INHOUDSOPGAVE

DEEL A: ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (uitgaven/verplichtingen en ontvangsten)

De begrotingen die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begroting van het ministerie van Justitie voor het jaar 2003 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2003. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2003.

Met de vaststelling van dit wetsartikel wordt de in de begrotingsstaat opgenomen begroting van de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2003 vastgesteld. De in die begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingen baten-lastendiensten)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de in de begrotingsstaat opgenomen begrotingen van baten en lasten en van kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de baten-lastendiensten Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) en Studiecentrum Rechtspleging (SR) voor het jaar 2003 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting in de paragraaf inzake de baten-lastendiensten.

Het advies van de Raad van State wordt niet openbaar gemaakt op grond van het bepaalde in artikel 25a, derde lid, onder b, van de Wet op de Raad van State.

DEEL B. DE BEGROTINGSTOELICHTING

HOOFDSTUK 1. LEESWIJZER

Algemeen

De begroting 2003 van het ministerie van Justitie is de tweede begroting die is opgesteld in de vorm van het Rijksbrede project «Van Beleidsbegroting tot Beleidsverantwoording» (VBTB). Dit betekent dat de begroting wederom is geschreven met de nadruk op het beleid in samenhang met de financiële middelen. Naast de beleids- en operationele doelstellingen zijn in dat kader tevens per beleidsartikel de prestatiegegevens weergegeven.

Met betrekking tot de prestatiegegevens die nog in ontwikkeling zijn, is in de groeiparagrafen behorende bij de beleidsartikelen aangegeven wanneer betreffende informatie tot resultaten zal leiden.

De organisatiestructuur van het ministerie van Justitie is geen leidende factor geweest voor de indeling van de begroting. Justitie heeft ervoor gekozen de beleidsterreinen als uitgangspunt voor de begrotingsindeling te nemen. Op basis hiervan kent de begroting van Justitie zeven beleidsterreinen, te weten:

1. Strategie;

2. Regelgeving;

3. Preventie en Rechtshandhaving;

4. Rechtspleging en Rechtsbijstand;

5. Sanctietoepassing;

6. Asiel en Migratie;

7. Niet-beleidsartikelen.

Deze beleidsterreinen zijn uitgewerkt in een of meerdere beleidsartikelen en operationele doelstellingen, welke op hun beurt zijn voorzien van concrete prestatiegegevens.

In de beleidsagenda zijn de doelstellingen van het Justitiebeleid voor het komend jaar opgenomen. Deze valt uiteen in twee delen.

Deel A, het Beleidsprogramma, geeft de belangrijkste beleidswijzigingen weer die voortvloeien uit het Strategisch Akkoord.

Deel B bevat de Beleidsagenda in klassieke zin. Dit deel bestaat uit een tabel met de belangrijkste budgettaire mutaties sinds begroting 2002. De in het Strategisch Akkoord besloten beleidsintensiveringen en taakstelling en zijn in dit overzicht opgenomen. Elke mutatie wordt in hoofdlijnen toegelicht evenals de beleidsprioriteiten zoals vastgesteld bij de reguliere begrotingsvoorbereiding 2003. Daarin opgenomen is een overzicht van de belangrijkste beleidsmatige mutaties en hun financiële gevolgen voor de begroting 2003. Volledigheidshalve is ervoor gekozen om in het overzicht ook de maatregelen die uit het Strategisch Akkoord voortkomen op te nemen.

Opbouw begroting

De begroting is als volgt opgebouwd:

• De Artikelsgewijze toelichting bij het begrotingswetsvoorstel;

• De begrotingstoelichting, uitgesplitst in:

1. De leeswijzer;

2. De beleidsagenda;

3. De beleidsartikelen;

4. De niet-beleidsartikelen;

5. De bedrijfsvoeringsparagraaf;

6. De baten-lastendiensten;

7. De verdiepingsbijlage;

8. De bijlage moties en toezeggingen;

9. Overzichtsconstructies:

• Asiel en migratie;

• Jeugd;

• Tolken en vertalen.

10. Afkortingen

Bijlage A: Integratie minderheden

De minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie

Sinds 22 juli 2002 kent het ministerie van Justitie twee ministersposten, te weten een minister van Justitie en een minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie (V&I). De minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie is verantwoordelijk voor het beleid dat valt onder de beleidsartikelen 3.4.4, 6.1, 6.2 en 6.3.

De budgetten voor voogdij en opvang van alleenstaande minderjarige asielzoekers (ama's) zijn terug te vinden op beleidsartikel 3.4, Jeugdbescherming (operationele doelstelling 3.4.4) en op beleidsartikel 6.2, Asielopvang (operationele doelstelling 6.2.5).

Op beleidsartikel 3.4 gaat het om de voogdij voor alle ama's en om de opvang in de integratievariant die door het NIDOS wordt verzorgd. Op beleidsartikel 6.2 zijn de budgetten opgenomen voor de ama's die door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) worden opgevangen in de basisvariant en in de terugkeervariant.

Nog voor de behandeling van de begroting van Justitie zal de Tweede Kamer worden geïnformeerd over de budgetten van andere departementen die betrekking hebben op het integratiebeleid. Tevens zal de Kamer dan worden geïnformeerd over de overheveling van de Directie Coördinatie Integratiebeleid Minderheden (DCIM) van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) naar Justitie.

In de overzichtsconstructie Asiel en Migratie wordt naast de beleidsartikelen weergegeven welke operationele doelstellingen en prestatiegegevens onder V&I vallen. In bijlage A in het beleidsartikel Integratie minderheden, zoals opgenomen in de begroting van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, integraal overgenomen. Hiermee wordt vooruitgelopen op de budgettaire overheveling van het integratiebeleid van het ministerie van BZK naar Justitie.

De minister van Justitie is verantwoordelijk voor alle overige beleidsartikelen en de niet-beleidsartikelen.

Strategisch Akkoord

In navolging van het Strategisch Akkoord (SA) zijn de ombuigingsmaatregelen door Justitie in de begroting concreet op de operationele doelstellingen toebedeeld. De efficiency- en volumetaakstellingen uit het SA hebben intern Justitie een forfaitair karakter. Dit betekent dat de totale ombuigingsmaatregel wordt ingevuld doch dat nog wijzigingen kunnen optreden in de definitieve plaatsing van de taakstellingen. De volumetaakstelling heeft bovendien ook gevolgen voor de output. Deze zijn vooralsnog niet te kwantificeren, doch zullen zo spoedig mogelijk inzichtelijk worden gemaakt.

In overleg met de betrokken departementen, te weten de ministeries van Financiën, Defensie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is «de enveloppe Veiligheid» bij de totstandkoming van deze begroting nog niet verdeeld. De verdeling over bovengenoemde departementen zal zo spoedig mogelijk plaatshebben.

Met betrekking tot Asiel geldt dat de taakstellingen nog niet verdeeld zijn. Dit zal plaatsvinden nog voor de behandeling van de begroting 2003 van Justitie door de Tweede Kamer. Voorlopig is de taakstelling geparkeerd op niet-beleidsartikel 7.2 Nominaal en onvoorzien. Voor een toelichting wordt verwezen naar dit niet-beleidsartikel.

Overzichtsconstructies

In de begroting 2003 wordt één interdepartementale en worden twee departementale overzichtsconstructies gepresenteerd, te weten de interdepartementale overzichtsconstructie Asiel en Migratie, de departementale overzichtsconstructie Jeugd en de departementale overzichtsconstructie Tolken en Vertalers. De overzichtsconstructies Jeugd en Tolken en Vertalers zijn voor het eerst in de begroting opgenomen. Reden daarvoor is dat zich op de betreffende terreinen dusdanige ontwikkelingen voordoen dat ervoor is gekozen ook deze op eenvoudige wijze inzichtelijk te maken.

Het ministerie van Justitie levert daarnaast een bijdrage aan de interdepartementale overzichtconstructies Grote Stedenbeleid (GSB), Integratiebeleid en de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS), waarvan de coördinatie in handen is van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties respectievelijk van Buitenlandse Zaken.

Wijzigingen nummering

Ten opzichte van de begroting van 2002 en als gevolg van de verdere ontwikkeling in termen van VBTB hebben zich wijzigingen voorgedaan in de nummering van de beleidsartikelen c.q. operationele doelstellingen. In sommige gevallen zijn teksten samengevoegd waardoor bepaalde artikelen zijn uitgebreid en tegelijkertijd andere zijn komen te vervallen. In andere gevallen zijn teksten gesplitst waardoor uitbreiding van het aantal operationele doelstellingen heeft plaatsgevonden.

Met de inachtneming van de begrotingsregel dat artikelnummers bij majeure wijzigingen nooit een tweede keer kunnen worden gebruikt, hebben bovenstaande ontwikkelingen ervoor gezorgd dat een omnummering van een aantal begrotingsartikelen heeft plaatsgevonden. De wijzigingen zijn in de onderstaande conversietabel opgenomen.

Specifieke afspraken

Het ministerie van Justitie heeft met betrekking tot een viertal punten specifieke afspraken gemaakt met het ministerie van Financiën.

1. Opbouw budgetstructuur van beleidsartikelen De Rijksbegrotingsvoorschriften 2002 schrijven een structuur per beleidsartikel voor. De beleidsdoelstellingen moeten worden verbijzonderd naar apparaats- en programma-uitgaven, welke vervolgens moeten worden verbijzonderd naar operationele doelstelling. In afwijking hierop en met goedkeuring van Financiën heeft Justitie gekozen voor een andere opbouw. In de begroting 2003 van Justitie wordt een beleidsdoelstelling eerst uitgesplitst naar operationele doelstelling(en) en vervolgens vindt een uitsplitsing plaats naar apparaats- en programma-uitgaven.

2. Positionering baten- lastendiensten De uitgaven van alle uitvoerende diensten, inclusief de baten-lastendiensten van het ministerie van Justitie, worden wat betreft de begrotingsindeling aangemerkt als programma-uitgaven.

3. Onderscheid «prestatiegegevens» Ten aanzien van prestatiegegevens wordt onderscheid gemaakt tussen gegevens die regulier van aard zijn en gegevens die niet regulier van aard zijn. Het ministerie van Justitie maakt, met goedkeuring van het ministerie van Financiën, eveneens dit onderscheid maar hanteert daarbij andere begrippen. Hiervoor is gekozen vanwege het feit dat deze andere begrippen bekend zijn binnen de organisatie. Reguliere gegevens worden aangeduid als «kengetallen» en niet-reguliere gegevens hebben betrekking op evaluatieonderzoeken.

4. Interpretatie (financiële) instrumenten Onder (financiële) instrumenten verstaat het ministerie van Justitie «middelen die worden ingezet om de beleidsdoelstellingen te realiseren». Financiële beleidsinstrumenten zijn onder andere subsidies, leningen, garanties en deelnemingen.

Overige punten

Systeem- en resultaatverantwoordelijkheid

Indien de minister ten aanzien van een operationele doelstelling resultaatverantwoordelijk is of systeemverantwoordelijk dan wordt dat op dat niveau aangegeven. Indien de minister zowel resultaatverantwoordelijk als systeemverantwoordelijk is dan wordt zijn verantwoordelijkheid niet aangegeven.

Budgetflexibiliteit

In de begroting wordt per beleidsartikel de staat van verplichtingen van de uitgaven weergegeven. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen juridische, bestuurlijke en overige verplichtingen. Omdat de indeling van programma- en apparaatsuitgaven bij Justitie verschilt met andere departementen (zie hiervoor ook: Leeswijzer; specifieke afspraken; punt 1) worden bij het onderdeel budgetflexibiliteit in deze begroting personele en materiële uitgaven en beleidsuitgaven onderscheiden.

Groeiparagraaf

In de begroting wordt per operationele doelstelling een groeiparagraaf opgenomen. De groeiparagraaf heeft tot doel aan te geven welke ontwikkelingen in de nabije toekomst zullen leiden tot een verbetering van het realiseren van de operationele doelstelling. In veel gevallen gaat het om de aanvulling van prestatiegegevens dan wel de wijzigingen die ten aanzien van het artikel respectievelijk de presatiegegevens plaats zullen hebben. Dit betekent onder meer dat wanneer geen groeiparagraaf is opgenomen bij een operationele doelstelling verondersteld wordt dat deze dusdanig ver ontwikkeld is dat sprake is van de gradatie «VBTB-proof».

Baten-lastenadministratie

De dienstonderdelen Directie Bestuurszaken (DBz) en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) hebben het voornemen om, overeenkomstig artikel 10, eerste lid van de Comptabiliteitswet (CW) met ingang van1 januari 2004 de status te verwerven van baten-lastendienst.

Vooruitlopend hierop willen beide diensten, ter gewenning en met instemming van de minister van Financiën, al met ingang van 1 januari 2003 een administratie gaan voeren op basis van het baten-lastenstelsel. Overeenkomstig het bepaalde in artikel 58, tweede lid van de Comptabiliteitswet geschiedt de financiële verantwoording over 2003 nog op basis van het verplichtingen-kasstelsel, inclusief verplichtingen, uitgaven en ontvangsten.

Derdeninformatie

Daar waar binnen de begroting informatie verkregen van derden is opgenomen, wordt dit specifiek in de toelichting van de desbetreffende operationele doelstelling vermeld.

HOOFDSTUK 2. BELEIDSAGENDA

Deel A: BELEIDSPROGRAMMA JUSTITIE

1. INLEIDING

Overheid en samenleving staan in de komende jaren voor een niet geringe opgave. Inzet van het kabinetsbeleid is behoud en versterking van een samenleving waarin ieder in vrijheid en verantwoordelijkheid op basis van wederzijds respect kan leven. Een samenleving die welvaart en zekerheid biedt; waarin elementaire voorzieningen op het terrein van wonen, werken, onderwijs, gezondheidszorg verzekerd zijn. Een samenleving die integratie en emancipatie bevordert en waarin respect en verantwoordelijkheid voor elkaar vanzelfsprekend zijn.

Die ambitie is niet nieuw. Vanouds is er behoefte om inzet, norm en waarde aan te geven. «Het oogmerk der maatschappelijke vereeniging is beveiliging van persoon, leven, eer en goederen, en beschaaving van verstand en zeden.» zo opende de Staatsregeling voor het Bataafse Volk van 1798. «Alle de pligten van den Mensch in maatschappij hebben hunnen grondslag in deze heilige wet: Doe eenen ander niet, hetgeen gij niet wenscht dat aan u geschiede. Doe aan anderen, ten allen tijde, zo veel goeds, als gij in gelijke omstandigheden, van hun zoudt wenschen te ontvangen» (art. 6). Om de beginselen te besluiten met: «De eerbiedige erkenning van een Allbestuurend Opperwezen versterkt de banden der maatschappij, en blijft iederen Burger ten duursten aanbevolen» (art. 8).

Maar al is de ambitie niet nieuw, de verwezenlijking daarvan lijkt in de afgelopen decennia vaak eerder verder weg dan dichterbij. Bij alle veranderingen blijven problemen vaak onopgelost. Bij alle aandacht voor sociale vernieuwing hebben burgers vaak de indruk dat er geen aandacht bestaat voor de problemen in hun omgeving en hun samenleving. Bij alle verbetering lijken de kwaliteit van publieke dienstverlening, de maatschappelijke samenhang en integratie en de «beveiliging van persoon, leven, eer en goederen, en beschaving van verstand en zeden» vaak meer af- dan toe te nemen. Nederlanders leven wel dichter op elkaar, maar minder met elkaar.

Waar de werkelijkheid van het functioneren van overheid en samenleving te kort schiet bij de ambitie en politieke verwachtingen gaat het echter niet alleen om slijtplekken. De samenleving wordt geconfronteerd met gevolgen van ingrijpende maatschappelijke ontwikkelingen en technische veranderingen in de laatste halve eeuw. Ontwikkelingen zoals globalisering, internationalisering en individualisering, die zelf weer symptoom zijn van het gegeven dat de grenzen van het menselijk denken, kunnen en waarnemen verschuiven als gevolg van technische veranderingen. Afstand, tijd en ruimte verliezen daarbij aan betekenis als structurerende factoren van ons dagelijks leven; afstand wordt niet alleen beter overbrugbaar, maar minder relevant. Voor steeds meer activiteiten geldt dat het er niet toe doet of ze nu naast de deur plaatsvinden, of elders in het land of op een ander continent. En waar menselijk bereik en vermogen veranderen, verandert ook de populatie binnen de landsgrenzen, de structuur van het dagelijks leven en samenleven, en dat is weer van invloed op het geestelijk klimaat.

De maatschappelijk en technische veranderingen bieden ongekende nieuwe mogelijkheden voor ontwikkelingen maar hebben tegelijkertijd fundamentele gevolgen voor maatschappelijke verhoudingen, bindingen en betrokkenheid. Belangen, onderlinge betrekkingen en mogelijkheden worden steeds gevarieerder en gedifferentieerder. Door het wegvallen van beperkingen lijken mensen minder op elkaar aangewezen en van elkaarafhankelijk. Verschillen tussen mensen, groepen en segmenten worden daardoor aangezet en het draagvlak voor de samenleving: voor cohesie, solidariteit en het besef van gemeenschappelijke doelen, kalft af. Een verbrokkeling die zich ook doorzet in andere elementen en facetten van het bestaan, waardoor mensen greep verliezen op het ritme en de structuur van hun leven. Ook de instituties waarmee verbrokkeling in de gemeenschap wordt opgevangen, zoals recht, bestuur, maatschappelijke verbanden, gelijkheid en eenheid, en de voorzieningen waarmee de spanning tussen individualisering en gemeenschap werden beperkt, zoals overheid, sociale voorzieningen, zorg, enz., dreigen door dezelfde ontwikkelingen in het ongerede te raken.

Het veranderend karakter van de samenleving en het geleidelijk ontstaan van een internationale samenleving vergt nieuwe evenwichten en fundamentele keuzen omtrent de inrichting en ordening van het maatschappelijk verkeer. Een samenleving die de moeite waard is, is niet de natuurlijke uitkomst van de optelsom van de wensen en keuzen van individuen. Verscheidenheid kan niet zonder eenheid; vrijheid en ontplooiing kunnen slechts bestaan als wat mensen bindt wordt benoemd en bewaakt en sterker is dan wat onderscheidt. Daarbij is niet alleen het hervinden van de juiste verhouding tussen individu en gemeenschap, tussen vrijheid, onderlinge verantwoordelijkheid en gemeenschappelijke betrokkenheid in het geding, maar ook de verhouding tussen het gewicht van heden en toekomst, tussen mens en natuur, tussen overheid en maatschappelijke instituties en tussen samenwerking en mededinging in het geding.

Plaats en functie van Justitie

De rechtsorde, het geheel van wetten, regels, instituties en overheidsbevoegdheden, speelt een belangrijke zo niet bepalende rol bij het streven naar een samenleving waarin een ieder in vrijheid, welvaart en zekerheid kan leven op basis van wederzijds respect en verantwoordelijkheid. Samenleven en samenwerking tussen mensen is geen natuurlijk gegeven, want het vergt stabiliteit om de spanning tussen verscheiden persoonlijkheden en individuele autonomie te overbruggen. Stabiliteit die door middel van organisatie, regels, regelmaat, zekerheid en vertrouwen op alle niveaus van menselijk samenleven gezekerd moet worden. Het vraagt een voortdurende inspanning en inzet van mensen en maatschappelijke instituties. Het vereist het vermogen om gezamenlijk op te treden, methoden om individuele en collectieve belangentegenstellingen te overbruggen en procedures om gewoonten, instituties en regels te veranderen. Op vele uiteenlopende wijzen en verschillende niveaus wordt binnen de samenleving in die behoefte voorzien. In dat kader speelt de rechtsorde een belangrijke rol. Zij heeft de functie voorwaarden te scheppen voor vreedzaam en stabiel maatschappelijk verkeer en voor de beheersing van conflicten, geweld, gevaar en onzekerheid. De rechtsorde heeft daarbij niet een exclusieve plaats. Zij heeft echter wel een bepalende functie vanwege haar plaats als kader waarbinnen andere instituties, regels en ordeningen moeten functioneren, als regeling van het gebruik van geweld in de samenleving en als laatste instantie voor het beslechten van conflicten.

Die benadering kleurt de wijze waarop aan de zorg van de regering voor het functioneren van de rechtsorde – waarmee de Minister van Justitie in het bijzonder doch niet bij uitsluiting is belast – vorm en inhoud moet worden gegeven. De rechtsorde is daarbij niet een objectief gegeven of een doel in zich zelf, maar een juridisch normatief kader dat dienstbaar is aan de samenleving om deze in al haar verscheidenheid te laten functioneren en te ontplooien, en om de overheid in staat stellen haar taak daarbinnen te vervullen. Zij moet betrouwbaar en bruikbaar zijn; dat wil zeggen zij moet de zekerheid bieden die een vruchtbaar maatschappelijk verkeer mogelijk maakt, maar tegelijk ruimte laten voor de ontwikkeling daarvan en noodzakelijke veranderingen daarin afdwingen. De rechtsorde is daarbij noch blauwdruk van de maatschappelijke orde noch de programmatuur voor veranderingen in de samenleving. Zij is een«instrument» dat in al haar onderdelen door velen op eigen wijze en voor eigen handelen kan en zal worden gebruikt, maar tegelijk dat handelen zodanig richting moet geven dat het belang van de samenleving daarmee is gediend. Op die wijze moet het een dynamisch evenwicht mogelijk maken tussen op zichzelf gerechtvaardigde, maar uiteenlopende, maatschappelijke wensen en de mogelijkheden van een bestuurlijk bestel dat op rechtsbeginselen is gebaseerd.

Vanuit deze optiek speelt de wijze waarop de rechtsorde functioneert en verandert een centrale rol bij de maatschappelijke veranderingen en ontwikkelingen waar eerder op is gewezen. Het veranderend karakter van de samenleving zal zijn beslag moeten vinden in de rechtsorde maar tegelijk daardoor moeten worden gefaciliteerd en gestuurd. Evenzo behoeven het ontstaan van een Europese samenleving en internationale orde de groei van een Europese en internationale rechtsorde die tegelijk de inrichting en toekomstige ontwikkeling daarvan bepalen.

Uitgangspunten en doelstellingen

De visie op de aard van de behoeften en ontwikkeling van de samenleving en op plaats en functie daarin van de rechtsorde, bepaalt het beleid in de komende jaren van het departement van Justitie. In het strategisch akkoord is criminaliteitsbestrijding en het veiliger maken van Nederland een centrale opdracht die het kabinet zich heeft gesteld. Het beleid van Justitie is daar echter niet toe beperkt. De rechtsorde omvat meer dan de strafrechtelijke handhaving van wetten en regels en het «veiliger maken» omvat ook meer dan de bestrijding van criminaliteit. Het veiligheidsklimaat in de samenleving wordt door meer bepaald dan alleen de fysieke veiligheid van persoon, goed en bestaan, en door de afwezigheid van bedreiging daarvan met geweld. Niet minder wezenlijke aspecten zijn: zekerheid omtrent het gedrag van anderen en van de overheid; afwezigheid van risico's die mensen met economische, sociale of morele ondergang bedreigen; eenheid en cohesie waardoor risico's gedeeld en conflicten tot een oplossing gebracht kunnen worden, en het vermogen om gezamenlijke belangen en doelen effectief te realiseren. De essentie van veiligheid en zekerheid is bovendien niet alleen bestendigheid en de afwezigheid van verandering. Het gaat niet minder om de zekerheid van verandering; het vertrouwen dat bedreigende situaties of ontwikkelingen waarin men vastloopt, veranderd kunnen worden. In een dynamische maatschappelijke ontwikkeling biedt verandering vaak een grotere zekerheid, dan de afwezigheid daarvan.

In de achterliggende jaren is de verantwoordelijkheid voor het waarborgen van zekerheid in de zin van veiligheid en bestendigheid steeds sterker tot de verantwoordelijkheid van de overheid gemaakt, terwijl het waarborgen van de verandering en ontwikkeling in de samenleving tot de verantwoordelijkheid van particulieren en marktwerking werd gerekend. Vanuit die optiek is het handelen van de overheid steeds gedetailleerder aan wetten, regels en formele procedures gebonden, en is voor het waarborgen van de verwachtingen en verplichtingen van burgers in het maatschappelijk verkeer steeds meer gegrepen naar rechten en plichten. Mede als gevolg daarvan – een andere factor is de groei van de Europese en internationale rechtsorde – is het maatschappelijk verkeer tussen overheid en burgers en tussen burgers onderling op ongekende wijze gejuridiseerd met als gevolg dat de besluitvaardigheid van de overheid en de dynamiek van de samenleving steeds meer afhankelijk zijn geworden van de kwaliteit en de snelheid van de rechtspleging. Opeenvolgende projecten op het terrein van deregulering en versterking van marktwerking hebben daar slechts beperkt verandering in gebracht.

Die benadering berust op een onjuiste tegenstelling tussen de publieke en de particuliere sfeer en de associatie van de eerste met orde en zekerheid en van de tweede met flexibiliteit en verandering. Het miskent dat mensen in beide sferen door organisatie, ordening en afspraken hun onderlinge samenwerking vorm geven en de potentiële instabiliteit van het maatschappelijk verkeer trachten te beheersen. Particulier handelen en organisatie biedt vaak een gelijkwaardige basis voor bestendigheid in het maatschappelijk verkeer en verandering is vaak in de eerste plaats afhankelijk van overheidshandelen. Omgekeerd verandert de samenleving niet bij decreet en wordt het effect van overheidsbeleid mede bepaald door de wijze waarop burgers door de overheid worden aangesproken. De verantwoordelijkheid voor het publieke functioneren van de samenleving berust evenzeer bij haar leden en niet alleen bij de overheid. Pas als individuen, bedrijven en maatschappelijke verbanden zelf hun verantwoordelijkheid nemen, kan de overheid haar complementaire rol vervullen. Alleen dan is een ombuiging in de regelzucht en de overdaad aan juridische procedures mogelijk. Bij de inrichting van het wettelijk stelsel en het (algemeen) bestuursrecht zal daar rekening mee gehouden moeten worden. Burgers, instellingen en organisaties zullen op hun initiatief en eigen verantwoordelijkheid moeten worden aangesproken. De wet moet niet problemen voor mensen oplossen, maar ze in staat stellen zelf hun problemen met anderen op te lossen. Zij moet niet opgaan in het geven van rechten, maar op het in staat stellen van mensen om tot hun recht te komen.

De jeugd neemt hierbij een bijzondere positie in. Zij dient zorgvuldig opgevoed te worden in de verhouding tussen rechten en plichten, tussen een beroep doen op de overheid en de eigen verantwoordelijkheid. Justitie draagt, vanuit haar verantwoordelijkheid voor jeugdbescherming en jeugdcriminaliteit, bij aan een sluitend jeugdbeleid in het kader van de breder jeugdbeleidsagenda.

Een beroep doen op en vertrouwen in de eigen verantwoordelijkheid van burgers, instellingen en organisaties veronderstelt een toereikend draagvlak in de samenleving. Voorwaarden daarvoor zijn dat men ervan uit mag gaan en gaat dat wezenlijke overheidsfuncties (zoals criminaliteitsbestrijding, rechtspraak, sanctietoepassing) naar behoren worden vervuld. Om aan die verwachting te kunnen voldoen, zijn scherpe maar verantwoorde keuzen nodig.

Tegen deze achtergrond zal de inzet van justitiebeleid in de komende kabinetsperiode in het bijzonder gericht zijn op de volgende thema's:

• een bruikbare rechtsorde. Het hervinden van een goed evenwicht in verantwoordelijkheden moet met name ook in de rechtsorde zijn beslag krijgen. Dat vraagt een andere benadering van de plaats van het individu en de positie van de overheid, een herijking van de balans in de regelgeving tussen algemeenheid en verbijzondering, tussen stabiliteit en veranderlijkheid en tussen oriëntatie op uitkomst en oriëntatie op procedures. Het vraagt om nieuwe concepten, structuren en instituties die ruimte scheppen voor eigen keuzen en verantwoordelijkheid. Daarnaast moet een slagvaardige rechtspleging zijn gewaarborgd die in tempo aansluit bij de rest van het maatschappelijk verkeer. Toegang tot de rechtspraak is daarbij wezenlijk, maar niet vanzelfsprekend.

• een betrouwbare rechtsorde. Regels stellen vraagt daadwerkelijk bevestiging en handhaving daarvan: overheid én samenleving dragen beide de verantwoordelijkheid daarvoor. Rechtshandhaving als bijzondere verantwoordelijkheid moet daarop aansluiten. Met name in de strafrechtelijke handhaving en opsporing moeten daarbij concrete resultaten worden geboekt. Dat vergt verruiming van de mogelijkheden om tot een weloverwogen, selectief en stevig optreden te komen.

• een restrictief vreemdelingenbeleid en actief inburgeringsbeleid. De noodzaak binnen de spankracht van onze samenleving te zorgen voor behoud en bevordering van samenhang vraagt strak en verbindend beleid. Verkregen rechten op verblijf waarborgen een plaats in de samenleving. De verplichting daaraan ook deel te nemen is verondersteld in een proces van wederzijdse aanpassing om effectieve integratie mogelijk te maken.

2. BELEIDSPROGRAMMA

Dit beleidsprogramma bevat qua budget alleen «P.M.»-posten. Het bedrag dat in het Strategisch Akkoord voor veiligheid beschikbaar is gesteld is nog niet verdeeld over de betrokken departementen. Het uiteindelijke bedrag per voornemen is daarvan afhankelijk. Dit kan dus ook consequenties hebben voor de te leveren prestaties: zodra duidelijk is hoeveel extra middelen Justitie extra ontvangt kan bepaald worden welke voornemens Justitie daadwerkelijk kan realiseren, dan wel welke keuzes gemaakt moeten worden om al deze voornemens te realiseren (aanvullende bezuinigingen op andere terreinen). Invulling van de bedragen vindt plaats in het kader van opstelling van het meerjarig beleidsprogramma (hierna: veiligheidsprogramma) dit najaar.

Als bij opeenvolgende acties in een kolom dezelfde actoren zijn betrokken, worden deze actoren alleen bij de eerste actie aangegeven.

Voor deadlines aangegeven bij wetgevingstrajecten zijn hier de data aangegeven waarop Justitie de voorstellen formeel voor advies voorlegt aan de Raad van State.

2.1 Een bruikbare rechtsorde

Toelichting:

Het kabinet kiest voor een strategie die ruimte schept voor de samenleving en uitgaat van de verantwoordelijkheid van burgers. Daartoe moet de overheid het stellen van doelen meer tot uitgangspunt nemen en daarbij de goede handhavingsmechanismen kiezen. Burgers, bedrijven en maatschappelijke instellingen moeten zelf kunnen bepalen hoe die doelen het beste gehaald kunnen worden. Daarbij moet de wet zomin mogelijk eisen stellen aan het gedrag en hooguit grenzen aangeven van dit gedrag. Het kabinet wil deze omslag projectsgewijs realiseren. De aandacht gaat daarbij niet alleen uit naar regelgeving, maar nadrukkelijk ook naar de verbetering van de kwaliteit van de uitvoering van beleid. Het gaat hier om een operatie van het gehele kabinet. De ministers van Justitie, EZ en BZK dragen deze operatie. Met deze strategie wordt ook de ruimte voor de overheid zelf groter. Het gaat daarbij niet zozeer om een kleiner aantal regels, maar wel om vermindering van de regeldichtheid en de belasting door regelgeving, waardoor de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van de regels wordt versterkt.

Toelichting:

Regels zijn bouwstenen voor de ordening van de samenleving en kunnen burger en overheid de instrumenten bieden voor het realiseren van hun doelstellingen. Om effectief te zijn moet er een evenwicht zijn tussen het totaal aan regelgeving en de mogelijkheid om toepassing van de regelgeving via de rechter af te dwingen. Naarmate in onze ingewikkelde samenleving meer regels nodig zijn, moet de rechtspraak sterker zijn. Dat houdt ook in dat de rechtspraak aan zal moeten sluiten bij het tempo van de rest van het maatschappelijke verkeer. Snelheid en zorgvuldigheid zijn twee kenmerken van een goede rechtspraak.

Vanuit het maatschappelijk belang moet het beroep op de rechter in individuele zaken een ultimum remedium zijn. Voorafgaand aan de gang naar de rechter zouden rechtzoekenden eerst zelf moeten proberen hun geschil bij te leggen of door bemiddeling of mediation proberen op te lossen. Daarom zal onderzoek gedaan worden naar de meerwaarde en mogelijkheden van het in bepaalde gevallen verplicht stellen van een verplichte bemiddelings-/mediationfase. De experimenten met alternatieve geschiloplossing zet het kabinet met kracht voort. In het najaar van 2003 zal aan de hand van de evaluatie van de lopende projecten met mediation bij de rechterlijke macht een invoeringsplan worden opgesteld. Voorafgaand daaraan zal het kabinet de Kamer in het voorjaar van 2003 een tussenbericht zenden over de uitkomsten van de thans lopende projecten. Daarnaast zullen de griffierechten worden verhoogd, zodat de prikkel tot bezinning alvorens een procedure wordt gestart of een hoger beroep wordt ingesteld wordt versterkt doordat de kosten daarvan beter zichtbaar zijn. Het is mijn bedoeling deze verhoging reeds op 1 januari 2003 te doen ingaan.

Toelichting:

Geen.

2.2 Een betrouwbare rechtsorde

Toelichting:

Begin oktober presenteert het kabinet de Tweede Kamer een programma met maatregelen om Nederland veiliger te maken. Het programma concentreert zich op zaken die de burger direct raken, zoals overvallen, inbraken en geweld op straat. Kenmerkend voor het programma is de inzet om daar waar criminaliteit wordt geconstateerd deze ook hard aan te pakken, te vervolgen en adequaat af te doen. Voor ogen staat ons de «Rotterdamse» aanpak, waarbij ook innovatieve en verreikende maatregelen niet zullen worden geschuwd. Momenteel is het kabinet in overleg met de betrokken ketenpartners om, gegeven de inzet het kabinet zelf op dit gebied zal plegen, daarbij ook een appèl te doen op de inzet die van hen mag worden verwacht. Het kabinet stelt zich tot doel dat vanaf in 2003 jaarlijks tienduizend extra zaken door het Openbaar Ministerie en de rest van de justitiële keten worden afgehandeld, oplopend tot 40 000 extra zaken per jaar aan het eind van de kabinetsperiode in 2006. Dat correspondeert met een aantal extra door de politie af te handelen zaken van 20 000 in 2003 oplopend tot 80 000 aan het eind van het kabinetsperiode, uitgaande van het ervaringsgegeven dat een op de twee door de politie afgehandelde zaken leidt tot een zaak van het OM. Daarmee zal dan de naar huidig inzicht bestaande hoeveelheid zaken met een opsporingsindicatie, die thans «op de plank» blijven liggen worden aangepakt. Voor 2003 betekent dit dat aangezien er geen extra budget ter beschikking wordt gesteld dat de politie en Justitieketen deze taakstelling zullen moeten realiseren middels een kwaliteitsslag en effectiviteitsverhogende maatregelen.

Toelichting:

Een veilige samenleving wordt niet alleen tot stand gebracht door een alwakende overheid, die nauwgezet toeziet op de naleving van wet- en regelgeving. Burgers, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties hebben daarbij ieder een eigen verantwoordelijkheid, zeker waar het het maatschappelijk zeer belangrijke thema veiligheid betreft. Die constatering laat onverlet dat er voor de overheid wel degelijk een belangrijke taak ligt op het gebied van de rechtshandhaving. Primair dient zij naar de mening van het kabinet te garanderen dat er op alle beleidsterreinen een adequate mix wordt gecreëerd van preventie, voorlichting, bestuurlijk en strafrechtelijk optreden. Uitgangspunt daarbij is dat meer vrijwillige naleving leidt tot minder belasting van de justitiële keten. Het voorgaande stelt natuurlijk ook eisen aan de kwaliteit van het overheidsbestuur zelf, dat bijvoorbeeld bij de uitoefening van het toezicht en het tegengaan van verloedering in de openbare ruimte nadrukkelijk in beeld is. De beschikbare capaciteit voor toezicht en handhaving noopt in dat verband tot het opstellen van afrekenbare afspraken met toezichthouders en handhavers. Met het project «Rijk aan handhaving» zal het kabinet een daadkrachtige impuls geven aan de handhaving van wet- en regelgeving op het gebied van veiligheid. Doelstelling van het project, dat de periode 2002–2004 bestrijkt, is dat de Rijksoverheid bij het opstellen van nieuwe wet- en regelgeving en nieuw beleid handhavingsdoelstellingen uitwerkt en operationaliseert in de vorm van een handhavingsplan. Op basis hiervan geeft de Rijksoverheid richting en is zij afrekenbaar, zonder afbreuk te doen aan de eerder aangehaalde eigen verantwoordelijkheid van mede-overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Op sommige beleidsterreinen, zoals dat van de fraudebestrijding, zal het kabinet aanvullende inspanningen doen leveren om het nalevingspeil op een nog hoger plan te brengen.

Toelichting:

Bij de criminaliteitsbestrijding bepaalt het aantal zaken dat de opsporingsinstanties aan de Justitieketen aanleveren het zaaksaanbod. Meer zaken, of dat nu het gevolg is van een grotere effectiviteit, een uitbreiding van de capaciteit of een combinatie van beide, leidt tot een taakverzwaring voor alle Justitie-onderdelen. Praktisch betekent het voorgaande dat iedere schakel in de keten slechts kan functioneren indien alle daarop volgende schakels over voldoende capaciteit beschikken om het aanbod vanuit de voorgaande schakels binnen redelijke tijd te verwerken. Kortom, een integrale benadering van de strafrechtsketen is noodzakelijk.

De doelmatigheid en geloofwaardigheid van de punitieve reactie vergen dat elke aangepakte zaak een gevolg heeft, dat wil zeggen dat deze zonder haperen alle schakels in de strafrechtelijke keten doorloopt die zij moet doorlopen. Dat betekent in kwalitatieve zin dat de acties, interventies, beleidsplannen etc. van de diverse actoren in de keten goed op elkaar aansluiten. Het meerjarenprogramma versterking regionale samenwerking voorziet hier via – gesubsidieerde – overlegplatforms per arrondissement in; dit wordt in 2003 verder uitgebouwd en ingevuld. In kwantitatieve zin betekent dit dat de capaciteit van de rechtspraak en van andere schakels in de justitieketen zullen moeten worden aangepast aan de stijgende behoefte.

Op dit moment zijn de knelpunten in de capaciteit het grootst en het meest zichtbaar bij het OM, de rechterlijke macht en DJI. De prognoses voor de komende jaren laten bij DJI zelfs een nog scherper stijgende capaciteitsbehoefte zien mede als gevolg van de al eerder ingezette intensivering van de strafrechtelijke handhavingen, het strategisch akkoord. Knelpunten op het punt van celcapaciteit dienen bij voorrang opgelost te worden om de doeltreffendheid en geloofwaardigheid van voorgaande schakels in de justitiële keten te waarborgen.

Om de druk op met name de gevangenissen op te vangen, kan niet worden volstaan met het bijbouwen van cellen. Daarnaast wordt gezocht naar andere methoden om efficiënt en effectief de opgelegde sancties ten uitvoer te brengen. Een modernisering van de sanctietoepassing is noodzakelijk. Het gaat daarbij om alternatieve vormen van bewaring en alternatieven voor bewaring. Inzet daarbij is om binnen de beschikbare financiële kaders maximale effecten in de zin van vergroting van de veiligheid op straat en recidive-reductie te verkrijgen. Begin oktober zal het kabinet zijn plannen in het eerder genoemde veiligheidsprogramma aan de Kamer presenteren.

Toelichting:

De pakkans wordt substantieel verhoogd, waardoor het ophelderingspercentage aantoonbaar zal gaan stijgen ten opzichte van dat in de voorgaande jaren. In nauw overleg met het Openbaar Ministerie en de politie zullen daarbij alle noodzakelijke stappen in beeld worden gebracht en vervolgens ook worden gezet om die stijging daadwerkelijk te realiseren. De sturing van de politie op het terrein van de opsporing door het Openbaar Ministerie wordt ingrijpend versterkt. Het Openbaar Ministerie zal daartoe onder meer begin 2003 een aanwijzing maken waarin duidelijk omschreven is wat het minimum is dat wordt verlangd van de politie bij (een vermoeden van) strafbare feiten. Uitgaande van de kaders die worden vastgelegd in het veiligheidsprogramma, bevat het landelijk convenant/Beleidsplan Nederlandse politie 2003–2006, dat eind dit jaar gereed zal zijn, daar bovenop nog eens concrete doelstellingen voor het werk van de politie, waarop zij de komende jaren kan, en ook zal, worden afgerekend. Het voorgaande gaat uiteraard gepaard met een heel scala flankerende maatregelen, uiteenlopend van maatregelen in de sfeer van preventie tot de aanpassing van wetgeving op terreinen als DNA-onderzoek, identificatieplicht voor verdachten van strafbare feiten, koppeling van gegevensbestanden (Wet politieregisters) en uitbreiding van de controlebevoegdheden van de politie op wapens in voertuigen. Steeds is het hierbij zaak de evidente noodzaak de opsporing doeltreffender te maken af te wegen tegen het belang van de bescherming van persoonsgegevens. Het uitgangspunt is nochtans meer armslag te creëren voor succesvolle opsporing. Het kabinet zal tenslotte ook met voorrang die organisatorische maatregelen nemen die bijdragen tot de stijging van het ophelderingspercentage. Aansprekende voorbeelden daarvan zijn de versterking van de kwaliteit en capaciteit van de recherche, alsmede het opzetten van een landelijk, gestandaardiseerd opsporingssysteem en de invoering van een landelijke sporenbank.

Toelichting:

Naast de repressieve aanpak is het van belang om criminaliteit te voorkomen. Effectieve criminaliteitspreventie levert een bijdrage aan het gevoel van veiligheid van de burgers, en voorkomt een verdere belasting van de justitiële keten.

Criminaliteitspreventie is bij uitstek een terrein waar niet alleen de overheid een taak heeft. Samenwerking met maatschappelijke partners is onontbeerlijk. In het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing nemen overheid en bedrijfsleven gezamenlijk deel. Onder de vlag van dit platform worden tal van problemen aangepakt die voor beide van belang zijn. Er zullen actieprogramma's opgezet worden gericht tegen geweld op straat en straatroof. Gestart gaat worden met het bureau BIBOB gericht op integriteitsadviezen voor het openbaar bestuur.

In gebieden met een hoge criminaliteits- en overlastproblematiek zorgen de bureaus van Justitie in de Buurt voor een zichtbare aanwezigheid van Justitie, en voor een snelle en effectieve reactie.

Een hoge prioriteit krijgt het voorkomen van huiselijk geweld door actieve voorlichting en deskundigheidsbevordering, en het voorkomen van herhaling daarvan door uitplaatsing van plegers. Daarvoor wordt een wetsvoorstel voorbereid.

Teneinde de bestaande expertise op het terrein van criminaliteitspreventie meer te bundelen richten de ministeries van Justitie en BZK gezamenlijk een Centrum voor criminaliteitspreventie en veiligheid op.

Toelichting:

Een hardere en gerichtere aanpak van veelplegers is nodig om de recidive terug te dringen. De diverse maatregelen zijn erop gericht om binnen de groep van veelplegers instrumenten en middelen in te zetten die bij de te onderscheiden categorieën, zoals bijvoorbeeld verslaafden en psychiatrische patiënten, effectief gebleken zijn.

Het beleid bestaat eruit dat naast een aparte strafmaat ook via een selectief programma «terugdringen recidive» de overlast van veelplegers wordt verminderd. In dat programma worden gerichte interventies gepleegd bij verschillende doelgroepen. Nieuw aan dit beleid is dat daarbij consequent gebruik gemaakt wordt van diagnose-instrumenten. Afhankelijk van de diagnose-uitkomst worden hulpprogramma's wel of niet ingezet. Daarnaast zal ook aandacht zijn voor nieuwe en uitbreiding van specifieke voorzieningen voor veelplegers, zoals de SOV (strafrechtelijke opvang verslaafden). Het programma forensische zorg zal daarbij specifiek worden gericht op gedetineerden met psychiatrische problemen.

Toelichting:

Na constatering van risicosignalen voor toekomstig crimineel gedrag dienen interventies ter voorkoming van dit gedrag bij voorkeur plaats te vinden voor het eerste politiecontact. Daartoe is aansluiting bij anderen, zoals onderwijs, jeugdhulpverlening en gemeente van belang. Ten behoeve van het vormgeven van effectief jeugdbeleid is belangrijke winst te behalen doordat de primair betrokken departementen van OCenW, Justitie, SZW, BZK en VWS integraal jeugdbeleid formuleren over de eigen grenzen heen. Daartoe wordt een gemeenschappelijk kader voor het jeugdbeleid opgesteld: de landelijke jeugdbeleidsagenda. Het belang van samenhang klemt des te meer indien sprake is van dreigende maatschappelijke uitval en daadwerkelijke ontsporing van jongeren. Justitie hecht eraan de aansluiting naar de beleidsterreinen van onderwijs, jeugdhulpverlening en andere relevante terreinen goed te regelen. Deze aansluiting dient zowel aan de voorzijde als aan de achterzijde van de justitiële jeugdketens (strafrechtelijk en civielrechtelijk) te worden gerealiseerd. Daartoe zijn doelgerichte inspanningen noodzakelijk.

Jeugdcriminaliteit in relatie tot de integratie van jonge allochtonen vraagt daarnaast maatregelen die zich specifiek richten op de betrokken bevolkingsgroepen (zie ook onder «een actief inburgeringsbeleid»). Het eerste politiecontact van een minderjarige zal worden aangegrepen om zijn ouders, zonodig met drang, opvoedingsondersteuning aan te bieden. Hiertoe moet een specifiek aanbod voorhanden zijn. In 2003 voorziet Justitie in pilots opvoedingsondersteuning.

Waar jeugdigen toch verder ontsporen, past een snelle en adequate reactie op strafbaar gedrag. In 2003 zal het casusoverleg, waaraan ten minste politie, OM en Raad voor de Kinderbescherming deelnemen, landelijk worden ingevoerd. Gedurende het strafproces dient getoetst te worden of de sanctie voor een individuele jeugdige effectief is en of er risico op recidive bestaat. Justitie zal sturend optreden bij de standaardisering van het instrumentarium voor screening en risicotaxatie. Daarnaast wordt de kwaliteit van de diagnostiek voor delinquente jongeren met een ernstige gedragsstoornis verbeterd door de uitvoering van het landelijk project forensische diagnostiek. Om een wildgroei aan sancties en maatregelen tegen te gaan, zullen deze op hun effectiviteit worden getoetst. Hiertoe voert Justitie vanaf 2003 een programma effectiviteit van jeugdsancties in.

Toelichting:

Waar dit effectief is in het kader van de criminaliteitsbestrijding zal verhoging van de strafmaxima plaatsvinden. Randvoorwaarde voor implementatie is echter dat er voldoende celcapaciteit is om de strengere straffen uit te kunnen voeren.

Toelichting:

De drugscriminaliteit zal op alle niveaus worden aangepakt. De inzet zal gericht worden op het tegengaan van de handel, productie en doorvoer van alle soorten drugs, inclusief cannabis teneinde Nederland in alle opzichten zo onaantrekkelijk mogelijk te maken voor drugscriminaliteit. In 2003 zal het kabinet een geïntegreerde en interdisciplinaire aanpak van de drugscriminaliteit presenteren.

Aan het begin van dit jaar is het Plan van Aanpak bestrijding drugssmokkel Schiphol tot stand gekomen. De implementatie daarvan wordt voortgezet. De in dit domein vigerende noodwetgeving, die zou expireren per 8 maart 2003, wordt met twee jaren verlengd. Teneinde de nodige samenhang te realiseren en de (justitiële) samenwerking in Koninkrijksverband te bevorderen, wordt het bestaande overleg met de ambtgenoten van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba geïntensiveerd en zal gestreefd worden om het justitieel overleg met de Republiek Suriname te ontplooien. Wel worden voorstellen voorbereid die alternatieve benaderingen voor de beheersing van de situatie bevatten. Het kabinet zal nadere beleidsvoorstellen ontwikkelen die in hun uitwerking de drugssmokkel via Schiphol nog verder terugdringen en bijgevolg een lagere instroom in de justitiële keten betekenen. Hiermee wordt de druk op de detentiecapaciteit verlaagd.

Specifieke beleidswijzigingen gelden ten aanzien van verplichte ontwenning, soft drugs en XTC. Het beleid gericht op verplichte ontwenning van verslaafden die veelvuldig misdrijven plegen, zal worden uitgebreid. Het ontmoedigingsbeleid voor het gebruik van softdrugs, waarvoor de minister van VWS in eerste instantie verantwoordelijk is, wordt voortgezet onder afstemming in EU-verband. In justitiële zin vindt het ontmoedigingsbeleid zijn invulling in een striktere en – binnen de bestaande capaciteit – geïntensiveerde handhaving van de coffeeshopcriteria. De productie en handel in XTC floreren en er wordt veel crimineel geld mee verdiend en moeten gericht worden aangepakt. De verantwoordelijkheid voor dit onderwerp ligt primair bij de minister van VWS. De minister van Justitie onderhoudt actieve betrokkenheid over de justitiële aspecten op dit terrein. XTC en andere synthetische drugs worden vooral op grootschalige dansfeesten en soortgelijke evenementen gebruikt. Het stoppen van testen van pillen bij party's en clubs neemt de indruk weg dat de overheid het gebruik van deze drugs legitimeert, ook gezien de betrokkenheid van handhavingsdiensten hierbij.

Toelichting:

Geen.

2.3 De toelating van vreemdelingen die bijdragen aan de integratieproblematiek zoveel mogelijk beperken

Toelichting:

De instroom van vreemdelingen heeft verreikende gevolgen voor de aard van de Nederlandse samenleving en het is dan ook van groot belang dat de immigratie wordt afgestemd op de spankracht van onze maatschappij. Een adequaat integratieproces vergt een restrictief toelatingsbeleid én een indringend integratiebeleid. Dat is noodzakelijk om de integratie van reeds toegelaten etnische minderheden een betere kans te geven.

Op het terrein van het vreemdelingenbeleid zal een aantal wezenlijke veranderingen worden doorgevoerd, die moeten leiden tot een beheersing van de instroom van vreemdelingen, de ontlasting van de uitvoeringsorganisaties in de vreemdelingenketen en de aanpak van de illegalenproblematiek. Het aantal asielzoekers in procedure is, ondanks de verminderde instroom, nog steeds te hoog. Het kabinet stelt zich ten doel de instroom van asielzoekers vanaf 2003 terug te brengen tot 18 000 per jaar. De uitvoeringsorganisaties zijn overbelast en illegaliteit drukt zijn stempel op de criminaliteit en de grote stedenproblematiek. Van immigranten wordt nog in onvoldoende mate eigen verantwoordelijkheid en inspanning verwacht als het gaat om inburgering in de Nederlandse samenleving en aanpassing aan de Nederlandse normen en waarden.

Uitgangspunt van het asielbeleid is het bieden van bescherming aan vreemdelingen die daadwerkelijk bescherming behoeven.

Van essentieel belang daarbij is een Europese benadering van het vreemdelingenbeleid, alsmede de samenwerking met de UNHCR. Het nationale asielbeleid staat in het teken van de mondiale aanpak van de nood van vluchtelingen en ontheemden (19 miljoen) in de wereld. Nederland mag, als het gaat om het toelatingsbeleid niet een ruimhartiger beleid voeren dan de ons omringende landen, het asiel- en migratiebeleid in de EU-landen moet met voorrang worden geharmoniseerd. De afronding, voorzien voor het najaar van 2002, van de onderhandelingen over de herziening van de overeenkomst van Dublin is daartoe een eerste stap. Bovendien zal worden gestreefd naar herziening van het Vluchtelingenverdrag, waarbij asiel uitsluitend wordt geboden in de regio van herkomst en op die manier asielstromen naar Europa te beperken. Op korte termijn zal hierover in afstemming met de minister van Buitenlandse Zaken met de Hoge Commissaris van de UNHCR worden overlegd.

Om de instroom van vreemdelingen te beheersen, zal een strakker toelatingsbeleid worden gevoerd. Het gaat daarbij zowel om de toelating op asiel als op reguliere gronden. Op nationaal niveau zal de vreemdelingenwetgeving worden aangescherpt om een aantal maatregelen door te kunnen voeren. Deze maatregelen zien onder meer op een aanscherping van de voorwaarden om in aanmerking te komen voor gezinsvorming, een vermindering van de problematiek van ongedocumenteerde asielzoekers door onder andere biometrische registratie en beperking van de toelating tot de procedure. Het driejarenbeleid, op grond waarvan aan vreemdelingen, enkel vanwege het tijdsverloop, een vergunning wordt verleend, wordt afgeschaft.

In de aanmeldcentra zal een strengere selectie plaatsvinden tussen asielzoekers met een serieus vluchtverhaal en asielzoekers die onvoldoende asielmotieven hebben. Op grond van deze eerste selectie zullen asielzoekers die niet in aanmerking komen voor verblijf in Nederland zoveel mogelijk reeds in het AC worden afgewezen.

Toelichting:

Afgewezen asielzoekers dienen daadwerkelijk het land te verlaten. Criminele vreemdelingen (legaal of illegaal) zullen worden uitgezet. Met landen van herkomst en transitlanden zullen, op zowel bilateraal als Europees niveau, terug- en overnameovereenkomsten worden gesloten. Passende maatregelen worden genomen tegen landen die weigeren mee te werken aan het terugnemen van eigen onderdanen en overname van derdelanders. Daarbij kan een inhoudelijke (en onder bepaalde voorwaarden financiële) bijdrage worden geleverd aan de totstandkoming van terugkeerregelingen.

Hierbij zal op strategische wijze gebruik worden gemaakt van Nederlandse ontwikkelingshulp.

Toelichting:

Illegaal verblijf wordt strafbaar gesteld, de vreemdelingenbewaring wordt uitgebreid en het vreemdelingentoezicht aan de grens en in het land wordt geïntensiveerd. Om de opstopping van zaken bij de vreemdelingenrechter weg te nemen wordt de rechtelijke toets in bewaringszaken teruggebracht tot de situatie van voor de inwerkingtreding van de nieuwe Vreemdelingenwet.

Teneinde de maatregelen in het kader van het beleid om «de toelating van vreemdelingen die bijdragen aan de integratieproblematiek zoveel mogelijk te beperken» door te kunnen voeren dient op onderdelen de Vreemdelingenwet 2000, het Vreemdelingenbesluit 2000 en de Vreemdelingencirculaire 2000 te worden gewijzigd. De voorbereidingen daarvoor zijn onmiddellijk gestart.

2.4 Een actief inburgeringsbeleid

Toelichting:

Een stevige beperking van de instroom is nodig om het integratiebeleid betere kansen te geven.

Het recht op verblijf in de Nederlandse samenleving veronderstelt de plicht om aan die samenleving deel te nemen. Concreet betekent dat: het accepteren van de waarden en normen van de democratische rechtsstaat waaronder respect voor de constitutie en respect voor de historie van ons land, de plicht om de Nederlandse taal te beheersen en de bereidheid tot oriëntatie op de Nederlandse samenleving. De primaire verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de individuele burger. Een ieder moet op zijn verantwoordelijkheid voor eigen integratie en bijdrage aan de samenleving kunnen worden aangesproken. Men wil in ons land wonen en een toekomst opbouwen. Dat schept verplichtingen. Ook de samenleving heeft hier een taak. Het kabinet staat een integratiebeleid voor, gericht op een nieuw evenwicht in de verantwoordelijkheid hiervoor tussen burgers en overheid, tussen de nieuwe en autochtone burgers van Nederland en tussen rijksoverheid en lokale overheid. De lokale overheid heeft hier een belangrijke taak.

Het verwerven van zelfredzaamheid door inburgering en verbeteren van de positie van immigranten op terreinen als onderwijs, werkgelegenheid, huisvesting en gezondheidszorg staat centraal in het beleid voor toerusting. Voorwaarden voor de realisatie van volwaardigheid en gelijkwaardigheid zijn educatieve, sociale en professionele zelfredzaamheid. Een immigrant moet in staat zijn zo snel mogelijk sociaal en economisch zelfstandig te functioneren. Dit vereist kennis van de Nederlandse taal, kennis van de maatschappelijke omgangsvormen en een dusdanige ontwikkeling dat hij/zij inpasbaar is in een moderne arbeidsmarkt. Factoren die het inburgeringstraject of (vervolg-)onderwijs belemmeren moeten worden weggenomen. Toerusting is niet vrijblijvend. Het inburgeringsbeleid heeft voor de immigrant een verplichtend karakter zoals dat ook geldt voor de autochtonen. De nieuwkomers zullen de kosten van de inburgeringscursus vooraf moeten betalen. Bij tijdige en succesvolle afronding van de cursus volgt restitutie van de helft van dat bedrag. Succesvolle en tijdige afronding van de cursus wordt voorwaarde voor het verkrijgen van een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd. Voor oudkomers die afhankelijk zijn van een uitkering, geacht worden te werken en het Nederlands onvoldoende beheersen wordt een inburgeringscursus ook verplicht. Niet tijdige en succesvolle afronding van de cursus heeft consequenties voor de uitkering.

Achterstanden in het reguliere onderwijs en schooluitval moeten worden aangepakt. Ook de nieuwe burgers moeten optimaal gebruik kunnen maken van de voorzieningen van de sociale infrastructuur, op gelijke voet als autochtone Nederlanders. De arbeidsmarkt dient voor eenieder – al naargelang zijn capaciteiten – toegankelijk te zijn; hetzelfde geldt voor de woningmarkt en voor de zorginstellingen.

Het is dus cruciaal dat de eigen verantwoordelijkheid voor de inburgering sterker wordt en dat er concrete resultaten komen. Dit vergt aanpassing van wetgeving en verbetering van uitvoering. Inherent aan inburgering is ook groeiende participatie en integratie bij arbeid, zorg, onderwijs en andere vormen van maatschappelijke en politieke activiteiten. Om die reden wordt bij het verlenen van subsidies de nadruk gelegd op activititeiten gericht op integratie, waarbij allochtonen en autochtonen betrokken zijn.

Toelichting:

Het samenleven van identiteiten en culturen, op basis van gemeenschappelijkheid kan worden samengevat als toenadering. Alle burgers dienen ervan doordrongen te zijn dat zij verantwoordelijkheid dragen voor de ontwikkeling van dit land. Dat vereist kennis van en loyaliteit aan de beginselen van de rechtsstaat en een permanente dialoog over wat burgers bindt. Normen en waarden zijn niet onveranderlijk, maar aanpassingen kunnen alleen langs democratische weg tot stand komen. De grondwettelijke vrijheidsrechten gelden voor allen die zich in Nederland bevinden; discriminatie naar etnische herkomst, levensovertuiging of op welke grond dan ook, zal actief bestreden worden. Het continu toetsen van consensus over die gemeenschappelijke waarden zal de sociale cohesie versterken, en tevens ruimte laten voor diversiteit in cultuur en leefstijl. Over het spanningsveld in het bijzonder tussen de vrijheden van meningsuiting en levensbeschouwing in relatie tot het discriminatieverbod en de wijze waarop (vooral) wetgever en bestuur hiermee dienen om te gaan, zal het kabinet nog in 2002 een notitie aan de Tweede Kamer doen toekomen. Discriminatie op welke grond dan ook, racisme en vreemdelingenhaat zullen met kracht worden bestreden. In 2003 zal een Nationaal Actieprogramma ter bestrijding van racisme en discriminatie worden uitgebracht.

Van immigranten vraagt dit een actieve bijdrage aan het debat over de eigen identiteit in relatie met de elementaire waarden van de Nederlandse samenleving. Het probleemoplossend vermogen binnen de etnische groepen zelf – mits in verbondenheid met die samenleving – moet hierbij een belangrijke rol spelen en worden gestimuleerd. Van de autochtone bevolking mag verwacht worden dat zij ruimte creëert voor nieuwe etnische identiteiten, hen betrekt bij de maatschappelijke dialoog en hen accepteert als een volwaardig onderdeel van de samenleving.

De groei van wijken met een eenzijdige etnische bevolking heeft het risico dat deze ontmoeting onvoldoende plaatsvindt, waardoor groepen zich gescheiden ontwikkelen en onvoldoende eenheid in de samenleving wordt bereikt. Dit knelt te meer omdat verschillende risicofactoren in dergelijke wijken samenkomen, zoals een zwakke sociale infrastructuur, een laag gemiddeld inkomen, scholen met een eenzijdig leerlingenbestand, en ook overlast, criminaliteit en onveiligheid. Uit het Jaarboek Grotestedenbeleid 1999 blijkt dat bijna 70% van alle nieuwkomers zich vestigt in de migratiewijken van de 25 grootste gemeenten. Om verdere afzondering van de algehele samenleving te voorkomen, is niet alleen een investering nodig in het leefklimaat van deze wijken, maar ook beleid gericht op een evenwichtige bevolkings- en inkomensopbouw. Criminaliteit in deze wijken, in het bijzonder ook geweld op scholen, zal met kracht worden bestreden en het garanderen van veiligheid zal uitgangspunt van beleid zijn. Ook zullen illegale situaties worden aangepakt. Er moet weer worden geluisterd naar de bewoners van probleemwijken, zodat maatregelen kunnen worden gericht op het oplossen van problemen die zij ervaren. Vooral in de grote steden zijn gerichte inspanningen nodig om segregatie tegen te gaan. Een belangrijke rol komt toe aan het lokaal bestuur dat zal worden afgerekend op resultaten.

Toelichting:

De publieke en private voorzieningen moeten op zo'n manier worden ingericht dat hun producten en diensten ter beschikking staan aan de gehele bevolking en op gelijke wijze rendement opleveren voor elke burger. Toegankelijkheid is een eis voor de instituties van het openbaar bestuur, maar ook voor maatschappelijke instellingen, scholen, huisvestingsorganisaties, gezondheidsvoorzieningen, bedrijven enzovoorts. Daarvoor is nodig dat instellingen zich inspannen om de multi-etnische samenleving zichtbaar te maken in besturen en personeel. Net als private instellingen en bedrijven moeten zij een bedrijfscultuur ontwikkelen waarin leden van etnische minderheden op gelijke voet kunnen instromen en doorstromen. Waar nodig dienen ze faciliteiten te bieden om onderwijs, werk en zorgtaken te kunnen combineren. Dit is niet alleen in het belang van de individuele immigrant. Het gaat hier ook om de toekomst van de arbeidsmarkt en van de Nederlandse concurrentiepositie in een moderne wereld. Voor de immigrant betekent het dat hij/zij ook zelf belangstelling toont voor de structuur en activiteiten van algemene instellingen en een bijdrage wil leveren aan de aansluiting bij de veranderende bevolkingssamenstelling.

Deel B: BELEIDSMATIGE MUTATIES

Overzichtstabel met de belangrijkste beleidsmatige mutaties

Actieplan terrorismebestrijding en veiligheid

Veiligheid heeft door de terroristische aanslagen op 11 september 2001 in de Verenigde Staten een extra lading gekregen. Eén van de kerntaken van de overheid is de samenleving en haar burgers een zo groot mogelijke bescherming te bieden. Naar aanleiding van deze aanslagen is door het vorige kabinet een Actieplan terrorismebestrijding en veiligheid gepresenteerd. Voor de coördinatie van de uitvoering en implementatie van dit actieplan is een belangrijke rol weggelegd voor de minister van Justitie. In het actieplan is een meerjarenpakket aan maatregelen opgenomen waarover aan de Kamer wordt gerapporteerd in de vorm van voortgangsrapportages. Als uitvloeisel daarvan zijn aan diverse begrotingen middelen toegevoegd ten behoeve van de uitvoering van dit actieplan. Voor de uitvoering van dit actieplan wordt in totaal jaarlijks ca. € 90 miljoen uitgetrokken, waarvan ca. € 10 miljoen voor het ministerie van Justitie.

De basis van het actieplan is een pakket maatregelen om daden van terrorisme te voorkomen. Het gaat daarbij allereerst om preventieve maatregelen zoals een verhoogd niveau van informatie-inwinning,- analyse, -deling en -verspreiding en daarnaast om het bewaken en beveiligen van kwetsbare sectoren en personen. Vervolgens worden maatregelen belicht die tot doel hebben de kans op aanhouding en succesvolle vervolging ten aanzien van reeds gepleegde terroristische misdrijven te vergroten. Het gaat daarbij om de opsporing, de vervolging en de beëindiging van strafbare feiten. In dit kader gaat het niet alleen om terroristische daden zelf, maar ook om delicten die ter facilitering ervan worden gepleegd, bijvoorbeeld om witwasactiviteiten, handel in drugs en handel in of gebruik van wapens.

DNA bij veroordeelden

Een aanmerkelijke vermeerdering van het aantal DNA-profielen in de DNA-databank van het Nederlands Forensisch Instituut zal worden bereikt als het wetsvoorstel (TK, 2001–2002, 28 072) inzake afname van DNA-materiaal bij veroordeling tot wet zal zijn verheven en in werking treedt. Daarmee wordt de opsporing van in het bijzonder gewelds- en zedenmisdrijven gediend. Met het mogelijk maken van DNA-onderzoek naar bepaalde uiterlijk waarneembare kenmerken van de onbekende verdachte presenteert Nederland zich als een van de koplopers op het terrein van DNA-onderzoek dat ten behoeve van de opsporing van strafbare feiten plaatsvindt. Het wetsvoorstel biedt de nodige waarborgen, opdat geen onderzoek zal plaatsvinden naar kenmerken, waar dit niet behoort.

Het DNA-profiel van de veroordeelde wordt opgeslagen in de DNA-databank. Het aantal DNA-profielen in de DNA-databank zal sterk stijgen doordat tevens is voorzien in een inhaalslag. Deze houdt in dat ook celmateriaal wordt afgenomen bij personen die op het tijdstip van inwerkingtreding van het wetsvoorstel reeds zijn veroordeeld tot een vrijheidsbenemende straf of maatregel en deze sanctie ondergaan c.q. moeten ondergaan. Naar verwachting treedt de wet per 1 januari 2004 in werking. Dit heeft tot gevolg dat in het kader van de inhaalslag eenmalig 5 500 DNA-profielen worden opgenomen in de databank. Voorts zullen naar verwachting in 2004 11 000 DNA-profielen van mensen worden opgenomen die na 1 januari 2004 worden veroordeeld voor een in de wet aangewezen gewelds- of zedenmisdrijf.

Plan van aanpak Drugskoeriers Schiphol

Drugskoeriers die Nederland als doorvoerhaven voor het smokkelen van drugs gebruiken moet een halt worden toegeroepen. Daartoe is gekozen voor een aanpak langs twee sporen. Enerzijds worden er extra maatregelen getroffen om drugstransporten naar Nederland te voorkomen. Dit vraagt een extra investering in de sfeer van de opsporing. Anderzijds zijn de inspanningen er op gericht om de aangetroffen drugs in beslag te nemen en te komen tot adequate justitiële interventies jegens drugskoeriers. De bedoelde extra financiële middelen zullen in 2003 worden aangewend om de aanpak van de drugskoeriers effectief te kunnen voortzetten. De intensiveringen daartoe zullen ingezet worden bij het Openbaar Ministerie, de Zittende Magistratuur, de douane en de Koninklijke Marechaussee en voor extra celcapaciteit (DJI).

Gerechtskosten Strafzaken

Het uitvoeren van gerechtelijke onderzoeken naar strafzaken brengt toenemende gerechtskosten met zich mee met name door de liberalisering van de telecommunicatiemarkt, waardoor bij meerdere telecomaanbieders gegevens moeten worden opgevraagd. Daarnaast leiden de stijgende kosten van technische voorzieningen, een toenemend beroep op tolken en vertalers en de stijging van het aantal megazaken tot hogere gerechtskosten.

Huisvesting OM en ZM

Bij de capaciteitsuitbreidingen in het recente verleden zijn onvoldoende middelen beschikbaar gesteld voor de daarmee samenhangende en benodigde uitbreidingen op het gebied van huisvesting. In deze begroting worden het OM en de ZM alsnog gecompenseerd voor deze in het verleden ontstane tekorten. Deze huisvestingsmiddelen zijn dus beschikbaar gesteld om de aantallen fte's samenhangend met de capaciteitsgroei uit de afgelopen jaren adequaat te kunnen huisvesten.

Rechterlijke Macht

Om de autonome groei van het zaaksaanbod op te vangen wordt de capaciteit van de Zittende Magistratuur uitgebreid (inclusief Hoge Raad). Zonder uitbreiding van de capaciteit dreigen de werkvoorraden op te lopen en de doorlooptijden toe te nemen. Teneinde deze capaciteitsuitbreiding te kunnen realiseren zullen binnen de rechterlijke macht extra inspanningen worden verricht op het gebied van de werving en selectie van rechters en ondersteunend personeel. Tevens zullen als gevolg van de uitbreiding hogere opleidingskosten worden gemaakt.

Ambtshalve toevoegingen

Een ambtshalve straftoevoeging wordt afgegeven, indien een verdachte in een strafzaak op last van de rechter een rechtsbijstandverlener of advocaat toegevoegd krijgt. Om de rechten van de verdachte inzake de verdediging te kunnen blijven waarborgen wordt het budget voor ambtshalve toevoegingen met € 6,9 miljoen verhoogd in overeenstemming met de geraamde toename van het aantal toevoegingen met 12 000 zaken in 2002. Deze groei is een gevolg van de toename van het zaaksaanbod bij het Openbaar Ministerie en de Zittende Magistratuur.

Dienst Justitiële Inrichtingen

Op het terrein van DJI zijn verschillende knelpunten geconstateerd die tot intensiveringen hebben geleid. Het gaat hierbij met name om het investeren in personele zorg, verbeteringen in de huisvesting en uitbreiding van de capaciteit. Op deze onderwerpen wordt hier nader ingegaan.

Personele Zorg Dienst Justitiële Inrichtingen

De personele problematiek binnen de justitiële inrichtingen en diensten is sterk toegenomen. Door de vaak complexe problematiek van de justitiabelen wordt er een steeds zwaarder beroep gedaan op de competenties en inzet van het personeel. Daarnaast speelt de krappe arbeidsmarkt een belangrijke rol. Als gevolg van veel openstaande vacatures, een langdurige hoge werkdruk en mede als gevolg daarvan een hoog ziekteverzuim hebben diverse inrichtingen en diensten te kampen met een beperkt beschikbare capaciteit. Om de knelpunten gericht aan te kunnen pakken is in de nota «Investeren in personele zorg DJI» van oktober 2001, een breed pakket van maatregelen neergelegd die hun vertaling hebben gekregen in een plan van aanpak. Met de voorgestelde extra middelen zullen deze maatregelen in uitvoering worden genomen. Het gaat hierbij om het aanpakken van knelpunten als verbetering van werving op de arbeidsmarkt, hoge werkdruk en het tegengaan van ziekteverzuim.

Huisvesting en capaciteit Dienst Justitiële Inrichtingen

Sinds de stelselwijziging RGD en de wijziging van het vergoedingenstelsel, is DJI verantwoordelijk voor het onderhoud en de vervanging van gebruikersinstallaties in DJI-inrichtingen. DJI heeft ook de zorg voor de aanpassingen op het gebied van brandveiligheid en andere veiligheidsvoorzieningen. Mede door technologische ontwikkelingen en hogere eisen op dit terrein zijn hierop achterstanden ontstaan. Te denken valt aan o.a. aanpassing van observatie- en detectiesystemen ten behoeve van de terrein- en gebouwbeveiliging.

Daarnaast zijn middelen gereserveerd voor de gedeeltelijke financiering van de voorgenomen capaciteitsuitbreidingen betreffende het Gevangeniswezen zoals opgenomen in de brief aan de Tweede Kamer van 2 juli 2002 (TK 25 487, nr. 79), ter compensatie van door DJI aangegane verplichtingen inzake de uitbreiding van celcapaciteit. In deze berekeningen zijn echter de effecten van de intensivering van de criminaliteitsbestrijding en de geïntensiveerde aanpak van illegale vreemdelingen (vreemdelingenbewaring), beide volgens het Strategisch Akkoord, nog niet verdisconteerd.

Stichting Reclassering Nederland (SRN)

Met ingang van 1 januari 2002 vindt bij de SRN outputsturing plaats. In het proces hiertoe is geconstateerd dat de kostprijs onvoldoende was. Om de in de begroting 2002 afgesproken productietaakstelling te kunnen realiseren is de kostprijs aangepast en als gevolg daarvan is het budget van de SRN structureel met € 7,5 miljoen verhoogd.

Informatisering CJIB

Ten behoeve van een goed functionerende organisatie is het voor het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) noodzakelijk om organisatorische maatregelen en maatregelen op het gebied van informatievoorziening te nemen. De beschikbare middelen worden aangewend om bestaande informatiesystemen onderling beter aan te laten sluiten. Daarnaast worden de extra middelen ingezet voor het verwerken van een geprognosticeerde groei van de reguliere instroom van sancties uit hoofde van de Wet Administratiefrechtelijke Handhaving Verkeersvoorschriften.

Schadeloosstellingen aan derden

De uitgaven voor schadevergoedingen aan ten onrechte verdachte personen, schadevergoedingen wegens onrechtmatige detentie en voor de categorie overige schadevergoedingen laten de laatste jaren een sterke stijging zien. Deze stijging wordt veroorzaakt door de toename van het aantal verzoeken om schadevergoedingen. Het toekenningspercentage en het gemiddelde bedrag vertonen sinds 1994 geen stijging. Op basis van een geraamde trendmatige toename is structureel € 8,8 miljoen aan de begroting van Justitie toegevoegd.

Tolken en vertalers

Om het aanbod van voldoende gekwalificeerde tolken en vertalers te waarborgen en vertragingen in onder meer de asielprocedures te voorkomen worden extra middelen ingezet. Een deel van de middelen wordt ingezet om tegemoet te komen aan de volumeproblematiek bij het Tolk- en Vertaalcentrum Nederland (TVCN). Een kwaliteitstraject is erop gericht het gewenste kwaliteitsniveau van tolken en vertalers te formuleren en de organisatie van de certificering van tolken vorm te geven. Voorts wordt een deel van de extra middelen ingezet om uitvoering te geven aan de toegezegde gefaseerde verhoging van de tolkvergoeding naar€ 44,20 per uur (prijspeil 2002) per 1 oktober 2003 alsmede de persoonsgebonden vergoeding voor tolkdiensten bij de gerechten.

Voor 2003 is € 12,2 miljoen toegevoegd voor volumeproblematiek bij het TVCN, inrichting van de projectorganisatie, het kwaliteitstraject en de vergoedingen voor tolkdiensten.

Enveloppe Veiligheid (onverdeeld)

In afwachting van concrete verdelingsvoorstellen van de enveloppe veiligheid over diverse begrotingen is de enveloppe geparkeerd op een aanvullende post op de rijksbegroting. Over de verdeling zal in de komende periode besluitvorming plaatsvinden. De Tweede Kamer zal nog voor de begrotingsbehandeling nader worden geïnformeerd.

Efficiëncy/volumetaakstelling collectieve sector & subsidietaakstelling

Het kabinet heeft geconstateerd dat de groei van het ambtenarenapparaat de laatste jaren aanzienlijk is geweest. Het ministerie van Justitie draagt in de lijn van het Strategisch Akkoord bij aan het kabinetsstreven om te ontbureaucratiseren door het personeelsvolume bij het departement terug te dringen, waarbij de uitvoeringsdiensten zoveel mogelijk worden ontzien. Met ingang van 30 juli 2002 is een vacaturestop ingevoerd om dit te bereiken. De taakstelling is gezien de tijd nu forfaitair ingevuld over de diensten van Justitie. Eventuele aanpassingen op het niveau van operationele doelstelling respectievelijk budgethouder zijn alleen budgetneutraal (voor Justitie) mogelijk.

Vermindering inhuur externen

Het kabinet heeft een aanzienlijke groei van de inhuur van derden geconstateerd de afgelopen jaren. Met ingang van 30 juli 2002 is voor het ministerie een verplichtingenstop voor het inhuren van derden, zoals uitzendkrachten en personeel van externe bureaus, ingevoerd. Deze maatregel is onder meer bedoeld om besparingen te realiseren die afgesproken zijn in het Strategisch Akkoord. De maatregel geldt voor onbepaalde tijd. Deze maatregel zal ca. € 20 miljoen op jaarbasis opleveren.

Griffierechten en leges

Een verhoging van de griffierechten past in het algemene streven gebruikers te laten bijdragen in de kosten van een voorziening. Behalve een verhoging is echter ook een modernisering van de huidige onoverzichtelijke tarievenstructuur nodig. Justitie kiest ervoor de wetgeving terzake in twee fasen te doen verlopen: eerst, en wel op zeer korte termijn, wordt een wetsvoorstel ingediend waarmee alle tarieven met ingang van 1 januari 2003 met 15% worden verhoogd. Verhoging van de griffierechten vormt een extra prikkel voor grondige bezinning op de wenselijkheid van het entameren van een procedure of voor het in beroep gaan tegen een in eerste instantie verkregen uitspraak.

Na doorvoering van de tariefsverhoging zal een wetvoorstel volgen waarmee het hele tarievenstelsel wordt vereenvoudigd. De voorbereiding hiervan vergt meer tijd en, met het oog op de inning, ook goede afstemming met de rechterlijke organisatie.

De legesheffingen in vreemdelingenzaken worden per 1 januari 2003 op kostendekkend niveau gebracht. Dit levert naar verwachting € 20 miljoen structureel op.

Ontvangsten

Boeten en Transacties

Op grond van de realisatie in 2001 is het meerjarig kader van de ontvangsten boeten en transacties vanaf 2002 met € 40 miljoen verhoogd.

Official Development Assistance (ODA): lagere instroom

Conform internationale definities worden de kosten van opvang, scholing en terugkeer van asielzoekers in het eerste jaar ten laste van het zogenaamde ODA-budget gebruikt. De opgenomen ontvangsten zijn gebaseerd op de geraamde instroom. Aangezien deze raming naar beneden wordt bijgesteld van 42 000 (meerjarige structurele raming) naar 25 000 (raming vanaf 2002) per jaar worden de hiermee samenhangende zogenaamde ODA-ontvangsten dienovereenkomstig neerwaarts bijgesteld.

ODA-toerekening (SA)

De ODA-toerekening wordt conform afspraken in het SA gebaseerd op werkelijke kosten in plaats van forfaitaire kosten.

Asiel

Lagere ama-instroom

Als gevolg van enerzijds een geraamde lagere instroom en anderzijds een geraamde hogere uitstroom van alleenstaande minderjarige asielzoekers (ama) uit de opvang is de raming van de hiermee samenhangende uitgaven verlaagd.

Vreemdelingenkamers

Het aantal bewaringszittingen is verdubbeld. Met ingang van april 2002 is de nieuwe Vreemdelingenwet van kracht. Een van de elementen van deze wet vormt de rechterlijke toetsing van vreemdelingenbewaringen. Het aantal vreemdelingenzaken neemt hierdoor gestaag toe. Alleen in 2001 gaat het om 17 500 zaken (vanaf april). In de praktijk zal het aantal zaken dan ook circa 100% hoger uitkomen dan waarmee bij de invoering van de nieuwe Vreemdelingenwet rekening is gehouden. Om de toenemende voorraden bij de Vreemdelingenkamers te kunnen wegwerken, is besloten het aantal Vreemdelingenkamers uit te breiden van vijftien naar negentien en tegelijkertijd de bestaande Vreemdelingenkamers met 20 procent uit te breiden. Daarmee kan een einde worden gemaakt aan de stagnatie bij bodemzaken, die ontstaan is als gevolg van de toename van het aantal bewaringszaken.

Door middel van deze uitbreiding kan de instroom van zaken worden afgedaan en kunnen voorraden in 2006 zijn weggewerkt.

De uitbreiding van de Vreemdelingenkamers en de daarmee gepaard gaande hogere productie, heeft ook gevolgen voor de IND. Hierbij moet gedacht worden aan het verzekeren van een adequate vertegenwoordiging tijdens het proces, meer vervoersbewegingen van vreemdelingen in bewaring en een toename van de proceskosten voor de IND.

Bezetting opvang asielzoekers

Zoals bij het vorige punt reeds vermeld zijn er capaciteitsproblemen bij de Vreemdelingenkamers. Hierdoor duren beroepsprocedures langer met als gevolg een hogere bezetting van de opvang. Daarnaast is, als gevolg van het steeds striktere landgebonden asielbeleid, het percentage asielzoekers afgenomen dat in eerste aanleg een status krijgt. Ook dit geeft een extra druk op de opvang omdat asielzoekers vervolgens doorprocederen en dus langer in de opvang verblijven. Tenslotte is er in 2001 een achterstand opgelopen bij het uitplaatsen van statushouders naar reguliere huisvesting.

Investeringscomponent COA

In verband met de vernieuwing van het bekostigingsstelsel, waarbij het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) niet langer de uitgaven voor investeringen in een keer vergoed krijgt, maar de uitgaven over meerdere jaren kan verdelen door een beroep te doen op de leenfaciliteit van het ministerie van Financiën, worden de investeringsreserves van het COA verlaagd.

Pilots alleenstaande minderjarige asielzoekers (AMA's)

De terugkeer van uitgeprocedeerde en afgewezen ama's naar hun land van herkomst zal daadwerkelijk gerealiseerd moeten worden. Niet alleen zal daarvan een ontmoediging uitgaan aan de jongeren in het land van herkomst naar Nederland toe te komen, maar zullen ook «reisagenten» worden ontmoedigd Nederland als bestemmingsland aan te bevelen. In het kader van de uitvoering van het ama-beleid zal een tweetal pilotprojecten worden gestart volgens het zogenaamde campusmodel. Hierbij worden ama's opgevangen en opgeleid binnen het terrein van het COA. Het doel van deze pilots is de effecten van het campusmodel op de terugkeercijfers in kaart te brengen en te meten.

Prijsvoordeel COA

De gerealiseerde prijs voor opvang in 2001 was lager dan geraamd, onder meer omdat meer gebruik gemaakt wordt van goedkopere vormen van opvang. Op basis hiervan worden de uitgavenramingen naar beneden bijgesteld.

Vertrek en terugkeer

Het vertrek en de terugkeer van uitgeprocedeerde en afgewezen asielzoekers naar het land van herkomst, met name bij aanvragen die nog onder de oude Vreemdelingenwet vallen, wordt geïntensiveerd. Hieraan wordt vorm gegeven door het vaststellen van het niet-meewerkcriterium, door intensivering van ontruimingsprocedures en uitzettingen, alsmede door het uitbreiden van de vreemdelingenbewaring. De extra financiële middelen zullen worden ingezet door de IND en het COA voor functionarissen die betrokken zijn bij de uitvoering van dit zogenoemde stappenplan.

10-dagen toets

Naast de maatregelen die worden genomen om de capaciteit van de Vreemdelingenkamers uit te breiden, zullen ook maatregelen worden getroffen om de druk op de capaciteit van de Vreemdelingenkamers als gevolg van het extra aanbod van zaken onder de 10-dagentoets, te verminderen. Dit zal leiden tot kortere doorlooptijden van bodemzaken asiel en daarmee tot besparingen in de opvang.

Ombuiging Asiel (onverdeeld)

De ombuiging op asielterrein uit het Strategisch Akkoord is in de huidige telling pro memorie onverdeeld opgenomen op de Justitiebegroting. De ombuigingen worden in de komende periode aan verschillende beleidsartikelen van diverse departementale begrotingen toegedeeld. De Tweede Kamer zal hierover zo spoedig mogelijk nader worden geïnformeerd.

HOOFDSTUK 3. BELEIDSARTIKELEN

1- Strategie

Beleidsartikel 1.1 Strategie

Het ministerie van Justitie streeft een veilige en rechtvaardige samenleving na. Deze samenleving kenmerkt zich door een grote dynamiek. Daarom is het voor Justitie essentieel om voortdurend na te gaan op welke wijze een optimale bijdrage kan worden geleverd. Justitie moet derhalve haar omgeving goed kennen en relevante ontwikkelingen tijdig signaleren. Bovendien moet Justitie in staat zijn op een adequate wijze te anticiperen.

Beleidsdoelstelling 1.1

Optimaliseren van de bijdrage van Justitie aan een veilige en rechtvaardige samenleving.

De minister van Justitie draagt verantwoordelijkheid op terreinen waarvoor geldt dat er uiteenlopende opvattingen bestaan over de te bereiken doelen. Zo kan er spanning zijn tussen een harde aanpak van de criminaliteit en rechtsbescherming. Wijder uiteenlopende opvattingen bestaan over de wijze waarop de doelen bereikt moeten worden en de middelen die daartoe ingezet worden. Zo is het de vraag of de veiligheid het sterkst wordt bevorderd door preventie of door repressie en of zware straffen effectiever zijn dan programma's die gericht zijn op het verminderen van recidive.

Besluitvorming over doelen en middelen vindt plaats in overleg met het parlement maar is niet uitsluitend een politieke. Met betrekking tot het recht spelen ook technische en juridische argumenten een rol.

Daarnaast moet rekening worden gehouden met gevoelens omtrent rechtvaardigheid en veiligheid die in de samenleving heersen. Niet alleen met het oog op de democratische legitimatie van de voorbereiding, uitvoering en verantwoording van het Justitiebeleid maar ook ter bevordering van de professionele kwaliteit is het van groot belang dat Justitie duidelijkheid en transparantie verschaft inzake haar (on)mogelijkheden, haar kennis van en visie op de samenleving en ontwikkelingen die zich voordoen. Hieraan hecht Justitie waarde. Mede omdat democratisch vastgestelde doelstellingen pas na afstemming bereikt kunnen worden. Essentieel voor Justitie is daarom de bevordering van zowel een interne als een externe afstemming. Hierbij is een goede communicatie met diverse partners, binnen en buiten de overheid, met – deels – een eigen verantwoordelijkheid en onafhankelijkheid, uitermate belangrijk.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Budgetflexibiliteit bedragen x € 1 000

Operationele doelstelling 1.1.1

Het ten behoeve van de maatschappelijke, politieke en interne discussie over de totstandkoming van justitiebeleid tot stand brengen, toepassen en publiek maken van geldige omgevingskennis en een daarop gebaseerde strategische visie.

Justitie streeft naar een zo effectief mogelijke bijdrage aan een veilige en rechtvaardige samenleving. Dat vereist allereerst deskundigheid ten aanzien van de instrumenten waarover Justitie kan beschikken en kennis van de (behoeften in de) samenleving. Zowel nu als in de toekomst. Die deskundigheid en kennis resulteren in een visie van Justitie op haar mogelijke bijdrage en de middelen die nodig zijn om die te realiseren. Met betrekking tot die strategische visie dient Justitie transparant te zijn. Niet alleen om democratische controle mogelijk te maken maar ook om degenen met wie wordt samengewerkt inzicht te geven in de keuzen en (on)mogelijkheden en om hen in de gelegenheid te stellen invloed uit te oefenen op het Justitiebeleid. Strategieontwikkeling is daarmee voor Justitie geen zuiver interne zaak, maar een activiteit die ook direct extern belang heeft. De externe doelgroep beperkt zich daarbij niet tot het parlement maar omvat onder meer wetenschappelijke en professionele partners en organisaties en de media.

De strategische agenda en het programma van strategische verkenningen

Strategieontwikkeling bij Justitie is primair gericht op het tijdig signaleren, vertalen en agenderen van voor Justitie relevante lange termijn ontwikkelingen, achterliggende vragen en nieuwe inzichten. Het signaleren en vertalen gebeurt met behulp van het verkennen van diverse strategische thema's, gevolgd door nadere interne en externe discussie gericht op het toespitsen van de betekenis van het thema voor beleid, wetgeving en praktijk bij Justitie. Een beperkt aantal van de aldus toegespitste thema's wordt op de strategische Justitieagenda geplaatst. Plaatsing van een thema op de strategische agenda houdt de politieke keuze in om het thema substantieel verder onder de aandacht te brengen en uiteindelijk te vertalen in beleid, wetgeving en praktijk.

Op de in 2001 voor het eerst vastgestelde strategische Justitieagenda zijn drie thema's opgenomen, elk met een nadere op de verantwoordelijkheid van Justitie toegespitste taakstelling:

1. De afnemende acceptatie van individuele risico's;

2. Het tanend gezag van de overheid;

3. De voortgaande internationale rechtsontwikkeling.

In 2002 is een begin gemaakt met de uit deze taakstelling voortvloeiende plannen. In de loop van 2003 wordt naar aanleiding van de uitkomsten voor het eerst een rapport uitgebracht. Intussen wordt gewerkt aan de thema's «Toenemende diversiteit van de samenleving» en «Structurele toestroom van vreemdelingen». Besluitvorming over het al dan niet plaatsen van deze thema's op de strategische agenda is voor het einde van 2002 voorzien.

Er wordt aan meer strategische thema's gewerkt dan die welke hiervoor genoemd zijn. Het totale programma aan strategische verkenningen omvat naast de vijf genoemde ook de thema's:

• Nieuwe ontwikkelingen, vragen en inzichten op het terrein van de bestrijding van criminaliteit;

• Voortschrijdende technologie en beleid en wetgeving van Justitie;

• De toekomst van de rechtsstaat;

• Nieuwe inzichten ten behoeve van betere sturing van het justitieveld.

Verkenning van (aspecten) van deze thema's hoeven in de toekomst niet automatisch te leiden tot plaatsing van onderwerpen en taakstellingen op de strategische Justitieagenda. In veel gevallen zal kunnen worden volstaan met minder ingrijpende interne of externe agendering met daarop aansluitend een passend vervolgtraject.

In 2003 zullen de reeds lopende verkenningstrajecten betreffende de betekenis van respectievelijk de toekomstige kennissamenleving en de ontwikkeling van de biotechnologie voor beleid en wetgeving van Justitie worden voortgezet. Hetzelfde geldt voor een verkenningstraject gericht op identiteitsvraagstukken in de informatiemaatschappij, met name in samenhang met toenemende geautomatiseerde ketencommunicatie.

Tevens is voor 2003 een op de toekomst van de rechtsstaat gerichte verkenning voorzien in reactie op een binnenkort uit te brengen verkenning van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) over dit onderwerp. Tenslotte zal in 2003 het lopende verkenningstraject, gericht op nieuwe inzichten ten behoeve van betere sturing van het Justitieveld, worden toegespitst op de sturing van bestrijding van criminaliteit.

Geldige omgevingskennis

Voor het ontwikkelen van een effectief beleid en een efficiënte uitvoering daarvan is kennis nodig. Kennis van wat zich feitelijk in de samenleving afspeelt, van gevoelde behoeften, van het eigen apparaat en van de huidige en potentiële in te zetten instrumenten. Een grote hoeveelheid kennis wordt verkregen door middel van wetenschappelijk onderzoek. Deze kennis wordt enerzijds verkregen door gebruik te maken van onderzoek dat buiten de overheid wordt verricht, anderzijds door zelf onderzoek uit te voeren dan wel te laten verrichten. Met deze laatste activiteit is het grootste deel van het begrote bedrag voor onderzoek gemoeid.

De concrete programmering van het door of in opdracht van Justitie te verrichten onderzoek wordt in belangrijke mate bepaald door de behoefte aan beleid, maar ook door oriëntatie op ontwikkelingen in de wetenschap zelf. Het onderzoeksbudget voor 2003 is verdeeld over voorwaardenscheppende activiteiten, zoals prognoses, monitoren, overzichten met betrekking tot criminaliteit en rechtshandhaving, over onderzoeksactiviteiten ten behoeve van kamervragen en geprogrammeerd onderzoek. Het budget voor geprogrammeerd onderzoek is verdeeld over de volgende thema's: strategie, regelgeving, rechtspleging en rechtsbijstand, rechtshandhaving, sanctietoepassing (inclusief tenuitvoerlegging), preventie, asiel en migratie.

Het voor de justitieorganisatie en de buitenwereld toegankelijk maken dan wel actief verspreiden van de in het kader van dit beleidsartikel geproduceerde of anderszins verworven kennis is een onmisbaar middel voor het bereiken van de doelstelling. Justitie streeft om die reden een bevordering van de toegankelijkheid van de eigen organisatie na, zowel voor interne als externe belanghebbenden. Actieve verspreiding via publicatie van rapporten en (wetenschappelijke) tijdschriften alsmede organisatie van en deelname aan congressen behoren tot de middelen die daartoe worden ingezet.

Volumegegevens

In 2003 worden de in onderstaande tabel vermelde producten gerealiseerd:

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Groeiparagraaf

In 2003 zullen de externe doelgroepen preciezer worden gedefinieerd en zullen daarop afgestemde prestatiegegevens worden ontwikkeld.

2- REGELGEVING

Beleidsartikel 2.1 Wetgeving

Beleidsdoelstelling 2.1

Het in stand houden van een goed functionerend rechtssysteem.

Een samenleving kan niet functioneren zonder een juridische ordening. Wet- en regelgeving vormen daarbij de kern van de rechtsorde. Een rechtsorde is niet zomaar een verzameling regels maar vormt een inhoudelijk op rechtsbeginselen gefundeerd, systematisch en samenhangend geheel. Rechtsbeginselen vormen de weerslag van door de samenleving gedeelde waarden.

De rechtsorde is niet statisch. Om concreet en effectief tot gelding te komen moeten rechtsbeginselen worden vertaald in wetgeving. Waarden en beginselen evolueren, de maatschappelijke omstandigheden waaronder zij tot gelding moeten worden gebracht veranderen tevens in een hoog tempo. In de samenleving bestaat voortdurend behoefte aan nieuwe wetgeving, aanpassing van wet- en regelgeving dan wel beleid dat een bijdrage levert aan het bereiken van doelstellingen van het ministerie van Justitie.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Budgetflexibiliteit bedragen x € 1 000

Operationele doelstelling 2.1.1

Het tot stand brengen van regelgeving ter uitvoering van de grondwettelijke opdracht het burgerlijk recht, het strafrecht en het burgerlijk- en strafprocesrecht in algemene wetboeken en algemene regels van bestuursrecht bij wet vast te leggen en het tot stand brengen van regelgeving ter realisering van de beleidsdoelen van Justitie.

Het beleid inzake de totstandkoming van Justitiewetgeving ligt vast in het door de politieke leiding vastgestelde wetgevingsprogramma. Regelmatig wordt bezien of de prioriteit die aan de in het programma opgenomen wetsvoorstellen is toegekend moet worden aangepast dan wel gehandhaafd. Voorts wordt de voortgang van alle wetgevingsprojecten bewaakt.

Eén van de grondwettelijk opgedragen taken waarvoor de minister van Justitie de verantwoordelijkheid draagt, is het codificeren van het burgerlijk (proces)recht, het straf(proces)recht in algemene wetboeken en het codificeren van het bestuurs(proces)recht. Het tot stand brengen en actueel houden van deze codificaties op die rechtsterreinen is een centrale doelstelling van Justitie.

Regelgeving dient in veel gevallen mede ter facilitering van Justitiedoelen, welke deels zijn terug te vinden in beleidsartikelen. De totstandbrenging van deze wetgeving wordt hier als operationele doelstelling genoemd. De beoordeling van beleidsmatig wenselijke wetswijzigingen moet plaatsvinden tegen de achtergrond van het instandhouden van de consistentie van het rechtssysteem.

Een substantieel deel van de Justitieregelgeving is niet gekoppeld aan een van de beleidsdoelstellingen. Het is, als het al zinvol zou zijn, niet doenlijk voor al deze regelgeving een overkoepelende operationele doelstelling te formuleren. Daarvoor lopen doel en aard van deze rechtsgebieden en de daarop betrekking hebbende wetsvoorstellen te veel uiteen. Wel is het mogelijk om per rechtsgebied een doelstelling (die thans actueel is) te verwoorden. Hiermee wordt een kader geboden waarin de aangekondigde voornemens tot regelgeving kunnen worden beoordeeld.

Per rechtsgebied is aangegeven wat het in ontwikkeling zijnde beleid is en welke doelen gesteld zijn voor 2003. In de verantwoording 2003 wordt per rechtsgebied de stand van zaken weergegeven. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen departementale prestaties en voorstellen die ter parlementaire behandeling voorliggen. De gang van zaken in de parlementaire fase wordt zowel door Justitie als door de Staten-Generaal beïnvloed.

Privaatrecht

Algemeen

De werkzaamheden op het gebied van de privaatrechtelijke wetgeving kunnen worden onderscheiden in:

a. (Her)codificatie gericht op toegankelijkheid van de wet en praktische hanteerbaarheid, zoals de wetsvoorstellen voor het nieuwe erfrecht en het verzekeringsrecht en voorstellen voor een nieuw boek 10 (internationaal privaatrecht) van het Burgerlijk Wetboek (BW);

b. Aanpassing aan veranderde omstandigheden en opvattingen, zoals bijvoorbeeld de familierechtelijke en ondernemingsrechtelijke wetgeving;

c. Bijdrage aan de internationale rechtsorde en de uitvoering van internationale verplichtingen.

Op het terrein van het privaatrecht zullen in de komende periode vooral de wetsvoorstellen die de efficiency van het rechtsgeding betreffen, de verbetering van de civielrechtelijke positie van het slachtoffer, de aanpassing van de wet aan technologische ontwikkelingen en de wetgeving over mensen en hun betrekkingen in familieverband veel aandacht krijgen.

Burgerlijk procesrecht

Gestreefd wordt naar een overzichtelijk en efficiënt burgerlijk procesrecht dat beantwoordt aan internationale eisen. Per 1 januari 2002 is het nieuwe procesrecht in werking getreden. Onderzoek naar verdergaande stappen tot modernisering van het procesrecht is gestart. In 2003 zal de aandacht vooral gericht zijn op de aanpassing in de wet aan internationale verplichtingen. Genoemd kunnen worden:

• Inwerkingtreding EU-Executieverandering;

• Inwerkingtreding Faillissementverordening;

• Inwerkingtreding beschikking civielrechtelijk netwerk;

• Parlementaire behandeling bewijsverordening.

Aansprakelijkheidsrecht en verzekeringsrecht

Gestreefd wordt naar een aanpassing van het verzekeringsrecht en het aansprakelijkheidsrecht waarbij de bescherming van het slachtoffer en het verminderen van transactiekosten centraal staan. Nieuwe risico's en een grotere claimbewustheid zetten het aansprakelijkheidsregime en de verzekerbaarheid op lange termijn onder druk. De vraag rijst of het huidige systeem slachtoffers voldoende beschermt en voldoende in staat stelt hun schade te verhalen. Een herijking van het aansprakelijkheidsrecht is nodig. In 2003 is de aandacht op de volgende onderwerpen gericht:

• Inwerkingtreding nieuwe regeling van de verzekeringsovereenkomst (titel 7.17 BW);

• Inwerkingtreding wetsvoorstel verjaring aansprakelijkheid gevaarlijke stoffen;

• Parlementaire behandeling wetsvoorstel vergoeding affectieschade;

• Parlementaire behandeling wetsvoorstel collectieve afwikkeling van grote schades.

Technologische ontwikkelingen

Technologische ontwikkelingen dwingen tot aanpassing van de wet. Vaak is een gezamenlijke internationale aanpak nodig. Het wetgevingsprogramma op dit terrein is sterk internationaal geïnspireerd. In 2003 zijn voorzien:

• Inwerkingtreding wetsvoorstel elektronische handtekening;

• Inwerkingtreding wetsvoorstel elektronisch rechtsverkeer;

• Inwerkingtreding wetsvoorstel auteursrecht in de informatiemaatschappij;

• Inwerkingtreding wetsvoorstel aanpassing aan de WIPO-verdragen auteursrecht in de informatiemaatschappij.

Corporate governance

De internationale vervlechting van financiële markten vraagt een verantwoording die aan internationale maatstaven voldoet. Betrouwbaarheid staat daarbij voorop. Maar ook nationaal groeit de behoefte aan een andere verdeling van bevoegdheden en aan een andere, meer flexibele, vennootschappelijke verhouding. Gestreefd wordt naar:

• Inwerkingtreding wetsvoorstel wijziging structuurregeling met een versterking van de rechten van aandeelhouders en certificaathouders;

• Inwerkingtreding wetsvoorstel beschermingsconstructies;

• Inwerkingtreding wetsvoorstel toepassing IAS-normen;

• Parlementaire behandeling wetsvoorstel vernieuwing faillissementsrecht ter bevordering van de effectiviteit van surseance en faillissement;

• Parlementaire behandeling wetsvoorstel personenvennootschap (titel 7.13 BW) waarbij de personenvennootschap (in de plaats van maatschap en vennootschap onder firma) optioneel rechtspersoonlijkheid krijgt;

• Parlementaire behandeling wetsvoorstel uitvoering verordening Europese Vennootschap;

• Parlementaire behandeling wetsvoorstel documentatie vennootschappen;

• Parlementaire behandeling wetsvoorstel concurrentiebeding;

• Indiening wetsvoorstel uitvoering wijziging 4e richtlijn jaarrekeningrecht;

• Indiening wetsvoorstel toezicht op jaarrekeningen.

De positie van natuurlijke personen

Bij wetgeving over de positie van natuurlijke personen staan principes als het belang van het kind, het gelijkheidsbeginsel en het verantwoordelijkheidsbeginsel centraal. Een nieuwe Wet op de Jeugdzorg kon in 2002 nog niet tot stand worden gebracht. In 2003 wordt gestreefd naar voltooiing van dit omvangrijke wetgevingsproject. Daarnaast is de aandacht gericht op:

• Inwerkingtreding wetsvoorstel wijziging artikel 7 670 BW;

• Voltooiing parlementaire behandeling van de Wet op de Jeugdzorg;

• Parlementaire behandeling wetsvoorstel gelijke behandeling bij de arbeid;

• Parlementaire behandeling wetsvoorstel gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte;

• Indiening wetsvoorstel aanpassing huwelijksgoederenrecht.

Internationale ontwikkelingen

Het privaatrecht staat onder sterke internationale invloed. In steeds sterkere mate moet rekening worden gehouden met internationale verhoudingen. De invloed doet zich niet alleen gelden op economisch terrein maar ook op (rechts)gebieden die de positie van natuurlijke personen raakt. Dat vergt een voortdurende aandacht voor het op orde houden van het (internationaal) privaatrecht. Een wetgevingsproject ten behoeve van een nieuw wetboek voor het internationaal privaatrecht (boek 10 BW) is gestart. Inmiddels moet ook het materieelrecht worden aangepast aan internationale verplichtingen.

In 2003 is de aandacht op de volgende onderwerpen gericht:

• Inwerkingtreding uitvoering van de richtlijn te late betaling bij handelstransacties;

• Inwerkingtreding uitvoering vierde WAM-richtlijn;

• Inwerkingtreding wetsvoorstel voorrecht havengelden;

• Parlementaire behandeling wetsvoorstel conflictenrecht adoptie;

• Parlementaire behandeling wetsvoorstel conflictenrecht geregistreerd partnerschap;

• Parlementaire behandeling wetsvoorstel goedkeuring NGO-verdrag;

• Indiening uitvoeringwet binnenvaartverdrag.

Staats- en bestuursrecht

Algemeen

De wetgeving op het terrein van het staats- en bestuursrecht heeft ten doel en is gericht op:

a. Het onderhouden en verder uitbouwen van bestaande algemene en bijzondere bestuursrechtelijke wetgeving;

b. Modernisering van de genoemde wetgeving. Het gaat dan om aanpassing van wetgeving die is vastgelegd in het regeerakkoord (bijvoorbeeld de modernisering van de rechterlijke organisatie) en aanpassing aan nationale en internationale jurisprudentie;

c. Wijziging van wetgeving als gevolg van evaluatieonderzoek en onderzoeksrapporten;

d. Uitvoering van internationale, in het bijzonder Europese, verplichtingen.

Deze doelstellingen worden hieronder uitgewerkt naar concrete wetgevingsvoornemens.

Bestuursrecht

Op het terrein van het bestuursrecht zal in 2003 enerzijds worden gewerkt aan de verdere uitbouw van de Algemene wet bestuursrecht (Awb), anderzijds aan aanpassing van deze wet aan nieuwe ontwikkelingen en het aanbrengen van verbeteringen naar aanleiding van de tweede evaluatie van de Awb. In 2003 wordt gestreefd naar:

• Inwerkingtreding Wet uniforme openbare voorbereidingsprocedure en bijbehorende aanpassingswet;

• Inwerkingtreding wetsvoorstel rechtstreeks beroep;

• Inwerkingtreding wetsvoorstel elektronisch bestuurlijk verkeer en bijbehorende aanpassingswet;

• Indiening van wetsvoorstel vierde tranche Awb;

• Indiening van wetsvoorstel tweede evaluatiewet Awb;

• Indiening wetsvoorstel samenhangende besluiten;

• Indiening wetsvoorstel beroep bij niet tijdig beslissen.

Rechtspleging

Op het terrein van de rechtspleging zijn in 2003 enkele wetgevingsvoornemens ter verdere uitbouw van de van de ingezette modernisering van de rechterlijke organisatie voorzien:

• Afronding parlementaire behandeling wetsvoorstel tot invoering van een tweede feitelijke instantie in belastingzaken. Beoogde datum van inwerkingtreding is 1 januari 2004;

• Indiening wetsvoorstel extern klachtrecht rechterlijke organisatie;

• Indiening wetsvoorstel rechtsbescherming en tuchtrecht voor de rechterlijke macht;

• Opstellen rapport over de herziening van het loon- en functiegebouw voor de rechterlijke macht.

Rechtsbijstand en juridische beroepen

Enkele onderwerpen op dit beleidsterrein vragen in 2003 om een nadere wettelijke regeling. Het betreft de volgende onderwerpen:

• Inwerkingtreding wetsvoorstel wijziging Wet op het notarisambt (Veegwet);

• Inwerkingtreding wetsvoorstel wijziging Wet op het notarisambt (herziening van de benoemingsvereisten);

• Indiening wetsvoorstel ter uitvoering van het Rapport over de notaris in loondienst;

• Indiening wetsvoorstel Wet op de gerechtstolken;

• Inwerkingtreding wetsvoorstel Wijziging wet op de rechtsbijstand inzake aanpassing inkomens- en vermogensbegrip.

Immigratie en veiligheid

Op het terrein van de veiligheid spelen in 2003 de volgende onderwerpen:

• Inwerkingtreding wetsvoorstel Wet op de bijzondere opsporingsdiensten;

• Inwerkingtreding twee partiële wijzigingen van de Wet Wapens en Munitie (WWM) in verband met onder meer internationale onderzoeksteams en het ruimen van explosieven en vliegtuigwrakken;

• Inwerkingtreding van drie partiële wijzigingen van de Politiewet in verband met de Rijksrecherche, een gemeenschappelijke regeling voor de politie met betrekking tot (onder meer) informatie- en communicatievoorzieningen en het klachtrecht;

• Inwerkingtreding van het wetsvoorstel tot herziening van de Wet Landelijk Selectie- en Opleidinginstituut (LSOP-wet).

Op het terrein van het vreemdelingenrecht zal in 2003 het accent liggen op de totstandkoming van Europese regelgeving op het gebied van asiel en migratie. Daarbij gaat het onder meer om minimumnormen voor de erkenning als en status van vluchtelingen en personen die anderszins internationale bescherming behoeven, voor de asielprocedure en voor de opvang van asielzoekers, om minimumnormen voor gezinshereniging, voor langdurig verblijf van derdelanders, om tijdelijke verblijfsvergunningen aan slachtoffers van mensensmokkel en mensenhandel en vrij verkeer van Unieburgers en hun familieleden.

Concreet betekent dit:

• Indiening en inwerkingtreding van de benodigde implementatiewetgeving.

Overig

In 2003 zal een algehele herziening van de Wet Tuchtrechtspraak Bedrijfsorganisatie (WTB), in werking treden, zal de parlementaire behandeling worden afgerond van de algehele herziening van de Onteigeningswet en zal een algehele herziening van de Wet op de Kansspelen worden voorbereid. Het streven is een partiële wijziging van de Wet op de Kansspelen in verband met de problematiek van kansspelen op internet in 2003 in werking te laten treden.

Straf- en sanctierecht

Algemeen

De doelen van wetgeving op het terrein van het straf- en sanctierecht kunnen als volgt worden omschreven:

a. Het op orde houden van de Wetboeken van Strafvordering (WvSv) en Strafrecht (WvSr), alsmede van bijzondere wetten, zoals de Penitentiaire beginselenwet. Wijzigingen die voortvloeien uit evaluatie van wetgeving vallen hier bijvoorbeeld onder, evenals wijzigingen die toezien op het behoud van de consistentie tussen en binnen de wetboeken. Een concreet voorbeeld betreft de aanpassingen van de ontnemingswetgeving;

b. Modernisering van genoemde wetboeken en bijzondere wetten. Beoogd worden bijvoorbeeld aanpassingen aan technologische ontwikkelingen, aanpassingen voortvloeiende uit veranderingen van opvatting of aanpassingen in verband met Straatsburgse jurisprudentie. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot verbetering van opsporingsbevoegdheden. Concrete voorbeelden hiervan zijn: DNA-regelgeving, schrapping van het cassatieverbod na vrijspraak, het kabinetsstandpunt over gegevensvergaring in de informatiemaatschappij, maar bijvoorbeeld ook de verlenging van de verjaringstermijn van levensdelicten en het wetsvoorstel strafmaxima;

c. Doorvoeren van efficiencymaatregelen. Een voorbeeld hiervan is de invoering van de functie van een raadsheercommissaris, alsmede de verruiming van de mogelijkheden tot toepassing van het penitentiair programma;

d. Bijdragen aan de internationale rechtsorde en uitvoering van internationale verplichtingen. Een omvangrijk deel van de werkzaamheden op het terrein van het straf- en sanctierecht bestaat uit bijdragen aan de totstandbrenging van bindende internationale instrumenten, zoals verdragen en kaderbesluiten. Daarnaast zal deze regelgeving moeten doorwerken in de nationale rechtsorde en daartoe uitgevoerd dienen te worden. Daarmee toont Nederland zich op het terrein van het straf- en sanctierecht een op internationale samenwerking gerichte partner.

In het onderstaande worden bovenstaande doelstellingen naar concrete wetsvoorstellen uitgewerkt. Het overzicht is niet uitputtend.

Modernisering van de Wetboeken van Strafvordering, Strafrecht en bijzondere wetten

Het is van groot belang dat de Wetboeken van Strafvordering, Strafrecht en bijzondere wetten bij de tijd zijn en blijven. Daartoe dient onder andere ingespeeld te worden op technologische ontwikkelingen en vinden veranderingen in opvatting een weerslag in de wetgeving. Op het terrein van de strafvordering gaat het in 2003 om indiening bij de Tweede Kamer (TK) dan wel parlementaire behandeling van de volgende onderwerpen:

1. Strafvorderlijke gegevensvergaring en -verstrekking

• Indiening van een wetsvoorstel tot invoering van een algemene identificatieplicht voor verdachten van een strafbaar feit;

• Uitvoering kabinetsstandpunt Commissie strafvorderlijke gegevensvergaring in de informatiemaatschappij (Commissie Mevis); in 2003 zal een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer worden ingediend;

• Parlementaire behandeling wetsvoorstel vorderen gegevens telecommunicatie;

• Parlementaire behandeling van de goedkeuring en uitvoering van het EU-protocol inzake informatieplichten financiële instellingen;

• Parlementaire behandeling van het wetsvoorstel computercriminaliteit II;

• Indiening van het wetsvoorstel tot Goedkeuring en van het wetsvoorstel tot uitvoering van het Raad van Europa-Verdrag «Crime in cyberspace»;

• Parlementaire behandeling van het wetsvoorstel verstrekking gegevens door het Openbaar Ministerie aan derden;

• Indiening van het wetsvoorstel strafvorderlijk elektronisch verkeer.

2. DNA-onderzoek

In 2003 wordt de parlementaire behandeling beoogd van:

• Wetsvoorstel DNA-onderzoek uiterlijk waarneembare kenmerken;

• Wetsvoorstel afname DNA-materiaal bij veroordeelden.

3. Positie van het slachtoffer

• Indiening van het wetsvoorstel tot regeling van de zelfstandige positie van het slachtoffer in het strafproces;

• Indiening van het wetsvoorstel verplichte aids-test;

• Parlementaire behandeling van het wetsvoorstel incidentele identiteits-controles.

Op het terrein van het materiële strafrecht zijn vier wetsvoorstellen die verhoging van strafmaxima impliceren. Veranderingen van opvatting omtrent de strafwaardigheid van bepaalde delicten komen hierin tot uitdrukking. Het betreft:

• Wetsvoorstel tot verhoging van strafmaxima van bepaalde delicten, waaronder mishandeling;

• Indexering van de geldboetecategorieën, en verruiming van de strafmaxima bij recidive;

• Wet terroristische misdrijven, waarin de strafmaxima voor bepaalde misdrijven die met een terroristisch oogmerk worden gepleegd aanmerkelijk hoger zijn dan wanneer dat oogmerk niet bestaat;

• Verhoging van de strafmaat structurele discriminatie.

Beoogd wordt in 2003 de parlementaire behandeling van al deze wetsvoorstellen af te ronden.

Wijzigingen die voortvloeien uit de evaluatie van regelgeving

Het gaat hier om:

• Wetsvoorstel aanpassing ontnemingswetgeving;

• Wetsvoorstel tot wijziging van de Penitentiaire beginselenwet, de Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen (BJJ) en het jeugdstrafrecht;

• Wijzigingen van de Wet Bijzonder Opneming Psychiatrische Ziekenhuizen (WBOPZ), zelfbindingscontract en klachtenregeling;

Beoogd wordt de afronding van de parlementaire behandeling in 2003 van het eerste en het laatstgenoemde wetsvoorstel, alsmede de indiening van het als tweede genoemde wetsvoorstel.

Efficiencymaatregelen

Parlementaire behandeling van:

• Invoering van de raadsheercommissaris;

• Wetsvoorstel elektronisch toezicht en penitentiair programma.

Uitvoering van internationale regelgeving

• Wet internationale misdrijven;

• Goedkeuring en uitvoering van de EU-overeenkomst inzake rechtshulp in strafzaken;

• Uitvoering van het EU-kaderbesluit inzake het Europees aanhoudingsbevel;

• Uitvoering van het kaderbesluit inzake beslissingen tot bevriezing van vermogensbestanddelen of bewijsstukken;

• Uitvoering van de EU-kaderbesluiten inzake mensensmokkel en mensenhandel;

• Uitvoering van het EU-kaderbesluit fraude niet-chartaal geldverkeer;

• Goedkeuring van het VN-verdrag inzake transnationale georganiseerde criminaliteit.

Beoogd wordt de parlementaire behandeling van alle hierboven genoemde uitvoeringswetgeving in 2003.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Evaluatieonderzoek

Om te bezien of de door middel van regelgeving te verwezenlijken beleidsdoelstellingen ook daadwerkelijk zijn bereikt, is evaluatie in veel gevallen wenselijk. Voor 2003 zijn de volgende onderzoeken gepland:

• Onderzoek naar de effecten van de regelgeving;

• Onderzoek naar de tevredenheid van organen in de rechtspleging die de regelgeving moeten toepassen en uitvoeren;

• Onderzoek naar de tevredenheid van groepen tot welke de regelgeving is gericht. Voor zover de regelgeving de uitvoering van andere beleidsartikelen faciliteert, vindt evaluatie van de effecten van dat beleid onder die artikelen plaats.

Afgerond zijn de volgende onderzoeken:

• Tweede evaluatie van de Algemene wet bestuursrecht (2001);

• Eerste evaluatie van de TBS-regelgeving (2001);

• Evaluatie van het nieuwe jeugdstrafrecht (2001);

• Evaluatie van de Penitentiaire beginselenwet en Penitentiaire maatregel (2001).

Beleidsartikel 2.2 Wetgevingskwaliteitsbeleid

Met kwaliteit van wetgeving wordt bedoeld dat wetgeving voldoet aan eisen van rechtszekerheid, rechtsgelijkheid, doorzichtigheid, consistentie, proportionaliteit, effectiviteit en efficiency, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid. Omdat de maatschappelijke omstandigheden in permanente ontwikkeling zijn moet wetgeving mee ontwikkelen en moeten de algemene criteria steeds opnieuw tot gelding worden gebracht. (Nota Wetgevingskwaliteitsbeleid, TK 27 475, nr. 2, blz. 1).

Beleidsdoelstelling 2.2

Het bevorderen van de kwaliteit van de wetgeving.

Om het bevorderen van de kwaliteit van wetgeving te kunnen bereiken wordt ontwerpregelgeving – zoals wetten en algemene maatregelen van bestuur – getoetst op kwaliteitscriteria. Daarnaast worden elk jaar (in het kader van het MDW-programma) wetgevingscomplexen geselecteerd die op hun actuele functionaliteit worden onderzocht. De kwaliteit van wetgeving wordt overigens bevorderd door te zorgen dat het proces van voorbereiding zo goed mogelijk is ingericht en dat de ontwerpers de nodige hulpmiddelen ter beschikking staan. Door de instandhouding van vaste interdepartementale overlegstructuren wordt continuering van de zorg voor kwaliteitsaspecten gewaarborgd.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Budgetflexibiliteit bedragen x € 1 000

Operationele doelstelling 2.2.1

Het bevorderen van de rechtsstatelijke kwaliteit van de regelgeving door toetsing van alle voorstellen van wet en ontwerpen van algemene maatregelen van bestuur voorafgaande aan de behandeling in de Ministerraad, alsmede voor nota's van wijziging met inhoudelijke betekenis, voorafgaande aan indiening bij de Tweede Kamer.

Met de toetsing van ontwerpregelgeving wordt beoogd deze meer in overeenstemming te brengen met de kwaliteitscriteria die zijn neergelegd in de nota's «Zicht op wetgeving» en «Wetgevingskwaliteitsbeleid»: rechtmatigheid en verwerkelijking van rechtsbeginselen, subsidiariteit en proportionaliteit, doeltreffendheid en doelmatigheid, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid, onderlinge afstemming en eenvoud, duidelijkheid en toegankelijkheid. Met uitzondering van begrotingswetten en goedkeuringswetten bij verdragen worden alle wetsvoorstellen en ontwerpen van algemene maatregelen van bestuur aan Justitie ter toetsing voorgelegd. Bij de toetsing wordt een onderscheid gemaakt naar drie categorieën opmerkingen, oplopend in zwaarte:

• Categorie I: redactionele opmerkingen;

• Categorie II: opmerkingen betreffende structuur en systematiek, bevoegdheidsverdeling, (handhavings)lasten, relatie met kabinetsbeleid, instrumentkeuze en alternatieven, mede in samenwerking met de ministeries van VROM en EZ in het steunpunt voorgenomen regelgeving;

• Categorie III: opmerkingen betreffende de afstemming op hoger recht of rechtsstatelijke beginselen, evenredigheid, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid, juridische juistheid, politieke, maatschappelijke en bestuurlijke effecten.

In 2003 zullen wederom circa 400 toetsingsdossiers worden aangeboden. De resultaten van de toetsing zullen aan de hand van de categorie-indeling worden geregistreerd.

De toetsing van nota's van wijziging, waarmee in 2001 is gestart, heeft zich inmiddels een plaats verworven in de reguliere toetsingsactiviteiten. Deze vindt op dezelfde grondslag plaats als de toetsing van andere ontwerpregelgeving. Naar verwachting zullen in 2003 circa 25 nota's van wijziging ter toetsing worden voorgelegd.

Het streven is er op gericht om voor alle aangeboden ontwerpregelgeving binnen de afgesproken termijn vóór de behandeling in de ministerraad – en bij nota's van wijziging vóór de beoogde datum van indiening – overeenstemming te krijgen over aanpassingen die nodig zijn om deze in overeenstemming te doen zijn met de genoemde kwaliteitseisen.

In de nota «Wetgevingskwaliteitsbeleid» is aangegeven dat kwaliteit van regelgeving op alle niveaus moet worden gewaarborgd. Ter uitvoering van één van de actiepunten uit deze nota is een onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit van ministeriële regelingen en regelingen van zelfstandige bestuursorganen. In oktober 2002 zal het onderzoek met een kabinetsstandpunt aan de Tweede Kamer worden gezonden. Daarin zullen enkele maatregelen worden aangekondigd die in 2003 worden uitgevoerd. De toepassing van de instrumenten kosten-batenanalyse en «quick scan» van wetgevingsvoornemens, waarmee de toetsing vroeg in het beleidsproces kan worden geplaatst, zal in 2003 worden geïntensiveerd, te beginnen met een «quick scan» van de wetgevingsvoornemens uit het Strategisch Akkoord (SA). Daarnaast zullen circa vijf voornemens worden geselecteerd voor een kosten-batenanalyse.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Operationele doelstelling 2.2.2

Het doorlichten van wetgevingscomplexen op belasting door regels voor burgers en bedrijfsleven en het beperken van administratieve lasten in regelgeving en de uitvoering daarvan.

Beoogd wordt wetgevingscomplexen projectsgewijs in overeenstemming te brengen met actuele maatschappelijke behoeften en daarbij te laten voldoen aan algemene kwaliteitscriteria. Het accent ligt daarbij op effectiviteit en geloofwaardigheid van het overheidsoptreden. Wetgeving moet zo min mogelijk belastend zijn en vooral uitvoerbaar en handhaafbaar. Het gebruik en de ontwikkeling van nieuwe overheidsinstrumenten, die gebruik maken van financiële prikkels van de inzet van marktpartijen en van zelfregulerende vermogens in de samenleving, neemt daarbij een belangrijke plaats in. De onderwerpen kunnen op de terreinen van alle departementen liggen. De keuze van de onderwerpen komt tot stand in overleg met uitvoeringsorganisaties, belangenbehartigers en door middel van raadpleging van burgers en bedrijven.

De ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Economische Zaken en Justitie zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de regie over het programma.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Beleidsevaluatieonderzoek

Voor zover de projecten gericht zijn op direct meetbare maatschappelijke effecten zal het bereiken van deze effecten worden geëvalueerd en gemeten. Voor zover de projecten gericht zijn op het tot stand brengen van instrumenten en beleidskaders zal het gebruik daarvan door degenen voor wie ze zijn bedoeld worden geëvalueerd.

Operationele doelstelling 2.2.3

Het vergemakkelijken en verbeteren van de voorbereiding van regelgeving.

Beoogd wordt de voorbereiding van regelgeving te vergemakkelijken en te verbeteren door het in stand houden van netwerken van wetgevingsjuristen, het ontwikkelen van gereedschappen voor de wetgevingspraktijk en het verzamelen, ontwikkelen en verspreiden van kennis. In dit verband wordt onder meer een Kenniscentrum Wetgeving (KCW) in stand gehouden.

Het doel van het KCW is het fungeren als platform waar wetgevingsjuristen, werkzaam bij de rijksoverheid en de Raad van State (RvS), kennis kunnen uitwisselen, met elkaar kunnen samenwerken, gezamenlijk bezig zijn hun vak uit te oefenen alsmede een bijdrage leveren aan onderzoek en ontwikkeling op het vlak van wetgeving. De achterliggende gedachte is dat deze elementen een positieve invloed hebben op de kwaliteit van de wetgevingsjuristen en het wetgevende werk en daarmee op de wettelijke regelingen zelf.

Met het oog op het realiseren van dit doel heeft het KCW een website ingericht waarop niet alleen een «Wie Weet Wat» van wetgevingsjuristen is te vinden maar waar ook een gereedschapskist voor de wetgevingsjurist wordt gegeven. De ontwikkeling van deze site, zowel in termen van gebruikersvriendelijkheid als van inhoud, blijft voortgaan. Dat vergt niet alleen beheerswerkzaamheden maar ook een actief communicatiebeleid. Het streven is dat uiterlijk eind 2003 alle wetgevingsjuristen de site kennen en dat de site dan jaarlijks 4 000 maal wordt bezocht.

Bijgehouden wordt welke onderdelen van de site bezocht worden en welke onderdelen worden «gedownload». Deze cijfers worden gebruikt om nader inzicht te krijgen met het oog op de ontwikkeling van de site.

In het kader van de forumfunctie vallen het houden van kenniskringen en de organisatie van de «Dag van de Wetgeving» voor wetgevingsjuristen over en rond het vak. Het voornemen is om in 2003 vier kenniskringen op te zetten. De kenniskringen zullen kleinschalig zijn, dat wil zeggen voor maximaal 15 personen. Aan de hand van een evaluatie zal worden bezien of het nuttig is een groot project als de «Dag van de Wetgeving» eens per twee jaar te houden.

Het streven is de gereedschapskist van de wetgevingsjurist in 2003 uit te breiden met vier instrumenten. Daarnaast worden diverse projecten uitgevoerd die bij voorkeur ook in praktische zin nuttig zijn voor het wetgevende werk, zoals projecten over de operationalisering van de kwaliteitseisen en over de mogelijkheden van wetgeving voor onderhandelend bestuur. In 2002 werden tien projecten afgerond. De jaarlijkse gebruikersenquête, waarin naar de waardering en de wensen wordt gevraagd, wordt in oktober 2002 gehouden. De resultaten hiervan worden, naast andere middelen, gebruikt om de projecten voor 2003 te identificeren. De Interdepartementale Programmaraad (IPR) van het KCW stelt uiteindelijk het programma vast.

De in 2003 te ondernemen activiteiten zijn:

• Het uitvoeren van een aantal projecten en ontwikkeling van instrumenten;

• De instandhouding van een website;

• Het organiseren van bijeenkomsten;

• De instandhouding van een zogenoemde mailinglist waarmee groepsdiscussies onder experts kunnen worden gevoerd. In 2002 is de eerste mailinglist met betrekking tot toezicht tot stand gekomen. Het streven is om in 2003 ten minste nog één tot stand te brengen en verder zoveel meer als waar behoefte aan blijkt.

De prestaties zullen worden geëvalueerd door het verzamelen van statistische informatie over het gebruik en door klanttevredenheidsonderzoek.

Het streven is om in oktober 2002 het kabinetsstandpunt bij het eindrapport van de Visitatiecommissie Wetgeving uit te brengen en de daarin voorziene maatregelen in 2003 uit te voeren.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Opleiding en vorming

De Academie voor Wetgeving is in september 2002 aan zijn tweede jaar begonnen. Een nieuwe lichting van twintig pas afgestudeerde wetgevingsjuristen is tot de opleiding toegelaten. In het seizoen 2002–2003 zal tevens een begin worden gemaakt met het aanbieden van opleidingen voor zittende wetgevingsjuristen.

Met de Rijksuniversiteit van Maastricht is Justitie overeengekomen op eigen rekening twee deeltijdleerstoelen te vestigen. De leerstoelen zijn voor onderwijs en onderzoek in respectievelijk de relatie tussen Europees recht en nationaal en decentraal bestuursrecht en Wetgevingskwaliteit. Het is de bedoeling deze leerstoelen in 2003 te bezetten.

Operationele doelstelling 2.2.4

Het bijdragen aan de inzet van Nederland als lidstaat aan de verbetering van de kwaliteit van Europese regelgeving en aan een juridisch juiste doorwerking van het Europese recht in de Nederlandse rechtsorde.

Bijdragen aan de inzet van Nederland als lidstaat aan de verbetering van kwaliteit van Europese regelgeving en aan een juridisch juiste doorwerking van het Europese recht in de Nederlandse rechtsorde omvat verschillende activiteiten. Hieronder vallen het samen met het ministerie van Buitenlandse Zaken in stand houden van de Interdepartementale Commissie Europees Recht (ICER). Deze commissie produceert in dat kader adviezen, handleidingen, checklists en dergelijke.

Op grond van de ICER-evaluatie die in het voorjaar van 2002 aan de Tweede Kamer is gezonden, krijgen een aantal zaken aandacht. Gebleken is dat beleidsmakers op de departementen EG-rechtelijke aspecten, neergelegd in ICER-producten nog te weinig bij hun werkzaamheden betrekken. Ook behoeft de samenwerking tussen ICER en de andere Europese interdepartementale (beleids)gremia – zoals Beoordeling Nieuwe Commissievoorstellen van de Coördinatie Commissie (BNC/CoCo) – verbetering.

Daarom zullen de volgende maatregelen worden genomen met het oog op de vervlechting van de EG-rechtelijke aspecten in de beleidsvorming en beleidsuitvoering. De departementen, waaronder Justitie, voeren een vaste interne overlegstructuur voor Europese aangelegenheden in, waarin zowel de juridische als de beleidskolom vertegenwoordigd is. De samenwerking met en de informatie-uitwisseling tussen de ICER en de andere relevante gremia wordt gestructureerd en verbeterd. Dit zal onder meer geschieden door personele units en het systematisch op basis van BNC-fiches bepalen over welke ontwerpen de ICER advies zal uitbrengen. Beleidsmatig relevante ICER-producten worden via de CoCo aan de Ministerraad (MR) aangeboden. De toegankelijkheid en bruikbaarheid van ICER-producten voor de beleidspraktijk wordt verhoogd.

De ICER produceert jaarlijks circa:

• Vijftien fiches, waarin uitspraken van het Europese Hof en het gerecht in eerste aanleg worden toegelicht aan de departementen;

• Twintig adviezen over Europeesrechtelijke vraagstukken die met name bij de voorbereiding van wetgeving aan de orde zijn;

• Eén nieuwe handleiding over een thematisch onderwerp, die behulpzaam is bij de voorbereiding van wetgeving.

Verder verstrekt het Bureau Europese Zaken (BEZ) ongeveer honderd adviezen per jaar aan eenheden binnen het ministerie van Justitie.

Aangezien kwaliteitsproblemen op Europees niveau terugkomen op het nationale behoeft de kwaliteit ook op eerstgenoemd niveau aandacht. Dat vraagt een aantal activiteiten, die aansluiten bij reeds in EU-verband tot stand gekomen initiatieven, zoals het Mandelkern-rapport inzake verbetering van de kwaliteit van EU-regelgeving. Hierin worden belangrijke aanbevelingen gedaan die op instigatie van Nederland tot stand zijn gekomen. Nederland volgt nauwgezet de voorbereiding en uitwerking door de Europese Commissie (EC) van een actieplan met concrete voorstellen voor kwaliteitsverbetering. Waar mogelijk worden de Nederlandse uitgangspunten (ex ante en ex post toetsing van wetgeving waarbij aandacht wordt besteed aan de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van EU-regels) gericht ingebracht en wordt ingezet op substantiële maatregelen. Ook bij de monitoring en de uitvoering van het actieplan zet Nederland in op actieve betrokkenheid. Tenslotte wordt ingezet op uitbreiding van de Europese richtsnoeren voor redactionele kwaliteit van EU-regelgeving, onder meer door agendering van het onderwerp «verbetering van de kwaliteit van EU-regelgeving» tijdens het Nederlandse voorzitterschap van de EU in 2004.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

3 – PREVENTIE EN RECHTSHANDHAVING

Beleidsartikel 3.1 Criminaliteitspreventie

Het ministerie van Justitie streeft een veilige en rechtvaardige samenleving na. Een belangrijke beleidsdoelstelling is in dat kader de criminaliteit verlagen of in ieder geval niet laten stijgen.

Beleidsdoelstelling 3.1

Het bevorderen van de preventie van criminaliteit ten behoeve van een veilige en rechtvaardige Nederlandse samenleving.

Met het perspectief van een veilige en rechtvaardige samenleving schept het ministerie van Justitie voorwaarden voor een effectieve preventieve aanpak van criminaliteit. Daarbij richt Justitie zich op het vergroten van het zicht op en inzicht in specifieke vormen van criminaliteit, een adequate wet- en regelgeving, de ontwikkeling en implementatie van effectieve preventieve interventies en het vergroten van deskundigheid van en samenwerking tussen relevante partners bij de uitvoering van preventieve maatregelen.

Het ministerie van Justitie richt zich in het bijzonder op de onderwerpen geweld (zoals huiselijk geweld, geweld in het publiek domein en seksueel geweld), bedrijfsleven (zowel dader als slachtoffers van criminaliteit), jeugd en wijk- en buurtgerichte aanpak van criminaliteit.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Budgetflexibiliteit bedragen x € 1 000

Operationele doelstelling 3.1.2

Het beperken van de gelegenheid om strafbare feiten te plegen, binnen, of misbruik te maken door middel van een rechtspersoon of organisatie.

Rechtspersonen en organisaties lijden schade door medewerkers die daarbinnen criminele daden plegen – zoals bijvoorbeeld interne fraude en diefstal van bedrijfsgoederen. Ook kunnen rechtspersonen en organisaties misbruikt worden als middel om criminele daden te plegen – zoals bijvoorbeeld faillissementsfraude.

In het zakelijke verkeer tussen natuurlijke personen, rechtspersonen en overheidsorganen bestaat in toenemende mate behoefte om elkanders integriteit te kunnen beoordelen. Eén van de prioriteiten is daarom het verbeteren van de preventie van (georganiseerde) criminaliteit door het bevorderen van de integriteit bij burgers, bedrijfsleven en overheid. Hierbij wordt aangesloten bij de Nota Criminaliteitsbeheersing (NCB) (TK, 27 834, nr. 2). Teneinde deze doelstelling te kunnen realiseren worden enerzijds nieuwe wettelijke instrumenten ontworpen en geïmplementeerd. Anderzijds wordt de uitvoering van bestaande wettelijke instrumenten verbeterd door het herbeleggen van taken en een verhoogde inzet van de informatietechnologie.

Justitie legt de nadruk op instrumenten die gericht zijn op vennootschappen, werknemers in een nieuwe, gevoelige functie en de integriteit van het openbaar bestuur bij het aangaan van relaties met bedrijven. Hierbij is aan de orde het snel en adequaat screenen van de integriteit van personen die een arbeidsrelatie in een gevoelige functie willen aangaan en het snel en adequaat screenen van de integriteit van personen die aan een vennootschap willen deelnemen. Daarnaast is het snel en adequaat adviseren en informeren van opsporingsinstanties, burgers, bedrijfsleven en bestuursorganen omtrent de integriteit van de door hen in te schakelen bedrijven en het snel en adequaat verlenen van vergunningen aan particuliere beveiligingsbedrijven aan de orde.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Instrumenten

Justitie beschikt over vier instrumenten om de gelegenheid om strafbare feiten te plegen binnen, of misbruik te maken door middel van een rechtspersoon of organisatie te beperken. Het wetsvoorstel «Justitiële gegevens» heeft betrekking op de afgifte van Verklaringen Omtrent het Gedrag (VOG) voor het aangaan van een arbeidsrelatie in een gevoelige functie. De Wet Preventief Toezicht Vennootschappen regelt de afgifte van Verklaringen van Geen Bezwaar (VvGB) omtrent de oprichting van een vennootschap of wijziging van de statuten. Het Wetsvoorstel Bevordering Integere Besluitvorming Openbaar Bestuur (BIBOB) richt zich op de advisering van bestuursorganen. De Faillissementswet tenslotte regelt de informatieverstrekking ten aanzien van de (in)solventie van bedrijven.

Volumegegevens

Evaluatieonderzoek

In 2003 is de Wet op de particuliere beveiliging en recherchebureaus onderwerp van een beleidsevaluatie.

Als norm wordt gehanteerd dat een steekproef onder de potentiële gebruikers van de producten aantoont dat meer dan 50% bekend is met het product en het in voorkomende gevallen overweegt te gebruiken.

Groeiparagraaf

De prestatiegegevens bij deze operationele doelstelling hebben betrekking op het volume, het percentage afwijzingen en de doorlooptijd. Om te kunnen bepalen of de levering van producten inderdaad snel en adequaat is, worden voor de begroting van 2004 nieuwe prestatiegegevens ontwikkeld.

Operationele doelstelling 3.1.9.

Het in goede banen leiden van kansspelen, door (i) het beschermen van de consument, (ii) het tegengaan van gokverslaving en (iii) het tegengaan van criminaliteit.

De doelstelling van het kansspelbeleid is gebaseerd op de Wet op de Kansspelen en de kabinetsstandpunten MDW-traject inzake de Wet op de Kansspelen (TK, 24 036, nrs. 180 en 228). De doelstelling wordt gerealiseerd door het implementeren van de beleidswijzigingen zoals neergelegd in de kabinetsstandpunten en krijgt beslag in een algehele herziening van de Wet op de Kansspelen. Het projectbureau Kanspelen is hiervoor verantwoordelijk.

Project Kansspelen

Het kabinet heeft in de genoemde standpunten een aantal wijzigingen in het kansspelbeleid voorgesteld.

Het betreft onder meer de volgende beleidswijzigingen:

• Een heroverweging van het aantal casinovestigingen;

• Een beperkte uitbreiding van het aantal vergunningen voor goede doelen loterijen en het harmoniseren van afdrachtpercentages voor landelijke loterijen;

• Het vergroten van de ruimte binnen de bestaande vergunningen en vergaande harmonisatie van de vergunningvoorwaarden voor landelijke loterijen;

• Het verbeteren van de toegankelijkheid voor nieuwe begunstigden tot opbrengsten van loterijen, gecombineerd met certificering van begunstigden;

• Het toestaan van kansspelen via internet door Nederlandse vergunninghouders.

• Het opheffen van het verbod op gratis kansspelen;

• Het onderbrengen van beleid en uitvoering bij één ministerie;

• Het intensiveren en vernieuwen van het toezicht op landelijke vergunninghouders;

• Het intensiveren van de opsporing van illegale kansspelen en de handhaving van de Wet op de Kansspelen.

De algehele herziening van de Wet op de Kansspelen en onderliggende regelgeving is voorzien per 1 januari 2005.

Het beoogt daarmee enerzijds het aanbod van kansspelen meer te doen aansluiten bij de maatschappelijke behoeften en internationale en technische ontwikkelingen, en anderzijds de toegang tot de opbrengsten beter te reguleren.

Het ministerie van Justitie heeft ter uitvoering van de beleidswijzigingen het projectbureau Kansspelen ingericht. Het project wordt uitgevoerd samen met de ministeries van Economische Zaken (EZ), Financiën, Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV), en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), het College van Toezicht op de Kansspelen (CTK) en belanghebbende organisaties zoals kansspelorganisaties en kansspelbegunstigden.

De Tweede Kamer wordt tweemaal per jaar over de voortgang van het project worden geïnformeerd.

Het project zal vermoedelijk op 31 december 2004, na de algehele herziening van de Wet op de Kansspelen, worden afgerond.

College van Toezicht

Het CTK houdt toezicht op de naleving van de Wet op de Kansspelen door de vergunninghouders van de landelijke kansspelen. Voorts adviseert het CTK de verantwoordelijke bewindspersonen over het verlenen, wijzigen en intrekken van de vergunningen voor deze landelijke kansspelen, en over het verlenen van instemming met wijziging van de statuten en reglementen van de vergunninghouders.

Toezicht

Ten aanzien van het toezicht vinden de volgende activiteiten plaats;

• Toetsing van kwartaalrapportages en jaarstukken van de landelijke vergunninghouders;

• Uitbrengen van onderzoeks- en adviesrapporten (audits) en toezichtrapportages over de naleving van de regelgeving door de vergunninghouders;

• Afstemming van de toezichtactiviteiten met de betrokken ministeries.

Advies

Advisering inzake de kansspelen omvat:

Het uitbrengen van adviezen op grond van artikel 34 van de Wet op de Kansspelen (adviezen inzake vergunningen, statuten en reglementen van de vergunninghouders van de landelijke kansspelen) en overige adviezen over de uitvoering van deze wet aan de verantwoordelijke bewindspersonen.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Prestatiegegevens

Het project is in 2003 gericht op onder andere de volgende resultaten:

• Besluitvorming over eventuele uitbreiding van het aanbod van casinospelen en de daaraan te verbinden voorwaarden;

• Het implementeren van een partiële wijziging van de Wet op de Kansspelen waardoor het aanbieden van kansspelen via internet onder strikte voorwaarden en voor een beperkte periode wordt toegestaan;

• Het indienen bij het parlement van een voorstel tot algehele herziening van de Wet op de Kansspelen, ter effectuering van de voorgenomen wijzingen van het kansspelbeleid. Daartoe behoren, naast de hiervoor vermelde onderwerpen, ook het integraal onderbrengen van beleid en uitvoering met betrekking tot kansspelen bij het ministerie van Justitie, het opheffen van het verbod op het aanbieden van gratis kansspelen, en de inrichting van een nieuw toezichthoudend orgaan;

• Het afgeven van incidentele vergunningen (circa 100 per jaar) voor het organiseren van kansspelen.

Systeem- en resultaatverantwoordelijkheid

De minister van Justitie is ten aanzien van het toezicht op de kansspelen systeemverantwoordelijk.

Groeiparagraaf

De algehele herziening van de Wet op de Kansspelen en onderliggende regelgeving is voorzien per 1 januari 2005. Hiertoe worden in 2003 en 2004 de beschreven beleidswijzigingen uitgevoerd.

Operationele doelstelling 3.1.10

Een adequate afstemming en samenwerking op (inter)nationaal, regionaal en lokaal niveau door bestuurlijke en andere relevante partners op het gebied van criminaliteitspreventie.

De effectiviteit van criminaliteitspreventie neemt toe wanneer samenhang wordt aangebracht met opsporing en vervolging. Efficiency en effectiviteit nemen toe wanneer er sprake is van samenhangende maatregelen die worden genomen door alle betrokken partners. De preventie van huiselijk geweld vereist bijvoorbeeld de inzet van vele organisaties op lokaal niveau. Medische beroepsgroepen en de politie zijn nodig voor het vroegtijdig signaleren van huiselijk geweld, hulpverleningsorganisaties voor de hulp aan slachtoffers en de behandeling van daders. De gemeente moet fungeren als regisseur van de verschillende activiteiten. Betrokkenheid van het Openbaar Ministerie (OM) is nodig om daders zo nodig te kunnen vervolgen. Voor andere vormen van criminaliteit zijn andere vormen van samenwerking bij preventie nodig.

Op buurtniveau worden bureaus Justitie In de Buurt (JIB's) opgericht, worden strategieën voor wijkgerichte criminaliteitspreventie («Communities that Care») gefaciliteerd en starten projecten voor opvoedingsondersteuning. Op lokaal niveau worden gemeenten gestimuleerd bij en ondersteund in hun rol van regisseur van de aanpak van huiselijk geweld. Op regionaal niveau worden platforms criminaliteitsbeheersing opgericht waarin justitie en haar partners samenwerken aan de aanpak van concrete criminaliteitsproblemen. Op arrondissementsniveau worden platforms opgericht waarin Justitieorganisaties hun activiteiten op elkaar afstemmen. Op nationaal niveau wordt het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing gefaciliteerd en participeert Justitie in overleg met andere departementen en met vertegenwoordigers van specifieke bevolkingsgroepen. Op Europees niveau werkt Justitie met de andere EU-landen samen in het Europees Netwerk Criminaliteitspreventie.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Prestaties 2003

Buurt

Medio 2002 bestaan er 24 JIB-bureaus, eind 2002 zullen dat er 28 zijn. In 2003 is de start van drie nieuwe JIB-bureaus voorzien.

Op twee manieren faciliteert het ministerie van Justitie strategieën voor wijkgerichte criminaliteitspreventie. Dat gebeurt door het afronden van het experiment met «Communities that Care» in vier pilotwijken met een toets op de effectiviteit. Daarnaast starten minimaal twee nieuwe projecten opvoedingsondersteuning in 2003.

Lokaal

In de kabinetsnota «Privé geweld, publieke zaak» (TK, 27 834, nr. 2) benadrukt het kabinet de noodzaak van lokale samenwerkingsverbanden tussen gemeente, hulpverlening, politie en justitie bij de aanpak van huiselijk geweld. In 2003 moet minimaal 20% van de Nederlandse gemeenten een beleidsplan huiselijk geweld hebben. Dat percentage moet in het daaropvolgende jaar groeien.

Regionaal/Arrondissement

Veel criminaliteitsproblemen waarvan het bedrijfsleven slachtoffer wordt, kunnen het beste op de schaal van de politieregio aangepakt worden. In de NCB (TK, 27 834, nr. 2) is een landelijk dekkend netwerk van regionale platforms criminaliteitsbeheersing voorgesteld. In 2003 zullen minimaal twee nieuwe platforms (naast de 10 bestaande) worden opgericht.

De samenwerking tussen Justitieorganisaties moet op arrondissementsniveau versterkt worden. In 2003 maakt elk arrondissement voor dat doel gebruik van de «Bijdrageregeling regionale samenwerking».

Nationaal

Het ministerie van Justitie faciliteert het NPC in financiële en personele zin. Dat geldt niet alleen voor het functioneren van het platform als zodanig, maar ook voor twee projecten die onder de verantwoordelijkheid van dit platform worden uitgevoerd. Bezien wordt of die ondersteuning in 2003 via de oprichting van een Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid versterkt kan worden.

Voor de aanpak van geweld op straat zal het ministerie van Justitie inhoudelijk en organisatorisch vormgeven aan de samenwerking tussen de rijksoverheid en het landelijk gebundelde particulier initiatief op dit terrein. Voor de aanpak van huiselijk geweld en seksueel misbruik geeftJustitie vorm aan een structureel overleg met bij de aanpak van deze problematiek betrokken departementen, politie, OM, gemeenten en de zorgsector.

Internationaal

Het ministerie van Justitie participeert in het Europees Netwerk voor Criminaliteitspreventie en draagt bij in de kosten van het secretariaat van dit netwerk.

Evaluatieonderzoek

In 2003 zal door middel van een monitor een indicatie worden verkregen in hoeverre deze doelstelling op onderdelen is bereikt. Als norm voor adequate afstemming en samenwerking wordt gehanteerd dat de bij de prestatiegegevens geformuleerde streefwaarden gehaald moeten zijn.

Systeem- en resultaatverantwoordelijkheid

De minister van Justitie is resultaatverantwoordelijk.

Groeiparagraaf

Het tot stand komen van samenwerking is goed meetbaar. De kwaliteit en de resultaten van die samenwerking zijn moeilijker inzichtelijk te maken. Het ministerie van Justitie streeft ernaar om in 2003 voor die twee aspecten van samenwerking indicatoren te ontwikkelen die in 2004 gemeten kunnen worden.

Operationele doelstelling 3.1.11

Brede toepassing van (nieuwe) preventieve instrumenten of methoden door bestuurlijke en andere relevante partners.

Het ministerie van Justitie kan de toepassing van preventieve maatregelen in het algemeen slechts indirect beïnvloeden. Justitie heeft geen rechtstreekse sturingsrelatie met partners – zoals burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheidsorganen – die de preventieve activiteiten moeten uitvoeren. Projecten, interdepartementale programma's, subsidies en informatie zijn middelen die voor het bereiken van deze doelstelling worden ingezet.

In de NCB is de oprichting van een Centrum voor Criminaliteitspreventie voorzien dat aan het bereiken van deze operationele doelstelling moet bijdragen.

Nieuwe preventieve maatregelen moeten gebaseerd zijn op een gedegen analyse van het criminaliteitsprobleem. Op basis daarvan worden de maatregelen samen met bestuurlijke en andere relevante partners ontwikkeld. In het algemeen worden de nieuwe maatregelen in de vorm van projecten in de praktijk beproefd en de effectiviteit daarvan wordt getoetst. De toepassing van effectief gebleken preventieve maatregelen door bestuurlijke en andere relevante partners wordt vervolgens gestimuleerd door subsidieen informatieverstrekking.

Analyse, ontwikkeling, toetsing en stimulering vindt in 2003 plaats bij preventieve maatregelen ten aanzien van de onderwerpen «Geweld» en «Bedrijfsleven». Voor het onderwerp «Jeugd» wordt via dit beleidsartikel de toepassing van een aantal maatregelen, die gericht zijn op onderwijs en vroegtijdige signalering van criminaliteit, gestimuleerd. In beleidsartikel 3.4 is een breder pakket aan maatregelen gericht op de aanpak van jeugdcriminaliteit benoemd.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Prestaties 2003

Analyseren

Analyse en onderzoek van criminaliteitsproblemen zal plaatsvinden voor georganiseerde criminaliteit (doorlichting van een bedrijfstak op kwetsbaarheid) en voor huiselijk geweld (een actualisering van het onderzoek naar de aard en omvang van huiselijk geweld dat in 1997 is uitgevoerd).

Daarnaast zullen twee beleidsverkenningen worden uitgevoerd ter voorbereiding op de preventieve aanpak van criminaliteit in 2004.

Ontwikkelen

Met het oog op de preventie van geweld worden in samenspraak met lokale overheden twee nieuwe maatregelen ontwikkeld. Ten eerste een methodiek voor kleinschalige initiatieven gericht op het invoeren van gedragscodes in wijken, buurten, organisaties en bedrijven. Daarnaast een model voor de aanpak van huiselijk geweld in allochtone kring. Samen met de politie wordt een instrument ontwikkeld dat de politie helpt om te onderzoeken of een verdachte – naast het geweldsmisdrijf waarvoor hij/zij aangehouden is – een dader is van huiselijk geweld. Bestaande lesmodules om seksueel misbruik vroegtijdig te kunnen signaleren worden geschikt gemaakt voor beroepsgroepen in het onderwijs en de zorgsector.

Niet alleen voor de aanpak van geweld worden nieuwe methodieken ontwikkeld. De in 2002 opgerichte Technologiecommissie zoekt enerzijds naar preventieve toepassingen van nieuwe technologieën en inventariseert anderzijds mogelijke bedreigingen die van deze nieuwe technologieën uitgaan. De commissie zal haar werkzaamheden in 2003 afronden. Een pilotproject zal worden gestart om de adviezen in de praktijk toepasbaar te maken.

Onderzoek in 2002 naar de effectiviteit van bestaande preventieve maatregelen in de detailhandel zal in 2003 leiden tot de ontwikkeling van nieuwe maatregelen.

In de NCB is de ontwikkeling van een criminogene toets aangekondigd waarmee regelgeving en beleid getoetst kunnen worden op – onbedoelde – criminaliteit bevorderende elementen.

Toetsen

Toetsing van de effectiviteit van nieuw ontwikkelde preventieve maatregelen zal plaatsvinden ten aanzien van de experimenten met verschillende vormen van bemiddeling in het jeugdstrafrecht en op scholen.

Stimuleren

Het stimuleren van de toepassing van preventieve maatregelen vindt plaats door het verstrekken van informatie en het verlenen van subsidies.

Voor lokale overheden, Justitieorganisaties en hulpverleningsinstellingen onderhoudt het ministerie van Justitie websites rondom de thema's huiselijk geweld, seksueel misbruik en Justitie in de Buurt. Ten behoeve van het bedrijfsleven gebeurt dat via de website van het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing (NPC). Op deze laatste website zullen onder andere de resultaten van de Monitor Bedrijven en Instellingen beschikbaar worden gesteld en de Kwaliteitsmeter Veilig Uitgaan (KVU).

Voor alle organisaties die werkzaam zijn op het terrein van de preventie van criminaliteit produceert het ministerie van Justitie zes uitgaven van het blad «Samenleving en Criminaliteitspreventie».

Met het oog op de preventie van criminaliteit gepleegd door jeugdigen wordt een overzicht samengesteld van effectieve maatregelen ter voorkoming van en in reactie op schoolverzuim. Het overzicht wordt verspreid onder alle gemeenten, scholen, politieregio's en arrondissementsparketten in Nederland. Tevens zal een overzicht worden samengesteld van effectieve methoden om crimineel gedrag in een vroeg stadium te signaleren en van interventies die in die gevallen wenselijk zijn. Dit overzicht wordt onder alle gemeenten en scholen verspreid.

Gericht op de aanpak van huiselijk geweld stelt het ministerie van Justitie een «toolkit» ten behoeve van regionale campagnes ter bewustwording van burgers en beroepskrachten van de aard en ernst van huiselijk geweld beschikbaar. Gemeenten, politieregio's, arrondissementsparketten en relevante zorginstellingen zullen deze «toolkit» ontvangen. De kwartaalkrant «Huiselijk Geweld» zal ook in 2003 verschijnen.

In het politieonderwijs worden lesmodules geïntroduceerd gericht op het vroegtijdig signaleren van seksueel misbruik van kinderen. Voor de preventie van seksueel geweld wordt de toepassing van een weerbaarheidscursus tegen seksueel misbruik voor leerlingen in de onderbouw van scholen voor voortgezet onderwijs financieel gestimuleerd. Bij hun activiteiten tegen geweld op straat worden gemeenten financieel ondersteund bij een bredere toepassing van de KVU. Er zal een startsubsidie beschikbaar zijn voor de toepassing van het Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO) door publiekprivate samenwerkingsverbanden.

Groeiparagraaf

De doelstelling «Brede toepassing van (nieuwe) preventieve instrumenten of methoden door bestuurlijke en andere relevante partners» geldt in 2003 voor het eerst. Door middel van de Politiemonitor Bevolking, de Monitor Bedrijven en Instellingen en de Monitor huiselijk geweld zal in 2003 een nulmeting worden verricht naar de toepassing van preventieve instrumenten of methoden. Als norm wordt gehanteerd dat er sprake is van brede toepassing wanneer 25% van de betrokken partners kennis heeft genomen van het instrument of de methode die voor hen ontwikkeld is, of deze toepast.

Evaluatieonderzoek

De effectiviteit van de projecten met betrekking tot buurtbemiddeling, die het ministerie van Justitie in 2000 en 2001 via een stimuleringsregeling gesubsidieerd heeft, zal in 2003 worden geëvalueerd.

Systeem- en resultaatverantwoordelijkheid

De minister van Justitie is systeemverantwoordelijk.

Beleidsartikel: 3.2 Slachtofferzorg

Beleidsdoelstelling 3.2

Het aanbieden van goede zorg en dienstverlening aan slachtoffers van criminaliteit teneinde bij te dragen aan het herstel van vertrouwen en het gevoel van veiligheid.

Slachtoffer worden van een misdrijf is een ingrijpende ervaring, die het vertrouwen in de samenleving en het gevoel van veiligheid aantast. Slachtofferzorg heeft als doel om het geschonden vertrouwen en gevoel van veiligheid te herstellen en draagt ook bij aan het gevoel van rechtvaardigheid. Adequate slachtofferzorg levert uiteindelijk een belangrijke bijdrage aan:

• Minder gevoelens van onveiligheid;

• Meer vertrouwen in Justitie;

• Grotere bereidheid aangifte te doen en te getuigen.

Deze belangrijke te boeken resultaten legitimeren een verdere versterking van de positie en aandacht voor het slachtoffer. Een belangrijk onderdeel van deze versterking is een goede afstemming van de diverse activiteiten op het terrein van slachtofferzorg.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Budgetflexibiliteit bedragen x € 1 000

Operationele doelstelling 3.2.4

Zorgen dat slachtoffers van strafbare feiten vanaf het eerste contact met de politie en de afhandeling van de strafzaak door het Openbaar Ministerie en de rechter tot en met de fase van de tenuitvoerlegging van de vrijheidsstraf steeds met zorg worden behandeld.

Het tijdig en goed aanbieden van informatie en hulp van emotionele en praktische aard zijn belangrijk voor het herstel van vertrouwen bij slachtoffers. Het slachtofferbeleid is er op gericht dat gedurende alle fases, van politie, Openbaar Ministerie en rechter, tot en met de tenuitvoerlegging van de vrijheidsstraf (vooralsnog alleen bij zedendelicten) slachtoffers worden geïnformeerd over het verloop van hun zaak. Daarnaast krijgen de slachtoffers informatie over hun rechten en plichten en krijgen slachtoffers van een ernstig geweldsmisdrijf een financiële tegemoetkoming.

In het kader van de Wet «Terwee» krijgen slachtoffers hulp bij het verhaal van de schade. Ongeveer een derde van alle slachtoffers die een beroep deed op Bureau Slachtofferhulp (BSH) heeft hulp gekregen bij het verhaal van de schade; 74% van deze slachtoffers was tevreden tot zeer tevreden over de geboden hulp (evaluatie van de regelgeving Slachtofferzorg B&A maart 2001).

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Instrumenten

Het slachtofferbeleid is gericht op het informeren van slachtoffers door de politie en het OM over het verloop van hun zaak. Daarnaast wordt door het ministerie van Justitie subsidie verleent aan Slachtofferhulp Nederland (SHN) en aan het Schadefonds Geweldsmisdrijven (SGM). SHN draagt zorg voor de eerste praktische en emotionele ondersteuning aan slachtoffers van delicten en verkeersongevallen. Jaarlijks worden circa 100 000 slachtoffers door hen geholpen. Bij het SGM kunnen slachtoffers met ernstig letsel ten gevolge van een geweldsmisdrijf een tegemoetkoming in de schade aanvragen. De afgelopen jaren is het aantal aanvragen gestaag gegroeid tot naar verwachting 4 500 in 2002. Vanaf 2002 is er dan ook € 2,5 miljoen extra beschikbaar gesteld om deze groei te kunnen opvangen.

Prestatiegegevens

De komende jaren wordt nog voornamelijk op basis van genoemde volumegegevens gemeten in hoeverre de minister van Justitie erin slaagt de doelstellingen te realiseren. In de groeiparagraaf wordt aangegeven over welke prestatiegegevens de minister in de toekomst wil beschikken die beter meten of de geboden hulp tijdig is geboden en van voldoende kwaliteit is.

Evaluatieonderzoek

Op 3 mei 2001 is het rapport «Evaluatie van de regelgeving slachtofferzorg» aan de Tweede Kamer aangeboden. Eveneens in 2001 is de eindevaluatie slachtofferzorg in de brief van 29 juni (TK, 27 213, nr 2) aan de Tweede Kamer aangeboden.

Uit evaluatieonderzoek komt naar voren dat het merendeel van de slachtoffers tevreden is over de informatieverstrekking en de bejegening door politie, het BSH en het OM (evaluatie van de regelgeving Slachtofferzorg B&A maart 2001). Door het herhalen van dergelijke metingen kan worden vastgesteld welke vooruitgang de betrokken organisaties boeken in hun omgang met slachtoffers van misdrijven.

Systeem- en resultaatverantwoordelijkheid

De minister van Justitie is systeemverantwoordelijk.

Groeiparagraaf

In 2004 wil de minister van Justitie kunnen beschikken over goede en betrouwbare prestatiegegevens waaruit de tevredenheid van de slachtoffers over de verleende diensten blijkt. Hiertoe zal, nu de reorganisatie van SHN is voltooid en de nieuwe infrastructuur is geïmplementeerd, de nadruk worden gelegd op de verdere ontwikkeling van goede en betrouwbare prestatiegegevens.

Periodiek uit te voeren onderzoek onder een representatieve steekproef van slachtoffers moet antwoord geven op de vraag of het vertrouwen in de samenleving en het gevoel van veiligheid en rechtvaardigheid inderdaad door deze dienstverlening zijn hersteld.

Daarnaast zal vanaf 2004 uit de basisadministratie van SHN en SGM beleidsinformatie over de tijdigheid en de kwaliteit worden verzameld. Hierbij zal indien nodig gebruik worden gemaakt van steekproefonderzoek. Ook de resultaten van de zelfevaluaties van politie, OM, SHN en SGM zullen betrokken worden bij de vaststelling van de geleverde kwaliteit.

Het OM is in 2001 begonnen met een onderzoek naar de betrouwbaarheid van kengetallen en prestatiegegevens over de bejegening van slachtoffers door de parketten. In 2002 wordt geëxperimenteerd met nieuwe prestatiegegevens, die met ingang van 2003 gehanteerd moeten gaan worden (zie ook operationele doelstelling 3.3.1).

Beleidsartikel 3.3 Rechtshandhaving

Justitie staat voor een veilige en rechtvaardige samenleving. Een belangrijk element van die veiligheid is dat wetten worden nageleefd, zoals de meeste burgers doorgaans doen. Justitie bevestigt hen daarin door op wetsovertredingen te reageren met het opsporen van de overtreders en het sanctioneren van de overtredingen.

Beleidsdoelstelling 3.3

Bijdragen aan de handhaving van wet- en regelgeving ten behoeve van een veilige Nederlandse samenleving.

Veiligheid staat centraal in het Justitiebeleid. Daartoe dient Justitie, in samenwerking met haar partners, de veiligheid van de burger centraal te zetten op de agenda en te houden. De ambitieuze doelstellingen die Justitie daarbij voor ogen heeft, zijn dat Nederland na het verstrijken van de komende regeerperiode – ook objectief meetbaar – veiliger zal zijn, en dat de handhavingsinspanningen van de overheid zich na deze periode op een adequaat niveau bevinden. Dit vereist een forse inspanning op alle fronten; zowel van de direct bij veiligheid betrokken overheidsorganen als van andere bestuurlijke overheden, de burgers en het bedrijfsleven.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Budgetflexibiliteit bedragen x € 1 000

Operationele doelstelling 3.3.1

Het verzorgen van een tijdige en adequate strafrechtelijke reactie op daders van strafbare feiten, rekening houdend met de slachtoffers van die feiten.

Het Openbaar Ministerie (OM) is belast met de uitvoering van een tijdige en adequate strafrechtelijke reactie op daders van strafbare feiten, rekening houdend met de slachtoffers van die feiten. Het OM streeft ernaar een behoorlijk niveau van strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde te leveren. Het OM is hieraan gehouden jegens de samenleving, zowel in kwantitatief als in kwalitatief opzicht. Op grond van haar wettelijke taak heeft het OM enerzijds een opdracht tot actieve handhaving vanuit een oriëntatie op het recht, maar geldt tegelijk een beperking tot de strafrechtelijke invalshoek.

Teneinde een behoorlijk niveau van strafrechtelijke handhaving te bereiken worden de prestaties van het OM genormeerd op grond van een concrete set prestatie-indicatoren. Deze prestatie-indicatoren moeten richting geven aan de werkzaamheden van het OM in het kader van haar handhavingsverplichting. Er zal daarbij nadrukkelijk gekeken worden naar de kwaliteit van de handhaving (in termen van zekerheid, snelheid en een passende sanctie), welke valt op te maken uit de mate van selectiviteit waarmee de strafrechtelijke reactie van het OM zich concentreert op de meest kwetsbare maatschappelijke belangen. Hierbij zullen ook aspecten als juridische kwaliteit en doelmatigheid van belang zijn.

Het totale budget van het OM wordt ingezet om de hierboven genoemde doelstelling te bereiken. Het OM is integraal ondergebracht onder één operationele doelstelling.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Instrumenten

Op dit moment wordt een set prestatie-indicatoren ontwikkeld om het bereiken van de operationele doelstelling te kunnen monitoren (zie ook de groeiparagraaf). Nu reeds wordt met prestatiegegevens gewerkt, die gericht zijn op de in- en uitstroom van het primaire proces.

Prestatiegegevens

Vooruitlopend op de te ontwikkelen set prestatiegegevens (welke in de komende jaren concreet zal worden toegepast) wordt een overzicht met «klassieke» prestatiegegevens gegeven.

Overzicht instroom en uitstroom zaken Openbaar Ministerie

Toelichting Ressortparketten

De instroom van rechtbankappelen bij de ressortparketten schommelt jaarlijks. In 2001 is een afname te zien, maar in 2002 zal zich weer een stijging voordoen. De verwachte toename van zaken is voornamelijk het gevolg van de uitvoering van het plan van aanpak drugssmokkel Schiphol. De zaken blijken in zijn algemeenheid ingewikkelder en bewerkelijker te worden. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een groter aantal beroepen in meervoudige kamer- en kinderrechterzaken.

Per 1 januari 2002 worden de kantongerechtsappelen niet meer behandeld door de rechtbanken, maar door de gerechtshoven. Ondanks de verhoging van de appelgrens van € 22,69 naar € 44,38, die het aantal kantongerechtsappelen met ongeveer 15 procent vermindert, krijgen de ressortparketten 20 tot 40 procent meer zaken te verwerken. In absolute aantallen betreft het ongeveer 3 000 zaken, welke nu niet meer verdeeld worden over 19 arrondissementsparketten, maar over 5 ressortparketten.

Het aantal hoger beroepen in Mulderzaken komt hoger uit dan het aantal van 500 waarvan in de Memorie van Toelichting op het wetsvoorstel werd uitgegaan. Zowel de realisatie van 2001 als de prognose voor 2002 komenuit op 700 zaken. De nog steeds toenemende intensivering van het verkeerstoezicht zal het aantal zaken naar verwachting verder doen toenemen.

Arrondissementsparketten

De instroom van rechtbankzaken in eerste aanleg (misdrijven en economische delicten) is de afgelopen jaren gedaald tot 233 100 in 2001. Voor het jaar 2003 wordt evenals voor 2002 een toename verwacht. Deze toename is toe te schrijven aan een hernieuwde stijging van de vermogenscriminaliteit, het intensiveren van de activiteiten gericht op veiligheid in de samenleving, vergroten van de aandacht voor jeugd en geweld, het bundelen van expertise op het gebied van Fraude, Economie en Milieu in een speciaal hiertoe opgericht OM-onderdeel te weten het Functioneel OM (FOM), de verdere intensivering van het beleid met betrekking tot mensensmokkel en -handel, XTC, identiteitsfraude, de aanpak drugssmokkel via Schiphol en de extra zaken die DNA-onderzoek met zich meebrengt.

De voortdurende aandacht bij de parketten voor kwaliteit en vervolgbaarheid leidt tot een zwaarder gewicht van de te behandelen zaken. Dit uit zich onder andere in de zowel relatieve als absolute toename van het aantal zaken dat voor de rechter wordt gebracht, waardoor de druk op de zittingscapaciteit onverminderd hoog blijft. De verruiming van de bevoegdheid van de politierechter met betrekking tot de hoogte van de strafmaat van 6 naar 12 maanden zorgt voor een afnemende druk op de meervoudige kamer maar een evident toenemende druk op de Politierechter.

De snelheid van afdoening heeft grote prioriteit. Er wordt naar gestreefd een fors deel, mogelijk 25%, van de strafzaken binnen 10 weken nadat het proces-verbaal tegen de verdachte is opgemaakt op de zitting te brengen. De doorloopsnelheid van zaken tegen minderjarige verdachten blijft een punt van grote zorg, waarin ook in 2003 nog fors zal worden geïnvesteerd. Niet alleen voor minderjarigen, maar ook voor meerderjarigen zijn projecten opgezet om te onderzoeken of en hoe de doorloopsnelheid verder kan worden opgevoerd. Samen met de Raad voor de Rechtspraak (RvdR) worden plannen ontwikkeld om dit structureel ter hand te nemen.

De instroom van kantonzaken is gedaald tot 176 500 in 2001. In het jaar 2003 wordt deze trend doorbroken en zal het aantal zaken naar verwachting met 5 000 toenemen tot 175 000. Het zogenaamde «Transactie Registratie Innings- en informatie Afhandelingssysteem (TRIAS)-effect» – de verdachte wordt namens het OM door het CJIB een transactieaanbod gedaan, waardoor de parketten een lagere instroom krijgen – is in 2003 gestabiliseerd. De toename van het aantal kantonzaken is vooral het gevolg van het bevorderen van de veiligheid op straat.

De verdere intensivering van het verkeerstoezicht, vooral in de vorm van regioplannen, leidt tot een grote toename van het aantal beschikkingen inzake de Wet Administratieve Handhaving Verkeersvoorschriften (WAHV; Mulderzaken) en bij de zwaardere overtredingen, leidt dit dus ook tot meer kantonzaken. De toename van het aantal beschikkingen heeft tot gevolg dat ook het aantal administratieve beroepen tegen de opgelegde beschikkingen verder stijgt. Het aantal beroepen is gestegen tot 291 800 in 2001. Voor het jaar 2003 wordt verwacht dat rond de 320 000 beroepen zullen worden geregistreerd.

Beleidsevaluatieonderzoek

De volgende beleidsevaluaties zijn uitgevoerd in 1999:

• Zware milieucriminaliteit;

• Lex Mulder in uitvoering;

De volgende beleidsevaluaties zijn uitgevoerd in 2000:

• Evaluatie lik op stukbeleid milieu;

• Evaluatie snelrechtexperimenten voor minderjarigen;

• Handhavingsstrategie milieu;

• Het rendement van strafrechtelijk onderzoek;

• Gebruik Wet Economische Delicten (WED)-instrumentarium;

• Evaluatie van het instrument bestuurlijke transactie;

• Interferentie tussen ontnemingsvordering en Terwee-afdoening/beledigde partijstelling;

• Versnellingsmogelijkheden bij de zaaksafhandeling in de strafrechtsketen;

• Procesevaluatie lik-op-stukbeleid.

De volgende beleidsevaluaties zijn uitgevoerd in 2001:

• Evaluatie lik op stukbeleid milieu;

• Evaluatie snelrechtexperimenten voor minderjarigen;

• Handhavingsstrategie milieu;

• Het rendement van strafrechtelijk onderzoek;

• Gebruik WED-instrumentarium;

• Evaluatie van het instrument bestuurlijke transactie;

• Interferentie tussen ontnemingsvordering en Terwee-afdoening/beledigde partijstelling;

• Versnellingsmogelijkheden bij de zaaksafhandeling in de strafrechtsketen.

Groeiparagraaf

Op dit moment wordt een set prestatie-indicatoren ontwikkeld om het bereiken van de operationele doelstelling te kunnen monitoren. Nu wordt met volumegegevens gewerkt, die gericht zijn op de in- en uitstroom van het primaire proces. In deze paragraaf zullen de beoogde prestatie-indicatoren globaal in hun opzet worden beschreven.

• Selectiviteit is de indicator die aanduidt of het samenstel van zaken dat een parket binnenkrijgt naar aard en omvang een (voldoende) afspiegeling is van de op het criminaliteitsbeeld gebaseerde interventiestrategie (prioriteitstelling);

• Interventiepercentage is de indicator die aangeeft in hoeveel zaken die het OM binnenkrijgt sanctionering in de zin van een strafrechtelijke reactie, plaatsvindt. De norm bepaalt de gewenste zekerheid van sanctionering;

• Doorlooptijd is een indicator voor de snelheid waarmee wordt geïntervenieerd. De theorie is dat hoe sneller de justitiële reactie volgt op het plegen van een delict, des te beter het is met het oog op vergelding, generale en specifieke preventie. In de totale doorlooptijd van pleegdatum tot en met de executie van de straf kan onderscheid worden gemaakt naar deeltrajecten. Hierin komen de specifieke prestaties van het OM tot uitdrukking, alsmede de mate waarin het OM erin slaagt invloed uit te oefenen op de prestatie van de politie en de Zittende Magistratuur (ZM);

• Passendheid van de interventie is een indicator die aangeeft in hoeverre de afdoeningsbeslissing van het OM (of de eis ter zitting) overeenkomt met de daartoe gestelde richtlijn;

• Kwaliteit van de slachtofferzorg is een indicator die ontwikkeld wordt voor de zekerheid van de slachtofferzorg, de snelheid waarmee de slachtofferzorg wordt verleend en voor de tevredenheid van de slachtoffers;

• Doelmatigheid kan een indicator zijn die de geleverde prestaties en producten naar kwaliteit en kwantiteit relateert aan de kosten daarvan en onderlinge vergelijking mogelijk maakt. Bij de ontwikkeling van het baten-lastenstelsel zal hier uitgebreid aandacht aan worden besteed;

• «Juridische kwaliteit» is een indicator die zich breed laat omschrijven:

– ten aanzien van processen: borging van juridische kwaliteit in de processen is noodzakelijk;

– ten aanzien van vakinhoud: nieuwe medewerkers moeten nadrukkelijk worden begeleid in de ontwikkeling van hun vakmanschap;

– ten aanzien van houding: in de organisatie moet het najagen van juridische kwaliteit een grondhouding zijn waarin voor vrijblijvendheid geen plaats is.

Om deze aspecten te borgen, wordt een systeem van juridische kwaliteitszorg ontwikkeld. Hierin gaat het onder andere om opleiding en certificering, coaching, intervisie en auditing. Het nut van kwantitatieve indicatoren lijkt vooralsnog beperkt.

Tijdpad

Het ontwikkelen van specifieke, meetbare, acceptabele, representatieve en tijdige (SMART-)indicatoren voor «selectiviteit» en «passendheid van de interventie» blijkt een lastige opgave. Wat betreft selectiviteit geldt dat de materie te complex lijkt om deze uit te drukken in één indicator. Gewerkt wordt aan de ontwikkeling van een methode om «de goede zaken» binnen te halen (in deze methode krijgen kwantitatieve gegevens uiteraard een nadrukkelijke plaats). Wat betreft de passendheid van sanctionering speelt een rol dat de toepassing van deze indicator softwarematig nog onvoldoende wordt ondersteund.

«Doelmatigheid» wordt uitgewerkt in het kader van de ontwikkeling van een baten-lastenstelsel. Vooralsnog wordt gewerkt aan een kengetal, waarin de gewogen werklast wordt gerelateerd aan het personeelsgebonden budget. Op basis hiervan vindt onderlinge vergelijking van (maat)parketten plaats en wordt gezocht naar een verklaring voor verschillen.

De indicatoren «interventiepercentage», «doorlooptijden» en «kwaliteit slachtofferzorg» zijn voldoende concreet uitgewerkt om op te nemen in de planningsbrief voor 2003. Voor de andere genoemde indicatoren wordt gezocht naar een concrete tussenstap ten behoeve van de planningsbrief.

In beginsel is de introductie van de volledige set prestatie-indicatoren gekoppeld aan de implementatie van het baten-lastenstelsel. Dat betekent dat vanaf 1 januari 2005 gewerkt kan worden met alle bovengenoemde indicatoren. Dat neemt niet weg dat een aantal indicatoren nu reeds in de planningsbrief wordt opgenomen. In verband met de verantwoordingsplicht van het OM aan haar moederdepartement, zullen de klassieke productiecijfers gedurende het ontwikkeltraject gewoon onderdeel blijven uitmaken van de Planning- en Control (P&C)-cyclus. Derhalve zal immer verantwoording kunnen worden afgelegd over de prestaties in het bedrijfsproces.

Operationele doelstelling 3.3.2

Het adequaat uitvoering geven aan de taken van het ministerie van Justitie bij de opsporing van strafbare feiten en bewerkstelligen dat ZM, OM, politie en overige opsporingsinstanties tijdig kunnen beschikken over kwalitatief goede onderzoeksresultaten ten behoeve van de waarheidsvinding.

Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI), het Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie (CIOT) en het Meldpunt Ongebruikelijke Transacties (MOT) zijn de organisaties waarvan Justitie zich bedient om de opsporing van strafbare feiten met technische ondersteuning op hoog niveau te ondersteunen en te bewerkstelligen dat ZM, OM, politie en overige opsporingsinstanties tijdig kunnen beschikken over kwalitatief goede onderzoeksresultaten ten behoeve van de waarheidsvinding.

NFI

Het NFI zal in 2003 zo optimaal mogelijk gebruik kunnen maken van de verruimingsmogelijkheden die de Wet uitbreiding DNA-onderzoek (wet van 1 november 2001) biedt om met behulp van DNA-onderzoek strafbare feiten en in het bijzonder ook middelzware criminaliteit (woninginbraken e.d.) op te helderen.

Het ligt overigens in de verwachting dat het aantal DNA-onderzoeken zal blijven stijgen als gevolg van de mogelijkheden van genoemde wet, de uitvoering van de motie Dittrich c.s. om op basis van vrijwillige medewerking DNA-onderzoek bij TBS-gestelden te verrichten en als gevolg van het wetsvoorstel DNA-onderzoek bij veroordeelden. Naar verwachting zal als gevolg van het wetsvoorstel uitbreiding DNA onderzoek in strafzaken binnen de komende jaren het aantal DNA-analyses van sporenmateriaal en van verdachte personen toenemen van circa 1 000 in 2001 naar circa 20 000 à 26 0000 zaken in 2004 en verder.

CIOT

Het CIOT treedt op als intermediair bij de gegevensuitwisseling tussen de opsporings- en inlichtingendiensten en aanbieders van telecommunicatie. Het CIOT zal in 2003 de gegevensuitwisseling kwalitatief trachten te versterken om de betrokken organisaties meer profijt van elkaars kennis te kunnen laten hebben.

MOT

Het MOT zal in 2003 op de eerste plaats de expertise en capaciteit uitbouwen welke benodigd zijn voor de uitbreiding van de meldplicht tot handelaren in zaken van grote waarde en de vrije beroepsgroepen. De budgettaire kaders voor deze uitbreiding zijn neergelegd in de Nota Financiële sector en terrorismebestrijding (TK, 28 106, nr. 1–2).

Integriteit

Justitie verzorgt een adequate waarborging van de integriteit van bijzondere wetten, besluiten en regelingen in de rechtshandhavingsketen. Hiertoe worden stappen ondernomen om te komen tot beheersing van het legale bezit van wapens en munitie door de voorwaarden waaronder vergunningen worden verleend aan te scherpen en wordt het toezicht geoptimaliseerd. Daarnaast wordt een bestand met recherchebureaus gemaakt waarbij de bureaus dienen te voldoen aan eisen van bekwaamheid en betrouwbaarheid. Tot slot wordt de kwaliteit en omvang van de opsporingsbevoegdheid van buitengewoon opsporingsambtenaren gewaarborgd.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Instrumenten

De verdere implementatie van de wet uitbreiding DNA-onderzoek wordt ter hand genomen via het daarvoor in het leven geroepen landelijk project.

Daarnaast wordt met het wetsvoorstel «DNA en uiterlijk waarneembare persoonskenmerken» een ander type DNA-onderzoek geïntroduceerd, te weten onderzoek dat gericht is op het vaststellen van de uiterlijke persoonskenmerken van de onbekende verdachte. Op dit moment staat het Wetboek van Strafvordering slechts toe dat een DNA-onderzoek aan afgenomen en gevonden celmateriaal uitsluitend gericht mag zijn op het vergelijken van DNA-profielen.

In 2003 zal een projectorganisatie in het leven worden geroepen om de ontwikkeling van het CIOT op permanente wijze te waarborgen. Het CIOT-systeem zal verder kwalitatief worden uitgebouwd.

Door intensivering van de samenwerking met het Bureau Landelijke Ondersteuning inzake MOT-meldingen (BLOM) en het aanleveren van kwalitatief hoogstaande meldingen, onder andere door permanent contact met de meldende instanties middels de MOT Intelligentie-Unit, zal het MOT bijdragen aan een verhoging van de resultaten in de opsporing. Ten behoeve van de verwerking van internationale verzoeken zal de Financiële Intelligentie Unit (FIU)-desk waarin samen wordt gewerkt met het BLOM, verder worden versterkt. Tenslotte zal de ontwikkeling van het FIU.net, het netwerk voor geautomatiseerde gegevensuitwisseling tussen de meldpunten in de EU-lidstaten, actief worden ondersteund.

Justitie geeft uitvoering aan een viertal wetten en besluiten met betrekking tot integriteit: de Wet Wapens en Munitie (WWM) en de Jachtwet ten behoeve van de beheersing van het legale bezit van wapens en munitie, de Wet op de particuliere beveiliging en recherchebureaus ten behoeve van de toetsing op bekwaamheid en betrouwbaarheid, en het Besluit Buitengewoon Opsporingsambtenaar (BBO) voor de verlening van opsporingsbevoegdheid.

Prestatiegegevens

* Op 1 januari 2003 gaat het NFI materieel over naar de systematiek en werkwijze zoals is ontwikkeld voor het baten-lastenstelsel. Vanaf dat moment zal verantwoording worden afgelegd over de afgesproken baten-lastendienstproducten en niet langer over het aantal onderzoeksaanvragen en/of laboratoriumonderzoeken. De normen voor de prestatie-indicatoren «kostprijs» en «gerealiseerde aanvragen» worden in de loop van 2002 ontwikkeld en zijn nu nog niet bekend.

** Als de Wet Bijzondere opsporingsdiensten in werking zal treden dan vallen de opsporingsambtenaren in dienst bij de AID, FIOD-ECD, SIOD en VROM-IOD niet meer onder de regeling BOA en zal het aantal verzoeken BOA dalen met 440 aanvragen per jaar.

Evaluatieonderzoek

In opdracht van Justitie wordt thans een nulmeting uitgevoerd door onderzoekers van de Rijksuniversiteit Leiden (RUL) om inzicht te geven in de rol en effectiviteit van DNA-onderzoek en de werkprocessen rond DNA-onderzoek in de strafrechtsketen gezien de nieuwe wet van 1 november 2001. Met behulp van de indicatoren die in de nulmeting worden benoemd, wordt in 2004 een vervolgmeting uitgevoerd.

Het voorstel van Wet DNA-onderzoek bij veroordeelden zal ertoe leiden dat het aantal DNA-profielen in de DNA-databank nog sterker zal toenemen. Mocht dit wetsvoorstel op 1 januari 2004 in werking treden, dan zullen naar schatting in 2004 ongeveer 11 000 DNA-profielen van personen worden opgenomen die na 1 januari 2004 worden veroordeeld voor een in die wet aangewezen gewelds- of zedenmisdrijf. De verwachting is dat het aantal veroordeelden in 2005 8 000 zal zijn, in 2006 7 000 en in 2007 en volgende jaren 6 000. Bij deze schatting is uitgegaan van het aantal veroordeelden in 2000. In deze schatting is er verder van uitgegaan dat het aantal veroordeelden van wie in het kader van het voorbereidend onderzoek al celmateriaal voor DNA-onderzoek is afgenomen, in de loop van de jaren zal groeien als gevolg van de verruiming van de mogelijkheden tot het afnemen van celmateriaal bij verdachten die wet van 5 juli 2001 (TK, 28 072, nrs. 1 t/m 3) biedt. Verder is in de schatting het aantal veroordeelden verdisconteerd dat opnieuw in aanraking komt met justitie. Van degenen van wie reeds een DNA-profiel is verwerkt, behoeft ingevolge het voorstel van Wet DNA-onderzoek bij veroordeelden niet nog eens een DNA-profiel te worden vastgesteld. Verder zal het wetsvoorstel tot gevolg hebben dat in 2004 eenmalig 5 550 DNA-profielen in de DNA-databank worden opgenomen van personen die op het tijdstip van inwerkingtreding van dat wetsvoorstel reeds zijn veroordeeld tot een vrijheidsbenemende straf of maatregel voor een aangewezen gewelds- of zedendelict en deze sanctie ondergaan of nog moeten ondergaan. Deze schatting is gebaseerd op de raming van de dagbezetting over het jaar 2000 in penitentiaire inrichtingen, tbs-klinieken en justitiële jeugdinrichtingen voor de aangewezen gewelds- en zedenmisdrijven. De hierboven genoemde cijfers laten zien dat de DNA-databank nog dit decennium in een fors tempo zal worden gevuld.

Indien daarvoor toereikende informatie beschikbaar is, zal een jaar na de inwerkingtreding van de wet DNA-veroordeelden een evaluatie plaatsvinden van de aantallen veroordeelden waarvan bij de berekening is uitgegaan, evenals van de kosten die aan de DNA-onderzoeken zijn verbonden.

Via periodieke enquêtes zal evaluatieonderzoek plaatsvinden naar de mate van bruikbaarheid van het uitgevoerde onderzoek ten behoeve van de strafrechtsketen. Omdat de systematiek hiervoor nog ontwikkeld moet worden wordt deze indicator daarom vooralsnog opgenomen in de groeiparagraaf.

De Wet op de particuliere beveiliging en recherchebureaus is in 2002 en 2003 onderwerp van evaluatie. Het BBO zal in 2003 nog nader te ontwikkelen maatregelen implementeren van de evaluatie uit 2002.

De Jachtwet is in 2002 overgegaan in de Flora en Faunawet. Hiervoor dienen nog evaluatieafspraken gemaakt te worden.

Groeiparagraaf

Een tweetal ontwikkelingen is in het bijzonder van belang bij de verdere uitwerking van de prestatiegegevens en -indicatoren behorend bij de operationele doelstelling.

Allereerst is door het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatie Centrum (WODC) onderzoek gedaan, aan de hand waarvan thans een nulmeting naar DNA-onderzoek in strafzaken wordt verricht. Het rapport dat in het najaar van 2002 uitkomt, levert naar verwachting belangrijke indicatoren aan de hand waarvan het effect van de nieuwe wetgeving voor DNA-onderzoek in strafzaken kan worden gemeten. In 2004 zal een vervolgonderzoek worden uitgevoerd.

Ten tweede is de omvorming van het NFI per 1 januari 2004 tot een baten-lastendienst van belang. Door de afkondiging van het moratorium op instelling van nieuwe baten-lastendiensten is de formele overgang naar een baten-lastendienst uitgesteld tot 1 januari 2004. Ter voorbereiding op de formele overgang wordt 2003 gezien als een proefdraai-jaar. Vanaf 1 januari 2003 zal daarom verantwoording worden afgelegd over de afgesproken baten-lastendienstproducten gerubriceerd naar de kerntaken forensisch onderzoek, Research & Development (R&D), en kennis en expertise, en niet meer over het aantal onderzoeksaanvragen en/of laboratoriumonderzoeken. De normen voor de prestatie-indicatoren «kostprijs» en «gerealiseerde aanvragen» worden in de loop van 2002 ontwikkeld; de kostprijs per product is voorlopig een gemiddelde rekenprijs ad € 402 en zal in het voor 2003 af te sluiten convenant tussen het NFI en de opdrachtgever worden opgenomen. De gemiddelde doorlooptijd vervalt vanaf 2003. De norm voor het percentage van het aantal aanvragen dat daadwerkelijk binnen de afgesproken tijd geleverd zal worden moet nog met de opdrachtgever worden afgesproken en zal in het voor 2003 af te sluiten convenant worden opgenomen.

De systematiek voor het meten van de «bruikbaarheid van het uitgevoerde onderzoek» ten behoeve van de strafrechtketen (via periodieke enquêtes) zal in 2003 ontwikkeld worden.

Voor het CIOT en het meldpunt MOT zullen de resultaten liggen in de wijze waarop derden met deze systemen omgaan. Het streven is dat in 2003 alle opsporingsinstanties gebruik maken van het CIOT als intermediaire instantie bij de gegevensuitwisseling tussen opsporingsinstantie en aanbieders van telecommunicatie. Het meldpunt MOT zal in 2003 werken aan een prestatie-indicator die gebaseerd wordt op een kwalitatief betere melding. Beoogd wordt om door herformulering van de criteria voor de bepaling dat tot melding moet worden overgegaan het aantal ongebruikelijke transacties die daadwerkelijk tot meer verdachte transacties leiden, te laten groeien.

Operationele doelstelling 3.3.3

Kwalitatief goede beleids- en uitvoeringskaders ten behoeve van opsporing van strafbaar gedrag dienen de bevordering van de naleving van het recht en het nemen van initiatieven op het terrein van ordenings- en strafrecht ter bevordering van de naleving van wet- en regelgeving te vergroten.

Opsporing van strafbare feiten en de naleving van wetten behoeven altijd een actieve stimulans. Het ministerie van Justitie heeft daarin de taak om het uitvoerende instanties mogelijk te maken hun werk wettelijk verankerd, doelmatig en doeltreffend uit te voeren. Daarvoor worden wetten gemaakt, uitvoeringskaders ontwikkeld en naleving bevorderd. Deze doelstellingen zijn op de onderstaande wijze voor het komende begrotingsjaar nader ingevuld.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Instrumenten

Schiphol

Op Schiphol is een onduldbare situatie ontstaan met betrekking tot de controle en opsporing van drugskoeriers. De gestaag toenemende stroom (w.o. drugskoeriers) heeft er toe geleid dat de grens in de verwerking van de zaken in de strafrechtelijke keten is bereikt. De gang van zaken rondom een aantal drugstransporten in december 2001 is een belangrijke stimulans geweest om het Plan van Aanpak drugssmokkel Schiphol op te stellen (TK, 28 192). De maatregelen die hierin zijn opgenomen, betreffen deels een versnelling van reeds in gang gezet beleid en voor een ander deel nieuwe maatregelen, gericht op bestrijding van de ongewenste situatie op Schiphol.

Justitie zal daarbij de bestaande twee-sporenaanpak nader intensiveren waarbij:

1. in het eerste spoor extra maatregelen worden getroffen om te voorkomen dat de drugstransporten naar Nederland plaatsvinden. Bestrijding aan de bron begint met bestrijding van de criminele organisaties die zich wereldwijd bezig houden met de distributie van drugs, onder andere via Schiphol. Het inzicht in het achterliggende criminele netwerk is thans onvoldoende. Het is noodzakelijk te investeren in onderzoek naar dit netwerk en de ronselaars.

2. in het tweede spoor extra maatregelen worden getroffen, die er toe leiden dat aangetroffen drugs in beslag worden genomen en dat adequate justitiële interventies volgen jegens de drugskoeriers.

Concreet houdt dit in:

• Versterking Schipholteam (Douane/Koninklijke Marechaussee);

• Versterking OM;

• Versterking ZM;

• Uitbreiding celcapaciteit (voor de ministeries van Justitie en Defensie);

• Keteneffecten (medische verzorging, vervoer verdachten, tolken en rechtsbijstand).

Het effect van deze maatregelen kan worden afgemeten aan het structureel afnemen van de toestroom van drugskoeriers naar Schiphol. De Tweede Kamer wordt periodiek over de voortgang gerapporteerd.

Voor de uitvoering van het plan van aanpak is in 2003 een bedrag van € 83 miljoen beschikbaar.

Handhaven op Niveau

In de tweede helft van het jaar 2000 is het programma «Handhaven op Niveau» (HON) gestart. De invoering van het programma is in eerste aanleg gericht op de ontwikkeling van zogenaamde «best practices» met betrekking tot handhaving op een twaalftal verschillende beleidsterreinen (o.m. prostitutie, leerplicht, buitengebied). Daartoe zijn deelprojecten gestart die zich in verschillende stadia van ontwikkeling bevinden. Deze deelprojecten zijn, conform het kabinetsstandpunt «HON» en de opdracht aan de stuurgroep, gericht op de werkvloer van de handhaving en op het niveau daar direct boven. De ontwikkeling van best practices zal in 2003 worden voortgezet.

Na de brand in Volendam heeft de stuurgroep de tweede programmalijn van het actieprogramma «HON», die van het «Programmatisch Handhaven» gestart. Dit begrip krijgt steeds meer aandacht. De activiteiten in dit kader (congressen, workshops, publicaties etc.) zullen in 2003 verder worden uitgebouwd.

Verbetering planmatige aanpak handhaving bij het Rijk

Vanuit de verantwoordelijkheid van de minister van Justitie voor de kwaliteit van de rechtshandhaving is het project «Rijk aan Handhaving» gestart. Dit project beoogt de handhaving van ordeningswetgeving bij het Rijk te verbeteren door het opstellen van handhavingsplannen voor beleidsterreinen waarbij veiligheid in het geding is. Dit project loopt af in 2004. Op dat het moment zullen de volgende producten aan de Tweede Kamer voorgelegd worden:

• Een lijst van indicatoren wanneer een handhavingsplan dient te worden opgesteld;

• Een checklist met elementen waaruit een handhavingsplan dient te bestaan;

• Een procedure voor de ontwikkeling en vaststelling van een handhavingsplan;

• Een handhavingsplan per departement op een beleidsterrein waar veiligheid in het geding is.

Bestrijding racisme en discriminatie

Justitie wil dat de aandacht voor de bestrijding van racisme en discriminatie hoog blijft. Om dat doel te bereiken werkt Justitie samen met de politie, het ministerie van BZK en met de verschillende non-gouvernementele organisaties op het terrein van de racismebestrijding, waaronder het Landelijk Bureau ter bestrijding van Racisme (LBR) en het Meldpunt Discriminatie Internet (MDI).

• Het LBR is een drijvende kracht achter de preventie en voorlichting op het terrein van racisme. Aan het LBR wordt dan ook in 2003 subsidie toegekend.

• Ten behoeve van de aanpak van discriminatoire uitingen via het internet ontvangt het MDI subsidie vanuit Justitie.

Door middel van een adequate strafrechtelijke reactie en door het stimuleren van activiteiten op het terrein van preventie, voorlichting en bemiddeling wil Justitie samen met het OM discriminatie en racisme terugdringen.

Verkeershandhaving

De samenwerking tussen de bestuurlijke en strafrechtelijke verkeershandhaving behoeft versterking. Daartoe worden in drie pilots, in de provincies Zeeland, Utrecht en in het Kaderwetgebied Utrecht, «best practices» ontwikkeld. De «best-practices» laten zien hoe de samenwerking tussen de bestuurlijke en de strafrechtelijke kolom op verkeersgebied verbeterd kan worden. Waar nu nog onvoldoende samen aan de verkeershandhaving wordt gedaan moeten deze pilots een voorbeeld voor het gehele land worden. De pilots starten medio 2002 en hebben een looptijd van twee jaar. De gereserveerde financiële middelen zijn bestemd voor de bekostiging van projectbegeleiding van de pilots.

Vergroting van de kwaliteit van de recherche

Ten behoeve van de verhoging van de pakkans en het ophelderingspercentage is het noodzakelijk te investeren in de kwaliteit van de opsporing. De ministeries van BZK en Justitie hebben een samenhangend pakket van maatregelen voorbereid. De Justitiële maatregelen richten zich op de kwalitatieve verbetering van het management op de plaats van het delict, uitbreiding van het NFI, het ontwikkelen van een landelijke sporendatabank, het doorontwikkelen en professionaliseren van de Cybercrime en financieel rechercheren. Tenslotte betreft dit het stimuleren van innovatieve technologische toepassingen ten behoeve van de opsporing.

Landelijke georganiseerde recherche

Op het gebied van de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit is de implementatie van de nota «Landelijke en bovenregionale recherche» (TK, 28 250, nrs. 1–2) van groot belang. De in 2002 ingezette wijziging van de beheersmatige structuur van de zeven kernteams en de bovenregionale rechercheteams (BRT's), alsmede de wijziging op het gebied van de aansturing, zal in de eerste helft van 2003 worden afgerond. Dat betekent dat de landelijke driehoek aan de kernteams onderzoeken en aandachtsgebieden toewijst. Binnen de BRT's wordt ook het taakveld van de interregionale fraudeteams, bestrijding van de horizontale fraude, ondergebracht.

De landelijke driehoek zal in 2003 voor het eerst een landelijke criminaliteitsbeeldanalyse laten verschijnen. Daarmee kan beter worden bepaald welke problemen het eerst moeten worden aangepakt. De combinatie van dat landelijke beeld en de nieuwe wijze van aansturing van de landelijke opsporingscapaciteit zal leiden tot een meer gerichte en flexibeler aanpak van de zware georganiseerde criminaliteit.

Criminaliteitsbestrijding

In het Strategisch Akkoord (SA) is criminaliteitsbestrijding als één van de speerpunten opgenomen. Geconstateerd wordt dat het niveau van rechtshandhaving geen gelijke tred heeft gehouden met de ontwikkelingen in de criminaliteit en de vraag vanuit de samenleving naar veiligheid. Justitie zal op korte termijn concrete maatregelen gaan nemen.

Burgerluchtvaart

In Nederland is de minister van Justitie voor de beveiliging van de burgerluchtvaart eerstverantwoordelijk. Het gaat hier om maatregelen die de burgerluchtvaart moet beveiligen tegen terroristische aanslagen.

Thans wordt onderzocht op welke manier het toezicht op transparante wijze als een zelfstandige taak naast de beleidsvormende taak kan worden ingericht. De inspectie van het beleid van de burgerluchtvaart heeft tot doel toetsing en evaluatie van het gehele beleid ter zake, inclusief de uitvoering daarvan. Het is uitdrukkelijk de bedoeling hierover een onafhankelijk oordeel te verkrijgen. Dat oordeel kan tevens dienen als «feedback» op de beleidsvoering.

Volumegegevens

Evaluatieonderzoek

Het programma HON zal succesvol blijken te zijn geweest als de diverse beoogde best practices daadwerkelijk zijn ontstaan en een evaluatie van het onderdeel Programmatisch Handhaven het beoogde succes van dit programma zal aantonen. In 2001 is een nulmeting verricht naar de effecten van het werk van de stuurgroep HON. Deze zal ieder jaar worden herhaald, tot en met 2005.

De pilots op het terrein van de verkeershandhaving zullen eveneens na afloop worden geëvalueerd.

Groeiparagraaf

In 2003 zal Justitie prestatie-indicatoren ontwikkelen die de voortgang van de verschillende voornemens zichtbaar maken. Om de tijdigheid en effectiviteit van de justitiële reactie te bevorderen wordt de komende vijf jaar de capaciteit van de volgende organisaties uitgebreid: het OM, de Rechterlijke Macht (RM), de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), de reclassering, het NFI, het CJIB, de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK), de gefinancierde rechtsbijstand en het SGM. Daarnaast wordt ingezet op het terugbrengen van de doorlooptijden binnen de Justitieketen. Gestreefd wordt de gemiddelde doorlooptijd in strafzaken van thans gemiddeld acht maanden in een periode van vijf jaar terug te brengen naar zes maanden.

De effectiviteit van de justitiële reactie wordt voorts vergroot door een verbetering van de informatiepositie over de keten. Het kabinet streeft er in dit verband naar de informatievoorziening over onderwerpen en beleidsthema's die de keten als geheel raken te versterken. Daarnaast wordt de samenwerking van Justitieorganisaties met andere partijen, zoals politie, gemeenten en maatschappelijk organisaties, op lokaal niveau versterkt (arrondissementale samenwerking, Justitie in de Buurt/OM-front-offices, «Communities that care», Intensieve Trajectbegeleiding (ITB), etc.).

In de begroting 2004 zullen naar verwachting prestatie-indicatoren operationeel zijn voor het thema «Vergroting van de kwaliteit van de recherche».

Operationele doelstelling 3.3.4

Het verzorgen van adequate aansluiting van Nederlands beleid en regelgeving daar waar het de rechtshandhaving betreft op de relevante internationale ontwikkelingen.

In de bilaterale relaties met (omringende) EU-Lidstaten zal de voortdurende strijd tegen de georganiseerde criminaliteit centraal staan. In dat kader zullen deze relaties ook verder worden geïntensiveerd. Zodra de daarvoor noodzakelijke verdragen dan wel verdragswijzigingen in werking zijn getreden, zal deelname van Nederlandse opsporingsinstanties aan multilaterale gezamenlijke onderzoeksteams met assistentie van Europol worden bevorderd.

Europol

Nederland zal zich in dit kader ook inspannen om een maximale bijdrage te leveren aan het verder verbeteren van het functioneren van Europol onder andere als leverancier van kwalitatief hoogstaande criminele analyses. In de eerste plaats zal verder worden gewerkt aan de ontwikkeling van een systeem ten behoeve van informatievoorziening van Nederlandse opsporingsinstanties aan Europol. In de tweede plaats zal Nederland in het verband van de EU-Multidisciplinaire Werkgroep Georganiseerde criminaliteit een bijdrage leveren aan een door deze werkgroep geïnitieerd project dat zich richt op het verder verbeteren van de methodologie waarmee de aard, omvang en de te verwachten ontwikkelingen met betrekking tot de georganiseerde criminaliteit in Europees verband worden gemeten en beschreven.

Eurojust

Nederland zal in 2003 de inrichting van Eurojust als nieuwe Europese organisatie in Den Haag verder ondersteunen. Dit orgaan zal een belangrijke rol moeten gaan spelen bij de coördinatie van de vervolging van de georganiseerde criminaliteit binnen de EU. Nederland zal niet alleen zijn verantwoordelijkheid als gastland nemen door de noodzakelijke huisvestings- en organisatorische voorzieningen te treffen waardoor Eurojust kan functioneren. Nederland zal ook bijdragen aan de versterking van de bijdrage die Eurojust kan leveren aan de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit. Daarin zal ook plaats zijn voor het nader gestalte geven aan de relatie tussen Eurojust en Europol, en tussen Eurojust en het Europees Justitieel Netwerk.

Kaderbesluiten/MoU's/bilaterale samenwerking

Ook zal naar verwachting het aantal kaderbesluiten van de EU inzake de wederzijdse erkenning van buitenlandse rechterlijke beslissingen in 2003 worden uitgebreid. Dit zijn besluiten die de werking van nationale rechterlijke beslissingen uitbreiden tot het gehele grondgebied van de EU. Overwogen wordt om met België en Duitsland bilaterale verdragen af te sluiten op het terrein van de politiesamenwerking teneinde de in 2002 geïnventariseerde knelpunten op het terrein van deze samenwerking op te lossen. Deze verdragen zullen in eerste instantie gericht zijn op het oplossen van knelpunten in de grensstreek. Zij zullen echter ook een bredere scope kunnen krijgen en zich kunnen richten op de het gehele terrein van de samenwerking met beide landen bij de opsporing van strafbare feiten.

Ook de bilaterale samenwerking met het Verenigd Koninkrijk (VK) en Spanje zal in 2003 naar verwachting verder kunnen worden uitgebouwd. Voor wat betreft Spanje zou die samenwerking zich met name moeten richten op de stromen illegale drugs afkomstig uit Zuid-Amerika.

Internationaal Strafhof

Ook de inwerkingtreding van het Statuut tot oprichting van het Internationaal Strafhof (ISH) vergt aandacht teneinde een goede samenwerking tussen dit instituut en de Nederlandse autoriteiten te kunnen garanderen. Samen met de in Nederland betrokken partijen zal hierin uiterlijk in 2003 worden voorzien.

Europese Officier van Justitie

Nederland zal een constructieve bijdrage leveren aan de verdere discussie over het voorstel van de Europese Commissie (EC) inzake de strafrechtelijke bescherming van de financiële belangen van de EU en de instelling van een Europese Officier van Justitie, zoals dat is gepresenteerd in het eind 2001 verschenen «Groenboek». De uitgangspunten die de regering in deze discussie zal hanteren, zijn neergelegd in het regeringsstandpunt dat op 1 mei 2002 aan het parlement is gezonden.

Internationale Rechtshulp Centra

De toepassing van zowel bestaande als nieuwe verdragen en de nakoming door de Nederlandse autoriteiten van de verdragsverplichtingen zal worden gevolgd. Door de verbeterde inrichting van de internationale rechtshulpketen in Nederland onder andere door de oprichting van het landelijk netwerk van Internationale Rechtshulp Centra (IRC's) en de ondersteuning vanuit het landelijk registratiesysteem voor rechtshulpverzoeken (Luris) is de mogelijkheid tot toezicht op de uitvoering van de verdragen beter geworden. Met het in gebruik nemen van Luris II in 2002 zijn de mogelijkheden op het verkrijgen van meer inzicht in aard en omvang van rechtshulpverzoeken en de prestaties van politie en het OM op dit vlak aanzienlijk verbeterd. Al in 2003 moet het inzicht zodanig zijn dat op basis hiervan de begroting en jaarplannen van 2004 kunnen worden opgesteld. Pas in 2004, als Luris een geheel kalenderjaar in gebruik is, zullen de rapportages uit het systeem prestatiegegevens voor alle ketenpartners afzonderlijk en Nederland als geheel kunnen worden gegenereerd. Voorts is in dit verband de nota Landelijke en Bovenregionale recherche van de ministers van BZK en van Justitie van belang, waarin organisatorische voorzieningen zijn opgenomen over de aansluiting van de IRC's bij de regiokorpsen en het KLPD.

Phare-programma's

Het ministerie van Justitie heeft in de afgelopen jaren bijgedragen aan de uitvoering van de door de EC gefinancierde multilaterale zogenaamde Phare-programma's. Deze programma's hebben tot doel om de tot de Unie toetredende landen in Middenen Oost Europa vertrouwd te maken met het acquis van de EU op het terrein van politie en justitie. In het licht van de nu snel naderende toetreding zal de daadwerkelijke (bilaterale) operationele samenwerking meer aandacht krijgen. Dit laatste geldt overigens ook voor landen die niet bij deze groep toetreders horen, zoals Turkije en de Russische Federatie. Criminele groepen uit deze landen manifesteren zich immers ook in Nederland.

Drugsproblematiek

De afgelopen jaren heeft de regering veel geïnvesteerd in het terugdringen van de grootschalige productie van XTC en de bedrijfsmatige teelt van cannabis. Deze handhavingsinspanningen zullen in 2003 doorgaan.

Uit velerlei rapportages van nationale en internationale diensten komt te zeer een beeld naar voren van Nederland als draaischijf op het gebied van de illegale drugsproductie en (transito)handel in de Europese regio. Ook blijken zich velerlei negatieve maatschappelijke en criminele neveneffecten voor te doen als gevolg van deze drugsactiviteiten. Dit vraagt om een samenhangende benadering van deze criminaliteitsproblematiek. Daartoe zal op een geïntegreerde wijze een ex-ante evaluatietoets worden uitgevoerd met betrekking tot de aard en omvang van de drugsproblematiek en de neveneffecten ervan, de strategie(ën) om deze problematiek aan te pakken en de inspanningen en capaciteiten die nodig zijn om tot een proportionele en effectieve handhaving te kunnen komen.

Doping

De bestrijding van doping vormt een aandachtspunt. Doping is nauw met de sport verweven, maar kent daarnaast maatschappelijke componenten die breder gaan dan de sport alleen. Met betrekking tot dopinggebruik voert Nederland een non-interventie beleid, waarbij de verantwoordelijkheid voor de aanpak van het fenomeen hoofdzakelijk bij de sportsector zelf gelaten wordt. Op bezit, productie van en handel in dopinggeduide middelen zijn verschillende wettelijke regimes van toepassing. Gezien de aard en omvang van de handel in dopinggeduide middelen en de veronderstelde groei van het aantal in omloop zijnde vervalste preparaten, wordt een actiever overheids- en justitieel optreden wenselijk en mogelijk geacht. Het OM pakt in nauwe samenwerking met o.a. de Inspectie voor de Gezondheidszorg dopingzaken op die tot strafrechtelijke vervolging kunnen leiden.

Internationaal drugsbeleid: EU-actieplan drugs

De nationale en de internationale dimensie van het drugsbeleid hangen nauw met elkaar samen. In internationaal verband (EU, VN en in combinatie met belangrijke Europese partners) neemt Justitie actief deel aan drugsoverleggen. In EU verband is bijvoorbeeld de uitvoering van het EU actieplan drugs 2000 – 2004 van belang voor Justitie. Daaraan zal verder worden gewerkt. Een geloofwaardige handhaving kan niet om het gegeven van een schijnbaar gegroeide acceptatie van het gebruik van cannabis heen. Dit speelt zowel in Nederland als in andere Europese landen.

In internationaal verband zal Justitie ook actief overleggen over de lopende acties en vormen van beleidsmatige en operationele samenwerking. Het instrument van het gemeenschappelijke onderzoeksteam zal na ratificatie van het Europees Rechtshulpverdrag (art. 13) worden ingezet. Met Frankrijk werd reeds op experimentele basis in enkele drugszaken met parallelle teams gewerkt. Verder zal over de eigen – te ontwikkelen handhavingstrategie inzake drugs met andere landen worden gesproken, in het bijzonder met onze buurlanden en Frankrijk. Ook de inbreng van Europol wordt daarbij bezien. Van groot belang is de verdere uitwerking van het EU-kaderbesluit Illegale Drugshandel.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Instrumenten

• Algemene regelgeving: verdragen, verdragswijzigingen, kaderbesluiten van de EU, wetswijzigingen en uitvoeringsregelingen;

• Overleg: werkgroepen in de EU met name inzake Europol, de Georganiseerde Criminaliteit, politie samenwerking en justitiële samenwerking, bilaterale overleggen en nationale werkgroepen en voorlichtingsbijeenkomsten;

• Europol: criminele analyses, een systeem voor informatieoverdracht van Nederlandse opsporingsinstanties aan Europol;

• FI: het FIU-net;

• ISH: het Statuut van het ISH, wet en uitvoeringsregeling;

• IRC's: het landelijk netwerk van IRC's en de NCB en Landelijke en Bovenregionale recherche;

• Relaties met EU-toetreders: Multi-laterale Phare projecten;

• Drugsproblematiek: drugsanalyses van aard en omvang; uitvoeren van de XTC-nota in samenwerkingsverband met diverse ministeries en uitvoerende organisaties, ontwikkelen van een plan voor de uitvoering en prioriteiten in het justitieel drugsbeleid;

• Doping: wettelijke regimes;

• Internationaal drugsbeleid: internationale overleggen met betrekking tot drugs(beleid);

• Voorbereidingen treffen voor het Nederlandse voorzitterschap in 2004.

Prestatiegegevens

Eind 2003 zullen afspraken zijn gemaakt met België en Duitsland over de wijze waarop de gezamenlijk geconstateerde knelpunten kunnen worden opgelost. Deze zullen hun weerslag krijgen in vastgestelde procedures en/of in een MoU of bilateraal verdrag.

• De samenwerking tussen Nederland en het International Criminal Court (ICC) zal in een handleiding ten behoeve van OM en politie worden beschreven;

• Het OM en politie zullen erop worden aangesproken dat alle IRC's de opgedragen taken volledig uitvoeren;

• In 2003 zal een aantal multilaterale Phareprojecten ten behoeve van de Landen van Midden- en Oost-Europa (LMOE) worden voorbereid en uitgevoerd;

• Met Spanje zal een samenwerkings-MoU worden gesloten.

Beleidsevaluatieonderzoek

De werkzaamheden van alle bij de XTC-nota betrokken organisaties en ministeries worden jaarlijks geëvalueerd. Daarnaast wordt een Voortgangsrapportage Drugbeleid jaarlijks aan de Tweede Kamer worden aangeboden.

Groeiparagraaf

In de loop van 2003 zal op basis van de managementrapportages in Luris II de eerste inzichten beschikbaar komen van de wijze waarop het OM en politie in het algemeen en de IRC's in het bijzonder de internationale verdragsverplichtingen tot uitvoering van rechtshulpverzoeken nakomen. Op basis van deze informatie zullen in 2003 concretere prestatie-indicatoren worden geformuleerd voor de jaren daarna.

Beleidsartikel 3.4 Jeugdbescherming

Eén van de functies van het recht is het beschermen van de zwakkeren in de samenleving. Het ministerie van Justitie heeft bij die bescherming een bijzondere, want naast een voorwaarden scheppende ook een direct uitvoerende, verantwoordelijkheid ten aanzien van de rechten van het kind.

Beleidsdoelstelling 3.4

Het waarborgen van de rechten van het kind bij een (dreigende) schending van diens ontwikkeling en het bevorderen van een samenhangende strafrechtelijke en pedagogische aanpak van de minderjarige, nadat deze zich schuldig heeft gemaakt aan strafwaardig gedrag.

Bij het waarborgen van de rechten van het kind zijn twee wezenlijk verschillende invalshoeken te onderscheiden. In de eerste plaats is er de situatie waarin het kind geschaad wordt of dreigt te worden door omstandigheden in zijn of haar omgeving. Justitie heeft dan een aantal wettelijke verplichtingen en bevoegdheden om in te grijpen. De andere invalshoek is die van de minderjarige als pleger van strafbare feiten, al dan niet onder invloed van de omgeving. Justitie heeft in die situatie, vanuit zijn verantwoordelijkheid om te reageren op die feiten, de plicht om dat zodanig te doen dat het de ontwikkeling van het kind bevordert, of tenminste niet schaadt.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Budgetflexibiliteit bedragen x € 1 000

Groeiparagraaf

In de begroting voor 2003 zijn de samenhangende onderdelen van dezelfde Justitiële keten onder één beleidsartikel gebracht. Dit heeft geleid tot een tekstuele aanpassing waarbij de twee operationele doelstellingen betreffende de werkzaamheden van de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK), (operationele doelstellingen 3.4.1 en 5.1.6 in de begroting over het jaar 2002) en de operationele doelstellingen betreffende de activiteiten van de Gezinsvoogdij-instellingen, te weten (gezins)voogdij en jeugdreclassering (operationele doelstellingen 3.4.2 en 5.1.7 in de begroting over het jaar 2002) samen zijn ondergebracht bij het beleidsartikel Jeugdbescherming. In vergelijking met de begroting 2002 is de onderhavige beleidsdoelstelling uitgebreid met de toevoeging: het bevorderen van een samenhangende strafrechtelijke en pedagogische aanpak van de minderjarige. De intentie is om voor de begroting van 2004 te groeien naar operationele doelstellingen waarin duidelijk het te bereiken maatschappelijk effect en de doelgroep staat aangegeven. Vooruitlopend op deze verbeteringen zijn voor de begroting van 2003 de operationele doelstellingen van 2002 reeds aangescherpt.

Operationele doelstelling 3.4.1

Vanuit een pedagogische invalshoek efficiënt en kwalitatief goed rekwestreren van maatregelen van kinderbescherming en adviseren van Justitiële autoriteiten inzake beslissingen over kinderen in civiele aangelegenheden.

Bescherming van minderjarigen tegen schadelijke invloeden in hun omgeving vindt in belangrijke mate plaats via maatregelen van kinderbescherming. Omdat de overheid zich niet lichtzinnig mag mengen in het privé-leven van mensen, doet de RvdK, in het geval het vermoeden bestaat dat er sprake is van een bedreigende situatie voor het kind, onderzoek. Op basis daarvan vraagt de RvdK zo nodig aan de rechter om een maatregel van kinderbescherming. Bij andere beslissingen van justitiële autoriteiten, bijvoorbeeld inzake gezag en omgang, maar ook omtrent geslachtsnaamwijziging van een minderjarige of adoptie, draagt de RvdK bij aan de waarborging van de rechten van het kind door die autoriteiten te adviseren eveneens op basis van onderzoek. Dit dient op een kwalitatief goede wijze binnen een zo kort mogelijke tijd te gebeuren.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Prestatiegegevens

Figuur 1: Zaken Raad van de Kinderbescherming

Toelichting: de totale doorlooptijden van een onderzoek bestaan uit meldingstijd, wachttijd, onderzoekstijd en administratieve afronding.

Bij inmenging in het privé-leven door Justitie moet de cliënt weten wat hij kan verwachten en hoe lang deze bemoeienis gaat duren. Belangrijke begrippen hierbij zijn efficiëntie, kwaliteit, maar ook kenbaarheid voor de cliënt. Per categorie onderzoek zijn normen vastgesteld voor de doorlooptijd. De wachttijd is hierbij een onderdeel. Het aantal zaken dat binnen deze norm wordt afgedaan dient zo hoog mogelijk te zijn. Het streven is om over drie jaar 75% van de civiele zaken binnen de genormeerde doorlooptijd af te ronden. Bij het vaststellen van deze streefwaarden is rekening gehouden met de huidige situatie en externe factoren die de doorlooptijd negatief kunnen beïnvloeden, zoals beschikbaarheid van externe deskundigen, tolken en de medewerking van de cliënt. De RvdK hanteert voor zijn onderzoeken een vaste caseload en kostprijs. Voor beschermingszaken is de caseload 25,5 per fte, voor scheiding en omgang 36,4 zaken per fte en voor adoptie en naamswijziging 75 zaken per fte. De kwaliteit van onderzoeken van de RvdK mag niet ten koste gaan van het streven naar kortere doorlooptijden. Het streven is het percentage klachten per categorie zaak zo laag mogelijk te houden. Jaarlijks wordt een analyse gemaakt van de klachten over de RvdK. Deze analyse is openbaar.

Evaluatieonderzoek

De RvdK voert tweejaarlijks een onderzoek uit naar de mate van klanttevredenheid. In 2002 wordt een kwaliteitsonderzoek uitgevoerd naar de uitvoeringspraktijk in scheidings- en omgangszaken. De overige categorieën zaken zullen in de daarop volgende jaren geëvalueerd worden. Met betrekking tot adoptieonderzoeken zal in 2002 en 2003 een doorlichting plaatsvinden in de gehele adoptieketen.

In het jaar 2006 zal een evaluatieonderzoek plaatsvinden naar de doelmatigheid van de beleids- en uitvoeringskaders opgesteld door het ministerie van Justitie ten behoeve van de RvdK.

Systeem- en resultaatverantwoordelijkheid

De minister van Justitie is resultaatverantwoordelijk.

Groeiparagraaf

In 2002 zal de interne organisatiestructuur van de RvdK aangepast worden. De RvdK heeft dan een hoofdkantoor, 5 directiebureaus en 22 vestigingen met elk een vestigingsmanager. Hierdoor wordt het sturen op productie, doorlooptijden en kwaliteit op vestigingsniveau mogelijk. Dit vormt een aanzet voor de omvorming tot een baten-lastendienst. Deze omvorming tot een baten-lastendienst zal het inzicht in de mate waarin de RvdK efficiënt haar taken uitvoert vergroten.

Operationele doelstelling 3.4.2

Het vanuit een pedagogische invalshoek effectief en kwalitatief goed uitvoeren van de opgelegde maatregelen van jeugdbescherming, te weten de voogdij en de gezinsvoogdij, alsmede het adequaat uitvoeren van (wettelijke) taken met betrekking tot interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering.

Jeugdbescherming

Op basis van een extern onderzoek is een plan van aanpak in voorbereiding gericht op het vanaf 2003 geleidelijk wegwerken van achterstanden bij de interlandelijke adoptie. Het streven is erop gericht dat de benodigde tijd voor het verkrijgen van een beginseltoestemming in 2006 is teruggebracht tot een aanvaardbare tijd.

Interlandelijke adoptie

Uiterlijk in 2006 zullen de achterstanden bij de interlandelijke adoptie zodanig zijn weggewerkt dat de benodigde tijd voor het verkrijgen van beginseltoestemming is teruggebracht tot een aanvaardbare termijn. Dit moet in ieder geval reeds in 2003 leiden tot een verkorting van de wachttijden, bezien vanuit een gelijk blijvend aantal voorgelichte adoptieouders.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Prestatiegegevens

Zoals in de groeiparagraaf onder de beleidsdoelstelling is aangegeven wordt er naar gestreefd om in de begroting 2004 een aangescherpte operationele doelstelling 3.4.2 op te nemen met bijbehorende prestatie-indicatoren. De voorbereidingen voor dit traject zijn inmiddels gestart. In dit licht zijn de gegevens over voogdij, voorlopige voogdij en ondertoezichtstelling in onderstaande tabel wel relevant, maar mogen zij niet zonder meer opgevat worden als prestatiegegevens.

Wat prestatiegegevens op het gebied van de kinderbescherming betreft zijn de resultaten van een aantal wetenschappelijke onderzoeken van belang. Per brief (TK, 28 000 VI, nr. 46) is aangegeven welke acties ondernomen zullen worden naar aanleiding van die bevindingen.

Voorts kan worden opgemerkt dat de Inspectie voor Jeugdbescherming en Jeugdhulpverlening (IJJ) bij individuele gevallen een onderzoek kan uitvoeren naar de handhaving van weten regelgeving. Ook zal deze inspectie in 2003 meer thematische onderzoeken verrichten. De rapportages vormen een informatieve bron ten behoeve van (kwalitatieve) effectmeting en in een aantal gevallen een belangrijk instrument om te komen tot verbeteringen in de uitvoering. In de Voortgangsrapportage Beleidskader Jeugdzorg 2002–2005 is meer uitgebreide informatie opgenomen over de jeugdbescherming.

Figuur 2: Pupillen voogdij- en gezinsvoogdijinstelling

Jeugdbescherming

Het ministerie van Justitie financiert de instellingen voor voogdij en gezinsvoogdij zodat deze hun taken kunnen uitvoeren. In het kader van verbetering van de uitvoering van de ondertoezichtstelling zijn vanaf 2002 structureel extra gelden ter beschikking gesteld voor het verhogen van de contacttijden tussen gezinsvoogd en pupil. In het kader van de p&c-cyclus met de instellingen wordt nagegaan wat de concrete resultaten zijn van de inzet van de extra middelen. Om meer inzicht te verkrijgen of de uitvoering van de maatregel vanuit een pedagogische invalshoek effectief en kwalitatief goed is, is meer kwalitatief en longitudinaal onderzoek nodig. Op grond van het eind 2001 afgeronde onderzoek effectiviteit van de ondertoezichtstelling is een aantal aanbevelingen gedaan (TK, 28 000 VI, nr. 46). In 2003 zal verder worden gewerkt aan een verbetertraject (onder meer betere afspraken met de ketenpartners) om te komen tot een verbetering van de uitvoering van de ondertoezichtstelling (ots).

Daarnaast worden in het najaar van 2002 vier pilots gestart voor kwaliteitsverbetering van de gezinsvoogdij. Gedurende enkele jaren wordt in deze pilots gewerkt aan een inhoudelijke verbetering, onder meer via een lagere gemiddelde caseload (het aantal pupillen per gezinsvoogd) en met gebruikmaking van de in 2001 ontwikkelde methodiekbeschrijving. Het doel van de pilots is het verbeteren van de kwaliteit en effectiviteit van de uitvoering. Op basis van de evaluatie die gelijk op zal lopen met de pilots (2002 – 2004) kan worden bepaald of deze werkwijze leidt tot een betere uitvoering van de maatregel. In het bijzonder wordt gekeken naar een aantal te bereiken doelstellingen als: een kortere gemiddelde duur van de ondertoezichtstelling, een vermindering van het aantal uithuisplaatsingen en de gemiddelde duur van uithuisplaatsing en een toename van cliënttevredenheid en -participatie. In het najaar van 2002 wordt gestart met een vergelijkend onderzoek naar de bedrijfsvoering van de primaire processen gezinsvoogdij. Doel hiervan is om door onderlinge vergelijking te komen tot een meer efficiënte uitvoering van de maatregel, onder meer door de administratieve taken van de gezinsvoogd over te dragen aan andere medewerkers opdat de gezinsvoogd meer tijd heeft voor direct contact met de cliënten. Het Interprovinciaal Overleg (IPO) is nauw bij die trajecten betrokken.

In 2003 zal voorts extra aandacht worden besteed aan de voogdij. Op basis van de uitkomsten van een inventarisatie in het najaar van 2002 van de kwaliteit van de uitvoering en eventuele knelpunten hierbij zal een actieprogramma worden opgezet om te komen tot verdere verbetering van de uitvoering. Speciale aandacht zal worden besteed aan de realisatie van de voorgenomen doelen van de voogdijtrajecten.

Interlandelijke adoptie en kinderontvoeringen

Voor de interlandelijke adoptie zal op basis van de uitkomsten van het in 2002 verrichte onderzoek in 2003, voor zover noodzakelijk, een herziening van de procedure worden doorgevoerd en waar nodig versterkingen worden gerealiseerd. Dit betreft zowel het betrokken onderdeel van het departement als de afdeling Voorlichting en Informatie Adoptie van de Stichting Adoptievoorzieningen (voorheen: Bureau VIA).

Het merendeel van de zes bemiddelingsbureaus voor interlandelijke adoptie (vergunninghouders) zijn nu ISO-gecertificeerd. De komende jaren is de aandacht erop gericht deze certificatie te behouden.

Met betrekking tot de internationale kinderontvoering zijn de komende jaren gericht op handhaving van de kwaliteit van de uitvoering van de verdragen en wet- en regelgeving terzake.

Evaluatieonderzoek

In 2002 is een onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit van de uitvoering van de voogdij.

Afhankelijk van de invoeringsdatum van de Wet op de Jeugdzorg zal naar verwachting in 2007 een evaluatieonderzoek plaatsvinden naar de doelmatigheid van de beleids- en uitvoeringskaders voor de provincies ten aanzien van (gezins)voogdij en jeugdreclassering binnen de Bureaus Jeugdzorg. Gelijktijdig wordt een onderzoek gedaan naar de mate waarin de provincies adequaat gefaciliteerd zijn ten behoeve van de uitvoering van hun taken.

Derdengegevens

Gegevens inzake interlandelijke adoptie betreffen derdengegevens (Stichting Adoptie-voorzieningen).

Systeem- en resultaatverantwoordelijkheid

De minister van Justitie is systeemverantwoordelijk.

Operationele doelstelling 3.4.3

Het effectief en efficiënt uitvoeren van inningstaken op het gebied van wettelijke onderhoudsbijdragen.

Het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen (LBIO) is een incassokantoor dat in opdracht van de ministers van Justitie en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) inningstaken uitvoert op het gebied van wettelijke onderhoudsbijdragen. Het LBIO is een zelfstandig bestuursorgaan. Doelstelling is een optimale uitvoering door het LBIO van de drie verschillende inningstaken. De kernactiviteiten zijn het innen van alimentatiebijdragen en het vaststellen en innen van ouderbijdragen bij de jeugdhulpverlening. De Wet LBIO, het Burgerlijk Wetboek (BW) en de Wet op de Jeugdhulpverlening vormen het wettelijk kader voor het verrichten van de inningstaak. Internationale samenwerking is geregeld in het Verdrag van New York. Op basis van het verdrag kan het LBIO bemiddelen bij de invordering van alimentatie in het buitenland. Het LBIO int ook alimentatie in Nederland op verzoeken vanuit het buitenland en voert daarvoor zo nodig procedures.

Budgettaire gevolgen van het beleid bedragen x € 1 000

Prestatiegegevens