A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat ministerie)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het ministerie van Financiën voor het jaar 2005 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2005. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2005.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2005 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1. LEESWIJZER

Algemeen

Welke beleidsdoelstellingen worden nagestreefd op het gebied van de fiscaliteit, de financiële markten, de beheersing van de collectieve uitgaven? Hoe gaat de Staat om met roerende en onroerende zaken? Hoeveel bedragen de uitgaven van de Staat aan internationale financiële instellingen? In de begroting IXB (IXB) wordt antwoord gegeven op deze en vele andere vragen. IXB is opgebouwd uit zeven beleidsartikelen met uiteenlopende beleidsterreinen en twee niet-beleidsartikelen. Deze beleidsartikelen weerspiegelen bijna het gehele werkterrein van het ministerie van Financiën; het beheer van de staatsschuld en het kasbeleid zijn opgenomen in begroting IXA.

De beleidsartikelen zijn:

1. Belastingen

2. Financiële markten

3. Financieringsactiviteiten publiek-private sector

4. Internationale financiële betrekkingen

5. Exportkredietverzekering en investeringsgaranties

7. Beheer materiële activa

8. Financieel-economisch beleid van de overheid

De niet-beleidsartikelen zijn:

9. Algemeen

10. Nominaal en onvoorzien

Artikel 6 Staatsloterij is als zelfstandig beleidsartikel komen te vervallen, omdat de beleidsverantwoordelijkheid ten aanzien van de Staatsloterij per 1 januari 2005 overgaat naar het ministerie van Justitie. Het aandeelhouderschap van de Staatsloterij blijft bij Financiën. De budgettaire aspecten daarvan (afdracht) zijn geïntegreerd in het deelnemingenbeleid op artikel 3.

De begrotingstoelichting is als volgt opgebouwd. In de beleidsagenda (hoofdstuk 2) worden het werkterrein van het ministerie, de beleidsprioriteiten en de begroting op hoofdlijnen beschreven. In de hoofdstukken 3 en 4 wordt op de beleidsartikelen respectievelijk de niet-beleidsartikelen ingegaan. Daarna volgt de paragraaf betreffende de bedrijfsvoering (hoofdstuk 5). Als bijlagen zijn de verdiepingsbijlage, de bijlage moties en toezeggingen en de bijlage ZBO's en RWT's opgenomen, waarna ten slotte een lijst met afkortingen en een begrippenlijst volgen.

Hoewel de inhoud per beleidsartikel verschilt, is de opbouw die wordt gevolgd bij elk artikel gelijk. Elk beleidsartikel beoogt antwoord te geven op de drie W-vragen: «Wat willen we bereiken?», «Wat gaan we daarvoor doen?» en «Wat mag het kosten?».

Binnen een beleidsartikel wordt, indien van toepassing, in de paragraaf «succesfactoren» (voorheen Veronderstelling in effectbereiking, doelmatigheid en raming) beleidsmatige en cijfermatige veronderstellingen gepresenteerd die aan het beleid of het budget ten grondslag liggen. Per operationele doelstelling zijn de activiteiten weergegeven die worden ondernomen om de doelstellingen te bereiken. Per activiteit wordt, onder het kopje «motivering», aangegeven hoe de activiteit bijdraagt aan het bereiken van de doelstelling. Onder «prestatie» is toegelicht naar welke concrete prestaties in 2005 wordt gestreefd.

2. BELEIDSAGENDA

2.1 Het werkterrein van het ministerie van Financiën op hoofdlijnen

Het ministerie van Financiën draagt de verantwoordelijkheid voor de voorbereiding en uitvoering van onder meer:

a. het algemeen financieel-economische en internationale financiële beleid

b. het begrotingsbeleid en doelmatig beheer van 's Rijks financiën

c. het financieringsbeleid

d. het fiscale beleid

e. het heffen, controleren en innen van de belastingen

f. het beheer van materiële eigendommen van het Rijk

Het begrotingsbeleid wordt toegelicht in de Miljoenennota en komt beknopt aan de orde in de IXB-begroting. Voor het algemeen financieel-economische beleid geldt eveneens dat een groot deel in de Miljoenennota is opgenomen. Ook de belastingontvangsten worden toegelicht in de Miljoenennota.

Voor het financieringsbeleid wordt verwezen naar begroting IXA Nationale Schuld. De financiën van decentrale overheden, waarvoor de Minister van Financiën medeverantwoordelijk is, komen aan de orde in de Miljoenennota en in de begrotingen van het Gemeente- en Provinciefonds.

2.2 Beleidsprioriteiten

In deze paragraaf worden beleidsprioriteiten van Financiën voor 2005 beschreven.

2.2.1 Houdbare overheidsfinanciën; trendmatig begrotingsbeleid

Een belangrijk onderdeel van het financieel-economisch beleid is het begrotingsbeleid. Het begrotingsbeleid richt zich op het bereiken van een houdbaar pad van de overheidsfinanciën en het op termijn aflossen van de staatsschuld en op het naleven van de Europese vereisten om aldus uiterlijk in 2005 de situatie van een buitensporig tekort te beëindigen. Om een houdbaar pad van de overheidsfinanciën te bereiken wordt gekoerst op een verbetering van het (structurele) EMU-saldo. Daartoe dienen tenminste de afgesproken uitgavenkaders te worden gehandhaafd. Daarnaast geldt dat aan de inkomstenkant over de kabinetsperiode heen een lastenkader van toepassing is.

Met het geschetste begrotingsbeleid moet het voor Nederland mogelijk zijn om weer binnen de randvoorwaarden te blijven van het Verdrag van Maastricht en Stabiliteits- en Groeipact. Dit betekent dat het feitelijke EMU-tekort niet groter mag zijn dan 3% van het BBP en dat het structurele tekort een verbetering moet laten zien van 0,5%-punt per jaar. De EMU-schuld moet lager zijn dan 60% van het BBP of snel genoeg naar dit niveau dalen.

2.2.2 Corporate Governance

Op het terrein van corporate governance wordt belangrijke voortgang geboekt. De commissie corporate governance (ook wel commissie Tabaksblat) heeft op 9 december 2003 de Nederlandse corporate governance code gepubliceerd. De corporate governance code is per boekjaar 2004 in werking getreden. De voornemens met betrekking tot de implementatie van de code hebben veel aandacht gekregen in de jaarverslagen over 2003 en op de aandeelhoudersvergaderingen 2004 van de beursgenoteerde ondernemingen. Aan het eind van 2004 zal een totaaloverzicht beschikbaar zijn in het eerste monitoring rapport. Vanaf het jaarverslag over boekjaar 2004 (te verschijnen in de loop van 2005) zullen de beursgenoteerde ondernemingen moeten aangeven hoe zij de principes van de code hebben toegepast en moeten zij aangeven welke best practice bepalingen zij eventueel niet toepassen en waarom niet. De Monitoring Commissie Corporate Governance, die in 2004 wordt ingesteld, zal jaarlijks onderzoeken in welke mate de code door de beursgenoteerde ondernemingen wordt toegepast. De monitoring resultaten en de conclusies die hieraan door de Monitoring Commissie worden verbonden, worden publiek gemaakt en naar het kabinet gestuurd. Afhankelijk van de monitoring resultaten wordt bekeken of aanvullende wetgeving noodzakelijk is.

In 2005 wordt verder gewerkt aan de tenuitvoerlegging van de maatregelen die zijn aangekondigd in de kabinetsreactie op de Tabaksblat Code (Kamerstukken II 2003/04, 29 449, nr. 1).

Er wordt een volledige vernieuwing van de institutionele vormgeving van het toezicht op accountants neergezet. Hoofddoelstelling van de invoering van toezicht op accountants is om het vertrouwen in de accountant in de perceptie van het maatschappelijk verkeer te herwinnen. Het wetsvoorstel Wet toezicht op accountantsorganisaties geeft een inhoudelijk normenkader voor accountants en accountantsorganisaties en legt de institutionele vormgeving van het toezicht door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en de betrokkenheid van de publiekrechtelijke bedrijfsorganisaties NIVRA en NOvAA neer. Daarmee komt onafhankelijk publiek toezicht tot stand op die accountantskantoren die wettelijke controles voor hun rekening nemen. In 2004 en 2005 wordt tevens bijbehorende lagere regelgeving opgesteld. Binnen vijf jaar na inwerkingtreding zullen de wet en zijn effecten worden geëvalueerd.

Het wetsvoorstel Wet toezicht op financiële verslaggeving zorgt ervoor dat overeenkomstig de Europeesrechtelijke verplichting voor beursgenoteerde ondernemingen om vanaf 2005 de jaarverslaggeving volgens de IAS/IFRS-normen op te stellen, toezicht wordt uitgeoefend op de externe financiële verslaggeving door de AFM. In 2008 zullen wetgeving en toezicht op dit vlak geëvalueerd worden.

De Europese richtlijn inzake overnamebiedingen (13^de richtlijn) zal in de periode 2004–2005 worden geïmplementeerd. Het doel van de richtlijn is enerzijds de harmonisering van biedingsregels rond overnames en anderzijds bescherming van de minderheidsaandeelhouders in overnamesituaties, ondermeer door de invoering van het zogenaamde verplicht bod.

Tevens heeft de governance met betrekking tot de overheid de aandacht. In dit kader zal ook de governance bij de financiële toezichthouders worden bevorderd. Belangrijke thema's hierbij zijn: de positionering van de Raad van Toezicht bij de toezichthouders, de externe verantwoording door de toezichthouders, de rechtmatigheid van de inning en besteding van de middelen, de transparantie van de toezichthouders en de betrokkenheid van financiële ondernemingen bij het publiek toezicht. In de tweede helft van 2004 wordt een beleidsvisie op de governance opgesteld en een zogeheten toezichtarrangement voor het financiële toezicht. In 2005 wordt dit uitgewerkt.

2.2.3 Terugdringen administratieve lasten

«Meedoen, meer werk en minder regels», het motto van dit kabinet, vereist een extra inzet op terreinen als ontbureaucratisering, deregulering en het terugdringen van de administratieve lasten. Door het verminderen van de administratieve lasten voor bedrijven wordt een zichtbare bijdrage geleverd aan een aantal belangrijke doelstellingen van het kabinet, als een sterkere economie, grotere concurrentiekracht van het bedrijfsleven, meer ruimte voor initiatief en eigen verantwoordelijkheid én een slagvaardiger overheid.

De Minister van Financiën coördineert, samen met de Staatssecretaris van Economische Zaken, een kabinetsbrede aanpak die per 2007 moet uitmonden in een vermindering van de administratieve lasten voor bedrijven met een kwart ten opzichte van 31 december 2002. Het volume van de lasten per 31 december 2002 is geïnventariseerd en bedraagt € 16,4 mld., ofwel 3,6% van het BBP. De eerste € 3 mld. aan reductiemaatregelen zijn inmiddels geïnventariseerd en als beleidsvoornemen aan de Tweede Kamer gepresenteerd. De monitoring van de uitvoering van deze plannen en de voortgang bij het realiseren van de kabinetsdoelstelling vindt plaats parallel aan de begrotingscyclus. Via een viertal sporen worden in de tweede fase aanvullende maatregelen geïdentificeerd, namelijk via aanvullende maatregelen per departement, interdepartementale samenwerking, ICT en Europa. In het voorjaar 2005 rapporteert het kabinet over deze tweede fase. Dan worden ook departementale lastenplafonds vastgesteld.

Het Ministerie van Financiën levert een aanzienlijke bijdrage aan de reductie van de lasten voor bedrijven op terreinen als fiscaliteit en ordening van financiële markten.

In de brief van 8 april 2004 (Kamerstukken II 2003/04, 29 515, nr. 5) is voor de eerste maal gerapporteerd over de invulling van de reductiedoelstelling. Daarbij is verslag gedaan van het totstandkomen van de nulmetingen naar de stand per 31 december 2002 en is het plan van aanpak uiteengezet om te komen tot de beoogde reductie op het fiscale terrein en op het terrein van het toezicht op de financiële markten. Dit plan van aanpak is op 14 juni 2004 met de Tweede Kamer besproken en in uitvoering genomen. Voor de concrete wetgevende projecten die daaruit voor 2005–2007 voortvloeien, kan worden verwezen naar de paragrafen 3.1.2 en 3.2.2. Daarnaast is een tweede stap in voorbereiding om extra reductie te behalen onder meer op Europees niveau, door ICT en interdepartementale samenwerking.

In de loop van 2004 overlopend naar 2005 zal in het kader van de eerdergenoemde tweede stap op basis van een afzonderlijk plan van aanpak worden bezien in hoeverre op het terrein van het loonbegrip dat geldt voor de belastingheffing en de sociale verzekeringen, verdere vereenvoudiging kan worden bereikt. Daarbij zullen ook deelonderwerpen zoals kleine dienstbetrekkingen en de regeling voor artiesten aan de orde komen. In het kader van de tweede stap is op het fiscale terrein – in lijn met de voornemens op het terrein van Justititie – in onderzoek de invoering van XBRL (eXtensible Business Reporting Language). Deze open standaard rapportagetaal zal ook op de «fiscale software» en naastliggende terreinen een gunstig effect kunnen hebben met een substantiële omvang. Een verhoging van de administratieve lasten zal naar verwachting het gevolg zijn van het pakket maatregelen dat is gepresenteerd om het handhavings- en nalevingsregime op fiscaal terrein aan te scherpen. Een schatting van de toename van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven uit hoofde van deze maatgelen is in dit stadium nog niet mogelijk. De effecten van de hiervoor genoemde onderwerpen zullen worden meegenomen in de volgende voortgangsrapportage.

In het overleg met de Tweede Kamer op 14 juni 2004 zijn vraagtekens gezet bij de huidige afweging tussen het belang van administratie moeten voeren in het kader van de grondwaterbelasting in relatie tot de opbrengst van deze belasting. Deze afweging zal opnieuw worden gemaakt in het kader van de algemene herziening van de Wet belastingen op milieugrondslag. Deze herziening (met beoogde ingangsdatum 1 januari 2006) is een van de voorstellen uit het plan van aanpak van 8 april 2004. De nieuwe weging zal worden neergelegd in de memorie van toelichting van het wetsvoorstel dat naar verwachting begin 2005 zal kunnen worden ingediend.

De Commissie Van Lunteren zal ook bij de hiervoor genoemde ingrijpende afwegingen op het fiscale terrein worden betrokken. In dezelfde periode zal de regelgeving die voortkomt uit internationale regelgeving extra aandacht krijgen, mede in het licht van de inspanningen tijdens het Nederlandse voorzitterschap om de reductie van administratieve lasten op de Europese agenda te krijgen en te houden.

De Gemengde Commissie Administratieve Lasten Financiële Markten zal in stand blijven om te adviseren over extra reductievoorstellen en om de voortgang van implementatie van reductievoorstellen te monitoren. In deze Gemengde Commissie is afgesproken dat in het najaar van 2004 extra reductievoorstellen zullen worden ontwikkeld, onder meer om verwachte nieuwe administratieve lasten ná 31 december 2002 te compenseren. Ook wat betreft het toezicht op de financiële markten zal in internationaal verband de nadruk liggen op het voorkomen c.q. beperken van nieuwe administratieve lasten. In overleg met marktpartijen en toezichthouders zullen concrete reductievoorstellen voor bestaande internationale regelgeving worden ontwikkeld.

De verschillende acties die nodig zijn om de beoogde reductie van administratieve lasten te realiseren en te monitoren zijn organisatorisch verankerd in het departement. De suggesties die het elektronische Meldpunt (www.administratievelasten.nl) heeft opgeleverd zijn betrokken bij de afwegingen die zijn gemaakt bij de totstandkoming van het pakket maatregelen uit de brief van 8 april 2004. Verder worden deze suggesties naast de uitkomsten van (reguliere) consultaties van belanghebbenden ook meegenomen bij wijziging van wet- en regelgeving alsmede bij nieuwe wet- en regelgeving op het terrein van het toezicht op de financiële markten.

Met betrekking tot de mutaties ten opzichte van het plan van aanpak van 8 april 2004 kan het volgende worden opgemerkt. In de eerste plaats heeft een aantal voorstellen van het Fiscaal pakket voor 2005 effecten voor de administratieve lasten. Voorts zijn de eerste resultaten beschikbaar van nacalculatie op grond van de nieuwe nulmeting voor maatregelen die al zijn geraamd en gerealiseerd vóór het ter beschikking komen van de nieuwe nulmetingen. Dit resulteert in een afname van de administratieve lasten van € 31,03 mln.

Met betrekking tot enkele onderwerpen zoals de implementatie van de BTW-facturering en de verplichte elektronische aangiften zijn de nacalculaties nog in bewerking. De resultaten van deze nacalculaties zullen bij de volgende voortgangsrapportages worden opgenomen.

Met betrekking tot de mutaties voor 2005 is sprake van een toename van de administratieve lasten met € 4,5 mln. als gevolg van de voornemens met betrekking tot VUT, prepensioen en levensloop. Ook het met ingang van 2005 voorkomen van het genieten van een dubbele spaarloonvrijstelling leidt tot een toename (ca. € 6 mln.). Van de voorgenomen vereenvoudiging van het Besluit uitsluiting aftrek omzetbelasting 1968 wordt in overleg met het bedrijfsleven afgezien in verband met het risico dat het gebruik maken van de bestaande afwijkingsmogelijkheid op grond van de Zesde richtlijn (waarop dit Besluit is gebaseerd) verloren gaat.

In de brief van 8 april 2004 werd in totaal een netto reductie van € 521 mln. aan gerealiseerde, voorgenomen en in ontwikkeling zijnde maatregelen becijferd. De netto reductie met inbegrip van genoemde mutaties komt nu uit op € 534 mln. (12,4% van de nulmeting ad € 4,325 mld.). De volgende tabel geeft een overzicht van de netto reductie voor 2005. Deze laat een netto reductie zien van € 172,5 mln. (4% van de nulmeting ad € 4,325 mld.)

2.2.4 Modernisering Vennootschapsbelasting

Begin 2004 is gestart met de voorbereiding op de modernisering van de Vennootschapsbelasting (Vpb). Aanleiding hiervoor is dat Nederland één van de meest aantrekkelijke landen wil blijven wat betreft het fiscale vestigingsklimaat. De afgelopen jaren is Nederland achterop geraakt bij andere EU landen. Stilstand betekent in dit geval achteruitgang. De aantrekkelijkheid van het genoemde vestigingsklimaat wordt onder meer beïnvloed door de vennootschapsbelasting. Onderzocht wordt in hoeverre een verdere verlaging van het statutaire tarief en aanpassingen van de Vpb-grondslag mogelijk zijn. De onderwerpen met consequenties voor de grondslag, die daarbij worden bekeken zijn: de deelnemingsvrijstelling, de fiscale eenheid en de behandeling van inkomsten uit buitenlandse vaste inrichtingen. Verder onderwerp van studie is de mogelijkheid om een afwijkend belastingtarief toe te passen op inkomsten uit onderzoek en ontwikkeling en op rente ontvangen van en betaald aan groepsmaatschappijen. Het wetsvoorstel wordt uiterlijk eind 2005 verzonden aan de ministerraad.

2.3 De begroting op hoofdlijnen

In deze paragraaf wordt op hoofdlijnen inzicht gegeven in de samenstelling en ontwikkeling van de uitgaven en de niet-belastingontvangsten op IXB. Voorts wordt stilgestaan bij de belangrijkste wijzigingen (kasuitgaven en ontvangsten) die verwerkt zijn in de begroting 2005 ten opzichte van de begroting 2004.

Ontwikkeling uitgaven

Grafiek 2.3.1 Ontwikkeling uitgaven 2000–2009

Toelichting

De apparaatsuitgaven in 2005 zijn geraamd op € 2,7 mld. Deze uitgaven hangen voor ongeveer 90% samen met de uitvoering van de fiscale politiek van de regering (beleidsartikel 1). De beleidsuitgaven (programma) bedragen in 2005 in totaal naar verwachting € 499 mln. Een groot deel van deze uitgaven heeft betrekking op uitgaven in het kader van het bevorderen van een duurzame internationale financieel-economische ontwikkeling en monetaire stabiliteit (beleidsartikel 4), en de exportkredietverzekering en regeling herverzekering investeringen (beleidsartikel 5).

Toelichting

Voor zowel de uitvoering van de inkomensafhankelijke regelingen door de Belastingdienst als de in het Strategisch Akkoord aangegeven uitbesteding van de premie-inning werknemersverzekeringen aan de Belastingdienst is een meerjarenraming opgenomen. Tevens is met de intensivering van de heffing en invordering van belastinggelden in risicogebieden een structureel bedrag van € 10 mln. gemoeid.

In 2005 en later worden meer uitgaven verwacht voor de bijdrage van de Belastingdienst aan de Waardering van Onroerende Zaken (t.b.v. eigen-woningforfait IB), enerzijds door een ramingsbijstelling van het WOZ-kostenforfait en anderzijds door het verdisconteren van de bijdrage van de Belastingdienst aan de Waarderingskamer.

Als gevolg van het neerleggen van nieuwe toezichtstaken bij de AFM stijgt de overheidsbijdrage aan de AFM met € 3 mln. per jaar. Tevens is voor de handhaving van het toezicht op accountantsorganisaties een bedrag van € 1 mln. structureel geraamd.

Voorzien wordt dat een toenemende bewustwording bij mogelijke gebruikers van de faciliteit voor anticiperende aankopen en budgettaire groei voor natuuraankopen een impuls zal geven aan het gebruik van de faciliteit.

De niet-beleidsmatige mutaties betreffen naast ramingsbijstellingen in het kader van de loon- en prijsbijstelling tevens een mutatie samenhangend met de aanvullende efficiëncy taakstelling.

Ontwikkeling ontvangsten

Grafiek 2.3.2 Ontwikkeling niet-belastingontvangsten 2000–2009

Toelichting

In 2005 bedragen de overige ontvangsten (programma) naar verwachting € 1,5 mld. Dit bedrag betreft voor het overgrote gedeelte ontvangsten in het kader van het aangaan, beheren en afstoten van staatsdeelnemingen (beleidsartikel 3). Daarnaast spelen ontvangsten in het kader van de verkoop van onroerende zaken (beleidsartikel 7) en premie-ontvangsten en schaderestituties uit de exportkredietverzekering een grote rol.

Toelichting

In het kader van de evaluatie van de vermogens- en winstpositie van De Nederlandse Bank (DNB) zoals afgesproken in 1998 is een nieuwe winstuitkeringssystematiek met de DNB afgesproken waarin op termijn wordt gestreefd naar een trendmatigere winstuitkering.

Als gevolg van bijstelling van dividendramingen en de verwerking van de meerjarige agio-ontvangsten op het aandelenkapitaal wordt een verhoging van de ontvangsten voorzien. Het aandeelhoudersschap van Holland Casino is door EZ aan Financiën overgedragen.

Een intensivering van de verkoop van agrarische domeingronden leidt met inachtneming van extra uitvoeringskosten en een verschuiving van 2004 naar 2005 tot een ontvangst van € 175 mln. in 2005.

3. BELEIDSARTIKELEN

3.1 Belastingen

3.1.1 Algemene beleidsdoelstelling

De fiscale werkzaamheden van het ministerie van Financiën hebben als voornaamste doelstelling:

Het optimaal vorm en uitvoering geven aan de fiscale politiek van het kabinet.

Het ministerie van Financiën draagt bij aan verwezenlijking van deze doelstelling door het adviseren over het fiscaal- en douanebeleid voor de korte en langere termijn, het vormgeven van het fiscale stelsel en het verzorgen van het fiscale wetgevingsproces. Het ministerie vervult tevens een centrale rol in de standpuntbepaling van Nederland over belastingvoorstellen binnen de Europese Unie.

De Belastingdienst is binnen het ministerie verantwoordelijk voor het uitvoeringsaspect van de hoofddoelstelling. Deze bestaat uit de inrichting én de uitvoering van de heffing, controle en inning van de rijksbelastingen inclusief de douanerechten. Daarnaast voert de Belastingdienst ook een aantal niet-fiscale taken uit zoals de controle op invoer, doorvoer en uitvoer van goederen, de premieheffing volksverzekeringen en handhavingstaken op het terrein van economische ordening en financiële integriteit.

De Belastingdienst krijgt er in 2005 en de daaropvolgende jaren taken bij. Met ingang van 1 januari 2006 voert de Belastingdienst voor het UWV de premieheffing en -inning van werknemersverzekeringen uit. De Belastingdienst zal in 2006 ook, via een aan de Belastingdienst gelieerde organisatie, de uitvoering van de huursubsidie en andere inkomensafhankelijke regelingen (IAR) gaan verzorgen. Daarnaast wordt in 2005 aangevangen met de uitvoering van de Wet Kinderopvang (WKO). In 2005 zal grotendeels het voorbereidend werk worden gedaan om de nieuwe taken uit te voeren. Zo stromen bijvoorbeeld 800 werknemers van de UWV in bij de Belastingdienst. Voor zowel deze nieuwe als de bestaande medewerkers zullen opleidingsinspanningen worden gepleegd bijvoorbeeld op het terrein van werknemersverzekeringen.

Vanuit zijn taak als rechtshandhavingorganisatie heeft de Belastingdienst zijn strategische doelstelling geformuleerd:

Het onderhouden en versterken van de bereidheid van belasting-plichtigen tot nakoming van hun wettelijke verplichtingen (compliance).

De Belastingdienst streeft er naar deze doelstelling te realiseren door elke belastingplichtige de aandacht te geven die hij op grond van zijn nalevingsgedrag verdient. Een dienstverlenende attitude van de Belastingdienst onderhoudt of versterkt de bereidheid van de belastingplichtige tot het voldoen van zijn verplichtingen. Door een effectief toezicht en opsporing van fraude wordt non-compliant gedrag tegengegaan. Dit alles wordt ondersteund door een doelmatige bedrijfsvoering. De basisgedachte is, dat – gegeven de fiscale wetgeving – de opbrengsten uit rijksbelastingen worden geoptimaliseerd als de compliance van de belastingplichtigen wordt bevorderd en de non-compliance (pro-)actief wordt tegengegaan.

* streefwaarde.

Toelichting

• Het bereiken van de compliance doelstelling wordt via een aantal effectindicatoren gemeten. Gemeten wordt of burgers en bedrijven tijdig aangifte doen, hun aangiftes correct invullen en tijdig hun betalingsverplichtingen voldoen. In 2003 deed 97,5% van de belastingplichtigen op tijd aangifte, was 95,9% van de bedragen in de aangiftes correct ingevuld en werd 92,9% van de belastingontvangsten op tijd betaald. Dit leidt, door vermenigvuldiging van deze drie percentages, tot een compliance van 86,8 in 2003.

• De verwachting is dat de compliance in 2004 daalt. De geraamde lage economische groei in 2004 en 2005 heeft een negatief effect op de compliance van belastingplichtigen. De ingezette acties voor verbetering van de invordering moeten vanaf 2005 leiden tot een verbetering van het betaalgedrag.

3.1.2 Operationele doelstellingen

3.1.2.1 Operationele doelstelling 1

Het generen van inkomsten voor de financiering van overheidsuitgaven en het bijdragen aan de realisatie van niet-fiscale doelstellingen van overheidsbeleid.

Hoofddoelstelling van de belastingheffing vormt het genereren van inkomsten voor de financiering van de overheidsuitgaven. Hiernaast heeft de belastingheffing een instrumentele functie, waarbij het fiscale instrument wordt ingezet voor de realisatie van niet-fiscale doelstellingen van het overheidsbeleid. De inrichting van het fiscale stelsel omvat zowel de primaire heffingsstructuur als de fiscale stimuleringsregelingen (belastinguitgaven) en regulerende heffingen.

Het ministerie heeft een vijftal activiteiten geformuleerd voor het jaar 2005, te weten Belastingplan 2006, Heroriëntatie Vennootschapsbelasting, Vereenvoudiging wetgeving en vermindering administratieve lasten, Herziening van de douanewetgeving in het licht van de veiligheid en Evaluatie. Deze activiteiten zullen resulteren in verschillende wetgevende projecten en de evaluatie van belastinguitgaven.

¹ Kamerstukken 2003/04, 29 515, nr. 5.

Naast de in de activiteit tabellen opgenomen evaluatie informatie wordt voor informatie over de doelbereiking – in het bijzonder de belastingontvangsten – van deze operationele doelstelling verwezen naar bijlage 3 van de Miljoenennota. Tevens is in de Miljoenennota een bijlage opgenomen met een overzicht van de met belastinguitgaven gemoeide budgettaire beslag.

3.1.2.2 Operationele doelstelling 2

Belastingplichtigen dienstverlening aanbieden op de manier die hen past.

Bij dienstverlening kan worden gedacht aan het zorgdragen voor begrijpelijke (elektronische) aangiftebiljetten, brieven, aanslagen, brochures en dergelijke. Ook een goede bereikbaarheid en informatieverstrekking, het mogelijk maken van elektronische aangiften en een snelle teruggaaf van te veel betaalde of te veel ingehouden belasting vallen onder dienstverlening.

De Belastingdienst streeft ernaar de dienstverlening op peil te houden en deze aan te passen aan de eisen van deze tijd, bijvoorbeeld door het (op termijn) openen van het e-mail kanaal en het bieden van statusinformatie.

Effect-indicatoren en output-indicatoren

Het proces dienstverlening wordt gemonitord via effect- en outputindicatoren. De effecten van de dienstverlening, in de vorm van de mate van klanttevredenheid, worden jaarlijks gemeten in de zogenoemde Fiscale Monitor. Daarvoor wordt een enquête gehouden onder een representatieve steekproef van belastingplichtigen en belastingadviseurs.

Toelichting

• In 2003 hebben belastingplichtigen de duidelijkheid van zaken als aangiftebiljetten en aanslagen hoger gewaardeerd dan in 2002. Een mogelijke reden is dat steeds meer particuliere belastingplichtigen de – als duidelijk ervaren – elektronische aangifte gebruiken. Van de particuliere belastingplichtigen vindt ruim 80% het aangiftebiljet of -diskette duidelijk. De aanslagen zijn voor ongeveer 80% van particulieren en ondernemingen duidelijk.

• Het oordeel over de snelheid waarmee de Belastingdienst een aangifte beoordeelt en geld terugstort is in 2003 iets teruggelopen. Het oordeel verschilt per doelgroep; zo vindt 61% van de douaneklanten dat de Belastingdienst geld snel terugstort, tegen 80% bij particulieren. Ondanks versnellingen in de processen (bijvoorbeeld door de verplichte elektronische aangifte voor ondernemers) is het lastig om de tevredenheid van de belastingplichtigen op peil te houden. Voor 2005 richt de Belastingdienst zich daarom op een gelijk niveau als de realisatie over 2003.

• Het oordeel over de bereikbaarheid is in 2003 gestegen; 64% van de belastingplichtigen en adviseurs vindt de Belastingdienst goed bereikbaar. De Belastingdienst streeft naar een verdere verbetering in 2004 en 2005 ten opzichte van het in 2003 gerealiseerde niveau. De herinrichting van de callcenters leidt vanaf 2004 tot een betere telefonische bereikbaarheid. Een verdere verbetering van het klantoordeel over bereikbaarheid (2005) wordt niet haalbaar geacht in verband met het inregelen van nieuwe werkstromen voor de Belastingdienst.

• 87% van alle belastingplichtigen is tevreden over de manier waarop toezeggingen als terugbellen of het toesturen van informatie worden nagekomen. De verwachting is dat dit stabiel blijft op het niveau van 2002 en 2003.

De outputindicatoren geven een beeld van de prestaties van de Belastingdienst op het terrein van de dienstverlening. Het percentage afgehandelde telefoongesprekken geeft een beeld van de toegankelijkheid van de Belastingdienst. De indicator tijdigheid afdoen aangiften en bezwaar geeft weer hoeveel procent van de belastingplichtigen positief is over de snelheid waarmee de Belastingdienst werkt.

Toelichting

De telefonische bereikbaarheid is in 2003 uitgekomen op 60%. In de eerste maanden van 2004 zijn de prestaties verbeterd (66% bereikbaarheid), maar de beoogde norm van 70% is nog niet bereikt. Over heel 2004 wordt gestreefd naar een bereikbaarheid van 67%. Voor 2005 wil de Belastingdienst de norm van 70% wel halen. De verbetering moet gerealiseerd worden via de inzet van regionale callcentra, waardoor telefoniestromen efficiënter kunnen worden verwerkt.

3.1.2.3 Operationele doelstelling 3

Door toezicht bevorderen dat belastingplichtigen hun belastingverplichtingen nakomen.

In het toezicht wordt beoordeeld of en in hoeverre belastingplichtigen voldoen aan hun wettelijke verplichtingen. Door middel van toezicht en opsporing wordt het niet nakomen van deze verplichtingen gecorrigeerd. Bovendien gaat van toezicht en opsporing een preventieve werking uit; de belastingplichtige zal met het oog op een eventuele controle zijn aangifte zorgvuldiger invullen.

De Belastingdienst past risicogericht toezicht toe. Dit betekent dat vooraf via risicoselectie bepaald wordt waar het risico van non-compliant gedrag van belastingplichtigen het grootst is. Het sluitstuk van het toezicht vormt de opsporing en de strafrechtelijke vervolging. Binnen de Belastingdienst vervult de FIOD-ECD de opsporingsfunctie op het terrein van de fiscale en niet-fiscale (financieel-economische) fraude. De Belastingdienst ziet er tenslotte op toe dat belastingplichtigen de verschuldigde bedragen ook daadwerkelijk en tijdig betalen. Indien noodzakelijk gaat de Belastingdienst over tot dwanginvorderingsmaatregelen.

In de brief van de Staatssecretaris van Financiën van 3 juni 2004 (Kamerstukken II 2003/04, 29 643, nrs. 1 en 2) naar aanleiding van de vrijplaatsendiscussie wordt uitgebreid ingegaan op het rechtshandhavings- en het rechtstoepassingsbeleid. De Belastingdienst zal zich meer gaan richten op toezicht dat er toe doet en op een scherpere handhaving, zonder de kwaliteit van de dienstverlening te veronachtzamen. Daarnaast bestaat de noodzaak om de eigen verantwoordelijkheid van burgers en bedrijven meer vorm en inhoud te geven (horizontaal toezicht).

Effect-indicatoren en output-indicatoren

In de jaarlijkse Fiscale Monitor wordt gemeten wat de door belastingplichtigen ervaren kans is dat de Belastingdienst ontdekt dat de belastingplichtige in een aangifte onjuiste informatie opgeeft. In 2003 is die inschatting aanzienlijk gedaald. Waar in 2002 83% van alle groepen belastingplichtigen de kans op ontdekking hoog inschatten, was dat in 2003 nog 70%.

De Belastingdienst wil deze trend keren door het toezicht te verscherpen en door een grotere zichtbaarheid van het toezicht. In 2004 is hier al mee gestart.

De outputindicatoren geven een beeld van de prestaties van de Belastingdienst op het terrein van het toezicht, de opsporing en de invordering en zijn gekozen omdat er een verondersteld verband is met het uiteindelijke aangifte- en betalingsgedrag van belastingplichtigen. Een effectief toezicht uit zich bijvoorbeeld in hoge correctiepercentages en -bedragen en weinig controles die geen resultaat kennen (nihilscores). Een effectief toezicht draagt bij aan positief gedrag. Maar ook de zichtbaarheid van de Belastingdienst, bijvoorbeeld in het toezicht van de Douane, is daarop van invloed. Hierbij moet worden bedacht dat de uitkomsten niet alleen door de Belastingdienst beïnvloed worden, maar ook door exogene factoren, zoals de stand van de economie.

* Voor deze kengetallen geldt dat een lager percentage duidt op een betere prestatie.

** Vanaf 2004 wordt dit kengetal, wegens wijzigingen in de tijdregistraties, op een iets gewijzigde manier geteld. Daarom wordt de reeks vanaf 2004 opnieuw gestart. Voor de vergelijkbaarheid wordt 2004 op beide manieren gepresenteerd.

Toelichting

• De fiscale kwaliteitsindex geeft een beeld van de kwaliteit van de rechtstoepassing. De FIX-score is in 2003 iets gedaald, vooral op de gebieden invordering en omzetbelasting. In 2004 zijn maatregelen genomen om de kwaliteit te verbeteren. In de komende jaren zullen veel ervaren medewerkers uitstromen. Dit betekent een tijdelijke vermindering van de kwalitatieve en kwantitatieve capaciteit. Voor 2005 wordt een verdere stijging daarom niet reëel geacht.

• Het gemiddelde correctiepercentage IB en Vpb (het aantal correcties in verhouding tot het aantal definitieve aanslagen) is in 2003 gedaald van 8,1% naar 7,0%. Voor 2004 en 2005 wordt, gelet op de resultaten tot nu toe en de geplande controle-inspanningen een correctiepercentage van 7,5% nagestreefd. De uitstroom van personeel en de geplande verschuiving in het toezicht van relatief eenvoudig administratief toezicht naar zwaardere materiële onderzoeken leidt ertoe dat het aantal onderzoeken iets zal dalen. Dat leidt mogelijk tot lagere correctiepercentages, maar tegelijkertijd wel tot meer substantiële correcties.

• Het aandeel nihilscores in de veldtoetsingen is in 2003 toegenomen van 22% naar 26%. Via een verbetering van de risicoselectie en vergroting van de ruimte voor lokale (na)selectie wil de Belastingdienst deze trend keren. Gestreefd wordt naar een verbetering tot 25% in 2004 en 20% in 2005.

• De totale correctiebedragen IB en Vpb waren beide in 2003 fors hoger dan in 2002. Voor de Vpb betreft het vooral een aantal zeer grote incidentele correcties. De streefwaarden voor de komende jaren liggen dus dicht bij de waarde van 2002. Voor de IB wil de Belastingdienst het niveau van 2003 vasthouden. De eerste maanden van 2004 wijzen erop dat dit ook mogelijk is.

• De zichtbaarheid van de Douane («meer groen op straat»), uitgedrukt in het aantal uren mobiel toezicht, is in 2003 met bijna 30% toegenomen. Dit komt door een hogere efficiency, als gevolg van automatisering in de administratieve processen. In 2005 ontstaat er ruimte om de inzet van personeel in het mobiele toezicht nog verder te vergroten.

• De Douane streeft naar een grotere effectiviteit van de controles, ofwel naar hogere correctiepercentages in de controles. Verbetering van de risicoselectie zal in de komende jaren leiden tot een stijging van de correctiepercentages, waarbij wel van jaar tot jaar schommelingen kunnen optreden. De realisaties over 2003 laten dat ook zien.

• Het percentage processen-verbaal dat tot veroordeling/transactie leidt, is gebaseerd op de jaarproductie van het OM. Dit percentage is in 2003 afgenomen als gevolg van een inhaalslag in de afdoening van openstaande zaken bij het OM. Over 2004 tekent zich een toename af. Voor 2005 wordt gestreefd naar afdoening van 91% van de processen-verbaal via een veroordeling of transactie. Slechts 9% wordt dan nog geseponeerd.

• Als gevolg van de tegenvallende economische ontwikkeling voldoen bedrijven en particulieren minder goed aan hun betalingsverplichtingen. In de afgelopen jaren zijn de achterstanden in de invordering daarom opgelopen. Binnen de Belastingdienst is een actieplan aanpak Achterstand Invordering in gang gezet, gericht op vermindering van de betalingsachterstand en een doelmatiger inrichting van het invorderingsproces. Daarmee wordt gestuurd op het structureel terugbrengen van het percentage in te vorderen. In 2005 moet de achterstand zijn teruggebracht tot 3,5% van de belastingontvangsten, een niveau dat lager ligt dan 2002. De openstaande bedragen vanwege verleend uitstel van betaling, eveneens ongeveer 3,5% van de belastingontvangsten, zijn hierin overigens niet meegenomen.

• Het percentage vorderingen ouder dan 1 jaar is in 2003 opgelopen, als gevolg van het slechtere betaalgedrag van belastingplichtigen. Het genoemde actieprogramma moet leiden tot een verbetering en tot het wegwerken van oude voorraden.

• Het wegwerken van oude invorderingsvoorraden in 2004 leidt in dat jaar tot een stijging in het bedrag oninbaarlijdingen (vorderingen waarvoor geen verhaalsmogelijkheid meer bestaat) tot 0,8% van de totale belastingopbrengst. Door de slechte economische situatie blijft het aantal faillissementen hoog. Deze vormen een steeds groter en moeilijk te voorkomen deel van de totale oninbaarlijdingen. In 2005 streeft de Belastingdienst desondanks naar een afname van het percentage oninbaarlijdingen tot 0,7% van de totale belastingopbrengst.

3.1.2.4 Operationele doelstelling 4

Een bijdrage leveren aan de bescherming van de samenleving tegen ongewenste goederen en diensten.

Naast fiscaal toezicht voert de Belastingdienst op een aantal niet-fiscale terreinen toezichts- en opsporingstaken uit. Deze taken hebben tot doel een bijdrage te leveren aan de bescherming van de samenleving tegen ongewenste goederen en diensten en de veiligheid van de samenleving te vergroten. Dit gebeurt uiteraard in samenwerking met andere opsporings- en handhavingsdiensten.

De Douane controleert de goederenstromen die het land binnenkomen, worden doorgevoerd en/of het land verlaten op niet-fiscale aspecten, zoals op het terrein van de veiligheid en de gezondheid. De FIOD-ECD heeft een toezichts- en opsporingstaak op onder andere de terreinen van het intellectuele eigendom, de financiële integriteit en de goederenfraude.

Met name op het Douanegebied is sprake van een groter accent op veiligheid. De Europese Commissie heeft twee mededelingen over de toekomst van de Douane uitgebracht. De eerste mededeling gaat over het vereenvoudigen van de douaneprocedures door papierloos aangeven. De tweede mededeling gaat in op de rol van de douane in het geïntegreerd beheer van de buitengrenzen. De Douane wordt door de Commissie als cruciale speler in het veiligheidsbeleid van de EU gepositioneerd. Voor de invulling van de rol als poortwachter aan de buitengrenzen van de EU moet worden samengewerkt met collega-douanediensten en met andere handhavingsorganisaties.

Outputindicatoren

Toelichting

• Het aantal lading scancontroles met de containerscans in de haven van Rotterdam en op Schiphol is in 2003 uitgekomen op ruim 74 000. De niveaus voor 2004 en 2005 zijn gekoppeld aan (inter)nationale afspraken rondom de controledichtheid.

• De passagierscontroles worden voor het overgrote deel op Schiphol uitgevoerd. In 2003 zijn 22 900 correcties uitgevoerd, waarvan ruim de helft fiscaal. Door het «Schipholteam» zijn in 2003 2 490 drugskoeriers aangehouden, waarbij in totaal 6 256 kg aan verdovende middelen is aangetroffen. Het aantal passagierscontroles op Schiphol neemt in 2004 toe als gevolg van de 100%-controle op vluchten van de Antillen en bepaalde Zuid-Amerikaanse landen. De 100%-controles leveren relatief gezien echter iets minder correcties op dan de gebruikelijke risicogerichte controles. Voor 2004 wordt daarom een iets lager aantal correcties verwacht. In 2005 wordt naar een stijging van het aantal correcties gestreefd.

• Het aantal processen-verbaal op niet-fiscaal gebied dat de Douane in 2003 heeft gedaan was met 6 500 stuks lager dan verwacht. Het aantal kan per jaar fluctueren; voor 2004 en 2005 is de verwachte stijgende lijn doorgetrokken. Dat geldt ook voor het aantal niet-fiscale Douanezaken (NFD) dat door de FIOD-ECD in opsporing is genomen. Het gaat daarbij om zwaardere delicten die door de Douane zijn geconstateerd. Dit getal wordt vanaf 2004 structureel gemeten. Vanwege het grotere accent op NFD-zaken, worden ook meer zwaardere delicten verwacht. Veel NFD-delicten hebben betrekking op de smokkel van drugs. In 2003 werd onder meer bijna 14 000 kg cocaïne in beslaggenomen, evenals 6 000 kg marihuana en ruim 7 000 kg hash.

• Het aantal processen-verbaal financieel-economische (niet-fiscale) zaken van de FIOD-ECD is in 2003 fors gestegen naar 373, oftewel 49% van het totale aantal zaken. Dit houdt verband met de behandelde zaken in de uitvoering van de Fraudenota 2002–2006. Dit heeft geleid tot een gewenste verschuiving van fiscaal naar financieel-economisch. Voor de komende jaren wordt niet gestuurd op een verdere verschuiving richting financieel-economische zaken.

3.1.2.5 Operationele doelstelling 5

Doelmatige bedrijfsvoering

Een doelmatige bedrijfsvoering is uitgangspunt bij de realisatie van de operationele doelstellingen van de Belastingdienst. Daartoe maakt de Belastingdienst gebruik van ICT-toepassingen met behulp waarvan informatiestromen op een snelle en efficiënte wijze worden verwerkt. Grofweg worden alle processen in de organisatie waarin substantiële informatiestromen verwerkt worden, behalve daar waar fiscale kennis nodig is voor de behandeling van de informatiestroom, tot de massale processen gerekend. Door een efficiënte verwerking en selectie van informatie in de massale processen ontstaat meer ruimte voor gericht toezicht en een goede dienstverlening. De massale processen leveren daarmee een belangrijke bijdrage aan de operationele doelstellingen. In het algemeen kan gesteld worden dat de massale processen de snelheid (in termen van doorlooptijden), de kwaliteit (minder administratieve fouten, uniforme behandeling) en de doelmatigheid van het gehele primaire proces van de Belastingdienst verhogen.

Via een versnelling van de aanslagoplegging en een verdere standaardisering van een aantal kleinere massale processen wil de Belastingdienst een verdere efficiencyslag maken. Op de langere termijn is een grootschalige herziening van de processen noodzakelijk om de massale processen ook in de toekomst gegarandeerd goed te kunnen uitvoeren.

3.1.3 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

De operationele doelstellingen die zijn opgenomen in beleidsartikel 1 worden uitgevoerd binnen de in de tabel opgenomen reeks apparaatsuitgaven.

De programma-uitgaven omvatten proceskosten, uitgaven met betrekking tot heffings- en invorderingsrente en waarderingskosten op grond van de Wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ).

De belastingontvangsten in de tabel budgettaire gevolgen zijn netto-ontvangsten na aftrek van de ontvangsten die ten behoeve van Gemeentefonds, Provinciefonds en BTW-Compensatiefonds worden afgezonderd. Afzondering ten behoeve van Gemeentefonds en Provinciefonds geschiedt op basis van de Financiele-verhoudingswet (Fvw). In onderstaande tabel staat de aansluiting van de Miljoenennota 2005 met IXB. Een toelichting op de belastingontvangsten wordt gegeven in de Miljoenennota.

Budgetflexibiliteit

3.1.4 Overzicht prestatiegegevens en beleidsevaluatieonderzoek per doelstelling

Toelichting

In geval van evaluatieonderzoeken/audits betekent een • dat deze gepland zijn of nog lopende.

Ten aanzien van de – in de begroting 2005 opgenomen – set effect- en outputindicatoren betekent een • dat de waarden van deze set (grotendeels) ook in de begrotingen 2006 t/m 2009 zullen worden opgenomen.

Voor de – bij de activiteiten vermelde – indicatoren betekent een • dat de waarden daarvan in de periode 2004 t/m 2009 in interne managementrapportages zijn opgenomen.

3.2 Financiële Markten

3.2.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het zorgdragen voor wet- en regelgeving en beleid ter bevordering van goed functionerende en internationaal concurrerende financiële markten en integriteit van het financiële stelsel.

Het overheidsbeleid richt zich primair op het zorgdragen voor adequate wet- en regelgeving en beleid ter bevordering van goed functionerende en internationaal concurrerende financiële markten en integriteit van het financiële stelsel. De algemene beleidsdoelstelling is opgesplitst in drie operationele doelstellingen:

1. goed functionerende financiële markten

2. een integer financieel stelsel

3. een goed functionerend muntwezen

De instrumenten bij de invulling van deze doelstellingen zijn beleidsnota's en wet- en regelgeving. Beleid en wet- en regelgeving voor het toezicht op de financiële marktsector worden zowel binnen Nederland als internationaal geformuleerd; een groot deel komt in de Europese Unie (EU) tot stand.

De overheid heeft ook als taak zorg te dragen voor het muntwezen via een ongestoorde muntvoorziening. Kosteneffectiviteit is hierbij randvoorwaarde.

Verdere harmonisatie van het toezicht binnen Europa is in 2005 een belangrijk aandachtspunt. Nederland zal tijdens het voorzitterschap van de EU de discussie binnen Europa over convergentie van het toezicht prominent op de agenda plaatsen. Met het oog op de toenemende integratie van financiële markten in Europa is het van belang dat uitoefening van het toezicht op de financiële markten geschiedt op basis van een meer geharmoniseerde toezichtstructuur.

Daarnaast zal Nederland zich in Europa inzetten voor maatregelen om de Europese financiële infrastructuur te verbeteren teneinde financiële integratie verder te bevorderen. Tevens zal in 2005 extra aandacht worden besteed aan tijdige implementatie van Europese richtlijnen.

Succesfactoren

Op de beleidsterreinen kunnen ingrepen uit de politiek en internationale ontwikkelingen voor vertraging zorgen of tot een nieuwe prioriteitsstelling leiden. Veel werkzaamheden liggen op het gebied van ontwikkeling van wet- en regelgeving, coördinatie en uitvoering. Effecten van de wet- en regelgeving zullen vooral moeten blijken uit evaluaties.

De maatschappelijke vraag naar munten hangt af van factoren die niet door de overheid zijn te beïnvloeden en is daarom moeilijk te voorspellen.

3.2.2 Operationele doelstellingen

3.2.2.1 Operationele doelstelling 1

Het zorgdragen voor wet- en regelgeving en beleid ter bevordering van goed functionerende en internationaal concurrerende financiële markten.

Het overheidsbeleid is er ex ante op gericht marktverstoringen te voorkomen en ex post om marktverstoringen weg te nemen door het creëren van randvoorwaarden voor de stabiliteit van financiële instellingen en zuivere marktverhoudingen tussen marktpartijen. De afgelopen jaren zijn de financiële markten in Nederland flink in beroering geweest. Dit heeft op verschillende vlakken gezorgd voor een herformulering en aanscherping van beleid. Zo zijn op het terrein van corporate governance een aantal belangrijke activiteiten gepland die zijn gericht op herstel van het maatschappelijke vertrouwen in het bestuur en de raad van commissarissen. Op het terrein van consumentenbescherming treedt de Wet financiële dienstverlening begin 2005 in werking. Hiermee wordt consistentie van gedragsregels tussen de verschillende sectoren binnen de financiële dienstverlening alsmede consistentie ten aanzien van de distributie van financiële producten vastgelegd in wetgeving ter bescherming van consumenten.

Al geruime tijd staan binnen het beleidsproces marktgerichtheid en kostenefficiëntie (inclusief indirecte kosten, waaronder administratieve lasten) voorop. De hervorming van het toezicht, de herziening van de financiering van het toezicht en het verlagen van de administratieve lasten kunnen in dit kader worden genoemd. Beleidsuitgangspunten hierbij zijn het voorkomen van overlap en lacunes in het toezicht en van toezichtarbitrage (waarbij marktpartijen zich op een bepaalde manier in de markt positioneren om de mate van toezicht waaraan men blootstaat te beïnvloeden) en het blijvend stimuleren van de concurrentiekracht van de Nederlandse financiële marktsector.

Het verklaringen van geen bezwaar (vvgb) stelsel is geliberaliseerd. In onderstaande grafiek is de ontwikkeling weergegeven van het aantal vvgb's dat is afgegeven door het ministerie van Financiën en de financiële toezichthouders gezamenlijk. In 2005 zal de daling ten gevolge van het ingezette beleid tot uitdrukking komen en leiden tot een reductie van de administratieve lasten voor de financiële sector.

Grafiek 3.2.1 Aantal afgegeven vvgb's

Bron: jaarverslagen financiële toezichthouders.

3.2.2.2 Operationele doelstelling 2

Het bevorderen van de integriteit van het financiële stelsel door het stellen van randvoorwaarden voor onder meer anti-witwaswet- en regelgeving en voor het toezicht op de financiële sector.

3.2.2.3 Operationele doelstelling 3

Het zorgdragen voor een goed functionerend muntwezen via een ongestoorde muntvoorziening van voldoende munten met als randvoorwaarde kosteneffectiviteit.

Op grond van de Muntwet 2002 worden uitsluitend in opdracht van de Staat munten vervaardigd en uitgegeven. Op grond van een muntcontract worden de euromunten door De Koninklijke Nederlandse Munt NV (KNM) vervaardigd. DNB verzorgt de distributie van de euromunten.

* raming.

* raming.

3.2.3 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

Uitgaven

Muntcirculatie

Muntcirculatie bestaat uit uitgaven die betrekking hebben op de muntproductie, subsidie Geld- en Bankmuseum (€ 472 096) en het NACM. De muntproductie in de jaren 2005 en verder is hierbij afhankelijk gesteld van veronderstellingen in ontwikkelingen in de muntvraag.

Ontvangsten

Winstuitkering DNB

Naar aanleiding van de in 1998 afgesproken evaluatie van de winst- en vermogenspositie van DNB is begin 2004 onder meer de afspraak gemaakt dat eventuele verliezen van DNB (ongerekend de winst op goudverkoop die volledig aan DNB toekomt) voortaan worden gecompenseerd door deze gedurende zes jaar in mindering te brengen op de winst. Onderdeel van de afspraak is weer terug te keren naar een winstuitkering, zoals tot 1999 gebruikelijk was en destijds is afgeschaft omdat onvoldoende zekerheid bestond over de mogelijke uitslagen in de te verwachten winst. De winstuitkering over het jaar 2004 wordt thans geraamd op ca. € 374 mln. De definitieve vaststelling hiervan geschiedt in november ten tijde van de 2^e suppletore begroting.

Ontvangsten muntwezen

De ontvangsten muntwezen hebben betrekking op de afdracht van KNM aan de Staat van de totale nominale waarde verkregen door de afgifte van bijzondere (en niet voor het betalingsverkeer bestemde) munten en van royalty's. Royalty's zijn een vergoeding die de Staat ontvangt voor dukaten die KNM produceert en verkoopt. De ontvangsten muntwezen hebben tevens betrekking op de betaling aan de Staat van het verkochte metaalschroot (dit is het muntmetaal van vernietigde munten). Vanaf 2005 zullen de nog ingeleverde guldenmunten op ad hoc-basis worden ontwaard.

Toename munten in circulatie

Het in omloop brengen van reguliere euromunten leidt tot ontvangsten voor de Staat en tegelijkertijd tot een schuld aan het publiek. Vanwege de uitbreidings- en vervangingsvraag naar munten is doorgaans sprake van een netto-ontvangst voor de Staat.

Overige programma-ontvangsten

Deze ontvangsten in 2004 en verder hebben betrekking op door exploitanten van kerninstallaties te betalen premies in verband met de garantie die door de Staat is afgegeven voor dekking van schade bij kernongelukken. Deze ontvangsten worden geraamd op ca. € 322 000 per jaar.

Garanties voor toezicht

Ter voorbereiding op nieuwe toezichttaken worden door AFM kosten gemaakt. Deze voorbereidingskosten worden geactiveerd op de balans en vanaf inwerkingtreding van de nieuwe toezichttaak geleidelijk doorberekend aan onder toezicht gestelden. Ingeval de nieuwe toezichttaak niet in werking zou treden, ontbreekt de wettelijke basis voor kostendoorberekening. Voor de financiering van de voorbereidingskosten van het toezicht heeft Financiën een overheidsgarantie gegeven. De kaslimiet van AFM in het kader van geïntegreerd middelenbeheer is verhoogd van € 11,1 mln. naar € 20 mln. Hiervoor is door Financiën een verplichte garantie afgegeven van € 8,9 mln. Voornaamste reden voor verhoging van de kaslimiet is de financiering door AFM van voorbereidingskosten van nieuwe toezichttaken in 2004 en 2005.

Wet aansprakelijkheid kernongevallen (Wako)

De Staat dient, voorzover de vergoedingen uit andere hoofde niet toereikend zijn, openbare middelen tot een bedrag van maximaal € 2,27 mld. beschikbaar te stellen per kerninstallatie om schade ten gevolge van een kernongeval te vergoeden. Momenteel zijn er in Nederland zeven kerninstallaties.

Stichting Waarborgfonds Motorverkeer

De Staat garandeert de verplichtingen van het Waarborgfonds, naar rato van het aantal (rijks)motorrijtuigen waarvan de Staat bezitter of houder is. De Staat garandeert eveneens de verplichtingen van het Waarborgfonds samenhangend met de uitvoering van de regeling voor gemoedsbezwaarden.

Vrijwaring van schade van de Pensioen- en Verzekeringskamer en de Autoriteit Financiële Markten

Door de Staat zijn vrijwaringen verleend ter zake van schade als gevolg van uit de toezichtstaak voortvloeiende aansprakelijkheidsclaims.

Budgetflexibiliteit

3.2.4 Overzicht prestatiegegevens en beleidsevaluatieonderzoek per doelstelling

De doorlooptijd van wet- en regelgeving is een tussentijdse prestatie-indicator om de voortgang te monitoren. Tweemaandelijkse overzichten van alle lopende wetvoorstellen, hun planningen en de motivering voor eventuele wijzigingen worden hiertoe opgesteld. Van de wetsvoorstellen die in 2004 in voorbereiding of behandeling zijn, vragen in ieder geval 13 wetsvoorstellen ook in 2005 aandacht. Een platform wetgeving bevordert de kwaliteitsborging van wetgeving en evalueert wetgevingstrajecten.

Prestaties op internationaal terrein worden gemeten aan de hand van de mate en tijdsduur van implementatie van de internationale normen (met name Europese richtlijnen). De doorlooptijd van de implementatie van Europese richtlijnen in nationale regelgeving wordt op dezelfde wijze gemeten als de nationale regelgeving.

O = Evaluatieonderzoek.

• = Prestatie-indicator.

% = Streefwaarde 2005–2009, realisatiewaarde 2003.

3.3 Financieringsactiviteiten publiek-private sector

3.3.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het realiseren van optimaal financieel resultaat bij het beheren, aangaan en afstoten van Staatsdeelnemingen; het wegnemen van knelpunten voor ondernemingsfinanciering en bredere toepassing van publiek private samenwerking bij de totstandkoming van overheidsinvesteringen.

Succesfactoren & effectindicatoren van Staatsdeelnemingen

De uitvoering van beleid ten aanzien van Staatsdeelnemingen1 voltrekt zich in een omgeving die door politieke opvattingen wordt beheerst, waardoor het toepassen van de uitgangspunten van het deelnemingenbeleid niet altijd gewaarborgd is. Het consistent toepassen van de stelling «Aandeelhouderschap is in beginsel geen geschikt instrument voor de borging van publiek belang» zou er op lange termijn toe moeten leiden dat de Staat slechts in zeer bijzondere gevallen deelnemingen zou hebben. Het aantal en de omvang van de deelnemingen zou dan sterk afnemen. De ervaring leert echter dat politieke besluitvorming hieromtrent een complex proces is, uitkomsten hiervan zijn moeilijk te voorspellen.

Het bovenstaande is met name relevant in het kader van het aangaan en afstoten van deelnemingen. Voor wat betreft het beheren van deelnemingen moet worden opgemerkt dat Financiën bij het realiseren van de centrale doelstelling van beheer, namelijk waardemaximalisering, vaak afhankelijk is van het op de deelneming van toepassing zijnde beleidsmatige kader. Dit kader is een stelsel van beleidsmatige randvoorwaarden waarbinnen het beheer wordt gevoerd. Er zal derhalve sprake zijn van een waardemaximalisering binnen kaders.

Een andere belangrijke factor waar Financiën bij het beheer rekening mee moet houden, is de houding en de mate van invloed van andere belanghebbenden, bijvoorbeeld medeaandeelhouders en financiers.

Voor vakgebieden waarmee men bij uitvoering van diverse projecten regelmatig wordt geconfronteerd, zijn specialisten aangetrokken dan wel opgeleid, om zo tot een optimale mix van de benodigde kennis en ervaring te komen. Hiermee wordt voorkomen dat constant beroep moet worden gedaan op dure externe adviseurs. Er wordt ook aandacht besteed aan interne kennisontwikkeling. Op deze wijze wordt met minimale inzet van middelen gewerkt aan het realiseren van de beleidsdoelstellingen.

Dividendraming en winstprognoses als effectindicator

Zowel dividendramingen als winstprognoses kunnen worden aangemerkt als effectindicator. Aan de dividendramingen liggen verschillende veronderstellingen ten grondslag. De hoogte van de dividenduitkering wordt bepaald door enerzijds de uitkeerbare winst en anderzijds het door de onderneming gehanteerde uitkeringspercentage.

De winstprognoses van de deelnemingen zijn gebaseerd op een veelheid van zowel algemene economische factoren als op bedrijfs- en sectorspecifieke factoren, die per onderneming variëren. Voor de veronderstellingen met betrekking tot de ramingen uit hoofde van de regeling Bijzondere Financiering wordt verwezen naar de paragraaf «Budgetflexibiliteit».

Succesfactoren & effectindicatoren van Publiek-private samenwerking

De regering heeft zich uitgesproken voor het verbeteren van de publieke dienstverlening (o.a. via aandacht voor Andere Overheid). Een van de manieren om deze doelstelling efficiënt te bereiken, is via publiek-private samenwerking (pps). PPS heeft bij de eerste infrastructuur projecten (wegen en spoor) in Nederland en bij vele buitenlandse projecten bewezen dat het mogelijk is om de publieke dienstverlening te verbeteren of dezelfde prestatie te leveren voor minder geld. Bij pps bepaalt de overheid vanuit haar publieke verantwoordelijkheid welke dienst (of product) aangeboden wordt en binnen welke randvoorwaarden de dienst tot stand moet komen. De private sector is verantwoordelijk om binnen de gestelde randvoorwaarden te bepalen hoe deze dienst geleverd gaat worden. Doordat de overheid niet voorschrijft hoe de private partijen de dienst moeten leveren, en in een open en transparant competitief proces private partijen inschakelt, krijgen deze de ruimte om met slimmere en betere oplossingen te komen waardoor de dienst voor minder geld geleverd kan worden en/of van een betere kwaliteit is. Het publieke belang wordt geborgd door de betaling te koppelen aan het behalen van de beleidsdoelstelling.

Er is een traject van gecontroleerde introductie en verbreding van pps ingezet. Dit houdt in dat in een bepaalde sector gestart wordt met een beperkt aantal pilotprojecten. Ervaringen met deze pilots geven inzicht in waar pps tot betere resultaten leidt, welke (institutionele) belemmeringen in de weg staan zodat kennis wordt opgebouwd om de toepassing van pps te vergemakkelijken. Deze kennis en ervaring worden gebruikt voor verbreding van de toepassing binnen de sector. Voor pps bij gebiedsontwikkeling onderzoekt de interdepartementale «Taskforce PPS en Gebiedsontwikkeling» de mogelijkheden van risicodragende participaties door het Rijk.

3.3.2 Operationele doelstellingen

3.3.2.1 Operationele doelstelling 1

Realiseren van optimaal resultaat bij het beheren, aangaan en afstoten van staatsdeelnemingen.

3.3.2.2 Operationele doelstelling 2

Het verhelpen van knelpunten in de kapitaalmarkt voor Nederlandse ondernemingen, met name door de regeling Bijzondere Financiering (BF-regeling).

3.3.2.3 Operationele doelstelling 3

Het bewerkstelligen van een optimale opbrengst van bijzondere marktgerelateerde operaties, zoals de uitgifte van vergunningen.

3.3.2.4 Operationele doelstelling 4

Het bijdragen aan de acceptatie en de toepassing van publiek private samenwerking bij de totstandkoming van overheidsinvesteringen.

3.3.3 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

Doelstelling 1 Aangaan, beheren en afstoten staatsdeelnemingen

Verplichtingen

Bij de verkoop van de aandelen van de B.V. Nederlandse Pijpleiding Maatschappij «NPM» is een garantie afgegeven van € 1,6 mln. door de Staat (Kamerstukken II, 2001/02, 29 200, nr. 34).

Uitgaven

Het aandeelhouderschap van Twinning is overgedragen van EZ naar Financiën. Ter compensatie van de uitgaven samenhangend met het beheer van Twinning heeft een overboeking van budget van EZ plaatsgevonden ten gunste van uitvoeringskosten staatsdeelnemingen.

Uit hoofde van de concentratie van staatsdeelnemingen worden uitvoeringskosten voorzien voortvloeiend uit het beheer en verkoop van staatsdeelnemingen.

Ontvangsten

De ontvangsten uit hoofde van doelstelling 1 bestaan uit dividenden, rente en aflossing van leningen en de opbrengst van vermogenstitels. De geraamde ontvangst in 2004 van € 14,75 mln. heeft betrekking op de cumulatief preferente aandelen B in NIB Capital NV. Met NIB Capital NV is in 1998 overeengekomen dat deze in 2004 tegen een per ultimo 1998 vastgesteld bedrag zullen worden vervreemd en dat de Staat in de tussenliggende jaren de op deze aandelen B te ontvangen dividenden aan ABP-PGGM Capital Holdings zal uitbetalen.

Met ingang van 2005 zal het beleid, de vergunningverlening en het hiermee samenhangende toezicht van de Staatsloterij worden ondergebracht bij het ministerie van Justitie. Financiën zal dan verantwoordelijk zijn voor het beheer van de staatsdeelneming SENS. Op grond van de scheiding tussen beheer en beleid is het niet langer noodzakelijk om in 2005 begrotingsartikel 6 op IXB in stand te houden. De afdrachten SENS worden opgenomen onder afdrachten kansspelorganisaties.

Doelstelling 2: Verhelpen knelpunten in de ondernemingsfinanciering

Uitgaven

De uitgaven van de BF-regeling vloeien voort uit de vergoeding aan de uitvoerder voor de gederfde rente, gederfde aflossing en de gemaakte kosten. Daarnaast zijn ook uitgaven geraamd die samenhangen met de afwikkeling van de aflopende regeling Particuliere Participatiemaatschappijen (PPM).

Ontvangsten

De ontvangsten van de BF regeling komen voort uit garantieprovisies en restituties. Zowel de uitgaven als de ontvangsten komen voort uit in het verleden aangegane langlopende verplichtingen. Daarnaast zijn ook ontvangsten geraamd samenhangend met de regeling PPM.

Budgetflexibiliteit

Toelichting

Voor dit artikel geldt dat de geraamde programma-uitgaven in het kader van de BF-regeling volgen uit in het verleden aangegane verplichtingen. Deze uitgaven zijn derhalve op korte termijn niet of nauwelijks te beïnvloeden. De uitgaven vinden plaats op basis van declaraties van de NIB van kredieten aan bedrijven die niet meer in staat zijn om te voldoen aan hun rente en aflossingsverplichtingen. Voor de langere termijn geldt dat slechts een wijziging in de acceptatie van de verplichtingen van de BF-regeling het uitgavenpatroon positief of negatief kan beïnvloeden.

Op voorhand kan niet worden gesteld welke verplichtingen tot uitgaven zullen leiden. De gepresenteerde budgetflexibiliteit is derhalve zeer onzeker.

3.3.4 Overzicht prestatiegegevens en beleidsevaluatieonderzoek per doelstelling

* De rol van Financiën wordt na afloop van iedere bijzondere marktgerelateerde operatie geëvalueerd. Op dit moment is niet bekend op welk tijdstip dit gebeurt.

3.4 Internationale Financiële Betrekkingen

3.4.1 Algemene beleidsdoelstelling

Een financieel-economisch gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling.

Nederland is als open economie zeer gebaat bij een stabiele en voorspoedige ontwikkeling van de internationale economie. Nederland, als lidstaat van de E(M)U, als aandeelhouder in internationale financiële instellingen en deelnemer aan internationale overlegorganen draagt medeverantwoordelijkheid voor de ordening van internationale financieel-economische betrekkingen en kan deze mede beïnvloeden.

De kanalen die Nederland in EU-verband benut zijn onder meer de EU-ministerraden – waaronder (voorportalen van) de Ecofin, de Eurogroep en de Begrotingsraad – en bilaterale contacten met huidige en toekomstige E(M)U-lidstaten. In 2005 zullen op EU-terrein onder andere de onderhandelingen over de nieuwe financiële kaders na 2007, over de EU-begroting 2006 en met kandidaat-lidstaten over EU-toetreding plaatsvinden. Daarnaast zal de discussie over het Stabiliteits- en Groeipact worden vervolgd en spelen op monetair terrein de aanvragen voor deelname aan het wisselkoersmechanisme Exchange Rate Mechanism II (ERM-II) en de eerste ervaringen daarmee met de nieuwe lidstaten.

De kanalen die Nederland benut buiten EU-verband in de bredere internationale financieel-economische ontwikkeling betreffen de inbreng in internationale overlegorganen en de internationale financiële instellingen (IFI's). In 2005 zullen voor Nederland de uitdagingen vooral gelegen zijn in bevordering van een goede financieel-economische ontwikkeling van lage- en middeninkomenslanden, verbetering van crisispreventie en crisisresolutie, verbetering van het beleidsinstrumentarium van de IFI's en het behoud van de financiële soliditeit van de IFI's.

Succesfactoren

Over de beoordeling en prestatiemeting wordt opgemerkt dat deze zich niet op zinvolle wijze in kwantitatieve eenheden laat uitdrukken. Wat betreft de kwalitatieve beoordeling van de Nederlandse beleidsvoering dient voor ogen gehouden te worden dat deze plaatsvindt in een internationaal krachtenveld waarin Nederland een van de vele spelers is. Door het zoeken naar strategische allianties en het opzetten van overlegstructuren met gelijkgezinden heeft het beleid dat Nederland wil verwezenlijken een grotere kans op succes en kan de invloed van Nederland worden vergroot. Dit betekent evenwel niet automatisch dat het uiteindelijk door de internationale financiële instellingen en Europese Unie gevoerde beleid een volledige weerspiegeling van de Nederlandse beleidsvisie zal zijn.

Doelmatigheid en raming hebben betrekking op de aan de beleidsterreinen verbonden uitgaven van artikel 4 van de IXB begroting. Dit zijn alleen uitgaven vallend onder operationele doelstelling 2. De veronderstelling met betrekking tot de doelmatigheid van deze uitgaven is dat deze hoog is: uit verschillende evaluaties blijkt dat multilaterale inspanningen een relatief hoge effectiviteit hebben en dat deze de laatste jaren nog is verbeterd. De Nederlandse uitgaven vloeien voort uit in het verleden aangegane betalingsverplichtingen welke over een meerjarige periode door de internationale financiële instellingen geïncasseerd worden. Doordat een klein aandeel van de betalingsverplichtingen niet in euro luidt, bestaat er een mogelijkheid van afwijkingen door wisselkoersfluctuaties. Daarnaast vindt er eens in de 3 jaar (bij AsDF eens in de 4 jaar) een nieuwe middelenaanvulling voor de zachte fondsen plaats. De uiteindelijke bijdrage die Nederland daarbij toezegt, hangt af van de uitkomsten van de onderhandelingen en kan zodoende afwijken van de projecties in de begroting. Omdat de uitgaven voor nieuw afgesproken middelenaanvullingen op de korte termijn slechts een klein aandeel van de totale uitgaven uitmaken, zullen dergelijke afwijkingen weinig invloed hebben op het totaalbeeld (zie de tabel budgetflexibiliteit).

3.4.2 Operationele doelstellingen

3.4.2.1 Operationele doelstelling 1

Het bevorderen van een gezonde en stabiele monetaire en budgettaire ontwikkeling van de Europese Unie en haar lidstaten.

Om deze doelstelling te bereiken wordt gestreefd naar een reëel constant uitgavenkader bij de komende Financiële Perspectieven en naar herziening van het zogenoemde Eigen Middelen Besluit, wordt als inzet een behoedzame ontwikkeling van het budget 2006 gekozen, wordt zorgvuldig omgegaan met aanvragen en behandeling van toetreding tot ERM-II en EU, met aandacht voor economische analyses en wordt tot slot aangaande het Lissabonproces en het Stabiliteits-en Groeipact een evenwichtige multilateral surveillance van de EU-lidstaten bevorderd.

3.4.2.2 Operationele doelstelling 2

Het bevorderen van een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling. Essentieel daarbij is behoud van de financiële soliditeit en samenhang in het opereren van de Internationale Financiële Instellingen (IFI's).

Om een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling te bevorderen draagt Nederland bij aan de internationale financiële stabiliteit en aan het versterken van het beleid van de IFI's dat is gericht op financieel-economische ontwikkeling in lage- en middeninkomenslanden. Om het functioneren van de IFI's ook op de lange termijn te waarborgen en het inroepen van het Nederlandse garantiekapitaal te voorkomen, heeft Nederland daarbij speciale aandacht voor de financiële soliditeit van de IFI's. Ook levert Nederland een financiële bijdrage.

3.4.3 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

In het algemeen geldt dat een deel van de verplichtingen- en uitgavenramingen door wisselkoersinvloeden (US-dollar en SDR) beleidsmatig niet te beïnvloeden is.

De budgettaire gevolgen hebben betrekking op door Nederland aan te gane verplichtingen als uitkomst van onderhandelingen over financiële bijdragen aan diverse financiële instellingen, zoals kapitaalverhogingen van banken (deelnemingen en garanties) en middelenaanvullingen van concessionele fondsen. Regel hierbij is dat voor nieuwe verplichtingen budgettair een stelpost wordt opgenomen die gelijk is aan de Nederlandse bijdrage aan de vorige kapitaalverhoging c.q. middelenaanvulling.

De volgende kapitaalverhogingen en middelenaanvullingen zijn voorzien en budgettair reeds eerder verwerkt danwel voor het eerst opgenomen in deze ontwerpbegroting:

Wereldbankgroep (IBRD, IDA, IFC, MIGA)1

Een nieuwe kapitaalverhoging voor de Wereldbank wordt niet voor 2008 verwacht. De stelpost met betrekking tot de verplichtingenraming voor de Wereldbank van € 54,5 mln. (en bijbehorende garantieverplichting van € 1,8 mld.) en de verplichtingenraming IFC van USD 24 mln. (€ 20 mln.) is doorgeschoven van 2007 naar 2008. Stelposten zijn opgenomen voor de verplichtingen betreffende de middelenaanvullingen IDA-14 in 2005 en IDA-15 in 2008 (beide € 374 mln.).

Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbankgroep (IDB, IIC, FSO en MIF)

Een stelpost voor de verplichting uit hoofde van MIF-2 is opgenomen voor 2005 (€ 15 mln.).

Afrikaanse Ontwikkelingsbankgroep (AfDB, AfDF)

Stelposten zijn opgenomen voor de verplichtingen betreffende de middelenaanvullingen AfDF-10 in 2005 en AfDF-11 in 2008 (beide € 126 mln.).

Aziatische Ontwikkelingsbankgroep (AsDB, AsDF)

De stelpostverplichting voor AsDB-5 is uitgesteld van 2006 naar 2007 (€ 3,6 mln. en bijbehorende garantieverplichting van € 208,2 mln.). Voorts zijn stelposten opgenomen voor AsDF-9 van € 82 mln. in 2004 en in 2007.

Europese Investeringsbank (EIB, EIB Lomé en Cotonou)

Er zijn geen budgettaire gevolgen voorzien. De volgende kapitaalverhoging wordt op zijn vroegst in 2008 verwacht. Omdat deze zal worden gefinancierd uit de reserves van de EIB zal Nederland geen betaling hoeven te verrichten (geen gevolgen voor de begroting); wel zal de garantstelling door Nederland worden verhoogd.

Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD)

Er zijn geen budgettaire gevolgen voorzien. Dit sluit aan bij het streven dat de EBRD zelfvoorzienend is en geen nieuwe financiële steun nodig zal hebben.

De garantieverplichting heeft betrekking op het zogenaamde garantiekapitaal van de internationale financiële instellingen (het deel van de verplichting dat waarschijnlijk niet tot betaling komt, het callable capital). Daarnaast heeft de garantieverplichting betrekking op garantie-overeenkomsten tussen de Staat en DNB, onder meer de Nederlandse deelneming in IMF en deelneming in de door de BIS te verstrekken kredietfaciliteiten.

Budgetflexibiliteit

Toelichting

Het onderscheid tussen de juridische en niet-juridische verplichtingen houdt verband met het moment waarop Nederland juridisch een verplichting aangaat in verband met middelenaanvullingen van Fondsen en kapitaalverhogingen van Banken. De geraamde programma-uitgaven zijn in de tabel als volgt te onderscheiden:

– aangegane verplichtingen als uitkomst van reeds afgeronde internationale onderhandelingsprocessen

– stelposten voor nieuwe verplichtingen van internationale onderhandelingsprocessen die nog niet zijn afgerond of die nog zullen plaatsvinden

In de tabel is alleen rekening gehouden met de zogenaamde betalingsverplichtingen (paid-in capital). Er wordt geen rekening gehouden met de garantieverplichtingen (callable capital). Slechts indien de Banken in zeer ernstige financiële problemen zouden komen, kan om storting van het garantiekapitaal worden gevraagd. Om die reden wordt er ramingstechnisch vanuit gegaan dat er geen uitgaven zullen plaatsvinden.

3.4.4 Overzicht prestatiegegevens en beleidsevaluatieonderzoek per doelstelling

1. Dit betreft het overzicht in de Staat van de Unie (SU) van de omvang van de Financiële Perspectieven, de marge tussen de Financiële Perspectieven en het Eigen Middelen-plafond, de marge tussen de EU-begroting en de Financiële Perspectieven, de omvang van de Nederlandse (bruto en netto) afdracht aan de EU en van het functioneren van de EMU.

2. Dit betreft een overzicht in het Departementaal Jaarverslag (DJ) van IMF-activiteiten, het Nederlandse aandeel in de instellingen en de financiële positie van de instellingen.

^• Periodieke beleidsevaluatierapportage

3. In de begroting 2005 zijn operationele doelstelling 1 en 2 samengevoegd in de nieuwe operationele doelstelling 1 en doelstelling 3 en 4 in de nieuwe operationele doelstelling 2.

3.5 Exportkredietverzekering en investeringsgaranties

3.5.1 Algemene beleidsdoelstelling

Bijdragen aan een goed functionerende en complete markt voor verzekering van risico's verbonden aan export en investeringen in het buitenland, waarbij deze risico's zoveel mogelijk door de private markt worden gedragen en concurrentieverstoring tussen landen wordt geminimaliseerd.

Bepaalde risico's verbonden aan de kredietverlening aan en investering in het buitenland kunnen niet op de particuliere markt worden verzekerd. Onder bepaalde voorwaarden kan de Nederlandse overheid deze niet marktbare risico's in herverzekering nemen. Op deze wijze draagt de Nederlandse Staat bij aan het creëren van een gunstig klimaat voor export en buitenlandse investeringen van Nederlandse ondernemingen.

Voor de herverzekeringsactiviteiten van de Staat gelden de volgende uitgangspunten. In de eerste plaats dienen de activiteiten van de Staat aanvullend te zijn aan de markt. Daarnaast dienen de herverzekeringsactiviteiten van de Staat zichzelf te bedruipen. Verder streeft Nederland in internationaal verband naar minimalisering van concurrentieverstoring tussen landen.

De Nederlandse Staat heeft drie instrumenten om deze algemene beleidsdoelstelling te realiseren. De exportkredietverzekering (EKV) en de Regeling herverzekering Investeringen (Rhi) worden uitgevoerd door Atradius Dutch State Business (DSB). Het ministerie van Economische Zaken is medeverantwoordelijk voor het beleid. In 2004 is een Memorandum of Understanding afgesloten met de Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA, onderdeel van de Wereldbank). Dit M.O.U. voorziet in de mogelijkheid van herverzekering van investeringsgaranties afgegeven door MIGA ten behoeve van specifieke Nederlandse investeringen in het buitenland.

Succesfactoren

Schommelingen in de herverzekeringscapaciteit van de private markt, ontwikkeling van de mondiale financiële stabiliteit en de houding van buitenlandse overheden ten aanzien van het streven naar minimalisering van concurrentieverstoring tussen landen.

3.5.2 Operationele doelstellingen

3.5.2.1 Operationele doelstelling 1

Een doelmatige inzet van herverzekeringsfaciliteiten voor aanvaardbare risico's verbonden aan export en investeringen in het buitenland op basis van gelijke behandeling van aanvragen en waarbij uitgangspunt is dat de faciliteiten van de Staat aanvullend zijn aan de markt.

3.5.2.2 Operationele doelstelling 2

Een kostendekkende uitvoering van het pakket aan herverzekeringsfaciliteiten.

Model bedrijfseconomische resultaatbepaling:

+ verdiende premie

– uitvoeringskosten

+/- wijziging voorziening verwachte schade

– oninbare bedragen verwachte schade

+/- wijziging voorziening vorderingen

– oninbare vorderingen

+/- financieringsrente

+ ontvangen rente op vorderingen

= resultaat

3.5.2.3 Operationele doelstelling 3

Het minimaliseren van concurrentieverstoring tussen landen met als inzet het creëren van een gelijk speelveld voor Nederlandse bedrijven, waarbij wereldwijd de overheidssteun wordt geminimaliseerd.

3.5.3 Budgettaire gevolgen van beleid

Onderstaande grafiek laat de ontwikkeling zien van het totaal door de Staat (her)verzekerde bedrag (cumulatief uitstaande obligo voor EKV en Rhi). Hierbij is een uitsplitsing gemaakt naar definitieve (polissen) en voorlopige (dekkingstoezeggingen) verzekeringen.

Grafiek 3.5.1 Uitstaande verzekeringen

Bron: Financiën i.s.m. Atradius DSB.

De uitgavenraming is het resultaat van enerzijds de nu geldende beloningsregeling met Atradius DSB en anderzijds een inschatting van de in 2005 uit te keren schades op in herverzekering genomen transacties. In de beloningsregeling wordt meestal voor meerdere jaren vastgelegd op welke wijze de hoogte van de vergoeding aan Atradius DSB wordt bepaald. De hoogte van de vergoeding wordt onder andere bepaald door de hoeveelheid behandelde transacties. De schade-uitkeringen vloeien voort uit in het verleden aangegane (middellang-lopende) verzekeringen en zijn, evenals de ontvangsten, afhankelijk van moeilijk voorspelbare economische ontwikkelingen. Bovendien zijn de risico's geconcentreerd in een klein aantal landen. Gecombineerd met een toegenomen correlatie tussen landenrisico's onderling, zijn de schaderamingen met grote onzekerheid omgeven. Dit effect is groter naarmate de tijdshorizon langer is.

De ontvangsten bestaan uit premies en provenu's. De premie-ontvangsten zijn geraamd op basis van de resultaten van de afgelopen jaren. De provenu's komen voornamelijk voort uit in het kader van de Club van Parijs gesloten schuldenregelingen (zie ook operationele doelstelling 2 met betrekking tot recuperatiebeleid).

Budgetflexibiliteit

Toelichting

Bij dit artikel geldt dat de programma-uitgaven voor schade-uitkeringen voortvloeien uit in het verleden aangegane (her)verzekeringen. Op korte termijn is daarom het uitgavenpatroon nauwelijks te beïnvloeden. Voor de lange termijn geldt dat slechts een wijziging in de acceptaties van (her)verzekeringen het uitgavenpatroon positief of negatief beïnvloedt. Overigens geldt dat niet met zekerheid op voorhand kan worden gesteld welke verzekeringspolissen tot uitgaven zullen leiden, dat moet in de praktijk blijken.

3.5.4 Overzicht prestatiegegevens en beleidsevaluatieonderzoek per doelstelling

3.6 Staatsloterij

VERVALLEN

3.7 Beheer materiële activa

3.7.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het doelmatig verwerven, beheren en vervreemden van roerende en onroerende zaken van het Rijk en het bevorderen van een optimale allocatie van onroerende zaken benodigd voor het Rijk.

Succesfactoren

De mate van doelbereiking is afhankelijk van economische omstandigheden, een stabiele of stijgende grondprijs en de voortgang in de ontwikkeling van een Rijksvastgoed-ontwikkelingsbedrijf (zie ook grondbedrijffunctie in de Nota Ruimte, Kamerstukken II 2003/04, 29 435, nr. 2).

3.7.2 Operationele doelstellingen

3.7.2.1 Operationele doelstelling 1

Efficiënte bewaring en vervreemding van roerende zaken van de Staat.

Onder deze doelstelling worden ten aanzien van door Justitie en de Belastingdienst in beslaggenomen roerende zaken en door departementen overtollige gestelde roerende zaken de volgende diensten aangeboden: bewaring van goederen in speciaal daartoe ingerichte locaties, het organiseren van openbare verkopen en het vernietigen van ongewenste goederen.

Ter verbetering van bovengenoemde dienstverlening worden de onderstaande activiteiten ondernomen.

3.7.2.1 Operationele doelstelling 2

Efficiënt beheren en vervreemden van onroerende zaken van de Staat.

Onder deze doelstelling worden onroerende zaken van de Staat, in zoverre niet in materieel beheer bij een ander departement dan Financiën, beheerd. Overtollig gestelde onroerende zaken van de staat worden verkocht. Verder worden ten behoeve van andere departementen de betaling van zakelijke lasten gedaan.

In dit kader vallen de volgende diensten: verkopen, ingebruikgevingen en betaling zakelijke lasten.

Onderstaande activiteiten worden als speerpunt gezien.

3.7.2.1 Operationele doelstelling 3