Inhoudsopgave

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (uitgaven/verplichtingen en ontvangsten)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij voor het jaar 2003 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2003. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2003.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2003 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingen baten-lastendiensten)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de baten-lastendienst(en) Bureau Heffingen, LASER, Plantenziektenkundige Dienst en Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees voor het jaar 2003 vastgesteld. Gezien eerdere overleggen met de Tweede Kamer heeft LNV, lopende de voorhangprocedure, de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees reeds als nieuwe baten-lastendienst in de LNV-begroting opgenomen. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel en de paragraaf inzake de baten-lastendiensten.

Het advies van de Raad van State wordt niet openbaar gemaakt op grond van het bepaalde in artikel 25a, derde lid, onder b, van de Wet op de Raad van State.

MEMORIE VAN TOELICHTING

(Deel B): de begrotingstoelichting

LEESWIJZER

De memorie van toelichting van de LNV-begroting 2003 kent de volgende indeling:

– de beleidsagenda

– de beleidsartikelen (1 t/m 9)

– de niet-beleidsartikelen (10 en 11)

– de paragraaf inzake bedrijfsvoering

– de paragraaf inzake baten-lastendiensten

– de verdiepingsbijlage

– de bijlage moties en toezeggingen

Evenals in de begroting 2002 bevat de memorie van toelichting de bijlage Europese geldstromen. Daarin wordt, voor zover relevant voor het Ministerie van LNV, inzicht verschaft in de vertaling van het Europese beleid in nationaal beleid, onze nationale inzet binnen de Europese Unie en de Europese geldstromen die buiten het nationale begrotingsverband lopen. Tot slot is na de bijlage Europese geldstromen een trefwoordenregister, een lijst met afkortingen en het organogram van het ministerie van LNV opgenomen.

In deze leeswijzer wordt een aantal aandachtspunten van algemene aard vermeld.

Algemene groeipad VBTB

Bij de beleidsartikelen wordt ingegaan op de specifieke groeipaden die deze beleidsartikelen betreffen. Ten opzichte van het groeipad van de begroting 2002 zijn er de nodige verbeteringen aangebracht. De aangekondigde beoordeling van de samenhang tussen de verschillende operationele doelstellingen heeft geresulteerd in een andere begrotingsindeling voor een aantal beleidsartikelen. Daarnaast heeft een verdere uitwerking plaatsgevonden van de prestatiegegevens, beleidsinformatie, evaluatieprogrammering en overige elementen in de toelichting. De toezeggingen in het overleg over de Financiële Verantwoording 2001 inzake innovatie en het groene onderwijs worden in het komende jaar geconcretiseerd.

LNV heeft in 2002 een eerste aanzet gemaakt voor een kernset van indicatoren voor duurzame ontwikkeling. Het komende jaar wordt de kernset verder ontwikkeld door ervaring op te doen met benutting binnen de beleidsontwikkeling en met internationale vergelijking van prestatiegegevens.

De programma-uitgaven per operationele doelstelling, zijn in de tabel «Budgettaire gevolgen van beleid», meerjarig uitgesplitst naar beleidsmatig relevante onderwerpen en – indien mogelijk – naar financiële instrumenten, bijdragen aan zbo's, internationale overheden en/of medeoverheden.

Bij de beleidsartikelen is de beleidsevaluatieprogrammering voor de komende jaren weergegeven. Daarbij is als uitgangspunt genomen dat alle operationele doelstellingen minimaal eenmaal per vijf jaar achteraf worden geëvalueerd.

Verantwoordelijkheid LNV

In de afzonderlijke beleidsartikelen wordt ingegaan op de taken en verantwoordelijkheden van de minister van LNV. Het karakter hiervan is afhankelijk van de geformuleerde doelstellingen en streefwaarden bij de beleidsartikelen. De minister van LNV is verantwoordelijk voor de keuze en de opzet van de beleidsinstrumenten die voor het realiseren van de doelstellingen worden ingezet. Voor de inzet en de werking van de beleidsinstrumenten in een bepaald begrotingsjaar bestaat er een resultaatsverantwoordelijkheid. Dit zelfde geldt voor het uitvoeren van EU-regelgeving en het uitoefenen van bevoegdheden op de wijze en de momenten waarop de nationale wetgeving die voorschrijft. Als voorbeeld voor dit laatste kan dienen, de veterinaire controle bij de invoer van dieren aan de EU-buitengrens, respectievelijk het nemen van maatregelen bij een uitbraak van een besmettelijke dierziekte.

Forfaitaire herberekening cijfers voor 2001

Als gevolg van de nieuwe artikelindeling die met ingang van 2002 wordt gehanteerd zijn ter wille van de vergelijkbaarheid in de tabellen bij de beleidsartikelen inzake Budgettaire gevolgen van beleid de cijfers voor het jaar 2001 herrekend naar de nieuwe artikelindeling. Bij de herberekening zijn op ervaringsgegevens gebaseerde verdeelsleutels gebruikt.

Toerekening aan de beleidsartikelen van de LNV-bijdrage aan de uitvoerende diensten

De toerekening aan de beleidsartikelen van de LNV-bijdrage aan de uitvoerende diensten is gebaseerd op de verdeling van de inzet per beleidsartikel waarop de betreffende uitvoerende dienst actief is. Deze inzet wordt jaarlijks in overleg tussen de beleidsdirecties en uitvoerende diensten bepaald. Uitgangspunt hierbij is de historische inzet. Nieuw of gewijzigd beleid, alsmede het verleggen van de prioriteiten of aanpassingen in de aanpak van de uitvoering, zijn van invloed op deze historische inzet en kunnen leiden tot intensiveringen of extensiveringen. Onder uitvoering wordt in dit kader ook handhaving verstaan. In de onderstaande tabel is de procentuele toerekening aan de beleidsartikelen van de LNV-bijdrage per uitvoerende dienst voor het begrotingsjaar 2003 weergegeven. Ook in de verantwoording over 2003 zal deze verdeling worden gehanteerd. Voor de baten-lastendiensten Bureau Heffingen, LASER, PD en RVV heeft de verdeling betrekking op de bijdrage van LNV aan de dienst.

Grafiek 1: Procentuele toerekening aan de beleidsartikelen van de LNV-bijdrage per uitvoerende dienst.

Overzichtscontructies

De Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) is een aparte budgettaire constructie binnen de rijksbegroting. In de HGIS worden de buitenlanduitgaven van de verschillende departementen gebundeld. Zo wordt inzicht verschaft in de belangrijkste uitgaven die Nederland jaarlijks doet in het kader van internationale samenwerking. Belangrijke uitgangspunten van de HGIS zijn het bevorderen van samenwerking en afstemming tussen de ministeries op het gebied van buitenlands beleid. Voor wat betreft het ministerie van LNV komen de kosten uit hoofde van de Agrarische Vertegenwoordiging Buitenland en de contributie aan de Food and Agricultural Organisation (FAO) ten laste van de HGIS. De desbetreffende uitgaven worden in beleidsartikel 11 «Algemeen» nader toegelicht.

Het ministerie van LNV draagt tevens de inhoudelijke verantwoordelijkheid voor internationale natuurprojecten die voortvloeien uit internationale verdragen. Het betreft internationale natuurprojecten die worden gefinancierd uit middelen die op de begroting van LNV staan en die onderdeel uitmaken van de HGIS. De desbetreffende uitgaven worden nader toegelicht in Beleidsartikel 1 onder de operationele doelstelling «Internationaal natuurlijk».

In de begroting 2003 wordt een overzichtsconstructie «Milieu» opgenomen als vervanging van het Milieuprogramma. Deze overzichtsconstructie geeft inzicht in de beleidsvoornemens en de daarbij behorende uitgaven voor de jaren 2003 tot en met 2007 voor het onderwerp Milieu. De coördinatie van deze overzichtconstructie ligt bij het ministerie van VROM. De betreffende uitgaven hebben betrekking op beleidsartikel 1«Versterking landelijk gebied», beleidsartikel 4 «Economisch perspectiefvolle agroketens » en beleidsartikel 9«Kennisverspreiding».

Tenslotte geeft de overzichtsconstructie Innovatiegerelateerde uitgaven inzicht in de uitgaven die departementen doen ten laste van de Rijksbegroting ter realisatie van het innovatie- en technologiebeleid. De opstelling van de overzichtsconstructie wordt gecoördineerd door het ministerie van Economische Zaken. Voor wat betreft het ministerie van LNV worden de uitgaven van kennisontwikkeling en innovatie opgenomen in deze overzichtsconstructie. De desbetreffende uitgaven worden in beleidsartikel 7 «Kennisontwikkeling en innovatie» nader toegelicht.

Evaluatieprogrammering

Onder elk beleidsartikel is een overzicht opgenomen met de programmering van beleidsonderzoek ex post van 2002 tot en met 2006. Deze periode komt overeen met het jaar van inwerkingtreding van de regeling waarop het programma is gebaseerd en de termijn (5 jaren) waarover deze programmering dekkend dient te zijn. In de overzichten is het jaartal van afronding aangegeven. De resultaten van de afgeronde evaluatieonderzoeken en de gevolgen daarvan voor het te voeren beleid worden opgenomen in de begrotingsverantwoording (jaarverslag 2002).

BELEIDSAGENDA

Deel A Algemeen

1. Hoofdlijnen van het beleid in 2003

Tot voor enkele jaren klonk bij velen – op het platteland én in de stad, bij boeren én bij beleidsmakers – veel zorg over de groeiende afstand tussen de voedselproducent en de consument. Inmiddels lijkt het besef breed en diep ingang gevonden te hebben dat stad en land op allerlei manieren op elkaar betrokken zijn. Mede door de regelmaat waarmee de samenleving de afgelopen periode is opgeschrikt door berichten over voedselcrises en de ingrijpende gevolgen van uitbraken van besmettelijke dierziekten is de maatschappelijke belangstelling voor de kwaliteit van het voedsel en voor de voedselproductie hoog. Burgers, consumenten en hun organisaties tonen zich geïnteresseerd en vaak ook bezorgd over de omstandigheden waaronder ons voedsel wordt geproduceerd. Zo vindt er een intensief politiek en maatschappelijk debat plaats over uiteenlopende kwesties als dierenwelzijn, het Europese non-vaccinatiebeleid, zorg voor het milieu en de toepassing van moderne biotechnologie in de voedselproductie. De consument geeft richting aan de vraag; goede samenwerking binnen krachtige ketens is een noodzakelijke voorwaarde om aan deze vraag te kunnen beantwoorden.

De afgelopen jaren zijn door boeren en tuinders geweldig grote inspanningen geleverd om tegemoet te komen aan de hoge eisen die de samenleving aan hun product en aan hun wijze van produceren stelt. Veel is al bereikt, bijvoorbeeld op het punt van hygiëne en voedselveiligheid en ten aanzien van het terugdringen van de uitstoot van mineralen en bestrijdingsmiddelen. Maar ook oogsten boeren maatschappelijke waardering door de inspanningen die zij zich getroosten om de kwaliteit van het landschap te verhogen. Zo wordt «landschappelijke verrommeling» tegen gegaan en worden via agrarisch natuurbeheer de flora en fauna op en rond akkers en weiden verrijkt. Een aantrekkelijk platteland – de aankleding van de agrarische productieruimte – komt tegemoet aan de groeiende vraag naar hoogwaardig groen in de nabijheid van stedelijke gebieden.

Er is een maatschappelijk klimaat voor veranderingen in de landbouw gegroeid, waarin het begrip duurzaamheid richtinggevend is. Daarbij is de zorg voor de natuurlijke omgeving onlosmakelijk verbonden met de sociale en economische vitaliteit van de agrarische sector; het eerste is een (ook economische) levensvoorwaarde voor het tweede, maar het omgekeerde is evenzeer het geval. Het streven naar vermindering van de administratieve lastendruk van de agrarische sector, waarmee aan de hand van het advies-Sorgdrager Lastige lasten dit jaar een begin wordt gemaakt, vormt zo een belangrijke voorwaarde om de sector in staat te stellen te werken aan de omslag naar een duurzame, toekomstgerichte land- en tuinbouw. Er zal een ambitieus plan tot vermindering van de administratieve lasten worden opgesteld. Medio oktober zal de Kamer een Plan van Aanpak inzake de ministeriële inzet bereiken.

Internationaal

In een dergelijke integrale benadering van het begrip duurzaamheid, waarin de ecologische invalshoek samengaat met de economische en sociaal-culturele dimensies, past behalve aandacht voor natuur, milieu,voedselveiligheid, dierenwelzijn en ruimte voor recreatie in eigen land ook het oog hebben voor grensoverschrijdende belangen. Mede door inspanningen van Nederland staat dit aspect nu hoger op de Europese politieke agenda. Het kabinet vindt het van belang dat ook met de gerechtvaardigde belangen van ontwikkelingslanden en van de landen in Midden- en Oost-Europa rekening wordt gehouden wanneer de komende jaren besluiten worden genomen over de toetreding van nieuwe lidstaten tot de EU en over het wegnemen van handelsbelemmeringen en het verminderen van handelsverstorende maatregelen in het kader van de WTO. Ook immers met het oog op de markttoegang van ontwikkelingslanden zijn fundamentele aanpassingen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid nodig.

Voor de stabiliteit en de economische ontwikkeling van het Europese continent is de uitbreiding van de EU van groot belang. De interne markt groeit na toetreding van nieuwe lidstaten tot mogelijk meer dan 480 miljoen (EU-27) consumenten. Ruim voor de toetreding van nieuwe lidstaten tot de EU moet helderheid bestaan over de toekomstige koers die met het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) wordt ingeslagen. Immers, ook na toetreding van nieuwe lidstaten dient het GLB te passen binnen de financiële kaders, zoals die in Berlijn zijn afgesproken. Ook meent Nederland dat in het kader van het GLB geen uitbreiding van inkomenssteun naar nieuwe lidstaten dient plaats te vinden. Indien dit onontkoombaar zou zijn, versterkt dit de noodzaak van versnelde uitfasering van die steun in de oude lidstaten, waarover besloten zou moeten zijn voordat de toetreding van nieuwe lidstaten een feit is. De afbouw van inkomenssteun voor de landbouw in EU-verband moet worden gecombineerd met een uitbreiding van mogelijkheden om vergoedingen te geven aan boeren die een actieve bijdrage leveren aan natuur- en landschapsbeheer.

Het kabinet acht het vanzelfsprekend dat de kwaliteit van het milieu en diergezondheid en -welzijn in de toetredende landen op een gelijk niveau gebracht of gehouden wordt als dat van de huidige lidstaten.

Meer en meer zal het Europese landbouwbeleid zich in de toekomst focussen op duurzame productiemethoden en een duurzaam gebruik en beheer van het landelijk gebied. Nederland maakt gebruik van de mogelijkheden die de Europese tweede pijler (het plattelandsbeleid) biedt via onder meer het Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP), opgesteld op grond van de Europese Kaderverordening plattelandsontwikkeling. Jaarlijks ontvangt Nederland een Europese bijdrage van circa 55 miljoen euro. Samen met de provincies worden deze middelen ingezet op diverse LNV-regelingen en provinciale programma's. Daarnaast wordt ook aangesloten op de mogelijkheden die de EU biedt in het kader van Doelstelling 2, Leader en Interreg. De inzet is om deze programma's in aanvulling op het POP ondersteunend te laten zijn voor het nationale plattelandsbeleid.

Ten aanzien van de WTO geldt dat de leden uiterlijk 23 maart 2003 onderhandelingsvoorstellen op het gebied van landbouw moeten indienen. Afronding van de lopende Doharonde is voorzien in januari 2005. De implementatie van de uitspraken volgt daarna. Daarom moet de EU de discussies over de mid term review benutten om haar beleid aan te passen in de richting van meer marktwerking in combinatie met eisen ten aanzien van voedselkwaliteit enintegriteit. De voorstellen die de Europese Commissie hiervoor onlangs naar voren heeft gebracht, beschouwt het kabinet als een belangrijke bijdrage om de discussie in de gewenste richting te sturen.

Administratieve lastendruk

De agrarische sector is in de afgelopen jaren geconfronteerd met tal van maatregelen ten aanzien van voedselveiligheid, bestrijding van dierziekten, bevordering van dierenwelzijn en diergezondheid en terugdringing van het mestoverschot. Hiermee ging een aanzienlijke administratieve lastendruk gepaard. Per saldo is de administratieve lastendruk bij de agrarische ondernemers te ver opgelopen. Zij werden geconfronteerd met een stapeling van gedetailleerde regelgeving. Niet zelden moesten dezelfde gegevens in het kader van verschillende regelingen worden overgelegd. Daarbij bestonden meer dan eens verschillende definities voor dezelfde soort gegevensinwinning en waren de ICT-toepassingen nog beperkt.

Voor een goed en dynamisch ondernemersklimaat in de agrarische sector acht het kabinet het van groot belang dat ingezet wordt op een forse reductie van administratieve lasten. In 2003 zullen maatregelen op het gebied van mest en veterinaire verplichtingen dusdanig worden aangepast dat een reductie van de administratieve lasten voor de sector gerealiseerd wordt.

Voor 2003 en volgende jaren stelt het kabinet voor om verdere reductie van administratieve lastendruk voor de sector te bezien op thema's als plantenziekten en bestrijdingsmiddelen, de Landbouwkwaliteitswet, de Landbouwwet en de visserijwetgeving.

Consumentenaangelegenheden en Voedsel- en Warenautoriteit (VWa)

Nederland zal de komende jaren onverkort blijven inzetten op het bieden van een hoog beschermingsniveau van consumenten, ook waar het gaat om voedselveiligheid. Hierbij is de overheid voorwaardenscheppend via wet- en regelgeving, waaronder normstelling voor het bedrijfsleven. Daarnaast oefent de overheid toezicht uit. Binnen de gestelde voorwaarden is het bedrijfsleven primair verantwoordelijk voor de veiligheid van het geproduceerde voedsel. Daarbij zal de overheid zich sterk maken voor een toenemende harmonisering van de normstelling voor en eisen ten aanzien van de veiligheid van voedingsmiddelen in zowel EU-verband als in internationale gremia zoals de Codex Alimentarius. Centraal uitgangspunt hierbij zal zijn dat normstelling gebaseerd dient te zijn op een wetenschappelijke risicoanalyse, die in de EU is afgestemd. Het is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de sector zelf om kwalitatieve meerwaarde te geven aan zijn producten, waarbij de markt bepaalt of er behoefte bestaat aan deze extra toegevoegde waarde.

De toepassing van ketengarantiesystemen geeft de consument de mogelijkheid bewuster te kiezen voor de producten die hij koopt. Transparante ketens zullen kwaliteitsverschillen tussen de producten in de winkelschappen beter zichtbaar maken. Inspanningen zijn nodig om de consument bewust te maken van het feit dat verantwoord geproduceerd voedsel zijn prijs heeft en zijn koopgedrag maatschappelijke gevolgen heeft.

Voor wat betreft biotechnologie moeten de komende tijd vooral de toepassingsperspectieven beleidsaandacht krijgen. Toepassingen van moderne biotechnologie in voeding moeten voldoen aan maatschappelijke behoeften en/of consumentenvoordelen opleveren. LNV zal de kennisinstellingen en het bedrijfsleven op deze verantwoordelijkheid wijzen (vraagsturing in plaats van aanbodsturing). Vanwege de mogelijke risico's voor mens en milieu en de verwachtingen bij het publiek omtrent de toezichthoudende rol van de overheid zal LNV zelfstandig aandacht besteden aan de maatschappelijke zorgen. De levenswetenschappen zullen nieuwe maatschappelijk-ethische vragen blijven oproepen in de samenleving. Het ontwikkelen van een verantwoord biotechnologiebeleid vereist dan ook het verbinden van bèta- en gammakennis en het betrekken van de buitenwereld in een vroeg stadium van het beleidsproces. Deze communicatie met de samenleving wordt vormgegeven via consumentenplatforms en uitgebreide publieksvoorlichting. Daarnaast is goede regelgeving met betrekking tot etikettering, traceerbaarheid en milieuaansprakelijkheid van biotechnologieproducten noodzakelijk. Beleid hiervoor wordt in de eerste plaats in EU-verband vorm en inhoud gegeven.

In het voorjaar van 2002 is besloten tot instelling van de Voedsel- en Warenautoriteit (VWa). Met de VWa worden bestaande structuren van toezicht, onderzoek en risicobeoordeling van food en non-food producten gestroomlijnd. Zowel de Keuringsdienst van Waren (KvW) als de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (RVV) worden deel van de VWa. In 2003 wordt dit integratieproces verder gestalte gegeven. Met de instelling van de VWa wordt beoogd een onafhankelijke en gezaghebbende autoriteit tot stand te brengen, die voorziet in adequate risicoanalyse ten behoeve van de normstelling en toeziet op de naleving van bepalingen omtrent de normstelling voor voedselveiligheid.

Diergezondheid en dierenwelzijn

Op het terrein van de gezondheid en het welzijn van dieren heeft het landbouwbedrijfsleven de afgelopen jaren forse investeringen gepleegd. Een dier heeft waarde in zichzelf en is niet slechts een productiemiddel. Bij de ontwikkeling van het dierenwelzijnsbeleid is dit al langer uitgangspunt, bij de aanpak van de diergezondheid zal dit meer dan voorheen het geval moeten zijn. De nadruk dient komen te liggen op preventie meer dan op bestrijding. Dit geldt voor alle dierziekten, niet alleen voor de van dier op mens overdraagbare ziekten (zoönosen). Meer aandacht is nodig voor onder andere de effectiviteit van maatregelen als reiniging en ontsmetting en voor de mogelijkheden van het gebruik van diergeneesmiddelen en het toepassen van vaccinaties. Met betrekking tot dit laatste wil het kabinet in internationale gremia de discussie over de afschaffing van het non-vaccinatiebeleid met kracht voeren. Daarnaast wordt onder meer gewerkt aan nieuwe I & R-systemen voor runderen en varkens.

In relatie tot de discussie over de omslag naar een meer duurzame veehouderij dienen ook fundamentele vragen naar de grenzen van de huidige veehouderijsystemen aan de orde te komen. Zo zal een meer natuurlijk gedrag van dieren een verbetering van de diergezondheidsstatus tot gevolg kunnen hebben. Nader onderzoek zal dit moeten onderbouwen.

Belangrijk in het dierenwelzijnsbeleid is het ondersteunen van marktmechanismen gericht op maatschappelijk verantwoord produceren én consumeren. Het kabinet spant zich in voor EU-harmonisatie gericht op verhoging van het algemene niveau van dierenwelzijn door welzijnsonvriendelijke productiemethoden aan banden te leggen. Er zal nadrukkelijk worden afgestapt van wetgeving die gedetailleerd voorschrijft hoe een dier moet worden gehouden: gestreefd zal worden naar meer voorschriften op hoofdlijnen. Bij harmonisatie moet rekening worden gehouden met de belangen van ontwikkelingslanden. Bovendien worden ontwikkelingslanden desgevraagd ondersteund bij hun inspanningen om aan internationale normen te voldoen.

Biologische landbouw

In het beleid ten aanzien van de biologische landbouw staat de vraaggerichte benadering centraal: de sector dient terdege rekening te houden met de opvattingen van de consument ten aanzien van biologische productie. Het overheidsbeleid richt zich met name op professionalisering van vraaggerichte ketens, optimaal transparante en sluitende ketens, kennisontwikkeling en -verspreiding en stimulering van de biologische primaire productie.

In het kader van de professionalisering van vraaggerichte ketens is door de belangrijkste marktpartijen, samenwerkend binnen de task-force Martkontwikkeling Biologische Landbouw, een convenant afgesloten waarin het streven is vastgelegd om het aandeel biologische producten tot 2004 te laten groeien naar 5% van de totale consumentenbestedingen in voedselproducten in Nederland. Deze ambitie wordt ondersteund door een communicatiecampagne van overheidswege, aangevuld met productgerichte acties van het bedrijfsleven.

Tevens werkt de task-force aan de afstemming van vraag en aanbod per sector. Daarbij is bij eventuele knelpunten een tijdelijke financiële ondersteuning toegezegd. In dit kader is in 2002 de investeringsregeling voor de biologische varkenshouderij opengesteld, ter aanvulling op de afspraken door marktpartijen in de biologische varkenshouderij. Op basis van de uitkomsten van een evaluatie van de Regeling Stimulering Biologische Productiemethode (RSBP) zal in het voorjaar van 2003 worden besloten over de voortzetting hiervan. Daarbij zal worden bezien of veranderingen noodzakelijk zijn in de vormgeving van de tegemoetkoming in de omschakelingskosten voor primaire producenten.

Mest- en mineralenbeleid

De afgelopen jaren was het noodzakelijk het mestbeleid een impuls te geven vanwege de gerechtelijke uitspraken inzake de Wet herstructurering varkenshouderij en de inbreukprocedure die de Europese Commissie is gestart inzake de implementatie van de Nitraatrichtlijn en waarover het Europese Hof naar verwachting in de loop van 2003 een uitspraak zal doen. Daarom is in 1999 besloten tot een versnelde invoering van de MINAS-verliesnormen van 2008 naar 2003. Het per 1 januari 2002 ingevoerde stelsel van mestafzetovereenkomsten is erop gericht evenwicht op de mestmarkt te creëren Voorts zijn in 2000 en 2001 dier- en mestproductierechten opgekocht voor een bedrag van ca. 300 miljoen euro (eerste en tweede tranche Regeling beëindiging veehouderijtakken) en subsidiëren de provincies in de reconstructiegebieden de sloop van stallen. Daarnaast is de mestproductie gereduceerd door het toepassen van een afroompercentage (dat inmiddels is teruggebracht tot 0%) bij de overgang van varkensrechten naar een ander bedrijf en bij bedrijfsoverdracht. Door dit pakket maatregelen is de veestapel zover ingekrompen dat per 2003 slechts een gering mestoverschot zal bestaan: 4 miljoen kg fosfaat (bandbreedte 0–12 miljoen kg fosfaat), ervan uitgaande dat het derogatieverzoek wordt gehonoreerd.

In het kader van de evaluatie van het mestbeleid heeft het Milieu- en Natuurplanbureau (MNP) een onderzoek uitgevoerd naar de milieueffecten van het gevoerde mestbeleid. Uit dit onderzoek is naar voren gekomen dat in het algemeen de nitraatconcentraties in het grondwater de afgelopen jaren substantieel zijn gedaald. Op een aantal punten worden de milieudoelstellingen echter nog niet gehaald. Op grond van de evaluatie van het Milieu- en natuurplanbureau zullen de komende maanden besluiten worden genomen over mogelijke aanpassingen van de verliesnormen voor 2003. Het Expertisecentrum Rechtshandhaving constateert tegelijkertijd in een onderzoek dat het handhavingssysteem van MINAS in de periode 2000–2001 nog in opbouw was, onder lastige maatschappelijke omstandigheden. Inmiddels zijn er plannen ontwikkeld om de zwakke plekken van het systeem te versterken. Uitvoering van de aanbevelingen die in het door mevrouw Sorgdrager opgestelde rapport Lastige Lasten zijn gedaan om de administratieve lasten te verlichten, kunnen bijdragen aan hogere acceptatie van Minas.

Gewasbescherming

Ook het gewasbeschermingsbeleid is gericht op een duurzame landbouw. Hierbij zijn vooral teelten kwetsbaar waarbij de gewasbescherming in sterke mate steunt op het gebruik van kritische gewasbeschermingsmiddelen. Ook in de toekomst zal de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen in de Nederlandse landbouw onontbeerlijk zijn. De primaire verantwoordelijkheid voor de beschikbaarheid van een verantwoord pakket middelen ligt bij het bedrijfsleven. Het kabinet zal zich ervoor inspannen om binnen de randvoorwaarden voor een noodzakelijke bescherming van mens en milieu, zo gunstig mogelijke voorwaarden te creëren voor het beschikbaar komen van een effectief middelenpakket. Waar mogelijk zullen belemmeringen in regelgeving en beleid worden weggenomen en zal de toelating van kleine toepassingen worden gefaciliteerd. Inmiddels zijn in procedure een wetswijziging inzake herprioritering bij de beoordeling van middelen, een wetswijziging inzake uitbreidingstoelatingen en een subsidieregeling voor ondersteuning van aanvragen voor toelating van gewasbeschermingsmiddelen van natuurlijke oorsprong. Het kabinet is van oordeel dat harmonisatie van het middelenpakket in Europees verband voorwaarde is voor gelijkwaardige concurrentieverhoudingen.

Versterking landelijk gebied

De behoefte aan groen neemt met name in het westen van het land toe, water vraagt om extra ruimte, er is veel belangstelling voor wonen in het groen en ook stadsuitbreidingen en aanleg van infrastructuur vergen ruimte. De landbouw, de belangrijkste gebruiker van het landelijk gebied, staat daardoor voor grote veranderingen. Deze ontwikkelingen moeten op een zodanige wijze in het landelijk gebied worden ingepast, dat de verscheidenheid en de kwaliteit van het landschap behouden en versterkt wordt. Dit zal in een uitvoeringsprogramma voor een Vitaal Landelijk Gebied uitgewerkt worden tot op het niveau van concrete taakstellingen en financiële middelen. Daarbij zullen de taakstellingen aangepast worden aan de financiële mogelijkheden. Tevens zal uitwerking worden gegeven aan een verregaande vereenvoudiging van beleids- en gebiedscategorieën, evenals hoe een grotere betrokkenheid van andere overheden, maatschappelijke organisaties en private partijen gerealiseerd kan worden, mede in relatie tot de verantwoordelijkheidsverdeling in het landelijk gebied. Het Strategisch Akkoord zal hierbij worden betrokken.

De landbouw blijft. Maar de ontwikkelingen in de landbouw vragen om een aanpassing van de structuur van de bedrijven. Daarnaast dient ook de rol van de grondgebonden landbouw als beheerder van het landelijk gebied versterkt te worden. Voor specifieke gebieden waar de maatschappelijke wensen verder gaan dan in redelijkheid van de ondernemers kan worden verwacht, wordt voor additionele, concreet vastgelegde prestaties het instrument van groene diensten ingezet. Daarbij gaat het om het beheer van natuur en landschap, water en het versterken van de recreatieve toegankelijkheid van het landelijk gebied door boeren en andere ondernemers. Voor de niet grondgebonden landbouwsectoren is vanwege milieu en landschap het streven gericht op het waar mogelijk concentreren van bedrijven. In de concentratiegebieden van intensieve veehouderij in het oosten en zuiden van het land worden ook deze verschillende elementen gebiedsgericht in onderlinge samenhang aangepakt. De reconstructieplannen, die op basis van de Reconstructiewet worden opgesteld, dienen uiterlijk 1 februari 2003 te worden ingediend.

Plattelandsontwikkeling vraagt om uiteenlopende oplossingen voor uiteenlopende maatschappelijke problemen. Het gaat bij plattelandsontwikkeling daarom niet alleen om beleid voor landbouw, natuur, landschap en recreatie, maar ook om inzet van sociaal-economisch en sociaal-cultureel beleid. De landbouw kan niet alleen drager zijn van een gezond platteland. Andere activiteiten zijn in combinatie met de agrarische noodzakelijk. Het kabinet kiest hier voor een integrale benadering.

Natuur

In het natuurbeleid staat het kabinet een vitale en gevarieerde natuur voor ogen. De totstandkoming van de EHS is een belangrijk middel om deze doelstelling te verwerkelijken. Door de fors toegenomen grondprijzen zijn de kosten die samenhangen met de grondverwerving ter realisering van de EHS navenant gestegen. Het kabinet heeft onder meer om die reden besloten om, met behoud van de hoofddoelstellingen van de EHS, het agrarisch natuurbeheer een belangrijke plaats toe te kennen in het bereiken van de natuurdoelstellingen voor de langere termijn.

Begin 2003 zal een tussentijdse evaluatie van het Programma Beheer naar de Tweede Kamer worden gestuurd. Op basis van de tussentijdse evaluatie zal besluitvorming plaatsvinden over wijzigingen van het Programma Beheer. In 2003 zal verder gegaan worden met de realisatie van het stelsel van Nationale Parken met het verlenen van de definitieve nationale parkstatus aan drie nieuwe gebieden.

De gewenste natuurkwaliteit (neergelegd in natuurdoelen) is sterk afhankelijk van de aanwezige milieu- en watercondities. Uit allerlei verkenningen is gebleken dat het generieke milieubeleid niet of niet snel genoeg tot de gewenste natuurkwaliteit zal leiden. Extra aandacht zal daarom worden besteed aan de milieuen watercondities in en rondom de EHS. Daarbij wordt tot 2010 prioriteit gegeven aan de grote EHS-gebieden (de natuurkernen). In 2003 zal op basis van de beschikbaar gestelde financiële middelen een uitvoeringsprogramma worden uitgebracht waarin in overleg met de provincies de maatregelen en instrumenten zijn uitgewerkt voor een aanzienlijke verbetering van de milieu- en waterkwaliteit in de beïnvloedingsgebieden van de natuurkernen van de EHS. Kern van de aanpak is het verder extensiveren van de melkveehouderij en het verplaatsen van varkens- en pluimveebedrijven in deze beïnvloedingsgebieden en het doorvoeren van maatregelen gericht op bestrijding van de verdroging.

Met de Vogel- en Habitatrichtlijngebieden levert Nederland een bijdrage aan een communautair netwerk van beschermde natuurgebieden (Natura 2000). De aanwijzing van de Vogelrichtlijngebieden wordt in 2003 afgerond. Bezien wordt tevens of de implementatie van de Habitatrichtlijn volledig genoeg is en werkbaar in de praktijk om een passende bijdrage aan het communautaire netwerk te leveren.

Op grond van een in najaar 2002 te verschijnen plan van aanpak Duurzaam Gebruik Noordzee zal in 2003 naar verwachting het maatschappelijke en politieke debat worden gevoerd over de gebruiksfuncties en de natuurfunctie van de Noordzee. Daartoe wordt onderzocht welke gebieden in aanmerking komen voor aanwijzing in het kader van de Vogel- en Habitatrichtlijn en zullen tegelijkertijd de sociale en economische gevolgen van de mogelijke kwalificatie van beschermde gebieden worden geïnventariseerd. Over het beschermingsregime voor de Noordzee (waaronder de vijf bijzondere gebieden) vindt besluitvorming plaats in het kader van de aanpassing van de Vijfde nota ruimtelijke ordening.

Visserij

Het kabinet zal zich in 2002 en 2003 inzetten in het kader van de hervorming van het Gemeenschappelijk Visserijbeleid. Nederlandse ambities liggen op het terrein van een meer op duurzaamheid gericht instandhoudingsbeleid voor visbestanden, het aanbrengen van meer economische prikkels in het visstandbeheer en vlootbeleid en grotere betrokkenheid, meer onderlinge samenwerking van direct belanghebbenden bij het visserijbeleid (good governance) en bevordering van de coherentie in het externe EU-visserijbeleid.

Het evaluatieprogramma Schelpdiervisserij in de kustwateren 1999–2003 (EVA II) zal in 2003 opgeleverd worden. Aan de hand van deze evaluatie zal nadere besluitvorming plaatsvinden over de toekomst van de schelpdiervisserij.

Kennis en innovatie

De verbreding van de maatschappelijke opgave voor de agrosector en voor de overheid is terug te zien in de wijze waarop door het ministerie van LNV met kennis wordt omgegaan. De van oudsher bestaande oriëntatie op landbouwkundige kennisvragen wordt aangevuld met een bredere oriëntatie op kennis in het kader van de veranderde functie en de plaats van de agrarische sector in de samenleving. Daartoe wordt verdere uitbreiding gerealiseerd met het in de markt plaatsen van kennisvragen. Op die wijze kunnen voorlichtingsprojecten en onderzoeksopdrachten in gezonde concurrentie tot stand worden gebracht. Voor zowel de kennisinstellingen als voor de overheid betekent dit dat de onderlinge relatie nieuw ingevuld zal moeten worden.

Het innovatiebeleid wordt uitgewerkt langs een innovatiebewust en langs een innovatiegericht spoor. Innovatiebewust houdt vooral in dat bestaand beleid en regelgeving worden getoetst aan de effecten op innovatieve krachten in de samenleving. Daarnaast wordt generieke ondersteuning gegeven aan innovaties, aanvullend op het bestaand EZ beleid. LNV neemt de uitdaging aan om meer innovatiebewust kennisbeleid te ontwikkelen. De aanpassingen van het huidige onderwijs- en onderzoeksbeleid zullen moeten resulteren in kennisbeleid waarin plaats is voor vernieuwende en stimulerende richtingen. Verbreding van de kennisbasis zal dan ook de komende periode met kracht worden ingezet.

2. Financieel kader voor 2003

Grafiek 2: Uitgaven verdeeld over de (beleids)artikelen

Grafiek 3: Ontvangsten verdeeld over de (beleids)artikelen

2.1 Uitgaven

De begroting van de uitgaven voor 2003 is ten opzichte van de meerjarencijfers in de begroting 2002 technisch bijgesteld met € 108 mln. Deze bijstelling bestaat uit de volgende mutaties.

1. Strategisch Akkoord

Om de ambities uit het Strategisch Akkoord, in het licht van de economische teruggang, waar te kunnen maken is een totaalpakket aan besparingen vastgesteld. Daar staat een aantal uitgavenverhogingen tegenover. Voor de verwerking van het Strategisch Akkoord, inclusief de nadere besluitvorming begroting 2003, op de LNV-begroting wordt verwezen naar het LNV-beleidsprogramma 2003–2006 (deel B van deze beleidsagenda).

2. Technische mutaties

De technische mutaties voor 2003 en latere jaren betreffen met name de volgende begrotingsmutaties:

In verband met het opkopen van dier- en mestproductierechten middels de tweede openstelling van de Regeling Beëindiging Veehouderijtakken is voor 2003 een bedrag van € 172 mln. aan de begroting toegevoegd. Deze verhoging wordt gecompenseerd door ontvangsten uit het O&S-fonds voor de landbouw van € 172 mln. De verplichtingen voor deze regeling worden in 2002 aangegaan.

In verband met de loonbijstelling is structureel € 50,2 mln. vanaf 2002 toegevoegd aan de LNV-begroting. De herschikking van dit bedrag naar de loongevoelige beleidsartikelen heeft inmiddels plaatsgevonden. In het kader van de brandstofcompensatiegelden voor de glastuinbouw is € 9,1 mln. in het O&S-fonds voor de landbouw gereserveerd voor de nieuwbouw van het proefstation Bleiswijk. Via de LNV-begroting wordt de bijdrage in 2003 aan de DLO ter beschikking gesteld.

Door de verzelfstandiging van de Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij (OVB) worden de ontvangsten van visakten met ingang van 2003 op de begroting van LNV geraamd. LNV stelt deze middelen (€ 6,4 mln.) weer beschikbaar aan de sport- en beroepsbinnenvisserij.

In verband met de instelling per 1 januari 2003 van de RVV als baten-lastendienst met een eigen begroting, wordt alleen nog de bijdrage van LNV aan de RVV op de LNV-begroting geraamd. De begroting van LNV wordt daarom met een bedrag van € 93 mln. structureel vanaf 2003 verlaagd.

Voor 2002 heeft de verhoging van de begroting vooral betrekking op desalderingen met betrekking tot natte natuurprojecten (€ 12 mln.), overname I&R-taken (€ 10 mln.), afrekeningsbeschikking EU (€ 22 mln.) en BSE-maatregelen (€ 36 mln.), alsmede extra opbrengst verkoop onroerend goed (€ 10 mln.) waar uitgaven tegenover staan.

2.2 Ontvangsten

De begroting van de ontvangsten voor 2003 is ten opzichte van de meerjarencijfers in de begroting 2002 technisch bijgesteld met € 71 mln.

1. Technische Mutaties

De technische mutaties voor 2003 en latere jaren betreffen met name de bij de uitgaven genoemde desalderingen inzake de Regeling Beëindiging Veehouderijtakken, het proefstation Bleiswijk, visakten en de RVV. Daarnaast vallen de ontvangsten uit hoofde van landbouwheffingen vanaf 2003 structureel € 42,3 mln. lager uit. Dit wordt met name veroorzaakt door het vervallen van de opslagkostenregeling en de lagere wereldmarktprijs van suiker.

Voor 2002 heeft de verhoging van de begroting vooral betrekking op de bij de uitgaven genoemde desalderingen. Daarnaast wordt de totale EU-bijdrage voor de MKZ-maatregelen naar huidige inzichten ingeschat op € 73 mln. In 2002 wordt hiervan € 39 mln. ontvangen. Dit is € 12,4 mln. meer dan oorspronkelijk voor 2002 was begroot.

DEEL B Beleidsprogramma LNV 2003–2006

1. Hoofdlijnen Beleidsprogramma LNV 2003–2006

In aansluiting op het Strategisch Akkoord zullen op de beleidsterreinen van LNV in de komende jaren 2003–2006 de volgende uitgangspunten gehanteerd worden:

Een gezonde economische sector in een internationaal concurrerende markt

De handelsliberalisatie in WTO-landen en de uitbreiding van de EU doen de grenzen vervagen en vergroten de concurrentiedruk voor het Nederlands agrocluster. Tegelijk ontstaan er nieuwe kansen. Nederlandse bedrijven vinden nieuwe exportmarkten en internationaliseren door vestiging elders. Kernbegrippen daarbij zijn marktgerichtheid, duurzaamheid, innovatiekracht en structurele aandacht voor normen en waarden bij de burger en consument. Grote delen van het Nederlands agrocluster spelen hier actief op in, zoals blijkt uit de grote belangstelling voor duurzaamheid, maatschappelijk verantwoord ondernemen en innovatie. Het is aan de overheid hiervoor, rekening houdend met het subsidiariteitsbeginsel, de juiste randvoorwaarden te scheppen, te zorgen voor een internationaal «level playing field» in de EU en te waken over normen en waarden. In dit verband zal Nederland kritischer zijn op het vooruitlopen op Europese normen. Alleen in bijzondere situaties, bijvoorbeeld waarin de Nederlandse omstandigheden afwijken van die in andere lidstaten, kan daarvan worden afgeweken. Tevens kan, ter bevordering van een level playing field, krachtig worden ingezet op harmonisatie van verplichte kosten zoals het controleren op BSE, destructie en dergelijke.

Investeren in vertrouwen

De noodzaak van verdere omvorming van de landbouwsector wordt breed beseft. Voor het collectief bijdragen van de sector aan de verdere transitie van de landbouw is herstel van vertrouwen tussen burgers, consumenten, overheid en de landbouwsector nodig. Het gaat om wederzijds vertrouwen, respect en verantwoordelijkheid.

Vertrouwen kan worden versterkt door ondernemers letterlijk en figuurlijk meer ruimte te geven voor eigen verantwoordelijkheid en ondernemen. Hieraan wordt bijgedragen door zaken als innovatiebevorderende maatregelen, vermindering van administratieve lastendruk, inrichten van een level playing field, sociaal beleid, en heldere communicatie over het overheidsbeleid.

De komende jaren zal veel aandacht worden besteed aan integratie, afstemming en doorlichting van regelgeving, mede vanuit het perspectief van de ondernemer. Hierbij past ook een minder grote overheidsrol in die gevallen waar certificeringsystemen betrouwbaar, volledig en doorzichtig zijn. Het kabinet zal ook bevorderen dat wet- en regelgeving ruimte biedt voor initiatieven.

De gevolgen voor het bedrijfsleven zullen een voorname maatstaf worden voor de beoordeling van nieuwe en bestaande regelgeving. Er zal een ambitieus plan tot vermindering van administratieve lasten worden opgesteld. Medio oktober zal de Kamer een Plan van Aanpak inzake de ministeriële inzet bereiken. Op basis van het rapport-Sorgdrager over vermindering van de administratieve lastendruk in de agrarische sector (Lastige lasten) zal in 2002/2003 reeds een lastenverlichting ten bedrage van 34 mln euro in het mestdossier optreden en ten bedrage van 4 mln euro binnen de veterinaire regelgeving. Bovendien zal voor de jaren daarna (2003–2005) een aanvullend pakket van 28 mln euro aan reductievoorstellen rond het mestbeleid worden onderzocht.

De burger wil dat de voedselproductie voldoet aan zijn normen en waarden op het gebied van duurzaamheid, dierenwelzijn en sociale rechtvaardigheid en eist transparantie van handelen en de bereidheid tot het afleggen van verantwoordelijkheid. In een voortdurende dialoog met de samenleving zal de voedselproducent zo moeten verkennen waar de grenzen liggen van het maatschappelijk draagvlak voor de productiewijze. Het is aan de ondernemers zelf om hun maatschappelijke verantwoordelijkheid waar te maken. De overheid steunt nieuwe ontwikkelingen en stimuleert maatschappelijk verantwoord ondernemen. De overheid zal aanspreekbaar blijven op het waarborgen van collectieve belangen die niet aan de markt en de maatschappelijke partijen alleen kan worden overgelaten: de veiligheid van voedsel, milieurandvoorwaarden en het stellen van minimumnormen aan de goede landbouwpraktijk. Het kabinet zal met voorrang het bestrijdingsmiddelenbeleid bezien op zijn haalbaarheid en uitvoerbaarheid en de Kamer nog dit najaar informeren over de hoofdlijnen van het beleid ten aanbzien van gewasbescherming. In dit kader streeft het kabinet naar goede afstemming met het betrokken bedrijfsleven, milieubeweging en consumentenorganisaties, zo mogelijk resulterend in een convenant met deze partijen.

Verantwoordelijkheden

Speciale aandacht zal uitgaan naar een transparante toedeling van verantwoordelijkheden en bijbehorende bevoegdheden. Adequate sturingsarrangementen moeten daarbij borgen dat de eindverantwoordelijkheid voor de uitvoering op ministerieel niveau voldoende kan worden waargemaakt. In het licht van de noodzaak van verdergaande deregulering zal nadrukkelijker dan voorheen steeds de vraag moeten worden gesteld of de oplossing van een specifiek in het maatschappelijk veld gesignaleerd probleem wel een (Rijks)overheidstaak is. Er zal een groter beroep worden gedaan op het zelfregulerend vermogen en de eigen verantwoordelijkheid in de verschillende maatschappelijke geledingen. Daar waar dat verantwoord is, zal de overheid uitdrukkelijk terugtreden. Daar waar wel een Rijksoverheidstaak aan de orde is, zal LNV die verantwoordelijkheid nadrukkelijk nemen en zichzelf de noodzakelijke instrumenten verschaffen. Daarbij zullen vooraf duidelijke doelen worden gesteld over de te bereiken effecten en zal een adequate uitvoering en handhaving zeker moeten zijn gesteld. Ook regionale, lokale en andere overheden hebben een belangrijke taak bij de noodzakelijke heroriëntatie van de agrarische sector en optimalisering van de duurzame bedrijfsvoering en bij de realisatie van het natuurbeleid. Daar waar verantwoordelijkheden op terrein van andere overheden liggen zullen duidelijke afspraken worden gemaakt met provincies, gemeenten en waterschappen over (financierings-)inspanningen en resultaten.

Plattelandsbeleid

In het Strategisch Akkoord wordt het belang aangegeven van de kwaliteit van de natuurlijke leefomgeving voor de duurzame ontwikkeling van de samenleving. Het landelijk gebied heeft niet meer, zoals vroeger, primair de functie van productieruimte. Ook stedelingen, plattelandsbewoners, ondernemers in de landbouw en in recreatie en toerisme stellen belang in een aantrekkelijke landelijk gebied. Zeker in een sterk verstedelijkte samenleving als de Nederlandse zal dit belang in de toekomst verder toenemen. Er is daarom behoefte aan extra groengebieden bij de grote steden en aan betere toegankelijkheid van het landelijk gebied voor de recreant. Daarnaast eisen natuur en water, vaak in combinatie met andere functies, hun gerechtvaardigde plek op. Het platteland gaat niet op slot. Er zal juist ruimte worden gecreëerd voor versterking van de kwaliteit van het landschap. De grondgebonden landbouw zal zich als belangrijke economische en zeker ook landschappelijke drager van het landelijk gebied meer gaan richten op de productie van groene diensten ten behoeve van natuur, landschap, recreatie, waterbeheer en zorg. Bij de realisering van natuur binnen en buiten de Ecologische Hoofdstructuur zal de komende periode een verschuiving plaatsvinden van verwerving naar agrarisch en ander particulier beheer. Onder andere op deze wijze wordt invulling gegeven aan het vergroten van de maatschappelijke betrokkenheid bij en verantwoordelijkheid voor natuur. Nog voor het einde van 2002 zal het kabinet de Kamer informeren over de wijze waarop de taakstellingen uit het Strategisch Akkoord met betrekking tot verwerving van gronden ten behoeve van de EHS in relatie tot het versterken van het accent op agrarisch en ander particulier natuurbeheer zullen worden ingevuld.

Het platteland is meer dan een optelsom van functies. Bij plattelandsbeleid gaat het om mensen. Het kabinet zal zich inzetten voor het versterken van de maatschappelijke infrastructuur, het vergroten van de sociale cohesie en aandacht voor de culturele identiteit; kortom, om versterking van de leefbaarheid van het platteland. Een centraal uitgangspunt in het strategisch akkoord dat de komende jaren nadrukkelijk ook doorwerking moet krijgen in het LNV-beleid is de voorgenomen versterking van de rol en verantwoordelijkheden van gemeenten en provincies bij gebiedsgerichte ontwikkeling. Het Rijk zal zich beperken tot hoofdlijnen en de vereenvoudiging van beleid, sturing, instrumenten, regelingen en financiering op korte termijn ter hand nemen.

Internationale inzet

Het Nederlandse agrocluster neemt internationaal een sterke positie in. In WTO-kader zal Nederland zich binnen de EU inspannen voor een verdere liberalisering van de handel in agrarische producten in relatie tot nadere afspraken over milieu, biodiversiteit, dierenwelzijn en voedselveiligheid. Ook werkt de regering mee aan de voortgaande hervorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Het kabinet ondersteunt een verdere verschuiving naar plattelandsbeleid en pleit voor een EU-landbouwbeleid dat op lange termijn financieel duurzaam kan zijn. Ook meent Nederland dat in het kader van het GLB geen uitbreiding van inkomenssteun naar nieuwe lidstaten dient plaats te vinden. Indien dit onontkoombaar zou zijn, versterkt dit de noodzaak van versnelde uitfasering van die steun in de oude lidstaten, waarover besloten zou moeten zijn voordat de toetreding van nieuwe lidstaten een feit is. De afbouw van inkomenssteun voor de landbouw in EU-verband moet worden gecombineerd met een uitbreiding van mogelijkheden om vergoedingen te geven aan boeren die een actieve bijdrage leveren aan natuur- en landschapsbeheer.

2. Beleidsprogramma LNV 2003–2006

¹ Dit betreft de beschikbare budgetten 2003–2006 (cumulatief) op de LNV-begroting 2003 voor de betreffende beleidsdoelen/acties. Hierbij wordt opgemerkt dat de ombuigingen uit het Strategisch Akkoord grotendeels als stelpost in de begroting 2003 zijn opgenomen in afwachting van de invulling. Hierover zal de Kamer in het tweede halfjaar in een afzonderlijke brief worden geïnformeerd.

² De TK ontvangt in oktober 2002 Plan van Aanpak Administratieve lastendruk.

³ Modulatie; inkomenssteun (EU) wordt anders ingezet.

⁴ kosten en dekking binnen de LNV-begroting worden nog bezien.

⁵ Beleidsbrief GIOS najaar 2002 aan TK.

⁶ Uitvoeringsprogramma vitaal landelijk gebied TK.

⁷ TK wordt in het najaar 2002 geïnformeerd middels EHS-brief.

⁸ TK wordt in het najaar 2002 geïnformeerd middels EHS-brief.

⁹ Totale budget voor financiering van het algemeen onderwijsbeleid (art 8 + art 9.17).

¹⁰ EU-middelen inkomenssteun (buiten begrotingsverband) en POP (zie EU-bijlage bij begroting LNV).

3. Ombuigingen en uitgavenverhogingen LNV volgend uit Strategisch Akkoord

Om de ambities uit het regeerakkoord, in het licht van de economische teruggang, waar te kunnen maken, is een totaalpakket aan besparingen vastgesteld. Daar staat een aantal uitgavenverhogingen tegenover. Voor LNV leidt dit tot het volgende beeld.

¹¹ Inclusief de nadere besluitvorming begroting 2003.

Toelichting

1. Efficiency- en volumetaakstelling voor de collectieve sector

De efficiency- en volumetaakstelling richt zich op het ambtelijk personeel van LNV (1a), het hoger onderwijs (1b), de G&G (gepremieerde en gesubsidieerd) sector (1c), Staatsbosbeheer (1d) en Dienst landbouwkundig onderzoek (1e).

De taakstellingen op het ambtelijk personeel en de G&G-sector zijn in afwachting van de exacte toedeling vooralsnog als stelpost in de begroting opgenomen. De exacte toedeling van deze apparaatskortingen zal in het tweede halfjaar worden vastgesteld. Mogelijkheden van koppelingen met de doelstelling van vermindering van administratieve lastendruk zullen worden benut. De Kamer zal hierover in een separate brief worden geïnformeerd.

De overige taakstellingen (Hoger Onderwijs, Staatsbosbeheer en DLO) zijn in de begroting verwerkt. De efficiency taakstelling hoger onderwijs heeft tevens betrekking op het wetenschappelijk onderwijs.

2. Vermindering van inhuur van externen

De taakstelling voor LNV met betrekking tot de inhuur van externen bedraagt ca. € 9,6 mln. structureel vanaf 2003. Deze ombuiging is vooralsnog, in afwachting van vaststelling van de definitieve invulling in het tweede halfjaar, als stelpost opgenomen onder beleidsartikel 11 Algemeen.

3. Minder aankoop natuur

Deze taakstelling heeft betrekking op een ombuiging op de budgetten voor de aankoop van natuurgronden. In het strategisch akkoord is aangegeven dat het betreffende areaal via agrarisch en particulier natuurbeheer zal worden opgenomen in de EHS. De ombuiging is vooralsnog als stelpost op genomen onder beleidsartikel 2 Realisatie van de EHS (verwerving en inrichting). De streefwaarden en prestatiegegevens zijn, in afwachting van nadere uitwerking van deze ombuiging, niet aan deze taakstelling aangepast en zijn gebaseerd op het oorspronkelijk budget. Over de nadere uitwerking zal de Kamer in het tweede halfjaar in een afzonderlijke brief worden geïnformeerd. Daarbij zal tevens de gehele financiering van de EHS tegen het licht worden gehouden gegeven de nieuwe budgettaire uitgangspunten en het financieel aandeel van de provincies.

4. Generieke subsidietaakstelling

De gevolgen van de generieke subsidietaakstelling zullen nauwkeurig worden geïnventariseerd waarna een besluit zal worden genomen op welke specifieke subsidies deze taakstelling geheel of gedeeltelijk zal worden ingevuld. De taakstelling is voorlopig als stelpost opgenomen onder beleidsartikel 4 Economisch perspectiefvolle agroketens.

5. Leerlingenaantallen agrarisch onderwijs

De referentieramingen van het ministerie van OCW geven de prognoses van het aantal leerlingen in de komende jaren weer. Hierin zit voor het agrarisch onderwijs (VMBO en LWOO) na 2002 nog een flinke groei. Conform de gebruikelijke systematiek bij OCW vindt een meerjarige uitgavenverhoging plaats.

6. Overig

Een kwart van de prijsbijstelling 2002 is meerjarig toegekend. De verdeling wordt thans nader uitgewerkt en bij NJN 2002 en VJN 2003 budgettair verwerkt.

In het kader van het voedselveiligheidsbeleid zijn middelen aan de LNV-begroting toegevoegd. Aanleiding hiervoor is het besluit van de Tweede Kamer om de geplande verhoging van de destructietarieven in de voorhangprocedure niet goed te keuren.

01 Versterking landelijk gebied

Algemene beleidsdoelstelling

Versterking van het landelijk gebied is gericht op kwaliteitsverbetering en het in onderlinge samenhang versterken van de verschillende functies in het landelijk gebied. Deze doelstelling valt uiteen in:

* een verbetering van de fysieke leefomgeving en de ruimtelijke structuur;

* een integrale aanpak van specifieke problemen in de concentratiegebieden;

* de verbetering van de kwaliteit van natuur- en landschap in het landelijk gebied;

* bevorderen van groen in en om de stad;

* het verder ontwikkelen van gevarieerde recreatiemogelijkheden;

* een structurele ombuiging van het wereldwijde verlies aan biodiversiteit.

Het betreft hier de doelstelling in het landelijk gebied exclusief de Ecologische Hoofdstructuur (beleidsartikelen 2 en 3).

Met betrekking tot de instrumenten inrichting en verwerving zijn samenvattende prestatie overzichten opgenomen. Beide overzichten zijn in vergelijkbare vorm in 2000 en 2001 aangeboden aan de Tweede Kamer ter uitvoering van kamerbrede moties om inzicht te geven in de financiën van grondverwerving en inrichting. Hierna zijn de overzichten in samengevatte vorm opgenomen in de begroting en verantwoording van LNV. Het overzicht van inrichting is in onderstaande tabel weergegeven, het overzicht van grondverwerving staat onder beleidsartikel 2.

In onderstaande tabel zijn prestatiegegevens over het landinrichtingsinstrument aangegeven. De opgenomen beleidscategorieën zijn overeenkomstig het financieel overzicht inrichting dat op 19 september 2001 naar de Tweede Kamer is verzonden.

Naast de taakstellingen van de SGR-categorieën zijn ook de taakstellingen op het gebied van landbouw- en glastuinbouwstructuurverbetering, Natte natuur en «Natuur voor Mensen, mensen voor natuur» opgenomen.

De taakstellingen worden gerealiseerd door inrichtingsprojecten die veelal meerdere jaren lopen. Dit betekent dat de hier opgenomen kasuitgaven in eerste plaats betrekking hebben op het onderhanden werk en niet op de geraamde afgeronde taakstellingen. Afgeronde hectares zijn gedurende de voorgaande jaren ingericht en worden in 2003 opgeleverd.

* Kwaliteitsimpuls landschap 1e tranche (20 000 ha) is niet apart begrensd en wordt in samenhang met Bos & Landschap in planvorming uitgevoerd.

** Taakstelling reservaat is inclusief de taakstelling particulier natuurbeheer (SN-functieverandering) a 19 200 ha.

Grafiek 4: Procentuele verdeling uitgaven 2003 over operationele doelstellingen en apparaat

Operationele doelstellingen

01.11 Gebiedenbeleid

Het programma betreft de verbetering van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving en de ruimtelijke structuur in gebieden die perspectiefvol en/of waardevol en/of kwetsbaar zijn bezien vanuit landbouw, natuur, bos, landschap, recreatie, cultuurhistorie, water en milieu.

Streefwaarden

Het betreft hier:

1. Verbetering van de ruimtelijke structuur van de landbouw en van het landelijk gebied in zijn totaliteit, die (mede) worden gerealiseerd met het landinrichtingsinstrumentarium (o.a. aanpassing van de verkavelingstructuur en aanpassing van wegen en waterlopen). Een inrichtingsbehoefte bezien vanuit de landbouw resteert van ca. 590 000 ha. Dit is ten opzichte van de begroting 2002 verminderd met 20 000 ha die (per saldo) in 2001 is gerealiseerd. In 2003 wordt 35 000 ha ingericht.

2. Verbetering van de ruimtelijke structuur van de landbouw en van het landelijk gebied in zijn totaliteit, die worden gerealiseerd met het instrument «vrijwillige kavelruil». In 2003 wordt 10 000 ha via vrijwillige kavelruil heringericht.

3. Verbetering van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving en de ruimtelijke structuur, die (mede) worden gerealiseerd met de Regeling Subsidiëring Gebiedsgericht Beleid (SGB).

De volgende doelen worden nagestreefd:

– herstel van watersystemen, waaronder de bestrijding van verdroging.

– diversificatie van bedrijvigheid in de landbouw.

– gewenste milieukwaliteit van grondwater, oppervlaktewater, bodem en lucht.

– gewenste normen t.a.v. overlast door geluid, licht, stank en verkeer.

De te realiseren landelijke doelen zijn op dit moment in algemene termen omschreven. In de periode tot en met 2005 zullen de betreffende doelen, waar mogelijk, in operationele termen zijn omschreven (zie groeitraject)

Beleidsinstrumenten

* Bestuursovereenkomst en uitvoeringscontract tussen Rijk en provincies over de gebiedsgerichte inrichting van het landelijk gebied.

* Landinrichtingsinstrumentarium.

* Vrijwillige kavelruil.

* Regeling Subsidiëring Gebiedsgericht Beleid (SGB): deze subsidie wordt zoveel mogelijk geconcentreerd ingezet in gebieden, die waardevol en kwetsbaar zijn bezien vanuit landbouw, natuur, bos, landschap, recreatie, cultuurhistorie, water en milieu. De provincies wijzen hiertoe gebieden aan en stellen voor deze gebieden gebiedsplannen en een uitvoeringsprogramma op, die moeten leiden tot de realisatie van bovengenoemde doelen. Als voorwaarde voor een rijksbijdrage geldt dat in de plannen toetsbare doelen moeten zijn opgenomen. Definitieve afspraken over de te realiseren doelen en de hiervoor beschikbare rijksgelden worden tussen rijk en provincies gemaakt in het uitvoeringscontract gebiedsgerichte inrichting landelijk gebied. De intentie is om ook de uitvoering van de reconstructie in deze regeling onder te brengen.

Doelgroep

De verbetering van de ruimtelijke structuur en de kwaliteit van de fysieke leefomgeving is bedoeld voor alle gebruikers van het landelijk gebied.

Prestatiegegevens

01.12 Reconstructie varkenshouderij/kwaliteitsimpuls zandgebieden

Op 1 april 2002 is de Reconstructiewet concentratiegebieden in werking getreden.

Reconstructie is het bevorderen van een goede ruimtelijke structuur van de concentratiegebieden, in het bijzonder met betrekking tot landbouw, natuur, bos, landschap, recreatie, water, milieu en infrastructuur, alsmede ter verbetering van de woon-, werk- en leefklimaat en de economische structuur. De reconstructie heeft een looptijd van 10–12 jaar.

Specifieke doelstelling voor de reconstructie is het realiseren van varkensvrije zones van minimaal 1000 meter breed. Daarnaast gaat het o.a. om het realiseren van goede productieomstandigheden voor een duurzame landbouw, om extensivering van de melkveehouderij met het oog op verbetering van een milieukwaliteit en om een integrale aanpak van verdrogings-, stikstof- en fosfaatproblematiek in de beïnvloedingsgebieden rond de grote natuurgebieden van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Ook de realisering van de EHS en uitbreidingsmogelijkheden van de recreatie zullen onderwerpen zijn van de reconstructie.

De afgelopen 3 jaar is, vooruitlopend op de inwerkingtreding van de Reconstructiewet in 6 pilotgebieden ervaring opgedaan met de reconstructie. Deze pilots worden in 2002 afgerond en zonodig opgenomen in het reconstructieplan.

Onder regie van de reconstructieprovincies wordt een twaalftal reconstructieplannen opgesteld: in Gelderland, Utrecht, Limburg, Noord-Brabant en Overijssel. De totale oppervlakte van de gebieden waarvoor plannen worden opgesteld is ca. 1.1 miljoen hectare. Op basis van de Reconstructiewet zal het Rijk de plannen ter goedkeuring toetsen. Volgens de wet dienen deze plannen uiterlijk op 1 januari 2003 aan het Rijk te zijn aangeboden. De provincies hebben aangeven dat zij mogelijk meer tijd nodig hebben. Het is de bedoeling onderdelen van goedgekeurde plannen vanaf 2003 in uitvoering te nemen. Pas als de reconstructieplannen zijn goedgekeurd (of eerder, op het moment dat, vooruitlopend aan de goedkeuring van reconstructieplannen afspraken zijn gemaakt over de uitvoering van onderdelen van het plan) kunnen algemene doelstellingen van de reconstructie worden vertaald in operationele doelstellingen en bijbehorende streefwaarden. Het Ministerie van LNV maakt op basis van goedgekeurde reconstructieplannen met de reconstructieprovincies afspraken over de uitvoering van projecten in het kader van de bestuursovereenkomst gebiedsgerichte inrichting landelijk gebied, adviseert en ondersteunt de provincies en de provinciale commissies bij het maken van de reconstructieplannen. De DLG ondersteunt de provincies eveneens bij het maken van de plannen; daarnaast voert de DLG belangrijke onderdelen van de plannen uit.

Streefwaarden

Beleidsinstrumenten

* Reconstructiewet concentratiegebieden

* Bestuursovereenkomst gebiedsgericht inrichting landelijk gebied Rijk-provincies

* Het LNV verwervings- en landinrichtingsinstrumentarium

* Stimuleringsregeling gebiedsgericht Beleid (SGB)

Doelgroep

De verbetering van de ruimtelijke structuur en de kwaliteit van de fysieke leefomgeving is bedoeld voor alle gebruikers van het landelijk gebied.

Prestatiegegevens

Toelichting

De inzet van verwerving en inrichting vindt plaats via de Kaderregeling pilots reconstructiegebieden.

01.13 Landelijk Natuurlijk

In 2020 is de landschappelijke en ecologische kwaliteit van het landelijk gebied aanzienlijk versterkt, is duurzaam gebruik ervan gewaarborgd en heeft een kwart van het agrarisch cultuurlandschap een forse kwaliteitsimpuls gekregen:

1. de ontwikkelingsgerichte landschapsstrategie wordt toegepast in de ruimtelijke ordening. In 2007 heeft 50–80% van de gemeenten heeft daartoe landschapsontwikkelingsplannen opgesteld.

2. het uitvoeren van een ontwikkelingsgerichte landschapsstrategie, een kwaliteitsimpuls in 200 000 hectare agrarisch cultuurlandschap door het investeren in kwaliteitsverbetering van 20 000 ha tot 2020;

3. in 2020 is er 179 900 hectare natuur en landschap (excl. de kwaliteitsimpuls) in het landelijk gebied zoals opgenomen in de nota Natuur voor Mensen (LNV, 2000);

4. In 2020 zijn voor alle in Nederland van nature voorkomende soorten en populaties de condities voor instandhouding duurzaam aanwezig. In 2010 zijn soortenbeschermingsplannen voor alle bedreigde soorten opgesteld (NVM).

Streefwaarden

Beleidsinstrumenten

Om de algemene en operationele doelstellingen te kunnen realiseren is het formuleren van kernkwaliteiten van landschappen een belangrijke instrumentele voorwaarde. In het kader van de ontwikkelingsgerichte landschapsstrategie worden plannen ontwikkeld in de vorm van studies. De ontwikkelingsgerichte landschapsstrategie wordt vormgegeven op basis van de Regeling Landschapsontwikkelingsplannen. De doelstellingen van de kwaliteitsimpuls worden bereikt door het instellen van een genenbank voor bomen en struiken, experimenten in 8 proeftuinen ten behoeve van de groen-blauwe dooradering, verwerving, inrichting en beheersmaatregelen. In experimenten wordt onderzocht hoe beheersmaatregelen het beste gerealiseerd kunnen worden, bijvoorbeeld via de Subsidieregeling gebiedsgericht beleid (SGB) of Programma Beheer. Het opstellen en implementeren van Codes voor Goede Landbouw Praktijk en een Plan van Aanpak Agrobiodiversiteit zijn voorwaarden voor duurzaam gebruik. Ten behoeve van het maatschappelijk draagvlak voor natuur worden activiteiten gefaciliteerd voor natuur- en milieueducatie, voorlichting, samenwerking en visievorming voor natuurbeschermingsorganisaties.

Voor de inzet van boeren en andere grondgebruikers ten behoeve van de kwaliteit van het landelijk gebied wordt het instrument Groene Diensten voor additionele, concreet geformuleerde prestaties verkend. Hiermee komt een vergoedingenstelsel beschikbaar voor het realiseren van de maatschappelijke wensen in het landelijk gebied op het terrein van bijvoorbeeld natuur, landschap, recreatie en water door boeren, voor zover daar geen markt voor is en de wensen verder gaan dan de goede landbouwpraktijk.

Met het oog op behoud en versterking van de ecologische en landschappelijke kwaliteit worden de volgende instrumenten ingezet: verwerving en inrichting van hectares natuur en landschap, het uitvoeren van de Nota Belvedère en de Architectuurnota, voordrachten voor de werelderfgoedlijst, het begrenzen van Nationale en provinciale Landschappen, het subsidiëren van gemeentelijke en regionale landschapsontwikkelingsplannen en maatregelen in het kader van Programma Beheer.

Ten behoeve van soortenbescherming worden in opdracht van het Ministerie van LNV soortenbeschermingsplannen opgesteld door natuurbeschermingsorganisaties. De uitvoering van de plannen gebeurt door LNV, provincies en natuurbeschermingsorganisaties.

Prestatiegegevens

* Door middel van proeftuinen wordt onderzocht op welke wijze de uitvoering van de kwaliteitsimpuls landschap het meest doeltreffend kan worden gerealiseerd.

01.14 De stedelijke omgeving «Groen in en om de stad»

De inzet van Groen in om de stad is verbetering van kwaliteit van de stedelijke omgeving door het in balans brengen en houden van groen en rood. De volgende programma's gelden hiervoor:

* Groen in de stad: herstructurering van 75 bestaande parken, aanleg van 16 nieuwe groengebieden en 23 groene verbindingen in de periode 2000–2004. Het ministerie van LNV stuurt gemeentes aan via convenanten Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV) en Grote Steden Beleid (GSB);

* Groen in/om de stad: aanleg van 10 000 ha kwaliteitsimpuls stadslandschap in 2020 (uitvoeringsperiode 2011–2020; Nota Natuur voor mensen, mensen voor natuur):

* Groen om de stad: aanleg van nieuw groen nabij de steden (de natuuronderdelen van de Strategische Groenprojecten Randstadgroenstructuur zijn ondergebracht bij 0113 Landelijk Natuurlijk en de beleidsartikelen 2 en 3 ecologische Hoofdstructuur) in de periode 1994–2013, waarvan uit:

– het Structuurschema Groene Ruimte: 9 080 ha recreatiebos, 4 040 ha staatsbos en 450 km groene verbindingen (uitvoeringsperiode: 1994–2013);

– actualisering Vierde Nota Ruimtelijke Ordening (VINAC): 2805 ha strategisch groen (waarvan 345 ha verbindingen) en daarnaast 438 ha regionaal groen in het jaar 2010 (uitvoeringsperiode 2004–2010);

In aanvulling hierop biedt de regeling Kwaliteitsimpuls Groene Hart mogelijkheden om diverse projecten te ondersteunen die mede zijn gericht op het vergroten van de recreatieve gebruiksmogelijkheden en de bereikbaarheid van het Groene Hart vanuit de stedelijke gebieden.

Streefwaarden

De streefwaarden hebben alleen betrekking op groen om de stad. Voor het groen in de stad is in het kader van de convenanten ISV/GSB afgesproken dat de steden inspanningen gaan leveren, zoals die zijn opgenomen in de Stedelijke Meerjarenontwikkelingsprogramma's. Met deze steden is de afspraak gemaakt dat zij het Rijk inzicht bieden in hoe zij het proces organiseren om tot doelrealisatie te komen (jaarlijkse procesmonitoring). Na afloop van vijf jaar beoordeelt het Rijk de bereikte prestaties.

De streefwaarden wat betreft het groen om de stad zijn vooralsnog beperkt tot de taakstellingen uit het Structuurschema Groene Ruimte 1. In het kader van deel 3 van het Structuurschema Groene Ruimte 2 zal duidelijk worden gemaakt of er een aanvullend groenprogramma komt. De VINAC realisatie is voorzien vanaf 2004, terwijl uitvoering van de kwaliteitsimpuls stadslandschap (NVM) start vanaf 2010. Reden om in 2003 hiervoor nog geen streefwaarden op te nemen.

Beleidsinstrumenten

Groen in de stad:

* convenanten Rijk-individuele steden gebaseerd op het Grote Steden Beleid, Wet Stedelijke Vernieuwing en Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing.

Groen om de stad:

* bufferzoneconvenant VROM-LNV (1996), VROM en LNV zijn overeengekomen om – vooruitlopend op de omvorming van rijksbufferzones tot regionale parken – in ieder geval tot 2005 door te gaan met het realiseren van de verwervings- en inrichtingstaakstellingen;

* intentiedocumenten verstedelijking (getekend maart-april 2002 door Rijk-provincies en stedelijke regio's). Dit houdt in dat Groen op basis van de intentiedocumenten verstedelijking integraal wordt uitgewerkt in relatie tot wonen, werken, infrastructuur en milieu. In 2003 worden hiertoe regioconvenanten gesloten. Belangrijke uitgangspunten daarbij zijn het in balans krijgen en houden van het groen in en om de stad; Voorst zijn afspraken gemaakt over het op tijd afkrijgen van het vigerende SGR en VINAC programma.

* het LNV verwervings- en landinrichtingsinstrumentarium;

* het Budget Investeringen Ruimtelijke Kwaliteit (BIRK); Betreft gelden en programma's voor beleidsdoelstellingen voor de vijfde nota gericht op stedelijke netwerken; LNV draagt niet financieel bij, maar beslist wel mee m.b.t. de inzet van dit instrument

* het Innovatieprogramma Stedelijke Vernieuwing (IPSV); Het IPSV programma is bedoeld om de stedelijke vernieuwing te stimuleren bij de gemeenten en markt partijen; LNV draagt niet financieel bij, maar beslist wel mee m.b.t. de inzet van dit instrument

* het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV); betreft subsidie aan gemeenten ter bevordering van de stedelijke vernieuwing; het loopt tot en met 2004;

* regeling Kwaliteitsimpuls Groene Hart.

Doelgroep

Groen in de stad; aanbod ten behoeve van recreanten op minder dan 500 m van de woning voor de burgers van de G30 steden en de omliggende gemeenten.

Groen om de stad; aanbod ten behoeve van recreanten binnen 5 km van de woning.

Prestatiegegevens

Toelichting

Het prijspeil voor de normbedragen verwerving en inrichting is 1-1-2002. In het kader van de bufferzoneconvenantafspraken zijn er gezamenlijke financieringsafspraken tussen VROM en LNV. Voor de groene verbindingen financieren decentrale overheden mee aan de verwerving en inrichting. De opgetreden extra prijsstijging in 2001 is niet gecompenseerd in de meerjarenraming. Dit zal leiden tot aanpassing van de hectarenplanning.

01.15 Realisering gevarieerde recreatiemogelijkheden in het landelijk gebied

Het recreatiebeleid is herzien en vastgelegd in de Beleidsbrief Toerisme en Recreatie (d.d. 4 juli 2001), het Toeristisch-Recreatief ActieProgramma (d.d. 21 maart 2002) en het Tweede Structuurschema Groene Ruimte. Hoofddoelstelling is het vergroten van de kwaliteit (gebruik- en belevingswaarde voor de recreant) en de toeristisch-recreatieve waarde (economische waarde voor ondernemers) van de omgeving in en om de stad (01.14) en van het landelijk gebied (01.15) voor 16 miljoen Nederlanders, met in het bijzonder aandacht voor kinderen, ouderen, gehandicapten en allochtonen. Recreatie draagt nadrukkelijk en in directe zin bij aan de fysieke (via beweging) en mentale gezondheid (via ontspanning) van mensen, het contact tussen mensen en met de natuur en de economische ontwikkeling van stedelijk en met name landelijk gebied. Recreatie en toerisme zullen zich steeds meer gaan ontwikkelen als de maatschappelijke en economische motor van het landelijk gebied. Indirect betekent dit dat recreatie bijdraagt aan het fysieke welzijn en aan een hogere kwaliteit van de leefomgeving (natuur voor mensen, mensen voor natuur).

Verbetering van de recreatiemogelijkheden in het landelijk gebied door de aanleg van voorzieningen.

Het programma omvat:

a. Verbeteren toegankelijkheid landelijk gebied:

1. aanleg van recreatievoorzieningen in het landelijk gebied, te weten 1700 km nieuwe lijnelementen door inrichting en d.m.v. verwerving (1 400 ha) in de periode tot en met 2018. Dit betreft «overige recreatie»;

2. in ere herstellen van kerke-, jaag- en schouwpaden

3. stimuleren (gedeeltelijk) publieke openstelling (agrarische) gronden van particuliere landeigenaren

4. verbeteren toegankelijkheid oevers nabij stedelijke gebieden en de belangrijkste vakantiegebieden

5. realisering van landelijke netwerken voor wandelen, fietsen en varen. In 2010 is er ca. 12000 km bruikbaar en bewegwijzerd netwerk, te weten:

– 4500 km Lange wandelroutes (LAW's); welke bruikbaar moeten zijn en beheerd en onderhouden dienen te worden.

– 3560 km Lange Fietsroutes (LF); waarvan nog 2000 km bruikbaar gemaakt dient te worden

– in 2012 4400 km Basistoervaartnet (BRTN); waarvan nog 2510 km nog bruikbaar gemaakt dient te worden. Aanvullende BRTN-opgaven zijn de realisering van 10 000 aanlegplaatsen (welke ook geschikt zijn voor de kleine waterrecreatie) en gebiedsgericht beleid (waarbij koppeling van de BRTN aan ontwikkelingen met betrekking tot cultuurhistorie, milieu, relatie landelijk en stedelijk gebied en toegankelijkheid van oevers).

b. Beheer van recreatieve voorzieningen in ruim 216 000 ha natuur-, bos- en recreatiegebieden;

c. Creëren van voldoende en diverse verblijfsrecreatiemogelijkheden door middel van het scheppen van bestuurlijke en juridische voorwaarden en van ruimtelijke mogelijkheden. Conform de opgave in de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening en in deel 1 van het Tweede Structuurschema Groene Ruimte is zo'n 15 000 hectare aan additionele ruimte voor recreatiemogelijkheden nodig. In verband met beperking uitbreidingsmogelijkheden door aanwezigheid Ecologische Hoofdstructuur zal in de meest extreme situatie een (beperkt) aantal verblijfsrecreatiebedrijven gesaneerd en/of uitgeplaatst moeten worden. Via één of twee pilots zal ervaring opgedaan worden met de gekozen oplossingsrichting(en) zoals gepresenteerd zal worden in deel 3 van het Tweede Structuurschema Groene Ruimte.

d. Bevordering van kennis en deskundigheid op het gebied van de recreatie: ca. 45 projecten en 1 innovatiecentrum; Kennis- en Innovatiecentrum Stichting Recreatie voert voor LNV jaarlijks beleidsondersteunende projecten uit met betrekking tot recreatie en de groene stedelijke en landelijke ruimte. Deze kennis is toegankelijk en bruikbaar voor derden.

Streefwaarden

Taakstellingen en streefwaarden voor in het programma genoemde:

* in ere herstellen van kerke-, jaar- en schouwpaden

* stimuleren (gedeeltelijk) publieke openstelling (agrarische) gronden van particuliere landeigenaren en

* verbeteren toegankelijkheid oevers nabij stedelijke gebieden en de belangrijkste vakantiegebieden worden in de loop van 2002 uitgewerkt (uitwerking recreatie deel 3, SGR 2).

Beleidsinstrumenten

* Het LNV verwervings- en landinrichtingsinstrumentarium;

* Regeling versterking recreatie;

* Subsidieregeling netwerk landelijke wandelpaden

* Rijksbijdrage Staatsbosbeheer;

* Deelname Wet gemeenschappelijke regelingen m.b.t. Recreatieschappen Midden-Delfland en Grevelingen.

Doelgroep

Hoofddoelstelling is het vergroten van de kwaliteit (gebruik- en belevingswaarde voor de recreant) en de toeristisch-recreatieve waarde (economische waarde voor ondernemers) van de omgeving in en om de stad (01.14) en van het landelijk gebied (01.15) voor 16 miljoen Nederlanders, met in het bijzonder aandacht voor kinderen, ouderen, gehandicapten en allochtonen.

Prestatiegegevens

Toelichting

De inzet van het landinrichtingsinstrumentarium voor investeringen in recreatie in het landelijk gebied bestaat uit een Rijksbijdrage van 50%. Het overige deel komt voor rekening van decentrale overheden.

01.16 Internationaal natuurlijk

Structurele ombuiging van het wereldwijde verlies aan biodiversiteit, door:

1. het nakomen door Nederland van internationale verplichtingen;

2. het actief bijdragen van Nederland in internationaal verband aan de wereldwijde aanpak van een duurzame ontwikkeling en behoud van biodiversiteit.

Streefwaarden

Het weergegeven aantal internationale natuurprojecten betreft natuurprojecten die gefinancierd worden uit middelen die op de begroting staan van het ministerie van LNV en middelen die onderdeel uitmaken van de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS). De HGIS is een gezamenlijk rijksbreed budget. De budgetten van de HGIS staan voornamelijk op de begroting van BZ/OS maar worden door of in overleg met betrokken departementen besteed. Het bedrag internationale natuurprojecten betreft het totaal van de uitgaven voor internationaal natuurbeheer uit voornoemde middelen. Het realiseren van projecten binnen Nederland die voortvloeien uit internationale verdragen wordt verantwoord op beleidsartikel 3: Realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (beheer).

De projecten worden gerealiseerd in samenwerking met de departementen BUZA/OS, V&W, VROM, EZ en OCW. Vanuit haar verantwoordelijkheid voor het internationaal natuurbeleid levert het Ministerie van LNV een grote beleidsinhoudelijke bijdrage.

Beleidsinstrumenten

De doelstellingen van het internationaal natuurbeleid worden gerealiseerd in het kader van het Beleidsprogramma Biodiversiteit Internationaal Natuurbeheer (BBI). Dit programma is een vervolg op het Programma Internationaal Natuurbeheer (PIN) 1996–2000. Instrumenten zijn:

* internationale verdragen en richtlijnen binnen de EU op het gebied van natuurbescherming: Ramsar conventie, Bern-conventie, Bonn-conventie, UNESCO Werelderfgoedverdrag, OSPAR, CITES, Biodiversiteitsverdrag, Pan-Europese Biologische en Landschapsdiversiteitsstrategie, EU-Vogelrichtlijn, EU-Habitatrichtlijn, EU-Biodiversiteitsstrategie, EU Kaderrichtlijn Water;

* overeenkomsten met internationale organisaties (IUCN, Birdlife International, Eeconet Action Fund, Plant Life International, UNEP), pre-accessie landen en Memorandums of Understanding (MoU's, overeenkomsten met landen);

* projectsubsidiering in het kader van:

– de ontwikkeling van het Europees natuurbeleid, w.o. de ontwikkeling van een Pan-Europees Ecologisch Netwerk;

– natuurontwikkeling in Midden en Oost Europa;

– natuurontwikkeling buiten Europa in het kader van ontwikkelingssamenwerking;

* Besluit Natuurbeheer Midden- en Oost Europa;

* contributies aan internationale organisaties en secretariaten van internationale verdragen op het gebied van natuurbescherming;

* vertegenwoordiging in en bijdragen aan internationale gremia.

Prestatiegegevens

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

De budgetten voor het verwervings- en landinrichtingsinstrumentarium zijn in onderhavige begroting verdeeld over de beleidsartikelen 1 en 2. Een deel van bovengenoemde budgetten en delen van de budgetten van beleidsartikelen 2 en 4 zullen besteed worden in het kader van «inverdienen». Inverdienen bestaat uit nieuwe middelen die voor nieuw beleid beschikbaar komen en die via het instrument landinrichting worden ingezet. Dit is een onderdeel van de afspraken LNV-provincies in het kader van de Herijking Landinrichting. Jaarlijks wordt, via de «Bestuursovereenkomst gebiedsgerichte inrichting landelijk gebied», aangegeven voor welke doelen, middelen gereserveerd zijn ten behoeve van de realisatie van de inverdientaakstelling.

De programma-uitgaven zijn bij vorenstaande operationele doelstellingen toegelicht aan de hand van prestatiegegevens.

De apparaatsuitgaven betreffen de Dienst Landelijk gebied, de beleidsdirecties GRR en Natuurbeheer en de AID. De uitgaven voor de baten-lastendienst hebben betrekking op Laser.

* Dit betreft uitgaven voor overig personeel en post-actieven.

De ontvangsten hebben met name betrekking op landinrichting (landinrichtingsrente en bijdragen derden) en verder op EU-ontvangsten voor inrichting en op diverse overige ontvangsten.

Budgetflexibiliteit

Veronderstellingen

De meest kritische factor voor het bereiken van de ruimtelijke doelen is de tijdige beschikbaarheid van voldoende grond tegen een prijs die niet leidt tot verstoring van de grondmarkt. Tot nu toe stond vrijwillige verwerving voorop. De evaluatie van de voortgang van de Strategische groenprojecten wijst uit dat vooral in het Westen grondeigenaren vanwege ontwikkelingen op het gebied van de woningbouw hoge verwachtingswaarden hebben van gronden die bedoeld zijn voor groene projecten. Er moeten mogelijkheden zijn om vanuit de markt te komen tot een aanzienlijke vergroting van de financieringsmogelijkheden van groen, een betere inhoudelijke afstemming van rood en groen en het beter onderling doen aansluiten bij de uitvoering van groene en rode projecten

Evaluatie

Voor 2003 staat de evaluatie van Programma Beheer gepland (zie ook beheer EHS). De resultaten van deze evaluatie worden ook betrokken bij de ontwikkeling van het instrumentarium voor de Groene Diensten en voor de Groenblauwe Dooradering.

Verantwoordelijkheid LNV

De provincies hebben een zeer belangrijke regierol met betrekking tot grondverwerving, (land)inrichting en natuurbeheer. Het Rijk (LNV, VROM, V&W) en provincies sluiten – op basis van een bestuursovereenkomst en provinciale uitvoeringsprogramma's – jaarlijks een vierjaarlijks voortschrijdend uitvoeringscontract. Dit uitvoeringscontract committeert Rijk en provincies, maar laat onverlet de bevoegdheden van de begrotingswetgever en het budgetrecht van Provinciale Staten en de noodzaak te komen tot herziening van afspraken als gevolg van zwaarwegende andere belangen. De minister van LNV is verantwoordelijk voor de inzet en werking van de beleidsinstrumenten en de nakoming van de internationale verplichtingen.

Groeipad VBTB

In het kader van de uitwerking van het SGR-2 wordt gewerkt aan een vereenvoudiging van beleids- en gebiedscategorieën met betrekking tot verwerving en inrichting. De doorwerking van deze vereenvoudiging zal naar verwachting terug te vinden zijn in de begroting van 2004.

Deze vereenvoudiging zal verder doorwerken in;

* De bestuursovereenkomst en het bijbehorende uitvoeringscontract: De bestuursovereenkomst die in het kader van het sturingsmodel tussen rijk en provincies is afgesloten, beoogt concrete prestatieafspraken tussen betreffende partijen te beschrijven. Nadere concretisering van de te leveren prestaties en bijbehorende prestatie-indicatoren is een groeitraject waaraan door beide partijen wordt gewerkt, met name m.b.t. de doelen en bijbehorende streefwaarden die gerealiseerd worden via de instrumenten landinrichting en SGB/Reconstructie.

* Beschrijving producten en diensten DLG; In het licht van de interne verzelfstandiging van DLG wordt gewerkt aan een betere beschrijving van producten en diensten en prestatiegegevens daarover.

Wanneer de algemene doelstellingen van de reconstructie zijn vertaald in operationele doelstellingen dan zullen deze ook vertaald worden naar bijbehorende streefwaarden.

02 Realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (verwerving en inrichting)

Algemene beleidsdoelstelling

Er wordt een samenhangend netwerk gerealiseerd van kwalitatief hoogwaardige natuurterreinen, de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), met als doel:

* het veilig stellen van soorten en ecosystemen;

* productie van schoon water, plantaardige en dierlijke producten, CO₂-vastlegging;

* bescherming van landschappelijke, cultuurhistorische, archeologische en aardkundige waarden;

* het voldoen aan recreatieve behoeften;

* het creëren van een aantrekkelijk leefklimaat en vestigingsklimaat.

Het doel van de EHS wordt bereikt door onder andere gronden aan te kopen, in te richten en daarna over te dragen aan natuurbeschermingsorganisaties die deze gronden als natuurterrein zullen beheren. Hierdoor zijn deze natuurterreinen, naast planologisch, ook fysiek vastgesteld. De aankoop en inrichting kan worden gezien als de start van de duurzame bescherming en ontwikkeling van de bestaande en nieuwe natuur in Nederland. Het Strategisch Akkoord legt voor wat betreft de realisatie van de EHS het accent op agrarisch beheer in plaats van verwerving. Over de nadere uitwerking daarvan zal de Kamer in het tweede halfjaar in een afzonderlijke brief worden geïnformeerd.

De EHS vindt zijn grondslag in het SGR en bestaat uit verschillende soorten terreinen: bestaande natuurterreinen, natuurreservaten, natuurontwikkelingsgebieden, beheersgebieden, de Noordzee, grote wateren en rivieren.

Ook in het Regeerakkoord van 1998 en in de nota Natuur voor Mensen, Mensen voor Natuur (NvM) zijn ambities geformuleerd met betrekking tot een vergroting van het areaal natuur in Nederland. Belangrijkste speerpunt in Natuur voor Mensen, Mensen voor Natuur met betrekking tot verwerving en inrichting van nieuwe natuur vormen de zogenoemde robuuste verbindingen.

De omvang van de ambities is weergegeven in onderstaande tabel.

*) 13 500 ha = 1e tranche. Het totale ambitieniveau voor robuuste verbindingen zoals neergelegd in de nota NvM bedraagt 24 000–30 000 ha.

Toelichting

De arealen van de terreinsoorten bestaande natuurterreinen, natuurreservaten, natuurontwikkelingsgebieden, robuuste verbindingen en uitbreiding natte natuur moeten (gedeeltelijk) worden verworven en ingericht.

Grafiek 5: Procentuele verdeling uitgaven 2003 over operationele doelstellingen en apparaat

Operationele doelstellingen

02.11 Verwerving droge EHS

1. In 2020 is het functioneren van de EHS als netwerk aanzienlijk versterkt door vergroting van de ruimtelijke samenhang. In 2020 zijn er terreinen voor 3 à 4 robuuste verbindingen met een oppervlakte van 13 500 ha verworven.

2. In 2018 omvat de EHS 605 000 hectare bos- en natuurterrein:

* bestaand bos en andere natuurterreinen hebben een omvang van 453 500 ha;

* het areaal dat een functiewijziging moet ondergaan, heeft een omvang van 151 500 ha. (waarvan 1 500 ha na 2018 te realiseren).

Streefwaarden

Noot: Na invulling van de ombuiging op verwerving uit het Strategisch Akkoord zullen de streefwaarden voor 2003 opnieuw worden bepaald.

Beleidsinstrumenten

Het LNV-verwervingsinstrumentarium.

Prestatiegegevens

Noot: De ombuiging van € 70 mln. uit het Strategisch Akkoord betekent dat ca. 1850 ha minder verworven kan worden. De invloed daarvan op de bovenstaande prestaties is onderdeel van de uitwerking van de ombuiging, waarover de Kamer in het tweede halfjaar wordt geïnformeerd.

02.12 Verwerving natte EHS

In 2010 is de voor Nederland karakteristieke natte natuur met 11 000 ha toegenomen. Hiervan wordt circa 6500 ha terrein langs de grote wateren en rivieren verworven, waarvan 3000 ha door Verkeer en Waterstaat.

Streefwaarden

Beleidsinstrumenten

* Het LNV-verwervingsinstrumentarium

Prestatiegegevens

02.13 Inrichting droge EHS

1. In 2020 is het functioneren van de EHS als netwerk aanzienlijk versterkt door vergroting van de ruimtelijke samenhang.

* In 2020 zijn door het opheffen van fysieke barrières (ontsnippering) de migratiemogelijkheden binnen en tussen eenheden veilig gesteld. In 2010 is 90% van de geïnventariseerde knelpunten, waar alleen met een infrastructurele maatregel de doorsnijding kan worden opgeheven, opgelost.

* In 2020 zijn er 3 à 4 robuuste verbindingen met een oppervlakte van 13 500 ha ingericht.

2. In 2018 heeft 151 500 hectare verworven grond een functiewijziging ondergaan en is ingericht (1 500 ha hiervan wordt na 2018 gerealiseerd.

Streefwaarden

Beleidsinstrumenten

* het LNV inrichtingsinstrumentarium

* Ruimtelijke veiligstelling gebeurt met de volgende instrumenten:

– wettelijke verankering van Vogel- en Habitatrichtlijn in de Natuurbeschermingswet;

– bescherming zal worden voorzien in SGR-2

– ruimtelijke bescherming via doorwerking in bestemmingsplannen in 2005.

– De kwaliteit van de natuur wordt gestuurd door gebruik te maken van de Nederlandse natuurdoelenkaart:

– er worden hectares ingericht volgens het Natuurbeleidsplan (LNV, 1990) en Natuur voor Mensen, Mensen voor Natuur (LNV, 2000).

Prestatiegegevens

02.14 Inrichting natte EHS

In 2010 is de voor Nederland karakteristieke natte natuur in oppervlakte en kwaliteit versterkt en is duurzaam gebruik gewaarborgd.

1. Versterken van natte natuur, in combinatie met maatregelen die de veerkracht van watersystemen vergroten (meegroeien met water), recreatiemogelijkheden vergroten, en de identiteit van Nederland als waterland versterken:

* er wordt circa 11 000 ha. natte natuur ingericht in en langs de grote wateren en rivieren waarvan circa 4500 ha. in de wateren;

* doelen van de natte onderdelen van de EHS zijn toegewezen en in het verlengde daarvan worden afspraken met belangrijke partijen (Rijkswaterstaat, provincies, waterschappen, VEWIN, Staatsbosbeheer en particuliere terreinbeherende organisaties) gemaakt.

2. Bevorderen van de duurzaamheid van het gebruik van zee, kust en grote wateren:

* begrenzen en veiligstellen zoals bij de droge EHS;

* het plan van aanpak duurzaam gebruik Noordzee is opgesteld;

* realisering van de trilateraal overeengekomen ecologische doelstellingen voor de Waddenzee;

* in de grote wateren, het IJsselmeer, de Waddenzee en de Delta worden op een evenwichtige manier recreatie en andere gebruiksfuncties gecombineerd;

* Opstellen en uitvoeren programma herstel zoet-zout overgangen.

Streefwaarden

Beleidsinstrumenten

* Het LNV inrichtingsinstrumentarium

* Het reconstructieinstrumentarium draagt bij aan de kwaliteit van de EHS

* Ruimtelijke veiligstelling gebeurt met de volgende instrumenten:

– Wettelijke verankering van Vogel- en Habitatrichtlijn in de Natuurbeschermingswet;

– Ruimtelijke bescherming via doorwerking in bestemmingsplannen in 2005.

* De kwaliteit van natte natuur wordt gestuurd door gebruik te maken van de natte bouwstenen van de Nederlandse natuurdoelenkaart;

* De maatregelen uit het plan van aanpak voor duurzaam gebruik van de Noordzee worden uitgevoerd;

* In beheerspakketten van Programma Beheer en afspraken (o.a. met Staatsbosbeheer en Rijkswaterstaat) worden natte natuurwensen verwerkt;

* Maatregelen voortkomend uit de Startovereenkomst Waterbeheer 21e eeuw, EU-Kaderrichtlijn water, SGR2, 5e Nota RO, de samenwerkingsovereenkomst V&W en LNV (over extra middelen voor ICES natte natuur) worden geëffectueerd;

* In de grote wateren, het IJsselmeer, de Waddenzee en de Delta worden maatregelen getroffen om op een duurzame manier recreatie en andere gebruiksfuncties te combineren;

* De realisatie van de natte natuur gebeurt in combinatie met robuuste verbindingen (natte as, verbinding Veluwe-Utrechtse Heuvelrug) en de kwaliteitsimpuls landelijk gebied (blauwe dooradering, Nieuwe Hollandse Waterlinie) en als gevolg van (onder meer) de implementatie van de Vogel- en Habitatrichtlijn en de Wetlandconventie;

* PKB ruimte voor rivieren.

Prestatiegegevens

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

De programma-uitgaven zijn bij vorenstaande operationele doelstellingen toegelicht aan de hand van prestatiegegevens.

De uitgaven voor het apparaat hebben betrekking op Dienst Landelijk Gebied en de directie Natuurbeheer. De uitgaven voor de baten-lastendienst hebben betrekking op LASER.

* Dit betreft uitgaven voor overig personeel en post-actieven.

De ontvangsten hebben betrekking op EU-bijdragen in het kader van POP voor verwerving en inrichting en op bijdragen van derden (gemeenten en waterschappen) voor inrichting.

Verwerving droge EHS wordt mede gefinancierd vanuit autonome middelen van de provincies. Deze middelen lopen niet via de LNV-begroting en zijn als zodanig niet door LNV beïnvloedbaar, maar zijn wel meegenomen bij de definiëring van de streefwaarden met betrekking tot verwerving. Dit geldt eveneens voor diverse programma's waar de ministeries van VROM en V&W aan bijdragen. Deze middelen van derden zijn niet verwerkt in het budgettaire beeld.

In bijgaande tabel zijn de restanttaakstellingen grondverwerving per 1 januari 2002 aangegeven. De totale verwervingstaakstelling voor het jaar 2002 is exclusief de aankopen van extra gronden vanwege een eenmalige intensivering in het kader van het Natuuroffensief.

In 2002 is geen grondprijscompensatie uitgekeerd. Het aantal prestaties bij verwerving is hierop aangepast.

De nadere invulling van de taakstelling voor 2003 en de restant taakstelling is afhankelijk van de besluitvorming over de ombuigingen op de uitgaven op het EHS-artikel.

Budgetflexibiliteit

Toelichting

De apparaatsuitgaven zijn naar hun aard op korte termijn niet flexibel. De programma-uitgaven, zowel voor reeds aangegane als nog aan te gane verplichtingen, zijn benodigd om de Ecologische Hoofdstructuur, zoals vastgelegd in het Structuurschema Groene Ruimte (SGR1 uit 1993), in 2018 te realiseren.

Veronderstellingen

In 2005 is de EHS volledig begrensd en ruimtelijk veiliggesteld tot op bestemmingsplanniveau. Het waterbeheer wordt integraal aangepakt en niet uitsluitend op basis van veiligheidsaspecten maar ook op basis van aspecten van waterkwantiteit en -kwaliteit, recreatie en natuurontwikkeling. De milieucondities worden gerealiseerd volgens het NMP3. Dit betekent:

* depositienorm: gemiddeld op Nederland maximaal 400 zuurequivalenten per hectare per jaar (streefwaarde NMP3); De kwaliteit is dan ook meer dan voldoende voor landelijk natuurlijk en natte natuur;

* maximaal 50 mg nitraat per liter in het grondwater (EU-nitraatrichtlijn) en maximaal 0,15 mg fosfaat per liter in oppervlaktewateren (NMP3);

* realisatie van robuuste verbindingen is mogelijk nadat in de Vijfde Nota RO definitief over aanwijzing wordt besloten.

Evaluatie

Rijk, provincies, waterschappen, beheerders van natuurgebieden en overige betrokkenen ronden voor 2003 een onderzoek af naar versterking van het functioneren van de EHS. Daarnaast beschrijft de Natuurbalans jaarlijks de voortgang van de beleidsuitvoering op het terrein van natuur, bos en landschap. Tenslotte is er een 4-jaarlijkse natuurverkenning. Deze vindt weer plaats in 2006.

Verantwoordelijkheid LNV

LNV is verantwoordelijk voor de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (verwerving en inrichting) en voor de inzet en werking van de beleidsinstrumenten.

Groeipad VBTB

In het kader van de uitwerking van het SGR-2 wordt gewerkt aan een vereenvoudiging van beleids- en gebiedscategorieën met betrekking tot verwerving en inrichting. De doorwerking van deze vereenvoudiging zal naar verwachting terug te vinden zijn in de begroting van 2004.

Deze vereenvoudiging zal verder doorwerken in;

* De bestuursovereenkomst en het bijbehorende uitvoeringscontract: De bestuursovereenkomst die in het kader van het sturingsmodel tussen rijk en provincies is afgesloten, beoogt concrete prestatieafspraken tussen betreffende partijen te beschrijven. Nadere concretisering van de te leveren prestaties en bijbehorende prestatie-indicatoren is een groeitraject waaraan door beide partijen wordt gewerkt, met name m.b.t. de doelen die gerealiseerd worden via de instrumenten landinrichting en SGB/Reconstructie.

* Beschrijving producten en diensten DLG; In het licht van de interne verzelfstandiging van DLG wordt gewerkt aan een betere beschrijving van producten en diensten en prestatiegegevens daarover.

03 Realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (beheer)

Algemene beleidsdoelstelling

Er wordt een samenhangend netwerk beheerd van kwalitatief hoogwaardige natuurgebieden, de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Een belangrijke kern hiervoor wordt gevormd door 17 Nationale Parken en een grensoverschrijdend park. Ook historische buitenplaatsen, multifunctioneel bos en gebieden met agrarisch natuurbeheer vormen een onderdeel van de EHS. Ook beheer van bezoekerscentra, educatie en voorlichting vormen een onderdeel van het beheer.

De beheersbijdrage is afhankelijk van de gerealiseerde natuurkwaliteit via een systematiek van natuurdoelen. In 2003 zal de landelijke natuurdoelenkaart met het onderliggende afsprakendocument naar de Tweede Kamer worden gezonden. Deze kaart, die in overleg met de provincies is opgesteld, is een ruimtelijke uitwerking van de gewenste natuurkwaliteit in Nederland voor 2018 zoals vastgelegd in de nota Natuur voor Mensen, Mensen voor Natuur. De landelijke natuurdoelenkaart zal met de onderliggende provinciale natuurdoelenkaarten het Handboek natuurdoeltypen, waarin de voor een bepaalde natuurkwaliteit gewenste milieu- en watercondities zijn aangegeven, de komende jaren richtinggevend zijn voor het rijks- en provinciale ruimtelijke milieu- en waterbeleid en voor de inzet van instrumenten voor het beheer (Programma Beheer).

Met de EHS wordt in belangrijke mate invulling gegeven aan een aantal internationale verplichtingen zoals het Biodiversiteitsverdrag, de Ramsar-conventie, en de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn. De EHS is onderdeel van het te ontwikkelen Pan-Europese ecologische netwerk. Het beheer van droge natuur vindt plaats door Staatsbosbeheer, gemeenten, particuliere terreinbeherende organisaties en overige particulieren. Voor het beheer van natte natuur is vooral Rijkswaterstaat verantwoordelijk. Beheer betreft reguliere maatregelen zoals maaien en snoeien maar ook invulling van herstelbeleid, bijvoorbeeld door maatregelen te nemen tegen verzuring, verdroging en vermesting. Programma Beheer is het belangrijkste instrument om het beheer tot uitvoering te brengen.

In de realisatie van de EHS vormt beheer een onmisbare schakel. Na verwerving en inrichting van gronden, worden door middel van beheer de noodzakelijke condities voor het bereiken van de gewenste natuurdoelen gerealiseerd. Habitats voor flora en fauna worden beschermd of ontwikkeld, waardoor de (o.a. in internationaal verband afgesproken) biodiversiteitsdoelstellingen gerealiseerd kunnen worden.

Grafiek 6: Procentuele verdeling uitgaven 2003 over operationele doelstellingen en apparaat

Operationele doelstellingen

03.11 Beheer van de EHS

Deze operationele doelstelling omvat – binnen de door internationale verdragen vastgestelde voorwaarden – het realiseren van de natuurdoelen zoals vastgelegd op de natuurdoelenkaart, het beheer van bos en andere droge natuur, het beheer van natte natuur en het nakomen van internationale verdragen.

Streefwaarden

Noot: De streefwaarden kunnen wijzigen als gevolg van de invulling van de ombuiging op verwerving uit het Strategisch Akkoord (minder verwerving, meer beheer).

Beleidsinstrumenten

* Internationale afspraken vastgelegd in de Vogelrichtlijn, Habitatrichtlijn, Ramsar-conventie

* Wettelijke verankering van Vogel- en Habitatrichtlijn in de Natuurbeschermingswet plus SGR

* Programma Beheer (Subsidieregeling agrarisch natuurbeheer en subsidieregeling natuurbeheer

* Natuurdoelenkaart

* Convenanten voor terreinbeherende organisaties

* CO₂-certificaten

* Regeling versterking bos/natuur (VNBL)

* Regeling Nationale Parken

* Regeling historische parken en buitenplaatsen

Prestatiegegevens

* Inclusief particulier natuurbeheer.

Staatsbosbeheer

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

De programma-uitgaven zijn bij vorenstaande operationele doelstellingen toegelicht aan de hand van prestatiegegevens.

De uitgaven voor het apparaat hebben betrekking op de Dienst Landelijk Gebied en de beleidsdirectie Natuurbeheer. De uitgaven voor de baten-lastendienst hebben betrekking op LASER.

* Dit betreft uitgaven voor overig personeel en post-actieven.

De ontvangsten hebben met name betrekking op EU-bijdragen in het kader van co-financiering van het Programma Beheer en de regeling beheersovereenkomsten natuurontwikkeling RBON (2002: € 9,3 mln.).

Budgetflexibiliteit

De apparaatsuitgaven zijn naar hun aard op korte termijn niet flexibel. De meerjarige (in verband met areaaluitbreiding) oplopende programma-uitgaven zijn niet flexibel, daar deze benodigd zijn om de Ecologische Hoofdstructuur adequaat te beheren.

Evaluatie

Verantwoordelijkheid LNV

LNV is verantwoordelijk voor het opstellen van de natuurdoelenkaart , welke de basis en randvoorwaarde vormt voor het beheer. Tevens is LNV verantwoordelijk voor een adequate inzet en werking van de overige genoemde beleidsinstrumenten. LNV faciliteert beheerders van natuur in het behalen van de gewenste natuurkwaliteit op regionaal en lokaal niveau. Provincies zijn verantwoordelijk voor het begrenzen van EHS-gebieden en voor het vervaardigen van gebiedsplannen. Op basis van deze gebiedsplannen worden Programma Beheer subsidies toegekend.

Groeipad VBTB

Op dit moment wordt gewerkt aan het scherper in kaart brengen van toekomstige beheerslasten, analoog aan de informatie die in 2001 inzake verwerving en inrichting aan de Kamer is gestuurd. Zeer waarschijnlijk zal dit leiden tot een andere, meer inzichtelijke opzet van het onderhavige beleidsartikel in de begroting 2004. Momenteel wordt tevens gewerkt aan de natuurdoelenkaart, die beoogt aan te geven waar welke natuurkwaliteit gerealiseerd moet worden. Naar verwachting wordt de natuurdoelenkaart in de loop van 2003 vastgesteld. Na besluitvorming over de kaart zal de voortgang van de realisatie van de gestelde doelen zichtbaar gemaakt worden in de begroting.

04 Economisch perspectiefvolle agroketens

Algemene beleidsdoelstelling

De algemene beleidsdoelstelling is de bevordering van economisch perspectiefvolle en internationaal concurrerende agroketens. De overheid ziet zich geplaatst voor de uitdaging om de condities te scheppen waaronder de agrosector zich duurzaam kan ontwikkelen en rekening houdt met maatschappelijke wensen. Dit doet zij onder meer door:

* het stimuleren en faciliteren van maatschappelijk verantwoord ondernemen;

* het stimuleren van vernieuwing in de keten op gebieden van duurzame ketens, agrologistiek (transportpreventie), marketing, kwaliteit, garantiesystemen, ICT-informatievoorziening en differentiatie in niche markten zoals streek- en biologische producten;

* de inzet van het exportinstrumentarium (inclusief de instrumenten van Economische Zaken en Buitenlandse Zaken);

* het ondersteunen van belangrijke processen van herstructurering in de veehouderij, de glastuinbouw en de visserij.

Op deze wijze draagt de overheid bij aan (her)nieuw(d) perspectief voor de agrosector en blijft de Nederlandse agrosector internationaal concurrerend op vooral hoog ontwikkelde markten.

Grafiek 7: Procentuele verdeling uitgaven 2003 over operationele doelstellingen en apparaat

Operationele doelstellingen

04.11 Versterking concurrentiekracht agrofoodcomplex

Het kabinet heeft voor 2010 een duurzaam werkend, op eigen kracht internationaal concurrerend agro-foodcomplex voor ogen, dat midden in de samenleving staat en toonaangevend is binnen Europa. Een agro-bedrijfsleven dat, ondanks afnemende marktondersteuning door de overheid, nieuwe strategieën ontwikkelt en zicht richt op technologische en innovatieve ontwikkelingen die zich – deels buiten de agrosector – voltrekken en op de mogelijkheden in internationale markten.

Aangrijpingspunten voor bepaling van de concurrentiekracht van het agro-foodcomplex zijn in dit verband de volgende factoren:

* het vermogen tot aanpassing aan de markt;

* het ondernemersklimaat;

* het vermogen om in flexibele netwerken en ketens samen te werken;

* de beschikbaarheid van kwalitatief hoogwaardige productiefactoren;

* de juridische en bestuurlijke institutionele omgeving;

* een internationaal speelveld, dat goed toegankelijk is en wordt benut.

De verantwoordelijkheid voor de concurrentiekracht ligt primair bij de sectoren c.q. bedrijven zelf. Het ministerie streeft naar een effectieve bijdrage aan de gewenste ontwikkeling met de volgende subdoelstellingen:

* het bevorderen van een zo groot mogelijke participatie en presentie van Nederlandse bedrijven en agrarische producten op buitenlandse markten;

* verbeteren van energie-efficiency in bedrijven, gebaseerd op reële besparingsmogelijkheden.

Streefwaarden

Een belangrijke indicator voor het effect van het internationaliserings-programma vormt de mate van realisatie van bilaterale agro-economische samenwerkingsactiviteiten. Aangezien deelname aan activiteiten grotendeels voor kosten van de deelnemers komt, indiceert de mate van realisatie de aansluiting op de behoeften van de doelgroep.

Concrete afspraken over energie-efficiencyverbetering worden voor bedrijven vastgelegd in energiebesparingsplannen. De plannen worden (mede op het advies van de NOVEM) getoetst door gemeenten en provincies. De plannen worden per toegetreden branche gebundeld in een meerjarenplan welke de doorkijk geeft van de beoogde energie-efficiencyverbetering van de branche gedurende de MJA-periode.

Beleidsinstrumenten

De agrosector in Nederland is internationaal van aard. Het gaat daarbij niet alleen meer om de directe export van Nederlandse producten en de import en re-export van producten na verwerking, maar ook om het opzetten van langdurige relaties in de vorm van investeringen en participatie in productie en logistiek in andere landen, alsmede om kennisoverdracht. Deze laatste soort activiteiten vraagt om de inzet van een nieuw soort instrumenten, gebaseerd op wederzijdse samenwerking en wederzijds profijt, naast het traditionele handelsbevordering instrumentarium.

In nauwe samenspraak met de Agrarische Vertegenwoordiging in het Buitenland en de doelgroep, in het bijzonder het MKB, wordt jaarlijks een breed spectrum van activiteiten ontwikkeld om deze bilaterale samenwerking te bevorderen. In dit kader moet gedacht worden aan de gebruikelijke handelsmissies, seminars, vakbeurzen en contactbijeenkomsten, waarbij in toenemende mate aandacht is voor niche markten met een hoge toegevoegde waarde en een positief imago waaronder biologische en streekproducten. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is daarbij steeds het uitgangspunt.

Met een aantal landen vinden onderhandelingen plaats over vermindering van handelsbelemmeringen, vooral op veterinair en fytosanitair terrein. Er zijn projecten met overheden, instituties en bedrijven in Midden- en Oost-Europese landen en Zuid-Afrika gericht op verbetering van de samenwerking. Deze doelstelling geldt ook voor de 3 bestaande centra voor training en technologie-overdracht in China en Vietnam en de 2 nieuw op te zetten centra in Oost Europa.

Meerjarenafspraken energie-efficiency (MJA's) tussen overheid en bedrijfsleven gericht op de Nederlandse voedingsen genotmiddelenindustrie (VGI) De MJA's zijn bedoeld om bedrijven te faciliteren bij het nemen van energiebesparende maatregelen, om besparingsresultaten te monitoren en om nieuwe energiebesparingsmogelijkheden te onderzoeken en toe te passen. In de MJA's worden specifieke efficiencydoelstellingen vastgesteld per sector in de VGI.

De visie agrologistiek krijgt in 2002 en 2003 concrete uitwerking in pilotprojecten. Het programma CLIENT, Controles op Landbouwgoederen bij Im- en Export naar een Nieuwe Toekomst, dat als doel heeft om administratieve en logistieke processen bij inen uitvoer van landbouwgoederen te verbeteren, is gestart. Het wordt in nauwe samenwerking met de Belastingdienst/Douane en met betrokken organisaties uit het bedrijfsleven uitgevoerd.

Doelgroep

Nederlandse productie-, verwerkings- en distributiebedrijven van agrarische (food en non-food) producten.

Prestatiegegevens

04.12 Herstructurering (melk)veehouderij

Doelstelling is het bereiken en behouden van grondgebondenheid op gebiedsniveau, teneinde de gebiedsspecifieke milieukwaliteit in kwetsbare gebieden (in reconstructie en niet-reconstructiegebieden) te realiseren. Hiermee wordt de structuur van de melkveehouderij versterkt zodat voor deze bedrijven duurzaam perspectief is in de kwetsbare gebieden. Daarnaast worden meerdere, met elkaar samenhangende milieuproblemen aangepakt in deze gebieden. Voor de besteding van de gelden is een ex-ante evaluatie gepland(2003/2003), die inzicht zal moeten verschaffen in de verwachte effectiviteit van het in te zetten beleid, doelen en instrumenten.

Streefwaarden

Voor deze doelstelling zijn nog geen concrete streefwaarden geformuleerd.

Beleidsinstrumenten

Voor verbetering van de milieukwaliteit (nitraat, ammoniak, fosfaat en/of verdroging) en voor andere thema's (bijvoorbeeld weidegang) worden voor de betreffende gebieden op provinciaal niveau maatregelen en voorzieningen getroffen en/of extra eisen worden gesteld. Bij de uitvoering kunnen de provincies beschikken over de volgende nationale instrumenten:

a. Regeling Bedrijfshervestiging en -beëindiging;

b. kavelruil (vrijwillig) en herverkaveling; de mogelijkheden van een grondbank op publiek of publiek-private basis worden onderzocht.

c. creëren van passende inplaatsingslocaties;

In het kabinetsstandpunt Veenkoloniën is € 2,3 mln. gereserveerd voor ontwikkeling van de melkveehouderij in de Veenkoloniën. Deze middelen zullen worden ingezet voor het wegnemen van belemmeringen (infrastructuur, ontsluiting) en het creëren van een grondbank.

Doelgroep

Melkveehouders en overige grondeigenaren in kwetsbare gebieden.

04.13 Herstructurering glastuinbouw en duurzaam gebruik energie

Het operationele doel is het bevorderen van een perspectiefvolle en duurzame glastuinbouw. Om perspectiefvol te zijn moet economisch en vraaggericht worden geproduceerd met aandacht voor kwaliteit en innovatie van producten en productieprocessen. Duurzaam houdt in dat de productie plaatsvindt binnen de (wettelijke) randvoorwaarden voor energie, milieu, ruimtelijke kwaliteit en sector, dan wel op een vrijwillig gekozen hoger niveau.

Subdoelen daarbij zijn:

* een perspectiefvolle en duurzame glastuinbouw in economische en milieutechnische zin;

* een perspectiefvolle en duurzame glastuinbouw qua ruimtelijke kwaliteit;

Hierbij moet bedacht worden dat deze subdoelen onderling/wederzijds afhankelijk zijn. Duurzaam gebruik van energie past in de context van het energiebesparingsbeleid, het klimaatbeleid en de nota Voedsel en Groen.

Een tweede operationele doel is de implementatie van het energiebesparingsbeleid voor de primaire productie. Dit beleid is geconcretiseerd in afspraken met de sector. Deze afspraken hebben betrekking op vermindering van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, mineralen en energie (de Integrale Milieutaakstelling IMT). In het Aanvullend Convenant Glastuinbouw en Milieu (2002) is met de sector voorts overeengekomen dat betrokken partijen (overheid en bedrijfsleven) zich ten doel stellen de (ruimtelijke) herstructurering zodanig te bevorderen en te faciliteren, dat de haalbaarheid van de IMT wordt vergroot, duurzame ontwikkeling en inrichting van nieuwe glastuinbouwlocaties is gewaarborgd, de ruimtelijke en milieuhygiënische kwaliteit van bestaande concentratiegebieden belangrijk verbetert, en de sociaal-economische positie en de concurrentiekracht van de sector verbeteren.

Streefwaarden

Perspectiefvolle en duurzame landbouw

In de periode 1997 tot en met 2006 is de (achterhaalde) bedrijfsstructuur op 25% van het glastuinbouwareaal verbeterd. Tot en met 2002 is circa 500 ha nieuw glas gerealiseerd.

In 2003–2006 zal nog ca 500 ha nieuw glas worden gerealiseerd op bedrijven die hun bedrijfsstructuur hebben verbeterd.

In de periode 2000–2010 wordt de omslag gemaakt van (nu merendeels) autonome vestiging van nieuwe glastuinbouwbedrijven naar projectvestigingslocaties met een omvang van 2700 ha netto glas. Naast de reeds aangewezen 10 locaties gaat het ook om hervestiging van glastuinbouwbedrijven in door provincies aan te wijzen regionale concentraties met perspectief. In 2010 is het verspreid vestigen van glastuinbouwbedrijven gestopt. In de periode tot 2006 is de verbetering van de infrastructuur in de bestaande gebieden Westland en Aalsmeer gerealiseerd. Met de beschikbare gelden tot en met medio 2003 zal ongeveer de helft van de infrastructuurplannen worden gerealiseerd.

Implementatie energiebesparingsbeleid

Met betrekking tot energie is vastgelegd:

In het Glami/IMT zijn voorts de volgende doelstellingen voor 2010 opgenomen (alle ten opzichte van 1984–1988 behalve stikstof en fosfaat).

Het Besluit glastuinbouw (een bundeling van regels op grond van Bestrijdingsmiddelenwet, Wet Milieubeheer en Wvo) regelt dat een glastuinder jaarlijks uiterlijk 1 mei zijn gebruik van energie, gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen over het voorafgaande jaar rapporteert aan gemeenten en provincies (voor het eerst per 1 mei 2003). Op basis van deze registraties zal jaarlijks de Stuurgroep Glastuinbouw en Milieu een voortgangsrapport uitbrengen over het voorafgaande jaar, waarin voor de onderscheiden milieuvelden wordt ingegaan op de mate van doelbereiking.

Beleidsinstrumenten

Het beleid voor een perspectiefvolle en duurzame glastuinbouwsector en energiebesparing kent diverse ingangen: regelgeving, subsidies/fiscaal, onderzoek, communicatie/voorlichting.

Perspectiefvolle en duurzame glastuinbouw

* Regeling Structuurverbetering Glastuinbouw (RSG): subsidie voor vernieuwende investeringen opbedrijven die hun bedrijfsstructuur verbeteren en subsidie voor afbraak van glas op beëindigende bedrijven.

* Infrastructuurregeling: subsidieregeling in samenwerking met gemeenten en waterschappen ter verbetering van de infrastructuur in de glastuinbouwgebieden Westland en Aalsmeer.

* Stimuleringsregeling Inrichting Duurzame Glastuinbouwgebieden(Stidug): bevordert de ontwikkeling van projectvestiginglocaties en de hoogwaardige en duurzame inrichting ervan. Vanaf 2003 vindt de uitvoering van de tweede tranche plaats.

* Stimulering van onderzoeksinfrastructuur: in 2002 is begonnen met de bouw van een nieuw proefstation voor de Bloemisterij en Glasgroenten te Bleiswijk.

* Landbouwkwaliteitswet en Bestrijdingsmiddelenwet: deze regelgeving draagt tevens bij aan voedselveilige producten.

Implementatie energiebesparingsbeleid

* Besluit glastuinbouw: ingegaan per 1-4-2002. Het Besluit glastuinbouw integreert de meest relevante milieuregelgeving voor de glastuinbouw en vertaalt de Integrale Milieutaakstelling 2000–2010 op sectorniveau naar de individuele glastuinbouwbedrijven.

* Het ministerie van LNV levert in 2003 een extra bijdrage aan energieonderzoek in de glastuinbouw, bloembollen en paddestoelensector.

* Communicatie/voorlichting, inclusief demonstratieen bestaande innovatieprojecten.

* Certificering: het ministerie van LNV sluit met registratie voor regelgeving aan bij certificeringssystemen in de markt, gericht op kwaliteit, milieu en de consument.

* Het ministerie van LNV voert een voorlichtingsproject uit, gericht op de verbetering van het energiemanagement in de glastuinbouw, bloembollen en paddestoelenteelt met het oog op de liberalisering van de energiemarkt. Dit project loopt tot eind 2003.

* Stimulering van demonstratieprojecten in de glastuinbouw, bloembollen en paddestoelensector in het kader van de aparte energietender binnen de demonstratieregeling. In 2003 zal deze regeling opnieuw worden opengesteld.

Doelgroep

Doelgroep is de Nederlandse glastuinbouwsector bestaande uit ca. 10 000 bedrijven met een totaal glasareaal van ongeveer 11 000 ha.

Prestatiegegevens

* Het aantal prestaties van 236 ha. heeft zowel betrekking op de openstelling 2003 alsmede de uitfinanciering van de openstelling 2002.

04.14 Herstructurering visserij

Doelstelling van de herstructurering in het visserijbeleid is het verminderen van de vangstcapaciteit van de visserijvloot.

Streefwaarden

Evenwicht tussen de te vangen hoeveelheden vis en de vangstcapaciteit van de zeevisserijvloot. Om dit te bewerkstelligen, zal de omvang van de vloot in 2003 met 2 200 BT (en ongeveer 5 300 kW) worden teruggebracht.

Beleidsinstrumenten

Voor het realiseren van deze doelstelling zijn middelen uit de brandstofcompensatie en uit het Europese Financieringsinstrument voor de Oriëntatie van de Visserij (FIOV) beschikbaar.

Om evenwicht tussen de te vangen hoeveelheden vis en de vangstcapaciteit van de zeevisserijvloot te realiseren, zijn de volgende instrumenten beschikbaar:

Afroming van vermogensuitgifte bij overdracht van licenties; openstelling van subsidieregelingen met bijdrage vanuit de Europese begrotingen voor vrijwillige sanering van vaartuigen; beheersing van de visserij-inspanning door middel van een regime van zeedagen. De aantallen uitgegeven zeedagen zijn gerelateerd aan de toegestane hoeveelheden te vangen vis.

Ten opzichte van de begroting 2002 is het deel van de beleidsinstrumenten, dat meer betrekking heeft op het bevorderen van «duurzaamheid», ondergebracht onder operationele doelstelling 5.15 Ecologisch duurzame visserij. De bijbehorende middelen uit de brandstofcompensatie worden nu daar geraamd.

Doelgroep

Schippereigenaren, reders en opvarenden van vissersschepen.

Prestatiegegevens

Budgettaire gevolgen van beleid

* Inclusief de nadere besluitvorming begroting 2003.

Toelichting

De programma-uitgaven zijn bij vorenstaande operationele doelstellingen toegelicht aan de hand van prestatiegegevens.

De uitgaven voor het apparaat hebben betrekking op de Algemene Inspectiedienst, de Dienst Landelijk Gebied en de beleidsdirecties Landbouw en Industrie en Handel. De uitgaven voor de baten-lastendienst hebben betrekking op LASER.

* Dit betreft uitgaven voor overig personeel en post-actieven.

De ontvangsten hebben onder meer betrekking op inkomsten afkomstig uit het Europese Structuurfonds FIOV in het kader van de Regeling capaciteitsvermindering en andere maatregelen uit hoofde van het Enig Programmerings Document (EPD). Daarnaast worden inkomsten van de Europese Unie geraamd voor de Regeling Structuurverbetering Glastuinbouw.

Budgetflexibiliteit

Toelichting

De apparaatsuitgaven zijn naar hun aard op korte termijn niet flexibel. De programma-uitgaven zijn voor een groot deel juridisch verplicht of liggen vast in meerjarige bestuurlijke afspraken. Dit omvat onder meer de afspraken met de visserijsector in verband met de brandstofcompensatiemiddelen (incl. FIOV), de meerjarenafspraken energie (CO2-reductie) en de herstructurering glastuinbouw (RSG en Stidug).

Veronderstellingen

De beleidsinzet bij versterking van de concurrentiekracht van het agro-foodcomplex gaat er vanuit dat in het komende decennium de Nederlandse agrosector zich zodanig aan zal moeten kunnen passen dat voldaan wordt aan milieu-eisen, aan eisen op het gebied van voedselveiligheid en aan eisen van de markt. Bovendien zal de Nederlandse agrosector haar weg moeten weten te vinden in een wereld waarin sprake is van een voortgaand proces van handelsliberalisatie, relatief hoge kostprijzen in het eigen land en toenemende concurrentie uit nieuwe productiegebieden.

De beleidsinzet bij het verbeteren van energie-efficiency is gebaseerd op het commitment dat Nederland en de Europese Unie zijn aangegaan in Kyoto (1997) voor het terugdringen van de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen.

Een goede uitwerking van de herstructurering gaat ervan uit dat:

* het mest- en ammoniakbeleid in Nederland wordt uitgevoerd zoals nu gepland is. Dit kan onder druk van de Europese Commissie mogelijk gewijzigd worden

* de provincies deze taak goed kunnen uitvoeren. De aansturing van het gebiedsgerichte beleid is nog in ontwikkeling.

De beleidsinzet bij het verbeteren van energie-efficiency is gebaseerd op het commitment dat Nederland en de Europese Unie zijn aangegaan in Kyoto (1997) voor het terugdringen van de uitstoot van CO₂ en andere broeikasgassen.

Voor het behalen van de beleidsdoelen glastuinbouw is de economische situatie van belang op het tijdstip en de mate waarin ondernemers investeren in beleidsmatig en op duurzaamheid gewenste voorzieningen Daarnaast is het van belang dat de bedrijven in regio's met een herstructureringsopgave prioriteit geven aan de investeringsinhaalslag. Tenslotte is het stoppen van verspreide nieuwvestiging afhankelijk van vrijwillige medewerking van ondernemers en van het actualiseren van (streek- en) bestemmingsplannen.

Daar de besluitvorming over de toekomst van het Gemeenschappelijke Visserijbeleid naar verwachting pas eind 2002 zal plaatsvinden, is daarmee nog geen rekening gehouden in de begroting. Dit geldt ook voor de besluitvorming over de doelstellingen van het Vierde Meerjarige Oriëntatie Programma voor de visserijvloot (MOP IV), die naar verwachting in de loop van 2003 zal plaatsvinden.

Evaluatie

Eens in de drie jaar wordt een waarderingsonderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van de beleidsinstrumenten die voor de versterking van de concurrentiekracht worden ingezet. De eerst volgende keer is in 2005. Het imago van Nederlandse agrarische producten in Duitsland – streefwaarde 62 (op een schaal van 100) wordt in 2002 gemeten. Het project Masterplan Duitsland zal in 2003 worden geëvalueerd. Concrete afspraken over energie-efficiencyverbetering worden in eerste instantie gemaakt voor de periode 2002 – 2004. In 2005 vindt de evaluatie van deze energiebesparingsplannen plaats.

In 2005 zal een evaluatie plaatsvinden inzake Duurzaam gebruik van energie in de glastuinbouw. In 2006 vindt de evaluatie Ruimtelijke herstructurering glastuinbouw plaats, gericht op de projectvestigingslocaties en de bestaande gebieden Westland en Aalsmeer. In 2007 zal de eindevaluatie plaatsvinden van de Herstructurering bedrijfsstructuur glastuinbouw, nadat in 2006 de RSG zal zijn beëindigd.

De Europese Unie heeft in 2001 een evaluatie van het Gemeenschappelijk Visserijbeleid opgeleverd. Deze evaluatie is de grondslag voor de herziening waarvan de implementatie de komende jaren zal plaatsvinden. Voor dit onderdeel van de begroting wordt een nieuwe evaluatie in 2007 verwacht.

Verantwoordelijkheid LNV

LNV is verantwoordelijk voor de doelstellingen en streefwaarden met betrekking tot de economisch perspectiefvolle agroketens en voor de inzet van beleidsinstrumenten die gericht zijn op een effectieve bijdrage aan de ontwikkeling van de concurrentiekracht van de sectoren en bedrijven.

LNV legt volgens het sturingsmodel tussen Rijk en provincies vast hoe en waar welke middelen voor welke doelen worden besteed. Het Rijk blijft hiermee verantwoordelijkheid voor de resultaten. In de reconstructiegebieden gaat dit eerst nog via reconstructieplannen, die afzonderlijk door het Rijk worden beoordeeld.

Groeipad VBTB

Volgend jaar worden de plannen voor reconstructie ingediend, zodat in de begroting 2004 concrete doelstellingen geformuleerd kunnen worden.

05 Bevorderen duurzame productie

Algemene doelstelling

Algemene doelstelling is de bevordering van duurzame productie door sectoren in de land-, tuinbouw en visserij. Voor de laatstgenoemde sector betekent dit specifiek het bevorderen van een visserij die rekening houdt met de draagkracht van het ecosysteem in het water.

De productiesectoren staan de komende jaren voor een forse opgave om te kunnen voldoen aan de verwachtingen van de samenleving ten aanzien van product en productiewijze. Deze verwachtingen – bijvoorbeeld ten aanzien van voedselveiligheid, dierenwelzijn, natuur en milieu – ontwikkelen zich snel en vormen de «licence to produce» voor het bedrijfsleven. Het is primair aan het bedrijfsleven zelf om daarop in te spelen en «tekorten» tussen dat wat de samenleving verlangt en dat wat het bedrijfsleven biedt weg te werken.

De overheid ondersteunt dit proces door enerzijds heldere randvoorwaarden te stellen en anderzijds ontwikkelingen in de richting van duurzame productie te stimuleren. Dit in samenhang met de bevordering van herstructurering onder beleidsartikel 4, die uiteraard ook bijdraagt aan duurzame productie.

Grafiek 8: Procentuele verdeling uitgaven 2003 over operationele doelstellingen en apparaat

Operationele doelstellingen

05.11 Bevorderen biologische landbouw

De doelstelling van de Beleidsnota biologische landbouw 2001–2004 is de ontwikkeling naar een op eigen kracht internationaal concurrerende duurzame sector, die midden in de samenleving staat en toonaangevend is in Europa. De invalshoek die daarbij wordt gekozen is een vraaggerichte benadering. De wensen van burger en consument zijn leidend en sturen het agrofoodcomplex aan. De belangrijkste beleidsspeerpunten betreffen het professionaliseren van vraaggerichte ketens, een optimale transparantie en sluitende biologische ketens, kennisontwikkeling en- verspreiding en het stimuleren van de biologische primaire productie.

Streefwaarden

De geformuleerde kwalitatieve doelstelling uit de beleidsnota kan worden vertaald in een kwantitatieve richtinggevende streefwaarde van 10% biologisch areaal in 2010. Uitgaande van de realisatie in 2001 betekent dit een jaarlijkse groei van 20%.

De groei van de biologische landbouw komt niet alleen tot uiting in het aantal ha maar ook in de groei van het aantal bedrijven.

* Bron: Stichting SKAL.

Beleidsinstrumenten

Voor de inzet van beleidsinstrumenten is de Beleidsnota biologische landbouw uitgangspunt. Het is echter mogelijk dat de uitkomst van de tussentijdse (deel)evaluatie van de nota, welke eind 2002 wordt uitgevoerd, aanleiding geeft voor wijzigingen in de inzet beleidsinstrumenten.

Het ministerie van LNV zet in 2003 de volgende beleidsinstrumenten in:

* professionaliseren van de ketens: LNV zal de ketenpartijen verder uitdagen een stimuleren om met concrete projecten en plannen verdere invulling te geven aan de in 2002 opgestelde ketenbusinessprogramma's. Daar waar nodig ondersteunt LNV deze financieel.

* de in 2002 ingezette reclamecampagne voor biologische producten zal verder worden uitgevoerd (met tv-spots en prints).

* Investeringsregeling Biologische Varkens (IBV) zal worden opengesteld indien de markt-perspectieven daartoe aanleiding geven.

* In navolging op de IBV zullen ook voor andere sectoren dan de varkenssector passende instrumenten worden ingezet die de omschakeling van de primaire sector ondersteunen indien er aantoonbaar perspectief in de markt en samenwerking in de keten is.

* Kennisontwikkeling en -verspreiding; de ingezette intensivering van onderzoek t.b.v. biologische landbouw bij WUR en andere instituten zal worden voortgezet. Verdere integratie van «biologisch» en «gangbaar» wordt nagestreefd. Specifieke aandacht zal uitgaan naar kennisverspreiding naar praktijk en naar onderwijs.

* In de Kaderregeling Kennis en Advies, welke in 2001 is opgesteld, wordt aan agrarische ondernemers ondersteuning gegeven bij activiteiten die gericht zijn op omschakeling naar biologische productie (o.a. het opstellen van een bedrijfsontwikkelingsplan).

Doelgroep

Het beleid met betrekking tot de biologische landbouw richt zich op alle actoren die een bijdrage kunnen leveren aan de groei en professionalisering van de sector te weten: primaire sector (zowel gangbare landbouw die om moet schakelen als de reeds biologische sector die zich verder moet professionaliseren), de relevante partijen in de keten en de consument.

Prestatiegegevens

* Deze posten betreffen de uitfinanciering van reeds aangegane verplichtingen in voorgaande jaren.

Met de uitfinanciering van de RSBP wordt ca. 10 000 ha. omschakeling en ca. 5 000 ha. voortzetting ondersteund.

05.12 Vermindering milieubelasting door gebruik van dierlijke mest en mineralen binnen milieunormen

Hoofddoelstelling van beleid is het bevorderen van een duurzame productie. Het gaat daarbij enerzijds om de systeem- en procesdoelen die het best in algemene zin kunnen worden geformuleerd en aangepakt. Juist deze aspecten kunnen echter sterk bepalend zijn voor het op gang komen en het tempo van het beoogde verduurzamingsproces, zoals: de relatie tussen boer, burger en overheid, innovatie(vermogen), consumentengedrag, de afstand tussen producent en consument, regeldruk en administratieve lasten, organisatiestructuren en internationale kaders.

Anderzijds betreft het de doelen die op specifieke problematiek zijn richt, bijv. op milieugebied (mest/nitraat). Specifiek doel is evenwicht op de mestmarkt en reductie van het mestoverschot tot een verantwoord niveau. Daarnaast dient het gebruik van mineralen in de land- en tuinbouw plaats te vinden binnen de milieurandvoorwaarden. Het mest- en mineralengebruik (stikstof en fosfaat) dient te worden beperkt tot een hoeveelheid waarbij de milieunormen voor het grond- en oppervlaktewater niet worden overschreden, wat betekent dat de verliesnormen op bedrijfsniveau niet mogen worden overschreden en er evenwicht moet zijn tussen het aanbod van mineralen en de vraag binnen de Nederlandse landen tuinbouw gegeven de normen in 2003 en de periode daarna.

Het voorkomen van overschrijding van de verliesnormen op bedrijfsniveau moet worden gerealiseerd door MINAS. Het evenwicht tussen vraag en aanbod op de mestmarkt moet worden bewerkstelligd door het stelsel van mestafzetovereenkomsten (MAO). Tot 2005 blijft ook het stelsel van dierrechten (varkens en pluimvee) en mestproductierechten nog bestaan.

Streefwaarden

Bovenstaand leidt tot de volgende prioriteiten in 2003:

1. Het overbruggen van de kloof tussen boer, burger en overheid door het versterken van het maatschappelijk draagvlak voor de duurzame landbouw. Inzet is om maatschappelijke organisaties in te schakelen bij de transitie, met name op de punten waarop zij een meerwaarde hebben en waar de overheid niet actief kan of wil zijn: het aanspreken en betrekken van burgers, confronteren en het uitoefenen van (maatschappelijke) druk op marktpartijen, aandacht vragen voor onderwerpen rond duurzaamheid, bij elkaar brengen van mensen of groepen.

2. Het realiseren van transparantie van ketens en producten middels het inrichten van een bedrijvenplatform.

3. Het adopteren en inzetten van voorlopers. Hiertoe dienen de «skills» van de ondernemers te worden bevorderd en in het verlengde daarvan ook gebruik en invoering van bestaande innovatiemogelijkheden op de bedrijven. Een intersectorale uitwisseling van gegevens en ervaringen is hierbij van belang.

Op milieugebied:

De MINAS-heffing is prohibitief (hoogte is zodanig bepaald dat bedrijven zich zullen houden aan de verliesnormen, omdat beperking van het mineralenoverschot op het bedrijf goedkoper is dan het betalen van de heffing).

Het hanteren van de MINAS-heffing als basis voor de streefwaarde heeft als nadeel dat de resultaten pas in het jaar t+2 bekend zijn. Voor de verantwoording in jaar t+1 wordt gebruik gemaakt van een alternatieve indicator.

De voortgang van de streefwaarden zal daarom worden gemeten aan de hand van:

* hoeveelheid afgesloten mestafzetcontracten in vergelijking tot de geschatte behoefte aan mestcontracten (volgens berekening mestoverschot), incl. erkende hoeveelheid export en erkende hoeveelheid mestverwerking (alles uitgedrukt in kg stikstof in mest). Hierbij dient rekening te worden gehouden met het gegeven dat niet de volledige mestproductie, maar 90%, voorafgaand aan het productiejaar, afgedekt hoeft te zijn met de vastgelegde plaatsingsruimte.

* hoeveelheid afgesloten mestafzetcontracten in vergelijking tot de werkelijke hoeveelheid afgezette stikstof in mest zoals dat blijkt uit MINAS.

* landelijk mestoverschot (berekening Permanente Commissie van Deskundigen Mest- en Ammoniakproblematiek)

* monitoring hoeveelheid fosfaat die uit de markt is gehaald (opkoopregelingen e.d.). De jaarlijkse monitoringsrapportage van het Milieu- en Natuurplanbureau dient hiervoor de nodige informatie te leveren.

Beleidsinstrumenten

In 2003 zullen de volgende instrumenten worden ontwikkeld/ingezet:

1. De regeling «versterking maatschappelijk draagvlak duurzame landbouw» zal (op tenderbasis) worden opengesteld voor projecten van maatschappelijke organisaties die betrekking hebben op: (a) het verkleinen van de kloof tussen producenten en consumenten en (b) het bevorderen van duurzaam consumeren. Binnen de intensieve veehouderij wordt een 4-jarig innovatieprogramma, met een planmatige aanpak en maximale inschakeling van bestaande netwerken en vernieuwende bedrijven, opgestart.

2. Door bedrijven zelf ontwikkelde bedrijfsinformatiesystemen moeten uitgroeien tot de basis voor een keten- en productinformatiesysteem. De overheid voorziet in een experimenteerbudget; de deelnemende bedrijven nemen de overige investeringen en het uiteindelijke beheer en gebruik voor hun rekening.

3. Vestigingssteun aan jonge innovatieve bedrijfsopvolgers. Voor 250 innovatieve starters is een bedrag van € 20 000 ter ondersteuning van de bedrijfsovername beschikbaar. Daarnaast wordt het opstellen van bedrijfsplannen door bedrijfsopvolgers ondersteund.

4. Mestafzetovereenkomsten

Het stelsel van MAO heeft tot doel de mestproductie te limiteren tot de beschikbare mestplaatsingsruimte. Deze contracten moeten voor 1 januari van het boekjaar worden afgesloten. Dit stelsel zorgt ervoor dat niet meer mest wordt geproduceerd dan kan worden afgezet. Op 1 maart van het boekjaar is zowel van het vorige jaar als van het lopende boekjaar de stand van zaken m.b.t. MAO en het bijbehorende traject TME (tussenpersonen, mestverwerkers en exporteurs) bekend. Op dit moment is het instrument nog niet volledig operationeel. Het stelsel van dierrechten (varkens en pluimvee) en mestproductierechten blijft derhalve nog enkele jaren bestaan. De verwachting is dat dit stelsel in 2005 kan komen te vervallen.

5. Mineralenheffing MINAS reguleert via een heffing de mineralenstromen op bedrijfsniveau. Hierbij wordt achteraf vastgesteld of sprake is van evenwicht op bedrijfsniveau.

6. RBV

De Regeling Beëindiging Veehouderijtakken (RBV) biedt veehouders de mogelijkheid op vrijwillige basis hun bedrijf tegen marktprijzen aan de overheid te verkopen. Op grond van deze regeling haalt de overheid fosfaatoverschot uit de markt door veehouders die hun varkens-, kippen- of rundvleestak beëindigen subsidie te verlenen op het doorhalen van dier- of mestproductierechten. In totaal is voor het opkoopdeel van de RBV € 303,7 mln. beschikbaar gesteld. In 2003 zal de tweede tranche RBV worden uitbetaald.

7. Kennisontwikkeling en -verspreiding

Een uitgebreid kennisontwikkelings- en verspreidingstraject is opgezet tot en met 2003 (nitraatprojecten). Agrariërs kunnen hierdoor kennis nemen van mogelijke maatregelen in de bedrijfsvoering om een mineralenoverschot te voorkomen.

8. Handhaving en controle

In de evaluatie van de Meststoffenwet 2002 is vastgesteld dat een prohibitieve heffing voor een goede werking van het MINAS-stelsel niet gemist kan worden. Ook de handhaving van het op 1 januari 2002 in werking getreden stelsel van MAO, middels een last onder dwangsom, lijkt zeer effectief. De huidige controle-instrumenten tezamen maken een effectief en efficiënt handhavingsraamwerk mogelijk; ook uit een recent gehouden belevingsonderzoek blijkt dat de combinatie van het preventief en repressief handhavingsbeleid goed werkt.

De huidige handhavingscapaciteit wordt daarom gehandhaafd. De komende tijd moeten de MINAS en MAO controles, handhaving en invorderingsaspecten, met name m.b.t. erkenningen en export, beter op elkaar worden afgestemd. De controle-instrumenten worden ingezet op basis van gecalculeerde keuzen.

Doelgroep

Innovatieve agrarische ondernemers, met name in de intensieve veehouderij en jonge bedrijfsopvolgers.

Specifiek voor het mestbeleid betreft dit in principe alle veehouderijen en akkerbouwbedrijven, intermediairs (m.n. mestvervoeders), mestverwerkende bedrijven en mestexporteurs.

Prestatiegegevens

* Om een vergelijking met de reductiedoelstelling te kunnen maken dient de forfaitaire fosfaatproductie die als basis is gehanteerd voor de berekening van de subsidie, te worden omgerekend naar de overeenkomstige fosfaatproductie op basis van de verwachte excretienormen die zijn gebruikt in het kader van de overschotberekening. Ter vergelijking: de in de tweede tranche RBV verplichte 11,7 mln. kg fosfaat (forfaitair) komt overeen met een bijdrage in de reductie van het mestoverschot van 7,8 mln. kg fosfaat.

In het kader van de eerste tranche RBV is voor de opkoop van dier- en mestproductierechten in totaal € 131,2 mln. uitgegeven. Hiermee is ca. 7,9 mln. forfaitaire kilogram fosfaat uit de markt genomen.

Voor de tweede tranche van de RBV zal in 2002 in totaal € 172 mln. worden verplicht. De uitgaven zullen in 2003 plaatsvinden. Met dit bedrag wordt in totaal 11,7 mln. forfaitaire kilogram fosfaat opgekocht.

Met beide openstellingen van de RBV wordt in totaal 19,6 mln. forfaitaire kilogram fosfaat uit de markt gehaald. Omgerekend betekent dit een bijdrage in de reductie van het mestoverschot van 13,1 mln. kilogram fosfaat (norm 2003).

* Totaal € 7 mln. betreft de periode 2003–2006.

05.13 Een duurzamer gewasbeschermingspraktijk

Het gewasbeschermingsbeleid is gericht op een duurzame landbouw.

Uit een oogpunt van duurzaamheid zijn vooral teelten kwetsbaar waarbij de gewasbescherming in sterke mate steunt op het gebruik van kritische gewasbeschermingsmiddelen.

De landbouw van de toekomst vraagt een anders georiënteerde productiewijze. Kernbegrippen daarbij zijn betrouwbaar voedsel, lage milieubelasting en minimale afhankelijkheid van gewasbeschermingsmiddelen. Telers zullen zichtbaar moeten maken hoe ze werken.

Het gewasbeschermingsbeleid is er mede op gericht dit transitieproces te faciliteren.

Teneinde deze operationele doelstelling te bereiken zijn de volgende subdoelen geformuleerd.

1. Geïntegreerde gewasbescherming op gecertificeerde bedrijven

2. Lagere milieubelasting door gewasbeschermingsmiddelen.

Algemeen uitgangspunt

Ook in de toekomst zal de landbouw in Nederland behoefte hebben aan gewasbeschermingsmiddelen. Onverminderd de primaire verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven in zake de voorziening in die middelen, zullen betrokken departementen zich inspannen om, binnen te stellen randvoorwaarden voor de noodzakelijke bescherming van mens en milieu, zo gunstig mogelijke voorwaarden te creëren voor het beschikbaar komen van een effectief middelenpakket. Conform de voorstellen in de nota Zicht op gezonde teelt zullen daartoe waar mogelijk belemmeringen in regelgeving en beleid worden weggenomen en zal de toelating van kleine toepassingen wordt gefaciliteerd.

Streefwaarden

• In 2010 zijn alle bedrijven gecertificeerd; in 2005 90% en in 2003 geldt dat ten minste 10 000 bedrijven werken op basis van een gewasbeschermingsplan en dat deze vervolgens worden gecertificeerd.

• Met betrekking tot de milieubelasting – welke wordt gemeten met de nationale milieu-indicator – geldt als streefwaarde voor 2010 een reductie van ten minste 95% t.o.v. een voor 1998 vastgesteld ijkpunt; voor 2005 een reductie van 75%.

• Een verhoging van de trefkans met 15% bij de handhaving van het gewasbeschermingsbeleid in 2003.

• Het College voor de Toelating van Bestrijdingsmiddelen is in 2003 met de beoordeling van middelen op basis van ten minste 30 stoffen begonnen.

• Voor 40 middelen is in 2003 uitbreiding van toepassing aangevraagd (haalbaarheid wordt nog onderzocht).

Beleidsinstrumenten

Aanpassing kennisbeleid/monitoring en evaluatie

Dit instrument betreft het aanpassen van het kennisbeleid, zodanig dat de ontwikkeling en verspreiding van kennis, de toepassing van geïntegreerde gewasbescherming stimuleert.

Kleine Toepassingen en GNO's

Dit fonds ondersteunt de toelatingsaanvraag voor bestrijdingsmiddelen die gebruikt worden in kleine teelten. Daarnaast is er in een subsidieregeling voorzien voor ondersteuning van de toelatingsaanvraag voor gewasbeschermingsmiddelen van natuurlijke oorsprong (GNO's)

Diversen Zicht Op Gezonde Teelt (ZOGT)

Bevorderen geïntegreerde gewasbescherming: een terughoudend gebruik en beperkte emissie zal worden bevorderd door de toepassing van planmatige geïntegreerde gewasbescherming te stimuleren. Uitgebreider en effectievere handhaving: Het aantal controles en de effectiviteit daarvan zal worden opgevoerd.

Beoordeling middelen op basis Annex I – stoffen: de gewasgebeschermingsrichtlijn verplicht EU-lidstaten tot herbeoordeling van middelen indien daarin stoffen voorkomen die de Europese Commissie heeft geplaatst op Annex I van de richtlijn.

Vereenvoudiging uitbreidingstoelatingen: in 2003 is regelgeving operationeel die het eenvoudiger maakt toelating te krijgen voor uitbreiding van toepassingen.

Verlenging toelating van rechtswege: in 2003 is regelgeving operationeel die het mogelijk maakt een toelating van rechtswege te verlengen, zodat meer zekerheid bestaat dat middelen niet onverwacht vervallen.

Bijdrage aan KCB en CTB

Dit betreft de LNV-financiering van de controlewerkzaamheden die het Kwaliteits-Controle Bureau Groenten en Fruit (KCB) uitvoert, alsmede de afgifte van certificaten in verband met export naar derde landen (niet EU-landen) voor wat betreft de re-export van gemengde zendingen. Deze zendingen hebben betrekking op in Nederland geproduceerde groenten en fruit alsmede elders geproduceerde groenten en fruit. Daarnaast betreft dit het aandeel van LNV in de kosten van het College voor de Toelating van Bestrijdingsmiddelen (CTB) bij (EU-) beoordelingswerkzaamheden, beleidsadvisering, kosten van bezwaar en beroep en informatieverstrekking.

Doelgroepen

Doelgroepen voor het beleid zijn gebruikers van gewasbeschermingsmiddelen. Dat zijn vooral agrarische ondernemers, loonwerkers, hoveniers, beheerders van openbaar groen, beheerders van bedrijfsterreinen en niet-professionele gebruikers, zoals hobbytuinders.

Prestatiegegevens

05.14 Verbetering Dierenwelzijn

De komende jaren zal een aantal initiatieven worden ontplooid om dierenwelzijn zichtbaarder een rol te laten spelen in het koopgedrag van de consument. Een belangrijke nevendoelstelling van het dierenwelzijnsbeleid is in dit verband het bevorderen van de bewustwording van de consument. Daarbij wordt een belangrijke rol toebedeeld aan partijen in de keten. Ook zal in verband met de dierintensieve veehouderij in Nederland met kracht in Europees verband naar harmonisering op een hoog niveau worden gestreefd.

Streefwaarden

Met behulp van door de sector opgestelde en gedragen plannen van aanpak zal worden gewerkt om welzijnsonvriendelijke methoden aan te pakken. In 2003 zal worden nagegaan of de plannen van aanpak die zijn ingediend door de betreffende partijen noodzaken tot verdergaande wettelijke maatregelen, of dat LNV het plan zal ondersteunen en faciliteren.

Ten aanzien van het bevorderen van de bewustwording van de consument is aangegeven dat daarmee het koopgedrag van de consument moet worden veranderd. Dat kan o.a. met behulp van etikettering, waarvoor partijen in de keten 5 jaar de tijd krijgen om dit zelf op te pakken. Begin 2003 is helder op welke wijze de partijen de bedoelde transparantie op willen pakken.

Beleidsinstrumenten

Voor het bereiken van de doelstelling uit de nota dierenwelzijn worden de volgende instrumenten ingezet:

– het bevorderen van dierenwelzijn in internationaal verband

– het opheffen en voorkomen van welzijnsonvriendelijke methoden

– onderzoek

– fiscale maatregelen, voor zover duidelijk is komen vast te staan dat hiermee geen free-ridersgedrag wordt uitgelokt.

Doelgroep

Het dierenwelzijnsbeleid richt zich op de veehouder, de handelaar en de verkoper van gezelschapsdieren. Daarnaast wordt aan de burger nadrukkelijk een belangrijke rol toegekend, zowel die van consument van dierlijke producten, als die van eigenaar van een gezelschapsdier.

05.15 Ecologisch duurzame visserij

De operationele doelstelling valt uiteen in drie onderdelen:

* Een verantwoorde zee- en kustvisserij die is gebaseerd op de voorzorgsbenadering en die de gevolgen voor het ecosysteem beperkt;

* Een visserijbeleid gericht op een beheerste schelpdiervisserij met behoud en herstel van natuurlijke biotopen, alsook met voldoende voedsel voor bedreigde vogels;

* Integraal visstandbeheer op de (Staats)binnenwateren.

Streefwaarden

1. Duurzaam beheer van visbestanden. Een duurzame visserij wordt gekenmerkt door gezonde visbestanden en een daarbij behorende verantwoorde visserij. Jaarlijks worden in EU-kader quota vastgesteld op basis van de door de International Council for the Exploration of the Seas (ICES) vastgestelde voorzorgsniveaus. Een gezond visbestand wordt bereikt als het paaibestand en de visserijsterfte in de betrokken bestanden voldoen aan het door de ICES vastgestelde voorzorgsniveau.

2. Duurzame benutting van de bestanden buiten de Europese wateren, die de Nederlandse zeevisserijvloot in de periode t/m 2004 op grond van visserijakkoorden mag bevissen.

3. Verdere ontwikkeling van meer selectieve visserijtechnieken in de zeevisserij die het ecosysteem ontlasten. In 2003 wordt afronding nagestreefd van de ontwikkelingsfase van de elektropulskor. Nederland zal zich in EU-verband inspannen voor een noodzakelijke aanpassing van de regelgeving, ten einde vissen met de elektropulskor mogelijk te maken.

4. Behoud en herstel van natuurlijke biotopen en het voorkomen van voedselgebrek voor vogels als gevolg van de schelpdiervisserij in de Waddenzee en de Oosterschelde. Indicatieve streefwaarde is 2000–4000 hectare stabiele mosselbanken in 2003.

5. Gestreefd wordt op de Staatsbinnenwateren in 2003 in alle 23 visserijkundige eenheden Visstandbeheercommissies (VBC's) actief te hebben (landelijk dekkend netwerk). In deze commissies werken hengelsportverenigingen en beroepsvissers samen met water- en natuurbeheerders ten behoeve van duurzaam visstandbeheer.

6. Overeenstemming over de economische benutting van schubvis door beroepsbinnenvissers tussen sport- en beroepsvisserij in 2003.

7. Gestreefd wordt naar verbetering van de visstand in het IJsselmeer en beperking van de vogelsterfte als gevolg van de visserij ter ondersteuning van het convenant tussen Producentenorganisatie IJsselmeer en Vogelbescherming Nederland. In dit convenant is afgesproken dat de vogelsterfte als gevolg van de visserij wordt gereduceerd tot maximaal 2000 vogels in 2004.

Beleidsinstrumenten

Verantwoorde zee- en kustvisserij:

* bestandsonderzoek Monitoring van visbestanden levert indicatoren voor het behoud en herstel van visbestanden.

* vaststelling, in december van elk kalenderjaar, van maximale vangsthoeveelheden vis (TAC's en quota) door de Europese Raad van Visserijministers.

* het beheer van de individuele vangsthoeveelheden door groepen vissers (co-management). In 2003 wordt de kamer geïnformeerd over de toekomst van het huidige systeem van co-management in de zeevisserij.

* afgifte van publieke en privaatrechtelijke vergunningen.

* voor naleving van nationale en Europese regels worden controles op zee, bij aanlanding en in de keten uitgevoerd. De controles op zee vinden plaats in kustwachtverband.

* In overleg met sectorvertegenwoordigers en betrokken onderzoeksinstanties is een meerjarig project ontwikkeld (het zogenaamde F-project). Dit project is gericht op het verbeteren van de bestandsbeoordeling (met name schol en tong), het efficiënter gebruiken van informatie uit de visserijsector zelf en het verbeteren van de communicatie over onderzoek- en visserijgegevens. In 2003 zullen de eerste concrete resultaten van dit vierjarige onderzoek worden opgeleverd.

* In 2001 hebben de EU en Mauritanië een visserijovereenkomst gesloten, waarin ook voor de Nederlandse vloot vangstmogelijkheden zijn ondergebracht. Om de duurzaamheid van deze visserijen te bevorderen, worden de visserijactiviteiten met onderzoek begeleid. Het onderzoek richt zich op de toestand van de belangrijkste bestanden en op bevordering van de selectiviteit van de visserij. Dit met name ter voorkoming van visserij op ondermaatse vis en ter voorkoming van ongewenste bijvangsten van zeezoogdieren.

* Waar mogelijk zal onderzoek worden geëntameerd naar visserijtechnieken, met bijdrage van de Europese Unie, die selectiviteit bevorderen, het (benthische) ecosysteem ontlasten dan wel de duurzaamheid op andere wijze bevorderen.

Beheerste schelpdiervisserij in de kustwateren:

Het verlenen van vergunningen op grond van de Visserijwet en de Natuurbeschermingswet aan de hand van de volgende criteria:

* Permanente gebiedssluiting: in de Waddenzee is 26% van de droogvallende platen gesloten; in de Oosterschelde 14%. Daarnaast is in de Waddenzee 5% van de meest kansrijke litorale gebieden voor het ontstaan van stabiele mosselbanken additioneel gesloten.

* Voedselreservering voor vogels in de Waddenzee: Ten behoeve van scholeksters en eidereenden wordt 10 miljoen kg schelpdiervlees op de platen en 8,6 miljoen kg schelpdiervlees in het sublitoraal gereserveerd. Een deel van de hoeveelheid in het sublitoraal mag in de vorm van Spisula in de Noordzeekustzone aanwezig zijn.

* Voedselreservering voor vogels in de Oosterschelde: Ten behoeve van de scholeksters wordt 4.1 mln. kg kokkelvlees gereserveerd.

Integraal visstandbeheer (Staats)binnenwateren:

* De benutting van schubvis in de binnenwateren zal plaatsvinden op basis van het in 2002 ontwikkelde instrument economische benutting.

* Illegale visserij op de binnenwateren zal worden bestreden door middel van gerichte acties in Friesland, Randmeren en Benedenrivieren door AID, KLPD en de regiopolitie.

* De Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij (OVB) zal worden omgevormd, daartoe wordt in 2002 een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer ingediend. De inspanningen van de OVB, ter verbetering van de binnenvisserij, zullen in 2003 worden voortgezet. De uitgaven voor publieke taken, alsook de ontvangsten van de visaktegelden, zijn met ingang van 2003 in de LNV begroting opgenomen.

* In 2003 zal onderzoek (ex-ante evaluatie) plaatsvinden naar de gevolgen van de in het Aalplan beschreven maatregelen voor de sector binnenvisserij (inclusief IJsselmeer).

Ten opzichte van de begroting 2002 is het deel van de beleidsinstrumenten, dat meer betrekking heeft op het bevorderen van «duurzaamheid», van operationele doelstelling 4.14 Herstructurering visserij overgebracht naar de onderhavige operationele doelstelling. De bijbehorende middelen uit de brandstofcompensatie worden nu hier geraamd.

Doelgroep

Betrokkenen zijn onder meer het visserijbedrijfsleven en zijn organisaties, sportvissers en hun organisaties, VBC's (visstandbeheerscommissies) en niet-gouvernementele organisaties.

Prestatiegegevens

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

De programma-uitgaven zijn bij vorenstaande operationele doelstellingen toegelicht aan de hand van prestatiegegevens.

De uitgaven voor het apparaat hebben betrekking op de Algemene Inspectiedienst en de beleidsdirecties Landbouw en Visserij. De uitgaven voor de baten-lastendiensten hebben betrekking op Bureau Heffingen, de Plantenziektenkundige Dienst en LASER.

* Dit betreft uitgaven voor overig personeel en post-actieven

De ontvangsten in 2003 hebben voor €172 mln. betrekking op de ontvangsten uit het O&S-fonds voor de landbouw ter dekking van de uitgaven van de RBV-regeling. De overige ontvangsten betreffen de MINAS-heffing, diverse EU-ontvangsten voor o.a. biologische landbouw, verwerking en afzet van landbouwproducten en EU-demoregeling. Daarnaast worden ontvangsten geraamd uit hoofde van de brandstofcompensatie, vergunningverlening, visakten en verhuur van percelen en visrechten.

Budgetflexibiliteit

De apparaatsuitgaven zijn naar hun aard op korte termijn niet flexibel. De programma-uitgaven zijn voor een belangrijk deel juridisch verplicht, complementair noodzakelijk en/of bestuurlijk gebonden. Zo ligt een groot deel van de uitgaven vast voor de uitfinanciering van de 2e tranche van de Regeling Beëindiging Veehouderijtakken. Daarnaast is op visserijgebied sprake van uitgaven uit hoofde van de afspraken met de visserijsector in verband met de brandstofcompensatiemiddelen en de uitgaven voor de binnenvisserij die gefinancierd worden vanuit de visaktegelden.

Veronderstellingen

De belangrijkste veronderstellingen voor de biologische sector zijn dat de biologische markt een (internationale) groeimarkt is, dat de consumenten bereid zijn een (beperkte) meerprijs te betalen en dat de biologische landbouw een blijvend goed imago en een onderscheidend vermogen houdt. Voorts wordt verondersteld dat een gezamenlijke aanpak en samenwerking tussen de marktpartijen effectiever is dan een individuele aanpak en dat er mogelijkheden zijn om de efficiency in de ketens te verbeteren.

Voor een goede werking van het mineralenbeleid via mestafzetovereenkomsten (MAO) en MINAS is een globaal evenwicht op de nationale mestmarkt nodig, alsmede draagvlak in de sector. Met name het draagvlak is thans een probleem i.v.m. de hoge administratieve lastendruk. De implementatie van het rapport «Lastige lasten» zal deze lastendruk moeten verminderen en daarmee het draagvlak vergroten.

Wat het derogatieverzoek betreft wordt er van uitgegaan dat de Europese Commissie dit verzoek honoreert. Dan zal er naar verwachting ook evenwicht op de mestmarkt zijn. Indien de Europese Commissie het derogatieverzoek afwijst c.q. in negatieve zin aanpast, zal er in 2003 naar verwachting opnieuw een mestoverschot blijven bestaan.

Met betrekking tot gewasbescherming wordt verondersteld dat:

* de markt op basis van overheidseisen certificatieschema's ontwikkelt en certificering stimuleert;

* het draagvlak voor certificering bij primaire producenten gehandhaafd blijft (inclusief bedrijfseconomische ontwikkeling van de sector);

* het bedrijfsleven de eigen verantwoordelijkheid neemt voor de beschikbaarheid van een effectief gewasbeschermingsmiddelenpakket (binnen de randvoorwaarden van de overheid);

* er geen extreme toename is van ziekten en plagen door reeds aanwezige of geïmporteerde organismen.

De belangrijkste veronderstelling uit de nota dierenwelzijn is dat alle partijen in de keten een belangrijke rol hebben te vervullen als het gaat om het verbeteren van het dierenwelzijn in de richting van het soorteigen gedrag. Niet alleen de overheid of de veehouder hebben hierin een rol te vervullen.

Daarnaast is ook een belangrijke veronderstelling dat als de consument zich beter bewust is van het dierenwelzijn dat op het door hem aan te schaffen product van toepassing is, hierdoor zijn koopgedrag zal veranderen.

Voor de hele operationele doelstelling geldt dat – gezien de centrale plaats van gedrag en het sociale instrumentarium – de gewenste ontwikkeling gesitueerd moet worden in een complex relatienetwerk. Het beoogde gedrag en systemen zijn van vele factoren en invloeden afhankelijk en kunnen niet door de overheid worden afgedwongen. Relatief de meeste invloed heeft de overheid op de omstandigheden. Langs die weg kan zij alleen de belemmeringen om tot het gewenste gedrag en systemen te komen wegnemen.

Evaluatie

Eind 2002 is een tussentijdse evaluatie uitgevoerd van de Beleidsnota biologische landbouw 2001–2004 voor het onderdeel «professionalisering van de vraaggerichte ketens» en van de RSBP voor de periode 1997 -2002. Begin 2004 zal de operationele doelstelling ex-post worden geëvalueerd. De resultaten van deze evaluatie zullen gebruikt worden voor de opzet van het beleid t.a.v. biologische landbouw vanaf 2004.

De inzet van LNV inzake de transitie naar duurzame landbouw zal uiterlijk eind 2004 worden geëvalueerd. Daarbij komen met name ook de onderwerpen binnen deze operationele doelstelling aan de orde – dus de aanpassing van gedrag, systemen en omstandigheden – inclusief de daarbij ingezette middelen en instrumenten.

In de Meststoffenwet is opgenomen dat iedere twee jaar de resultaten van het mestbeleid zullen worden geëvalueerd. De eerstvolgende evaluatie zal in 2004 plaatsvinden. De resultaten van de evaluatie 2000–2002 zijn inmiddels gereed en aan de Tweede Kamer gezonden.

De effecten van het gewasbeschermingsbeleid worden jaarlijks gemonitord en in 2004 geëvalueerd. Op basis van de met de Nationale Milieu-indicator berekende milieubelasting, zal het beleid, indien nodig, tussentijds worden bijgestuurd. Beperking hierbij is dat de resultaten van die berekening eerst beschikbaar zijn in de loop van het jaar volgend op het jaar waarop de gegevens betrekking hebben.

In 2002 wordt een ex ante evaluatie van de nota dierenwelzijn uitgevoerd. In 2006 is een ex-post-evaluatie gepland.

De huidige nota Zee- en kustvisserij zal worden geëvalueerd. Aan de hand van de resultaten van de evaluatie en in het licht van een aantal beleidsontwikkelingen die in 2002/2003 hun beslag zullen krijgen (onder meer implementatie van nieuw Gemeenschappelijk Visserij Beleid, toekomstig beleid voor de schelpdiervisserij in de kustwateren, nieuw beleid voor de IJsselmeervisserij) zal worden bezien of de follow-up de vorm van een nieuwe structuurnota vergt en zo ja, wat de breedte van een dergelijke nota dient te zijn.

Verantwoordelijkheid LNV

Of en in welke mate de groei en professionalisering van de biologische landbouw daadwerkelijk zal plaatsvinden is in hoge mate afhankelijk van de inzet van de betrokken partijen in de sector. De Minister jaagt aan, faciliteert en is verantwoordelijk voor het inzetten van instrumenten en middelen conform de (voornemens in de) Beleidsnota biologische landbouw 2001–2004.

Zoals in alle beleidsstukken wordt verwoord, moet de transitie duurzame landbouw worden aangemerkt als een gezamenlijke verantwoordelijkheid: van bedrijven, maatschappelijke organisaties (inclusief de burgers en consumenten waarvoor zij staan), kennisinstellingen en de overheid. Binnen de overheid is de minister van LNV de eerstverantwoordelijke om de bijdrage van de overheid aan het transitieproces naar duurzame landbouw vorm en inhoud te geven. Die bijdrage concentreert zich met nadruk op het enerzijds stellen van de doelen en randvoorwaarden en het anderzijds bieden van voldoende «ruimte», informatie, structuren en stimulerende middelen voor de initiatieven en ontwikkelingen die moeten leiden tot de noodzakelijke omslag. Deze operationele doelstelling en de geformuleerde prioriteiten voor de korte termijn sluiten daar geheel op aan.

LNV is verantwoordelijk voor het oplossen van het mest- en mineralenoverschot. Daarvoor zijn instrumenten ontwikkeld die landelijk voor evenwicht op de mestmarkt moeten zorgen (MAO) en (achteraf) op bedrijfsniveau de mineralenstromen vaststellen (MINAS). Daarnaast hebben diverse opkoopregelingen (o.a. RBV), afroming en kortingen, de mestproductie de afgelopen jaren sterk gereduceerd.

LNV (en deels ook de mede betrokken departementen) zijn verantwoordelijk voor de doelstellingen inzake de beoordeling van stoffen door het CTB, het tijdig gereed en functioneel zijn van de beoogde wet- en regelgeving, alsmede voor de voorgenomen inzet van capaciteit voor handhaving. LNV is tevens verantwoordelijk voor de aansturing van het benodigde onderzoek, de beschikbaarheid van geschikte instrumenten voor het meten van de milieubelasting en de totstandkoming van het vereiste kader voor de ontwikkeling van certificatieschema's door private partijen.

Voor het verder ontwikkelen van het dierenwelzijn in de richting van het perspectief van het soorteigen gedrag speelt LNV een stimulerende rol.

Gezien de afhankelijkheid van natuurlijke factoren, met name weersinvloeden, zal er steeds onzekerheid blijven bestaan over het realiseren van ecologische doelen.

Groeipad VBTB

Met betrekking tot het beleidsspeerpunt «professionalisering van vraaggerichte ketens» is met het bedrijfsleven een convenant overeengekomen waarin een ambitie is geformuleerd dat 5% van de totale consumentenbestedingen aan voedingsmiddelen in Nederland in 2004 biologisch is. Op basis van expert-interviews zijn de omzetaandelen van verschillende productgroepen voor het jaar 2001 in kaart gebracht. In samenwerking met het Landbouw-Economisch Instituut (LEI) wordt gewerkt aan goede indicatoren en een betrouwbaar systeem om de groeiprognose en de streefwaarden voor 2003 te kunnen monitoren welke betrekking hebben op de consumentenbestedingen aan biologische voedingsmiddelen.

Van de beschikbare middelen voor uitvoering van het beleid is een relatief groot gedeelte bestemd voor ontwikkeling van kennis op het gebied van geïntegreerde gewasbescherming. Dit is in de meeste gevallen langlopend onderzoek. De resultaten van dit onderzoek zullen uiteindelijk moeten bijdragen aan een lagere milieubelasting in de onderscheiden sectoren. Een directe relatie tussen die twee is echter moeilijk te leggen. Een redelijke maatstaf voor de effectiviteit van het onderzoek kan echter zijn de mate waarin de resultaten leiden tot aanpassing van certificatieschema's. Bij de tussentijdse evaluatie in 2004 zal op zijn vroegst inzicht daarin kunnen worden gegeven.

06 Voedselveiligheid, voedselkwaliteit en diergezondheid

Algemene beleidsdoelstelling

Bevorderen van de veiligheid van voedsel ten behoeve van de consumentenbescherming, de stimulering van de voedselkwaliteit en verbetering van de diergezondheid.

In de Nederlandse samenleving is de veiligheid van voedsel een belangrijk thema. Consumenten willen er op kunnen vertrouwen dat het voedsel dat ze in de winkels kopen veilig is. De verantwoordelijkheid voor dat veilige voedsel ligt bij het bedrijfsleven. De ondernemers in de voedselproducerende sectoren zijn er verantwoordelijk voor dat het lapje vlees, het pak melk of de groenten voldoen aan de eisen die aan de veiligheid van voedselproducten worden gesteld. Het is aan de overheid om die eisen, veelal in de vorm van eindnormen, vast te stellen.

Om producenten invulling te kunnen laten geven aan hun verantwoordelijkheid ten aanzien van de veiligheid van voedsel en de consument in staat te stellen ook daadwerkelijk te kiezen – en daarmee de productie aan te sturen – voor voedsel dat op een veilige, kwalitatief hoogstaande, diervriendelijke en duurzame wijze wordt geproduceerd, is het vergroten van de transparantie in de verschillende voedselproducerende ketens van belang. Private stelsels waarbij de verschillende schakels in de voedselproductieketens over en weer elkaar inzichtelijk, controleerbaar en sanctioneerbaar garanties afgeven zijn daarvoor essentieel en zullen dan ook de komende jaren centraal staan in het LNV-beleid.

De overheid is voor wat betreft de voedselveiligheid verantwoordelijk voor de normstelling (in wet- en regelgeving) en de controle en handhaving daarvan. Het voldoen aan eindnormen staat hierbij centraal. Dit betekent dat de overheid, op basis van risicoanalyses, wettelijk vastlegt waaraan producten in de winkelschappen en voor de export dienen te voldoen.

In de Nederlandse samenleving is naast de veiligheid van voedsel de gezondheid en het welzijn van dieren een groot goed. Gezonde dieren brengen veilige voedselproducten voort. Het is de ambitie van LNV om die gezondheid verder te verhogen en het hiermee bereikte niveau van voedselveiligheid door de ketens van de agribusiness heen vast te houden. De recente MKZ-crisis heeft aangegeven dat in de Nederlandse samenleving niet alleen de economische waarde van dieren een rol speelt, maar zeker ook de intrinsieke waarde van de dieren. Daarmee verschuift de focus bij de aanpak van diergezondheid in toenemende mate van bestrijding naar preventie. Hiermee komt ook naar voren dat het de veehouders in Nederland zelf zijn die een bepalende verantwoordelijkheid hebben voor de gezondheid van de veestapel. Niet langer kan men zo maar terugvallen op de overheid die uitbraken van dierziekten bestrijdt via het doden van vele in principe gezonde dieren, teneinde de verspreiding verder te voorkomen.

Toegespitst op de diergezondheid ligt de uitdaging met name in verhoging van bewustwording omtrent dierziekterisico's bij alle betrokkenen in het veld, zowel de bedrijfsmatige als de niet-bedrijfsmatige houder van (landbouwhuis)dieren. Diens primaire verantwoordelijkheid voor de gezondheid van zijn dieren en het voorkomen van ziekten moet ook meer dan voorheen daadwerkelijk worden ingevuld. Een schone bedrijfsvoering en een bijbehorend prudent gebruik van diergeneesmiddelen en antibiotica zullen daartoe verder worden gestimuleerd, mede in het kader van de hierboven geschetste stimulering van ketengarantiesystemen. In het kader van de bestrijding van besmettelijke dierziekten zet LNV in op het waar mogelijk leggen van een relatie tussen het voeren van een veterinair verantwoorde bedrijfsvoering en het dragen van de financiële lasten, verbonden aan de bestrijding.

Met het oog op de veiligheid en kwaliteit van voedsel en in het kader van de diergezondheid is aandacht voor de ontwikkeling en toepassing van biotechnologie relevant. Prioriteit wordt gegeven aan enerzijds het waarborgen van de veiligheid en maatschappelijke acceptatie door het stellen van heldere randvoorwaarden aan de productie en anderzijds de communicatie hierover met de consument. Voor biotechnologie bij dieren geldt het «nee, tenzij principe» als uitgangspunt. Bij de implementatie hiervan is eveneens de maatschappelijke acceptatie en de communicatie c.q. publieksvoorlichting een essentieel onderdeel van de LNV-activiteiten.

Grafiek 9: Procentuele verdeling uitgaven 2003 over operationele doelstellingen en apparaat

Operationele doelstellingen

06.11 Bewaking en verhoging van het diergezondheidsniveau en effectieve bestrijding van dierziekten

Nederland beschikt over een hoog diergezondheidsniveau. Het blijvend investeren in verdere verhoging daarvan en het adequaat en in een zo vroeg mogelijk stadium optreden tegen nieuwe ziekten en relevante ontwikkelingen is blijvend noodzakelijk. Dit tegen de achtergrond van onze internationale oriëntatie en dierdichtheid, maar ook tegen de achtergrond van de intrinsieke waarde van het dier. Preventie van dierziekten kent daarmee zowel een economische als een maatschappelijke dimensie. Ook de controle op de samenstelling van diervoerders draagt bij aan het verhogen van diergezondheid.

Bij bestrijding van dierziekten staat de effectiviteit voorop: effectieve bestrijding is er één die veterinair doelgericht is en ook is ingebed in zijn maatschappelijke context.

Streefwaarden

De streefwaarden bij deze operationele doelstelling zijn deels kwalitatief van aard.

1. In 2003 wordt een programma voor preventieve diergezondheid opgezet, gericht op verhoging van het inzicht in, en verbetering van het omgaan met dierziekterisico's.

2. Scrapie-programma: eind 2003 is 35% van fokkerij populatie TSE-ongevoelig. Eind 2004 is dit percentage 50%.

3. Het streven is in 2004 de eerste versie van een nieuw I&R-systeem voor runderen, alsmede voor schapen en geiten, op te leveren en in de periode 2005/2006 het nieuwe I&R-systeem voor varkens op te leveren.

4. Huidige EU dierziektevrije status handhaven.

5. Crisisorganisatie op peil houden d.m.v.:

a. ontwikkelen en openbaar maken van beleidsdraaiboeken voor de meest relevante (besmettelijke) dierziekten;

b. ontwikkelen en aanpassen van alle wettelijk voorgeschreven rampenplannen;

c. oefenen van de dierziektencrisisorganisatie.

Beleidsinstrumenten

1. Preventieve Diergezondheid

Er wordt een programma ontwikkeld om de professionele en particuliere dierhouders bewust te maken van hun verantwoordelijkheid t.a.v. de preventie van dierziekten. Door middel van communicatie, opleidingen en praktijkgerichte experimenten zullen de dierhouders worden gestimuleerd zich in te zetten voor een gezonde veestapel. Een nulmeting zal worden uitgevoerd om de huidige stand van de diergezondheid te bepalen.

2. Identificatie & Registratiesystemen

Het streven is om nieuwe Identificatie & Registratiesystemen voor runderen, schapen en geiten, alsmede voor varkens in te voeren om zodoende een bijdrage te leveren aan een sluitende controle van de gehele productieketen. Er vindt een ontvlechting van de publieke en private taken plaats en er zullen nieuwe systemen worden opgebouwd. Belangrijkste kenmerken van deze nieuwe systemen zijn individuele identificatie, centrale registratie en elektronische identificatie. Hiertoe zal eerst een haalbaarheidsonderzoek worden uitgevoerd.

3. Monitoringsprogramma's

Via monitoringsprogramma's wordt inzicht verkregen in de trends van de diergezondheidssituatie.

Het gaat daarbij o.a. om de volgende programma's: basismonitoring door onderzoek te doen naar de doodsoorzaak van gestorven dieren, para-tbc bij runderen, scrapieprogramma bij schapen, TSE bij schapen en NCD bij pluimvee.

4. Handhaven EU dierziektevrije status

Om te voldoen aan de eisen die de EU stelt aan een dierziektevrije status worden voor bepaalde dierziekten bewakingsprogramma's uitgevoerd. Het gaat daarbij om brucellose en leucose bij runderen en brucella melitensis bij schapen.

5. Crisisorganisatie Dierziektebestrijding

In het geval van een uitbraak van wettelijk te bestrijden dierziekten dient snel en adequaat gereageerd te kunnen worden door de inzet van menskracht en expertise voor de bestrijding ervan. Daartoe wordt een crisisorganisatie up-to-date gehouden, worden regelmatig oefeningen uitgevoerd en worden draaiboeken doorlopend geactualiseerd. Een High Containment Unit wordt paraat gehouden voor het geval er een crisis uitbreekt. In geval er een dierziekte uitbreekt worden de bestrijdingskosten verantwoord in het Diergezondheidsfonds.

Doelgroep

Het beleid voor preventie van de diergezondheid en het handhaven van de EU dierziektevrije status is gericht op alle professionele en particuliere dierhouders. Dit zijn tevens de doelgroepen voor de uitvoering van de monitoringsprogramma's en het I&R-systeem. De gebruikersinformatie die beschikbaar komt uit het I&R-systeem is bruikbaar voor bijvoorbeeld tracering door partijen in de productieketen en controlerende organisaties.

Prestatiegegevens

* Het streven is dat 100% van de ter sectie aangeboden dieren wordt onderzocht. Het werkelijke aantal secties is dus afhankelijk van het aantal aanbiedingen.

Prestatiegegevens keuringsactiviteiten RVV 2003

Noot: Deze activiteiten worden (grotendeels) doorberekend aan derden en hebben geen betrekking op de bijdrage aan de RVV op dit beleidsartikel (zie voorts paragraaf baten-lastendiensten).

06.12 Bevorderen van de veiligheid van voedsel ten behoeve van de consumentenbescherming en de stimulering van voedselkwaliteit

Het waarborgen van de productieprocessen in de ketens van primaire en secundaire sector teneinde:

* veilige voedselproducten te krijgen;

* de keuzemogelijkheden voor consumenten met betrekking tot de kwaliteit van voedingsmiddelen te verbeteren.

De overheid is verantwoordelijk om de veiligheid van voedsel te waarborgen. Een belangrijk instrument is het ontwikkelen van een ketengarantiestelsel. Daarnaast zal controle en handhaving van wet- en regelgeving plaatsvinden om de voedselveiligheid te borgen. Hierbij wordt onder andere gebruik gemaakt van de VWA. Daarnaast behoort de consument de keuzemogelijkheid te hebben om te kiezen tussen kwaliteit. Daartoe zullen richtlijnen voor de etikettering van producten worden opgesteld en transparante systemen voor tracking en tracing worden ontwikkeld. Ook het Consumentenplatform kan hier een waardevolle bijdrage aan leveren. Op deze manier kunnen goed geïnformeerde consumenten de productieketen aansturen.

Streefwaarden

In 2006 wordt de veiligheid van het voedsel (in de productieketen) gewaarborgd door veilige productieprocessen en voedselproductieketens. Voor elk van de 8 sectoren, waaronder rundvee(vlees), varkens, zuivel, legkippen(eieren) en de biologische landbouw is dan minimaal één ketengarantiesysteem operationeel dat voldoet aan een aantal kwaliteitseisen.

In 2003 is er tenminste in één sector een privaat ketengarantiestelsel operationeel. In 2003 wordt een nieuw systeem van risicomanagement opgezet t.b.v. het reduceren van de voedselveiligheidsrisico's. De ontwikkeling en het (her)inrichten en implementeren van monitoringssystemen maakt hier onderdeel van uit.

Handhaven van het huidige niveau van voedselveiligheid door toezicht en controle op wet en regelgeving (door de RVV/VWA).

Beleidsinstrumenten

1. Ketengarantiesystemen

Bij een bedrijf wordt een pilot gedraaid om ervaring op te doen met de ontwikkeling van een ketengarantiesysteem. Mede op basis van deze pilot wordt vervolgens beleid ontwikkeld om de ontwikkeling van ketengarantiesystemen te stimuleren.

2. Risicomanagement

Het streven is om uiteindelijk in alle productieketens de risico's in de verschillende schakels van de keten in beeld te brengen om adequate maatregelen te kunnen treffen om deze risico's te beheersen. Daartoe zal o.a. onderzoek verricht worden naar mogelijke risico's en wordt een bestrijdingsprogramma voor salmonella opgezet.

3. Handhaven niveau van veiligheid via toezicht en communicatie/voorlichting

Aan uitvoerende diensten die zich bezighouden met de controle op de voedselveiligheid zullen opdrachten worden verstrekt om toe te zien op de voedselveiligheid. Het gaat daarbij onder andere om de RVV, AID, VWA en COKZ. Door deze diensten worden controles uitgevoerd op de naleving van de nationale en Europese regelgeving in het productieproces.

Daarnaast wordt een bijdrage verstrekt aan VWA en VCN ten behoeve van voorlichting en communicatie aan de consument, hoe op een veilige manier om te gaan met voedsel en de risico's daarbij.

Doelgroep

De doelgroep voor het beleid ten aanzien van voedselveiligheid is breed. Waar het gaat om de veilige productie van voedingsmiddelen door middel van ketengarantiesystemen zijn voedselproducenten (primaire sector en andere partijen in de keten) en certificerende organisaties van belang. De consument zal gestimuleerd worden om bewuster te kopen. Het LNV-consumentenbeleid is dan ook primair gericht op de consument die de productieketen door middel van de vraag kan sturen.

Prestatiegegevens

* De prestaties van de RVV (VWA) worden in de agentschapsbegroting van de RVV vermeld en toegelicht.

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

Het verschil tussen de gerealiseerde uitgaven 2001 en de begrote uitgaven 2003 wordt veroorzaakt door de verantwoorde MKZ-kosten 2002 op dit beleidsartikel.

De apparaatsuitgaven betreffen het Bureau Registratie Diergeneesmiddelen, de AID, de beleidsdirectie VVA en de bijdrage aan de baten-lastendienst RVV.

Voor de jaren 2002 en 2003 worden op dit artikel tevens de EU-bijdragen voor de bestrijding van MKZ geraamd. De totale EU-bijdrage voor de MKZ-maatregelen wordt naar huidige inzichten ingeschat op € 73 mln.

Budgetflexibiliteit

Toelichting

De apparaatsuitgaven zijn naar hun aard op korte termijn niet flexibel. De programma-uitgaven voor nog aan te gane verplichtingen hebben voor € 18 mln. structureel betrekking op de intensiveringsmiddelen voor voedselveiligheid. Deze gelden worden ingezet voor het opzetten en vernieuwen van I&R-systemen, het opzetten van monitoringsprogramma's en ketengarantiesystemen en het intensiveren van de controle op diervoeders. De overige programma-uitgaven worden ingezet voor de beleidsdoelstellingen uit het beleidsbesluit Diergezondheid en de beleidsnota «Veilig voedsel in een veranderende omgeving».

Veronderstellingen

De doelstellingen en streefwaarden kunnen worden gerealiseerd, mits wordt voldaan aan een aantal veronderstellingen.

Zo is met name de betrokkenheid en inzet van de voedselproducerende sectoren bij het opzetten van private ketengarantiesystemen van groot belang. Als de betreffende sector zijn verantwoordelijkheid niet of niet voldoende oppakt, zal een ketengarantiesysteem niet binnen het genoemde tijdsbestek tot stand komen. De binnen het ketengarantiesysteem beoogde wijze van controle en toezicht – primair door de keten zelf en «toezicht op toezicht» door de overheid – zal op Europees niveau goedgekeurd moeten worden en binnen EU-regelgeving moeten plaatsvinden. De mate waarin dit mogelijk of onmogelijk is en de snelheid waarmee dit kan worden gerealiseerd, is afhankelijk van Europese besluitvorming en onderdeel van de ontwikkeling van het systeem.

Voorwaarde voor het realiseren van de doelstellingen op het gebied van voedselveiligheid, maar vooral met betrekking tot diergezondheid, is dat er geen nieuwe besmettelijke dierziekte uitbreekt. Indien dit het geval is zal een belangrijk deel van de personele capaciteit voor de bestrijding worden ingezet. Ervaring leert dat andere beleidsdoelen dan worden vertraagd.

Ook op het terrein van dierziektenbestrijding is de Europese dimensie van belang. Bij het voorkomen van dierziekten is het van belang de insleep vanuit het buitenland te voorkomen. Dit vergt niet alleen een zorgvuldige handelen en goede controle is ons land, maar ook adequate maatregelen in het buitenland.

Evaluatie

De verschillende operationele doelstellingen zullen per 2006 geëvalueerd (ex post) worden. Deelevaluaties van de onderliggende streefwaarden zullen plaatsvinden direct na het moment waarop het resultaat gepland is en vervolgens opgenomen worden in de ex post evaluatie.

In 2002 heeft naar aanleiding van de MKZ-crisis een grootschalige evaluatie plaatsgevonden naar de bestrijding van Mond- en Klauwzeer in Nederland.

Verantwoordelijkheid overheid

De ondernemers in de voedselproducerende sectoren zijn verantwoordelijk voor het produceren van voedselproducten die voldoen aan de eisen die aan de veiligheid worden gesteld. Het is aan de overheid om die eisen, veelal in de vorm van eindnormen, vast te stellen en toe te zien op de controle en handhaving daarvan. Dit betekent dat de overheid, op basis van risicoanalyses, wettelijk vastlegt waaraan producten in de winkelschappen en voor de export dienen te voldoen.

De houder van (landbouwhuis)dieren heeft de primaire verantwoordelijkheid voor de gezondheid van zijn dieren en het voorkomen van ziekten. De overheid stimuleert een schone bedrijfsvoering en prudent gebruik van diergeneesmiddelen en antibiotica.

De verantwoordelijkheidsverdeling binnen de overheid sluit aan bij de reeds gehanteerde werkwijze. VWS is verantwoordelijk voor de eindnormen. De Keuringsdienst van Waren ziet toe op naleving bij de retail en controleert de producten in de schappen.

LNV stelt de normen vast waaraan de diverse schakels in de keten, tot aan de retail, dienen te voldoen. De RVV zal hier de verlening van erkenningen op baseren en controleert op de naleving bij slachterijen en uitsnijderijen.

Groeipad

In de loop van 2003 zal worden bezien in hoeverre de inzet van de instrumenten als indicator een voldoende beeld geeft in VBTB-termen.

07 Kennisontwikkeling en Innovatie

Algemene beleidsdoelstelling

Het ontwikkelen van kennis die van meerwaarde is voor het identificeren en benutten van de ontwikkelingsmogelijkheden van de agrofoodsector en groene ruimte.

LNV streeft naar een optimale inzet van kennisontwikkeling, rekening houdend met de verschillende doeleinden van beleid.

Het effect van het beleid voor kennisontwikkeling op de ontwikkelingsmogelijkheden van de agrofoodsector en de groene ruimte laat zich moeilijk kwantificeren. Om toch een indicatie te krijgen van het effect van het beleid voor kennisontwikkeling wordt met ingang van 2003 een begin gemaakt met het per beleidsveld meten van de bruikbaarheid voor de verschillende categorieën van belanghebbenden volgens nader te bepalen criteria. De meting zal per beleidsveld periodiek plaatsvinden. Bij de effectmeting zullen de volgende categorieën doelgroepen worden onderscheiden: beleid, wetenschap, onderwijs en training, beroepspraktijk.

De uitgaven op dit beleidsartikel maken onderdeel uit van de overzichtsconstructie Innovatiegerelateerde uitgaven uit te brengen door Economische Zaken. Voor een nadere toelichting op deze overzichtsconstructie verwijs ik u naar het hierover gestelde in de leeswijzer.

Grafiek 10: Procentuele verdeling uitgaven 2003 over operationele doelstellingen en apparaat

Operationele doelstellingen

07.13 Kennisbasis

De operationele doelstelling luidt als volgt: Het instandhouden van een voor LNV relevante kennisinfrastructuur door middel van het ontwikkelen van strategische expertise, die bijdraagt aan de ontwikkelingsmogelijkheden van het agrofoodcomplex en de groene ruimte.

Nieuwe wetenschappelijke inzichten/vaardigheden zijn uitkomst van fundamenteel onderzoek en zijn onontbeerlijk voor vernieuwing van het beleidsterrein van LNV. De kans op succesvolle uitkomsten kan worden vergroot door gunstige voorwaarden te creëren voor (fundamenteel) onderzoek. Om die reden investeert LNV in een solide kennisbasis op het terrein van de agrofoodsector en de groene ruimte bij de Wageningen Universiteit en de Stichting DLO.

Ook het ontwikkelen en uitbouwen van wetenschappelijke en/of technologische kennis die op langere termijn een doorbraak kan bewerkstelligen in de verdere ontwikkeling van een of meerdere beleidsvelden van het departement van LNV behoort tot de kennisbasis. Enerzijds kiest LNV daarbij voor het ontwikkelen en uitbouwen van dergelijke kennis middels structurele financiering van de Stichting DLO. Anderzijds wordt gekozen voor tijdelijke financiering van strategische speerpuntprogramma's bij ook andere kennisinstellingen.

Strategische expertise heeft onder meer de vorm van proefschriften, wetenschappelijke artikelen en literatuur, excellente vakgroepen op het terrein van voedsel en groen, internationale onderzoeksnetwerken, innovatieve toepassingen, inzichten, vaardigheden/verkenningen

Streefwaarden

De kwaliteit van de kennisbasis wordt langs de volgende lijnen beoordeeld:

* Op de eerste plaats wordt de inzet van de middelen voor Strategische Expertise Ontwikkeling bij DLO beoordeeld door middel van goedkeuring van het strategisch plan dat daartoe door DLO wordt opgesteld.

* Op de tweede plaats worden alle leerstoelgroepen van Wageningen Universiteit eens per vijf jaar door een internationaal panel van deskundigen gevisiteerd. De wetenschappelijke kwaliteit, productiviteit, relevantie en levensvatbaarheid van het onderzoek binnen het betreffende vakgebied wordt volgens de systematiek van de VSNU op prestaties beoordeeld en afgezet tegen die van andere universiteiten.

* Op de derde plaats worden alle onderzoekscholen van Wageningen Universiteit door de KNAW beoordeeld op de thematische organisatie van onderzoek en de kwaliteit van opleiding van jonge onderzoekers. Deze beoordeling, welke bij een positieve uitkomst leidt tot de status van formeel erkend instituut, vindt elke 5 jaar plaats. Wageningen Universiteit kent 6 onderzoekscholen, waarbinnen alle onderzoek is georganiseerd. Alle 6 onderzoekscholen zijn erkend.

LNV streeft naar een positieve beoordeling van tenminste 80% van de leerstoelgroepen en onderzoekscholen van Wageningen Universiteit.

Deze norm geldt voor de eind 2003 uitgevoerde visitaties en beoordelingen. Voor wat betreft de onderzoeksscholen is de norm reeds bereikt.

Beleidsinstrumenten

* Bekostingsbesluit Wageningen Universiteit gebaseerd op de Wet Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek (WHW)

* Regeling subsidie Stichting DLO.

* Stimuleringsprogramma's voor wetenschappelijk en technologisch onderzoek op strategische speerpunten.

Doelgroep

* Onderzoekers (inclusief studenten) binnen Wageningen Universiteit en DLO.

* Diegenen die de onderzoeksresultaten benutten.

Prestatiegegevens

07.14 Beleidsondersteunend onderzoek

Operationele doelstelling is: het generen van nieuwe kennis gericht op beantwoording van in het beleidsproces ontstane kennisvragen.

Voor de vorming, implementatie, uitvoering en evaluatie van beleid is kennis nodig. LNV verstrekt in dat kader opdrachten aan publieke en private instellingen. Opdrachten komen tot stand langs de weg van het genereren, selecteren en nader articuleren van kennisvragen voortkomend uit het beleidsproces. Waar mogelijk en relevant in interactie met belanghebbenden.

De opdrachten worden langs twee lijnen uitgevoerd. Voor het onderzoek op het terrein van de agrofoodsector en de groene ruimte wordt gewerkt met programmering van DLO-activiteiten op basis van de regeling subsidie Stichting DLO. Om de scope van het beleidsondersteunende onderzoek te verbreden worden daarnaast opdrachten aanbesteed in een open kennismarkt. LNV geeft prioriteit aan opdrachten die door vraagarticulatie tot scherpe kennisvragen leiden. De beleidsthema's kunnen afkomstig zijn uit beleidsbehoeften c.q. ambities, verkenningen en maatschappelijke signalen. Het kan gaan om zeer korte termijn – (bijvoorbeeld 6 maanden) – en zeer lange termijn (bijvoorbeeld 4 jaar) onderzoek.

Streefwaarden

Beleidsondersteunend onderzoek kent een aantal duidelijke producten in de vorm van: verkenningen, rapporten, oorzaak- en gevolganalyses, methodiekontwikkeling, evaluaties. Andere producten zijn onderzoek voor de ontwikkeling van concepten en onderzoek ter legitimering van beleid en uitvoering. Deze producten lenen zich beter voor gedeeltelijke beoordeling op de mate waarin is beantwoord aan vooraf gestelde vragen. De kwaliteit van het onderzoek wordt als volgt beoordeeld. In 2003 wordt een begin gemaakt met het per operationele doelstelling bepalen van de bruikbaarheid en impact van het beleidsondersteunend onderzoek. Het percentage positieve oordelen van het totaal aantal oordelen geeft de score. Er wordt gestreefd naar een score van 80%. Nulmeting zal voor het einde van 2002 plaatsvinden. Als tussendoel wordt ingezet op een jaarlijkse toename van het percentage met 10%.

Beleidsinstrumenten

* Regeling subsidie Stichting DLO, voor verkenningen, beleidsstudies, (routine)onderzoek, kennismontage.

* Stimuleringsprogramma beleidsondersteunend onderzoek.

* Innovatienetwerk Groene ruimte en Agrocluster.

* Tenderregeling voor beleidsondersteunend onderzoek aanbesteed in een open kennismarkt.

Doelgroep

* Diegenen die de onderzoeksresultaten benutten

Prestatiegegevens

07.15 Wettelijke onderzoekstaken (WOT)

De doelstelling luidt als volgt: het nakomen van wettelijke verplichtingen en internationale verdragen voorzover onderzoeksverplichtingen voor LNV zijn opgenomen. Dit betreft onder meer onderzoek naar diergezondheid, visbestanden, natuurplanbureautaken en economische informatie. De minister stelt deze taken veilig door structurele financiering van faciliteiten en de uitvoering van dit onderzoek.

Streefwaarden

Er wordt beoordeeld via gespecificeerde omschrijvingen van doelen, producten en leveringsvoorwaarden. De kwaliteit van de betrokken kennisinstellingen wordt getoetst door middel van visitaties/audits van de onderzoeksinstellingen. Er wordt gestreefd naar een positieve beoordeling van tenminste 80% van het onderzoek verricht binnen instituten. Deze norm geldt voor de eind 2003 uitgevoerde visitaties en beoordelingen.

Het streven is er op gericht de wettelijke onderzoekstaken voor eind 2004 onder te brengen in convenanten/contracten. Er zijn 6 clusters van contracten.

Beleidsinstrumenten

* WOT-contracten

Doelgroep

* Beleidsmakers.

* Europese Commissie.

* Diegenen die de onderzoeksresultaten benutten.

Prestatiegegevens

Budgettaire gevolgen van beleid