitbreiding van de intensieve pleegzorg in het kader van de meerjarenafspraken. De intensieve pleegzorg wordt in 2001 gesubsidieerd met f 0,5 miljoen.

Voor overige volume- en prestatiegegevens wordt verwezen naar hoofdstuk 6, met bijbehorende bijlage B 6, van de Zorgnota 2001, waarin gedetailleerd wordt ingegaan op gebruik en capaciteit op dit beleidsterrein.

Artikel 24.04 Jeugdbeleid

Algemeen

Het jeugdbeleid heeft als algemene doelstelling de kansen van jeugdigen te bevorderen en uitval tegen te gaan. Het versterken van de maatschappelijke positie van jeugdigen en het bevorderen van participatie in de samenleving zijn belangrijke elementen in dit beleidsperspectief. De kerntaken van het jeugdbeleid zijn:

– Het signaleren, analyseren en politiek bespreekbaar maken van ontwikkelingen in de maatschappij in hun effecten voor het jeugdbeleid en van de effecten van het jeugdbeleid op ontwikkelingen in de maatschappij;

– Zorg dragen voor de instandhouding en innovatie van het jeugdstelsel en de bijbehorende structuren, instanties en functies;

– Afstemming van het jeugdbeleid door het creëren en in stand houden van netwerken met andere overheden, maatschappelijke organisaties en internationale circuits.

Deze kerntaken zijn gericht op:

– Versterking van de maatschappelijke positie en participatie van jeugdigen;

– Verbetering van de structuur en de kwaliteit van het jeugdstelsel in het bijzonder kinderopvang en de preventieve en curatieve jeugdzorg;

– Versterking van de positie van gebruikers van het jeugdstelsel;

– Versteviging van de bestuurlijke samenhang in het jeugdstelsel.

Het parlement wordt jaarlijks onder meer geïnformeerd door middel van een Voortgangsrapportage Beleidskader Jeugdzorg. Voor gedetailleerde informatie wordt verwezen naar de meest recente rapportage, de Voortgangsrapportage Beleidskader Jeugdzorg 2001–2004, welke gelijktijdig met deze begroting wordt aangeboden.

24.04 Onderdeel 01 Doeluitkering Wet op de jeugdhulpverlening

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen de aan de provincies en de als provincie aangemerkte grootstedelijke regio's verstrekte doeluitkeringen ter bestrijding van de kosten van de regionale jeugdhulpverleningsvoorzieningen en samenwerkingsverbanden. Tegenover de uitgaven in het kader van de doeluitkering staan ontvangsten inzake ouderbijdragen die zijn gebaseerd op de Wet op de jeugdhulpverlening (ontvangstenartikel 24.03, onderdeel 02), desinvesteringen (ontvangstenartikel 24.03, onderdeel 03) en bijdragen van het Ministerie van Justitie aan de samenwerkingsverbanden jeugdhulpverlening (ontvangstenartikel 24.02, onderdeel 02). Tegenover de uitgaven staan tevens ontvangsten voortvloeiend uit het afrekenen van in voorgaande jaren verstrekte subsidievoorschotten (ontvangstenartikel 24.01, onderdeel 01).

b) De basis voor de doeluitkering wordt gevormd door de Wet op de jeugdhulpverlening.

c)

Aanpassing van de doeluitkeringen van de provincies Friesland en Noord-Holland. Dekking is gevonden door artikelonderdeel 02 van dit artikel met dezelfde bedragen te verlagen.

Ramingskengetallen

In aansluiting op de uitgangspunten van de Wet op de jeugdhulpverlening hechten provincies en grootstedelijke regio's aan een versterking van de ambulante hulpverlening en, mede op basis van Regie in de Jeugdzorg, een versterking van de toegang tot de jeugdzorg. Het door provincies en grootstedelijke regio's beschikbaar gesteld bedrag voor ambulante hulpverlening en toegang neemt toe. Het bedrag voor pleegzorg en dagbehandeling blijft nagenoeg gelijk. Daarentegen neemt het bedrag voor residentiële hulpverlening geleidelijk af.

In de jeugdzorg is de systematiek van meerjarenafspraken geïntroduceerd om de verdere doorvoering van het vernieuwingsproces en Regie in de jeugdzorg te bewaken ten tijde van de ontwikkeling van de Wet op de jeugdzorg. Deze wet zal de Wet op de jeugdhulpverlening op termijn vervangen. Het Beleidskader Wet op de jeugdzorg – de basis voor de nieuwe wet – is op 26 juni 2000 in de Tweede Kamer besproken. De algemene reacties van de verschillende fracties waren positief. De implementatie in beleid en praktijk, zoals in hoofdlijnen in het beleidskader beschreven, wordt in overleg met de betrokken partners uitgewerkt. Verder wordt de komende periode het formuleren van het wetsvoorstel ter hand genomen. Volgens planning zal het wetsvoorstel in januari 2001 naar de formele adviesorganen worden gezonden.

In de Meerjarenafspraken jeugdzorg 2000–2002 zijn met betrekking tot vier thema's afspraken over de per 1 januari 2003 te behalen resultaten gemaakt:

– de vorming en verdere inrichting van de Bureaus Jeugdzorg (BJZ);

– de vorming en verdere inrichting van de Advies- en meldpunten kindermishandeling (AMK's);

– de aanpak van capaciteitsknelpunten, met als specifieke insteek de versterking van de ambulante hulpverlening en de invoering van een flexbudget;

– de aansluiting jeugdzorg – lokale/regionale jeugdvoorzieningen.

Basis voor de meerjarenafspraken vormt de inzet van de extra middelen jeugdzorg, welke vanuit het Regeerakkoord 1998 en de de opbrengst van de fiscalisering van de omroepbijdragen beschikbaar zijn gekomen. Deze middelen worden de komende jaren aan de doeluitkering jeugdhulpverlening toegevoegd. Wat betreft de ambulante hulpverlening, valt in het Beleidskader Wet op de jeugdzorg de licht ambulante jeugdzorg– in de Wet op de jeugdhulpverlening nu nog licht ambulante jeugdhulpverlening onder het regime van het zorgaanbod. Daarmee krijgt het een plaats binnen de modularisering en zorgprogrammering van het gehele zorgaanbod. Bij de bovengenoemde implementatie in beleid en praktijk wordt dit verder uitgewerkt.

Verder is de pleegvergoeding met terugwerkende kracht per 1 januari 2000 geïndexeerd (Stc. 16 juni 2000, nr. 114), wat neerkomt op een extra bijdrage van f 0,6 miljoen structureel vanaf 2000 voor het VWS-aandeel. Door de Ministeries van VWS en Justitie wordt gewerkt aan een aanpassing van de regelgeving waardoor een structurele indexering van de pleegvergoeding zal plaatsvinden vanaf 2001.

Tabellen

In de onderstaande tabellen worden volume- en financiële ontwikkelingen bij de verstrekte doeluitkeringen aan de provincies en de grootstedelijke regio's weergegeven. Het gaat om de gezamelijke doeluitkering voor de regionale hulpverlening van de ministeries VWS en van Justitie (verhouding circa 93% VWS en 7% Justitie). De capaciteit heeft betrekking op het aantal plaatsen of bedden. Gelet op de aangeboden voorzieningen is dit bij ambulant niet van toepassing en wordt alleen de ontwikkeling in budget geschetst. De onderstaande gegevens zijn afkomstig van provincies en grootstedelijke regio's zelf. Naar verwachting neemt door de invoering van de Planning en Controlcyclus in de jeugdhulpverlening de beschikbaarheid en de betrouwbaarheid van de capaciteits- en budgetgegevens toe.

Het totale bedrag dat jaarlijks door provincies en grootstedelijke regio's besteed wordt aan pleegzorg blijft in de periode 1998–2001 nagenoeg gelijk (circa f 125 miljoen). Er is sprake van een lichte daling in capaciteit. Dit is veelal het gevolg van hogere kosten per plaats door onder andere een intensievere begeleiding per plaats.

Het totale bedrag dat jaarlijks door provincies en grootstedelijke regio's besteed wordt aan daghulp varieert in de periode 1998–2001 rond de f 250 miljoen. De capaciteit stabiliseert zich in deze periode op ruim 5 000 plaatsen.

Ten opzichte van 1998 beramen de provincies en grootstedelijke regio's in 2001 ruim f 24 miljoen minder aan residentiële hulp. In samenhang hiermee wordt in deze periode ook de capaciteit met ruim 300 plaatsen verminderd tot circa 6 660 plaatsen. De totale bijdrage aan residentiële hulp bedraagt in 2001 naar verwachting ruim f 500 miljoen. De vermindering van de bijdrage aan residentiële hulp is door provincies en grootstedelijke regio's met name aangewend voor versterking van de ambulante hulp en voor versterking van de toegang tot de jeugdzorg.

In 2001 besteden de provincies en grootstedelijke regio's naar verwachting ruim f 256 miljoen aan ambulante hulp. Dit is bijna f 110 miljoen meer dan in 1998. Deze toename is het gevolg van het beleid gericht op versterking van de toegang tot de jeugdzorg en de ambulante hulpverlening. De toename wordt voornamelijk bekostigd vanuit de extra middelen jeugdzorg en vanuit een vermindering van de bijdrage aan residentiële hulp. Voor een deel van het bedrag van f 256 miljoen in 2001 wordt door de provincies en grootstedelijke regio's een meer specifieke bestemming genoemd. Het gaat om de volgende bedragen: f 89 miljoen toegang en f 17 miljoen advies- en meldpunten kindermishandeling.

Doelmatigheidskengetallen

Tabel II is een samenvatting in totalen van tabel 1a t/m 1c. Hieraan is toegevoegd een regel per voorzieningensoort pleegzorg, dagbehandeling en residentieel met bedragen per eenheid (capaciteitsplaats) voor de verschillende gepresenteerde jaren. Het in totaliteit besteed, c.q. beraamd bedrag wordt gedeeld door het aantal gerealiseerde, c.q. geplande capaciteitsplaatsen. De geraamde bedragen voor de jaren 2000 en 2001 zijn exclusief de OVA-bijstelling 2000.

(Bedragen per eenheid in guldens, overige bedragen x f 1 000)

De onderstaande gegevens zijn afkomstig van de Stichting Registratie Jeugdhulpverlening (SRJV).

* Voor het jaar 1999 is door de SRJV een uitsplitsing aangebracht naar ambulant, vrij toegankelijk (vt) en ambulant, geïndiceerd (ind).

In de Wet op de jeugdhulpverlening is bepaald dat jeugdigen over wie een kinderbeschermingsmaatregel is uitgesproken voorrang hebben voor wat betreft plaatsing in een jeugdhulpverleningsvoorziening (de zogeheten voorrangsregel). De wijziging in de verhouding maatregel/vrijwillig in de ambulante voorzieningen in 1998 wordt veroorzaakt doordat de (gezins)voogdij-instellingen vanaf 1999 niet meer in de registratie van de SRJV zijn opgenomen, doordat de sector (GVI's) heeft gekozen voor een registratie in een eigen systeem, waaruit nog geen gegevens voor VWS beschikbaar zijn gesteld. Op termijn zullen deze gegevens opgenomen worden in het intersectorale informatiesysteem (ISIS).

* Het betreft hier een raming voor het jaar 2000. Het streven is de capaciteit zo goed mogelijk te benutten (minimaal 95%)

Deze bezettingspercentages per voorzieningensoort zijn berekend door de SRJV op basis van de ontvangen cliëntregistratiegegevens, gecorrigeerd voor voorzieningen waarvan geen of onverwerkbare gegevens zijn ontvangen. Als gevolg daarvan kunnen de bezettingspercentages in de jaarverantwoordingen van de instellingen (gedekt door een accountantsverklaring) van deze bezettingspercentages afwijken.

24.04 Onderdeel 02 Overige uitgaven jeugdhulpverlening

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen de subsidies voor de uitgaven ten behoeve van kwaliteitsverbetering en vernieuwing van de jeugdhulpverlening, alsmede niet-personeelsgebonden materiële uitgaven en overige uitgaven. Onder dit artikelonderdeel vallen, onder landelijke voorzieningen jeugdhulpverlening en innovatiebeleid, onder meer het terrein van de bestrijding kindermishandeling, thuisloze jongeren, de aansluiting tussen vraag en aanbod en de toegang tot de jeugdzorg, de ontwikkeling van zorgprogramma's en de structurering van de informatievoorziening op dit beleidsterrein.

Tegenover de uitgaven op dit onderdeel staan ontvangsten voortvloeiend uit het afrekenen van subsidievoorschotten (ontvangstenartikel 24.01, onderdeel 01), ontvangsten inzake ouderbijdragen die zijn gebaseerd op de Wet op de jeugdhulpverlening (ontvangstenartikel 24.03, onderdeel 02) en bijdragen van het Ministerie van Justitie (ontvangstenartikel 24.02, onderdeel 02).

b) De Wet op de jeugdhulpverlening, de Welzijnswet en de Wet Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen dienen als juridische basis voor de subsidie-uitgaven. De wijze van bekostiging vindt plaats op grond van het Besluit tijdelijke regeling subsidiëring jeugdhulpverlening, het Bekostigingsbesluit welzijnsbeleid en de Subsidieregeling welzijnsbeleid. De Begrotingswet dient als basis voor de overige uitgaven en subsidies die niet gebaseerd zijn op eerder genoemde wetten.

c)

Toelichting

1 Verhoging naar aanleiding van de motie Örgu/Eurlings (TK,1999–2000, 26 816, nr. 12) met het doel de normvergoeding voor de achtervangfunctie, welke een aantal van de Landelijk Werkende Residentiële Voorzieningen vervullen, te verhogen. Over de aanwending van de extra beschikbare gelden worden afspraken met de betrokken instellingen en provincies gemaakt. Onderdeel 03 van dit uitgavenartikel wordt hiertoe structureel met f 2 miljoen verlaagd. De overige f 11,8 miljoen wordt generaal gedekt.

2 Als gevolg van diverse redenen leiden geraamde voornemens op het terrein van PEO-Jeugdbeleid jaarlijks niet tot uitgaven (In totaal f 10 miljoen op dit artikel).

De laatste jaren is deze onderuitputting ingezet voor VWS-brede problematiek binnen de welzijnssector. Dit onderdeel wordt thans structureel met f 6 miljoen verlaagd. Deze ruimte wordt voor f 5,5 miljoen in 2001, oplopend tot bijna f 6 miljoen vanaf 2003 ingezet voor de structurele oplossing van het probleem van de jaarlijks tegenvallende ontvangsten ouderbijdragen die op de Wet jeugdhulpverlening (ontvangstenartikel 24.04, onderdeel 02) zijn gebaseerd.

3 De overige PEO-ruimte wordt overgeheveld naar uitgavenartikel 24.09, onderdeel 01 ter reservering voor knelpunten bij de uitvoering van de Welzijnsnota.

4 Verlaging ten gunste van onderdeel 01 van dit artikel ten behoeve van de aanpassing van de doeluitkeringen aldaar.

In tabel I is de OVA-bijstelling 2000 nog niet verwerkt. Verder is nog niet in 2001 de gedecentraliseerde landelijke capaciteit van de Leo-stichting verwerkt, evenmin als de bovengenoemde normprijsverhoging op basis van de motie Orgu/Eurlings.

De onderstaande gegevens zijn afkomstig van de Stichting Registratie Jeugdhulpverlening (SRJV).

* Als gevolg van ingrijpende software-wijzigingen in 1999 zijn nog niet alle landelijk ambulante voorzieningen en landelijke pleegzorgvoorzieningen in staat gebleken gegevens over 1999 aan de SRJV te leveren.

In de Wet op de jeugdhulpverlening is bepaald dat jeugdigen over wie een kinderbeschermingsmaatregel is uitgesproken voorrang hebben voor wat betreft plaatsing in een jeugdhulpverleningsvoorziening (de zogeheten voorrangsregel). De wijziging in de verhouding maatregel/vrijwillig in de ambulante voorzieningen in 1998 wordt veroorzaakt doordat de (gezins)voogdij-instellingen vanaf 1999 niet meer in de registratie van de SRJV zijn opgenomen.

* Als gevolg van ingrijpende software-wijzigingen in 1999 zijn nog niet alle landelijke pleegzorgvoorzieningen in staat gebleken gegevens over 1999 aan de SRJV te leveren.

** Het betreft hier een raming voor het jaar 2000. Het streven is de capaciteit zo goed mogelijk te benutten (minimaal 95%).

24.04 Onderdeel 03 Overige uitgaven jeugdbeleid

a) Op artikel worden uitgaven geraamd voor de volgende activiteiten:

Kinderopvang en buitenschoolse opvang. Het kabinet heeft met ingang van 1999 middelen beschikbaar gesteld voor een verdere uitbreiding van de capaciteit van de kinderopvang. Het gaat om kinderopvang in de leeftijd 0–12 jaar. Het beleid heeft zijn basis in de beleidsnota kinderopvang (Tweede Kamer 1998–1999, 26 587, nr. 1 en 2). Instrument voor de capaciteitsuitbreiding is een specifieke uitkering gericht op gemeenten. De Tijdelijke stimuleringsmaatregel buitenschoolse opvang, die sinds 1997 van kracht is, is hierin geïntegreerd. Met de beschikbare middelen is een capaciteitsuitbreiding met 71 000 plaatsen mogelijk. Deze uitbreiding moet eind 2002 gerealiseerd zijn. Uitgangspunt is dat de nieuwe capaciteit voor 45% uit subsidieplaatsen en voor 55% uit bedrijfsplaatsen zal bestaan en, naar leeftijdscategorie gerekend, voor 40% uit opvang voor 0–4 jarigen en voor 60% uit buitenschoolse opvang. Overigens is het de bedoeling de faciliteiten voor de uitbreiding van de kinderopvang verder te verbeteren met de middelen die beschikbaar zijn gekomen uit hoofde van de motie De Graaf (Tweede Kamer 1999–2000, 26 800 nr. 21) onder meer gericht op verruimde openingstijden. Door het naar voren halen van de rijksbijdrage van 250 miljoen stelt het kabinet extra gelden ter beschikking om gemeenten in staat te stellen de uitbreiding sneller te realiseren. Voorwaarde om extra geld te ontvangen is dat gemeenten daadwerkelijk in staat zijn de uitbreiding versneld te realiseren.

De capaciteitsuitbreiding kan leiden tot 10 000 extra arbeidsplaatsen (fte's) voor circa 20 000 personen. Ter ondersteuning van de capaciteitsuitbreiding worden middelen ingezet voor arbeidsmarktbeleid, monitoring en voor andere flankerende maatregelen. In 2001 gaat het totaal om f 6 miljoen.

Voor de groep 12–16 jarigen wordt in de periode 1999–2003 op experimentele basis ervaring opgedaan met projecten voor tieneropvang. Het betreft 67 projecten in 60 gemeenten die in totaal circa 2 200 plaatsen omvatten.

De terugloop in de middelen op dit artikelonderdeel vanaf 2003 wordt verklaard door het aflopen van de regeling uitbreiding kinderopvang en buitenschoolse opvang per 31 december 2002. De middelen die voor deze uitbreiding beschikbaar zijn, blijven na afloop van de regeling beschikbaar voor de kinderopvang en buitenschoolse opvang. De besluitvorming over hoe de financiering vanaf 2003 zal lopen is onderdeel van het traject van de totstandkoming van de Wet basisvoorziening kinderopvang. Deze Wet zal financiering de vraag (via de ouders) als uitgangspunt hanteren. Als financieel kader voor de Wet basisvoorziening kinderopvang geldt het totaal aan middelen dat meerjarig, zowel via de begroting, als in de vorm van fiscale faciliteiten, beschikbaar is.

– Uitgangspunt voor een nieuw financieel stelsel voor de kinderopvang is een evenwichtige kostendeling tussen ouders, werkgevers en overheid. Ouders dragen een van hun inkomen afhankelijk deel bij aan de kosten van het kinderopvanggebruik. Werkgevers dragen circa 35% bij aan de kosten voor de kinderopvang van hun werknemers. De (rijks)overheid vult via een inkomensafhankelijke tegemoetkoming de ouderbijdrage aan. Verder regelt de nieuwe wet de structuur van de kinderopvang, de verantwoordelijkheidsverdeling tussen de verschillende overheden, sociale partners en ouders, de positie van de specifieke doelgroepen, de kwaliteit en het toezicht daarop.

– Versterking maatschappelijke positie van jeugdigen

Jeugdparticipatie is gericht op het betrekken van de jeugd bij de maatschappij om beleid en voorzieningen voor de jeugd beter te laten aansluiten bij de leefwereld van jeugdigen. De Staatssecretaris van VWS heeft in een brief aan de Tweede Kamer (DJB/APJB-2021970, 23 februari 2000) aangekondigd een Commissie in het leven te zullen roepen die de opdracht krijgt een impuls te geven aan het jeugdparticipatiebeleid door goede voorbeelden bredere bekendheid te geven en betrokkenen te adviseren over concrete maatregelen en activiteiten ter bevordering van jeugdparticipatie.

De Commissie is inmiddels samengesteld. Onder voorzitterschap van de voormalige minister van WVC, mevr. H. d'Ancona werkt de Commissie thans een Plan van Aanpak uit dat naar verwachting in november 2000 wordt gepresenteerd en dat de periode 2001 t/m 2003 beslaat. Een communicatieplan zal daarvan deel uitmaken. Voor de uitvoering van activiteiten van de Commissie is een bedrag van f 0,8 miljoen per jaar beschikbaar.

Op 3 juli 2000 is aan de Staatssecretaris van VWS een advies aangeboden voor de vorming van een landelijke Jeugdraad. Het is de bedoeling dat thans bestaande koepels van jeugdorganisaties in de nieuw te vormen Jeugdraad hun krachten bundelen en gezamenlijk fungeren als spreekbuis voor de jeugd en aanspreekpunt voor de overheid. Het advies wordt thans bestudeerd, en interdepartementaal afgestemd.

– Landelijke Jeugd Organisaties

Per 1-1-2000 zijn de gewijzigde subsidiebepalingen voor landelijke jeugdorganisaties in werking getreden. Als gevolg van de nieuwe bepalingen wordt onder meer gewerkt met een projectentender. Landelijke jeugdorganisaties kunnen projectplannen indienen die met name tot doel hebben enkele beleidsthema's die aan de Welzijnsnota zijn gerelateerd nader uit te werken en in te vullen. Het gaat hier om de thema's participatie van jeugdigen, bevorderen van vrijwilligerswerk door jongeren en sociale integratie van kwetsbare jongeren. Voor de landelijke jeugdorganisaties is in 2001 een bedrag van f 16,9 miljoen beschikbaar, waarvan f 3,3 miljoen ten behoeve van de projectentender.

– Internationaal Jeugdbeleid

In maart 2000 is overeenstemming bereikt tussen de Europese Raad, het Europese Parlement en de Europese Commissie over het jeugdprogramma. Voor het programma dat 7 jaar gaat duren zal een budget van f 1,1 miljard beschikbaar zijn. De Commissie heeft inmiddels een eerste Werkplan voor 2000 en 2001 gepresenteerd waarin onder meer de volgende prioriteiten worden genoemd: toegankelijkheid van het programma voor jongeren uit achterstandsgroepen en gehandicapte jongeren, ontwikkeling van sporten culturele activiteiten en samenwerking met de Raad van Europa. Het programma is inmiddels gestart. Als Nationaal Agent is het NIZW-International Centre aangewezen. In het programma worden tenminste 1500 Nederlandse jongeren bij korte uitwisselingen «uitgezonden» naar andere Europese landen (of zgn. derde landen), er worden ruim 1500 jongeren uit het buitenland in Nederland ontvangen; er gaan ruim 175 Nederlandse jongeren gedurende langere tijd vrijwilligerswerk in het buitenland verrichten, ruim 100 jongeren uit Europese landen komen dat in ons land doen. Op de begroting van VWS is in 2001 een bedrag gereserveerd van f 0,9 miljoen voor de kosten van het agentschap en uitvoering van het programma, zijnde 50% van het totaal benodigde bedrag. De Europese Commissie voorziet in de resterende 50%.

De Europese Commissie stelt in 2000 een Witboek samen over het Europees jeugdbeleid. Hierbij zal een jeugdforum betrokken zijn, organisaties worden geconsulteerd en is voor ICT-ontwikkelingen (internet) een belangrijke rol weggelegd.

– Jeugdonderzoek

Programmering van intersectoraal jeugdonderzoek vindt plaats in het kader van de nota Zicht op Jeugd van de Interdepartementale Commissie Jeugdonderzoek (CJO).

Prioritaire aandachtsgebieden zijn participatie, maatschappelijke tweedeling en cohesie, risicogedrag en geweld. Ontwikkelingen en invloeden op jeugd worden systematisch gevolgd en geanalyseerd door middel van de jeugdmonitor, uitgevoerd door CBS en SCP. Met het oog op kennismanagement wordt een consortium van vooraanstaande jeugdonderzoekers ingesteld en samenwerking met NWO gezocht. Hieraan wordt ook bijgedragen door het Programmeringscollege Onderzoek Jeugd (PCOJ) dat tot taak heeft praktijkrelevant jeugdonderzoek te programmeren; dit laatste geschiedt in het kader van het meerjarenprogramma 1998–2001.

– Internaten voor kinderen van schippers en kermisexploitanten Ultimo maart 2000 heeft een onafhankelijke adviescommissie het rapport «De schipper, het kind & de rekening» gepresenteerd. Dit rapport, in juni 2000 toegestuurd aan de Tweede Kamer, geeft adviezen aan de Staatssecretaris van VWS over de huisvesting, organisatiestructuur, kwaliteit, normbedrag per pupil en de systematiek en de hoogte van de ouderbijdrage. Medio juli 2000 is dit rapport met een kabinetsstandpunt aan de Tweede Kamer aangeboden.

Voorts zijn op dit onderdeel uitgaven geraamd ten behoeve van wachtgeld-aanspraken met betrekking tot het onderhavige beleidsterrein, alsmede niet-personeelsgebonden materiële uitgaven en overige uitgaven. Tegenover bovenstaande uitgaven staan ontvangsten voortvloeiend uit het afrekenen van subsidievoorschotten (ontvangstenartikel 24.01), ontvangsten via bijdragen van andere ministeries (ontvangstenartikel 24.02).

Tegenover de uitgaven voor de internaten voor kinderen voor binnenschippers en kermisexploitanten staan ontvangsten van ouderbijdragen (ontvangstenartikel 24.03).

b) De Welzijnswet 1994 dient als basis voor de uitgaven. De subsidies worden verstrekt op grond van het Bekostigingsbesluit welzijnsbeleid en de Subsidieregeling welzijnsbeleid. Ook dient de Welzijnswet als basis voor uitgaven voor uitbreiding van de kinderopvang. Voor de langere termijn zal de Wet basisvoorziening kinderopvang het wettelijk kader gaan vormen. Ook voor uitgaven in het kader van het Programma tieneropvang is de Welzijnswet 1994 het wettelijk kader.

Daarnaast dient de Begrotingswet als basis voor de overige uitgaven en subsidies die niet gebaseerd zijn op de Welzijnswet 1994.

c)

Toelichting

1 Teneinde de gemeenten in ons land nog meer te stimuleren om eerder voldoende Kinderopvangplaatsen te realiseren heeft het Kabinet besloten in 2001 f 80 miljoen versneld ter beschikking te stellen.

2 Al een aantal jaren komen als gevolg van diverse redenen geraamde voornemens op het terrein van PEO-Jeugdbeleid niet tot uitgave (in totaal een bedrag van f 10 miljoen op dit uitgavenartikel). De laatste jaren is deze onderuitputting ingezet voor VWS-brede problematiek binnen de welzijnssector. Dit onderdeel wordt thans in dit kader structureel met f 4 miljoen verlaagd. Deze ruimte wordt voor f 2 miljoen ingezet ter uitvoering van de motie Orgu/Eurlings (onderdeel 02 van dit artikel). Voorts wordt f 0,7 miljoen ingezet voor de dekking van knelpunten op het gebied van de uitvoering van het onderzoeksprogramma van het SCP (uitgavenartikel 22.06). De overige f 1,3 miljoen wordt overgeheveld naar uitgavenartikel 24.09, onderdeel 01 ter reservering voor knelpunten bij de uitvoering van de Welzijnsnota.

Kengetallen

Volume- en prestatiegegevens

Bron: Centrale administratie van internaten voor schippersjeugd

Voor de periode 1994–1998 is een convenant afgesloten dat voorziet in een vast bedrag van ca. f 60 miljoen voor 2 100 pupillen per jaar. Voor de jaren 1999 en 2000 is een overeenkomst met de sector gesloten. Vanaf 1 januari 2001 geldt een nieuwe regeling, op basis van het kabinetsstandpunt naar aanleiding van het rapport «De schipper, het kind & de rekening», hetgeen betekent dat de Subsidieregeling Welzijnsbeleid in het najaar 2000 wordt aangepast. De begroting 2001 zal dan via de 1e suppletore wet van 2001 hierop worden aangepast. Hierbij is tevens de ontvangstenraming op artikel 24.03, onderdeel 02, betrokken. Bij de subsidiëring geldt vanaf 1999 een prijs per pupil van ruim f 30 000.

Artikel 24.05 Verzetsdeelnemers, vervolgden en burger-oorlogsgetroffenen

Algemeen

Het beleid richt zich op het bieden van compensatie aan oorlogsgetroffenen (verzetsdeelnemers, vervolgden en burgeroorlogsgetroffenen) en nabestaanden voor materiële en immateriële schade in verband met arbeidsongeschiktheid ten gevolge van oorlogservaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog in Europa en Azië. Daarnaast heeft het beleid tot doel jongere generaties voor te lichten over de gebeurtenissen van toen. Het beleid schept de voorwaarden voor:

• specifieke voorzieningen die tot doel hebben het materiële levenspeil van vóór de arbeidsongeschiktheid als gevolg van het ondergane oorlogsleed en de daaruit ontstane invaliditeit via een pensioen, of een uitkering, dan wel via een bijzondere voorziening te herstellen (materieel beleid);

• specifieke vormen van sociale en psychosociale hulpverlening ter behandeling van klachten en verschijnselen die het gevolg zijn van de traumatische oorlogservaringen (immaterieel beleid);

• de herinnering levend houden aan de gebeurtenissen tijdens WOII, het betonen van respect voor de slachtoffers en het bewustmaken van met name jongeren van de gevaren van politiek extremisme, discriminatie en racisme door te wijzen op de gebeurtenissen van toen (herdenken en vieren).

Gelet op de kwetsbaarheid van de ouder wordende doelgroep zal met ingang van 2001 een aanpassing in de wet- en regelgeving worden aangebracht om de effectiviteit, efficiency en cliëntgerichtheid van de wetsuitvoering van het gevoerde materiële beleid te vergroten. De aanpassingen vloeien voort uit het regeringsstandpunt op het advies van de commissie van Galen, dat op 22 juni 1999 naar de Tweede Kamer is gezonden (kamerstukken II 1998–1999, 20 454, nrs. 51 en 53). De geraamde kosten van de aanpassingen (opgenomen in het totaal geraamde budget) bedragen respectievelijk f 32 miljoen in 2001, f 34 miljoen in 2002 en f 35 miljoen structureel vanaf 2003. De werkelijke kosten zijn mede afhankelijk van de gerealiseerde aantallen.

Ten gevolge van de afname van de doelgroep ondergaan de instellingen voor oorlogsgetroffenen een geleidelijke vermindering van hun werkzaamheden en worden deze instellingen geconfronteerd met de noodzaak van inkrimping van hun organisatie. Dit geldt met name voor de Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR), dat het uitvoeringsorgaan is voor het materieel beleid, en de begeleidende instellingen (Stichting 1940–1945, Stichting Pelita, Stichting Burger-Oorlogsgetroffenen en Joods Maatschappelijk Werk), die taken hebben in het kader van het materieel beleid (rapportages in het kader van aanvragen voor een pensioen of uitkering) en het immaterieel beleid (maatschappelijk werk en sociale dienstverlening aan oorlogsgetroffenen). Het handhaven van het niveau de hulpverlening bij een kleiner wordende organisatie is een belangrijk aandachtspunt in het beleid voor oorlogsgetroffenen. In verband hiermee wordt samenwerking tussen de diverse instellingen voor oorlogsgetroffenen bevorderd. Overheveling van het maatschappelijk werk van de begeleidende instellingen naar instellingen van algemeen maatschappelijk werk is een andere mogelijkheid om de continuïteit van de hulpverlening te bevorderen. Voorts is van belang dat meerjarenafspraken met de instellingen worden gemaakt. De vernieuwde – transparante – bekostigingsafspraken met de begeleidende instellingen, die met ingang van 2001 van kracht worden, zullen hieraan een belangrijke bijdrage kunnen leveren.

24.05 Onderdeel 01 Wetten en regelingen oorlogsgetroffenen

a) De op dit onderdeel geraamde uitgaven hebben betrekking op:

– pensioenen aan verzetsdeelnemers en hun nabestaanden;

– pensioenen voor door de oorlog getroffen vaarplichtige zeelieden en hun nabestaanden;

– uitkeringen aan vervolgingsslachtoffers en hun nabestaanden;

– uitkeringen aan burger-oorlogsslachtoffers en hun nabestaanden;

– pensioenen aan verzetsdeelnemers in het voormalig Nederlands-Indië en hun nabestaanden;

– uitkeringen aan oorlogsslachtoffers uit het voormalig Nederlands-Indië;

– tegemoetkomingen in de kosten van motorrijtuigenbelasting voor oorlogsgetroffenen.

b) Als basis voor de toekenning van pensioenen, uitkeringen en bijzondere voorzieningen dienen:

– de Wet buitengewoon pensioen 1940–1945 (Wbp);

– de Wet buitengewoon pensioen zeelieden-oorlogsslachtoffers (Wbpzo);

– de Wet uitkeringen vervolgingsslachtoffers 1940–1945 (Wuv);

– de Wet uitkeringen burger-oorlogsslachtoffers 1940–1945 (Wubo);

– de Wet buitengewoon pensioen Indisch verzet (WIV);

– de Algemene oorlogsongevallenregeling Indonesië (AOR);

– het besluit Vergoeding motorrijtuigenbelasting.

– de Begrotingswet.

c)

Als gevolg van de loonontwikkeling 1999 worden de uitkeringen oorlogsgetroffenen alsnog vanuit de aanvullende post Loonbijstelling structureel gecompenseerd.

Kengetallen

Ramingskengetallen

In de gepresenteerde tabellen worden de volume- en financiële ontwikkelingen van de uitkerings- en pensioenregelingen voor oorlogsgetroffenen over de jaren 1999 (realisatie), 2000 en 2001 (raming) weergegeven. Uitgangspunt voor de ramingen zijn de jaarlijks door een extern bureau vastgestelde scenario's betreffende de toekomstige aanspraken. De hier uit voortvloeiende meerjarenramingen betreffende de bestandsontwikkeling geven tezamen met het uitkeringsniveau de te verwachten totaaluitgaven.

De aantallen pensioenen en uitkeringen betreffen jaargemiddelden. De aangegeven gemiddelde uitgekeerde jaarbedragen variëren per uitkerings- en pensioengerechtigde. Onder de in de tabellen opgenomen post «Overige betalingen» worden voornamelijk betalingen begrepen als nabetalingen bij nieuwe toekenningen, nabetalingen bij definitieve vaststellingen, bijzondere voorzieningen en overhevelingstoeslag.

Tevens zijn twee grafieken opgenomen met de gerealiseerde en nog te verwachten ontwikkeling van de nieuwe aanvragen respectievelijk de ontwikkeling van het aantal uitkeringen en pensioenen. In de grafieken wordt de periode 1990 tot en met 2005 weergegeven.