Inhoudsopgave

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat ministerie)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (XI) voor het jaar 2005 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2005. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2005.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2005 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenaamde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingsstaat agentschappen)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van het agentschap «Rijksgebouwendienst» voor het jaar 2005 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake het agentschap.

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1. LEESWIJZER

De memorie van toelichting is opgebouwd uit de volgende onderdelen en terug te vinden in de hoofdstukken:

2.1 Beleidsagenda;

2.2 Beleidsartikelen;

2.3 De niet-beleidsartikelen;

3. Bedrijfsvoeringsparagraaf;

4. De agentschapsbegroting;

Bijlage 1 «Verdiepingsbijlage»;

Bijlage 2 «Moties en Toezeggingen»;

Bijlage 3 «ZBO en RWT's»;

Bijlage 4 «Overzichtsconstructie Milieu»;

Bijlage 5 «Voortgang klimaatbeleid 2004»;

Bijlage 6 «Afkortingen»;

Bijlage 7 «Trefwoordenregister».

2.1 De beleidsagenda

In het verlengde van het Hoofdlijnenakkoord en het hieruit voortvloeiende beleidsprogramma 2004–2007 van het Kabinet is de beleidsagenda van VROM ingedeeld naar de volgende thema's:

• Beweging op de woningmarkt;

• Uitvoering Nota Ruimte: ruimte voor ontwikkeling;

• Een eco-efficiënte economie;

• Adequaat rijkshuisvestingsstelsel;

• Modernisering regelgeving;

• Betere naleving.

Binnen deze thema's is een overzichtelijk aantal beleidsprioriteiten gesteld. Per prioriteit wordt in het kort ingegaan op het doel, de te leveren prestaties en de relevante beleidsartikelen waar nader op dit beleid wordt ingegaan.

De beleidsagenda wordt afgesloten met een overzichtstabel en bijbehorende toelichting. Deze tabel geeft een aansluiting tussen de vorige begroting en de nu voorliggende ontwerpbegroting met in budgettaire zin de meest relevante beleidsmatige budgettaire wijzigingen.

2.2 De (beleids)artikelen

De begroting van het ministerie van VROM is opgedeeld in 16 artikelen, waarvan veertien artikelen gerekend kunnen worden tot beleidsartikelen. Tot de niet beleidsartikelen behoren de artikelen 15: Algemeen en artikel 16: Nominaal en onvoorzien. Op deze artikelen worden de bedragen gepresenteerd die niet aan afzonderlijke beleidsdoelstellingen worden toegerekend. In de beleidsartikelen komt het beleid voor de komende jaren specifiek aan bod. Ieder beleidsartikel wordt afgesloten met een tabel Budgetflexibiliteit. Deze flexibiliteit geeft het door de Kamer gewenste inzicht over het op korte en lange termijn nog te beïnvloeden deel van de (meerjarige) uitgavenramingen.

3. De bedrijfsvoeringparagraaf

In deze paragraaf worden de bedrijfsvoeringprioriteiten beschreven.

4. De agentschapbegroting

In de agentschapbegroting vindt bespreking plaats van de Rijksgebouwendienst aan de hand van de doelstellingen van deze dienst namelijk: het adequaat huisvesten van de rijksdienst, het in evenwicht houden van de baten en lasten en het realiseren van toegevoegde waarde.

2. DE BELEIDSAGENDA

2.1. Hoofdlijnen van het beleid

VROM heeft de ambitie om in brede allianties een toekomstvaste leefomgeving te realiseren. Ontwikkelkracht is het devies, waarbij overigens belangrijke maatschappelijke waarden nog steeds stevig geborgd zullen blijven. De positie van VROM mag helder zijn: burgers, bedrijven, maatschappelijke instanties en andere overheden moeten weten wat van VROM verwacht mag worden en waar zij zelf verantwoordelijk voor zijn. Dit komt overeen met het ingezette kabinetsbeleid om het zelfoplossende vermogen van de samenleving te verhogen.

Indachtig het Hoofdlijnenakkoord en het daarop gestoelde beleidsprogramma 2004–2007 van het Kabinet zal VROM zich focussen op het bereiken van de volgende doelen:

• VROM staat voor de opgave om samen met andere partijen zichtbaar meer beweging op de woningmarkt tot stand te brengen. Er zal daartoe geïnvesteerd moeten worden in de woningproductie en herstructurering van oude wijken onder borging van de betaalbaarheid. Modernisering van het huurbeleid creëert daarvoor randvoorwaarden;

• Meer ruimte wordt geboden aan burgers, bedrijven en andere overheden om zelf ruimtelijke kwaliteit op duurzame wijze tot stand te brengen op zodanige wijze dat de concurrentiekracht van Nederland wordt versterkt en de leefbaarheid in (en kwaliteit van) steden en op het platteland wordt geborgd;

• Een effectieve bijdrage wordt geleverd aan een eco-efficiënte economie en een modernisering van het milieu-instrumentarium door milieu als kans te zien (innovatie) voor versterking van het economische profiel van Nederland;

• Om tot oplossingen van maatschappelijke problemen te komen, worden niet-functionele regels geschrapt, andere samengevoegd of vereenvoudigd (stroperige procedures worden vereenvoudigd, administratieve lasten worden substantieel teruggedrongen) en onduidelijkheid in verantwoordelijkheden weggenomen;

• Een betere naleving van de VROM-regelgeving wordt tot stand gebracht door naast een versterkte handhaving een brede interventiestrategie te ontwikkelen waarin een mix van (toezichts)instrumenten gericht wordt ingezet;

• Gekoppeld aan het leveren van adequate rijkshuisvesting wordt zorggedragen voor een optimalisering van het rijkshuisvestingsstelsel, waarbij rekening wordt gehouden met een krimpende rijksoverheid, verantwoord vastgoedmanagement, gebiedsgerichte ontwikkelingen en andere relevante doelstellingen van het rijksbeleid.

Het te voeren beleid is in grote lijnen uitgezet, zoals in de Nota Ruimte en de modernisering van het huurbeleid. Na instemming van de Tweede Kamer komt het aan op implementatie, de nadere uitwerking en uitvoering van het beleid. Daarbij zoekt VROM nadrukkelijk de samenwerking met andere ministeries, medeoverheden, bedrijven en maatschappelijke instellingen om tot het gewenste maatschappelijke resultaat te komen. Daarnaast zet VROM in op een sterke verbetering van de (elektronische) dienstverlening. Dit alles heeft uiteindelijk ook zijn consequenties voor de wijze waarop het ministerie zichzelf organiseert. VROM draagt met overtuiging bij aan de takenanalyses in het kader van het Programma Andere Overheid (PAO) die naar verwachting rond de jaarwisseling zijn afgerond en in 2005 hun doorwerking zullen vinden in fundamentele keuzes voor de toekomstige vormgeving van de organisatie van de rijksdienst.

Tegelijkertijd zijn reeds ontwikkelingen in gang gezet die passen in de richting waarin de rijksdienst zich ontwikkelt:

• VROM ontwikkelt zich tot een flexibel kernministerie dat zich in de beleidsontwikkeling en handhaving sterk richt op samenwerking met de Europese Commissie en de EU-lidstaten, andere ministeries, provincies en gemeenten;

• De uitvoering van subsidieregelingen wordt op grotere afstand geplaatst van het kernministerie waardoor de uitvoeringsorganisaties en de beleidskern een zakelijker relatie met elkaar aangaan;

• Voorts krijgen de instanties die deze subsidieregelingen uitvoeren meer ruimte om zelf goed te presteren en de dienstverlening naar burgers, bedrijven, andere overheden en instellingen te verbeteren, zoals ook nu al mogelijk blijkt bij de uitvoering van de huursubsidie (huursubsidie-informatiepunten, huursubsidievolgsysteem via internet) en

• de uitvoering van de ruimtelijke ordening regelgeving (digitale uitvoering ruimtelijke plannen (DURP)).

2.2. Beleidsprioriteiten

2.2.1. Beweging op de woningmarkt nadere uitwerking in artikel 1, 2, 4 en 5

De woningmarkt functioneert momenteel moeizaam en zit voor sommige groepen woningzoekenden zelfs op slot. De woningproductie is te laag. Tegelijkertijd stagneert de doorstroming in zowel de huur- als de koopsector. Starters op de woningmarkt kunnen daardoor steeds moeilijker instromen. Mede door de stagnatie van de woningproductie komt de herstructurering van wijken moeizaam op gang. Als de herstructurering en de woningproductie (in en aan de stad) niet beter op gang komen, zal de uitstroom van midden en hogere inkomens uit de steden niet tot staan worden gebracht en het sociale kader in de herstructureringswijken verdwijnen met alle risico's van dien voor de leefbaarheid in die wijken. Daarnaast is de prijs-kwaliteitverhouding in de huursector momenteel sterk uit balans. Prioriteit wordt daarom gegeven aan:

• het verhogen van de woningproductie;

• een impuls geven aan de herstructurering, voornamelijk in de 56 prioriteitswijken;

• modernisering van het huurbeleid waarbij onder meer de relatie tussen woonkwaliteit en huurprijs wordt hersteld onder borging van de betaalbaarheid.

2.2.1.1. Verhoging woningproductie

Het Kabinet streeft voor de langere termijn (tot 2010) naar een woningtekort dat is teruggebracht tot 1,5 à 2% door de bouw van 380 000 tot 420 000 woningen in de periode 2005 t/m 2009. Bij deze opgave is een trendmatig niveau van sloop en vervangende nieuwbouw verondersteld van 80 000 woningen (gemiddeld 16 000 per jaar). Voor 2005 streeft het Kabinet naar een productie van minimaal 70 000 woningen (in 2003 was de productie circa 60 000 woningen).

Belangrijkste prestaties in 2005

Gemeenten, provincies, woningcorporaties, commerciële verhuurders en projectontwikkelaars zijn primair aan zet om ervoor te zorgen dat deze woningen gebouwd worden. VROM faciliteert dit proces o.a. door:

• voorwaarden te scheppen voor ruim voldoende bestemmingsplancapaciteit (Nota Ruimte) en inzicht te bieden in plancapaciteit door onderzoek;

• de uitvoering van woningbouwafspraken in 2004 met de stedelijke regio's voor de periode 2005–2009 te stimuleren door een prestatiegerichte inzet van de Besluit Locatie Subsidiegelden (BLS-gelden). Betaalbaarstelling van BLS-gelden wordt voor een groot deel gekoppeld aan daadwerkelijk gerealiseerde woningen;

• afspraken te maken met verhuurders in het kader van het huurbeleid voor de langere termijn over de door hen te plegen investeringen in de woningproductie;

• het grondbeleidsinstrumentarium te verbeteren zoals aangegeven in de Nota Ruimte (o.m. toepassing voorkeursrecht, vereenvoudiging en versnelling onteigeningsprocedures, versterken regiefunctie gemeenten bij nieuwbouwlocaties). Hier wordt in het kader van de uitvoering van de Nota Ruimte (2.2.1) nader op ingegaan.

2.2.1.2. Impuls herstructurering

De uitvoering van de herstructurering, voornamelijk in de 56 prioriteitswijken in de G30-gemeenten, moet sneller van de grond komen om het proces van concentratie van lage inkomensgroepen in die wijken niet verder te laten toenemen (respectievelijk de uitstroom van midden- en hogere inkomens tot staan te brengen). Dit alles met als doel om het woon- en leefklimaat in die wijken te verbeteren, de sociale cohesie in buurten te versterken en gevoelens van onveiligheid van bewoners te verminderen.

Belangrijkste prestaties in 2005

VROM zal de uitvoering van de in 2004 door gemeenten en corporaties gemaakte prestatieafspraken over de aanpak van de 56 prioriteitswijken in de G30-gemeenten volgen en stimuleren door het uitvoeringsproces op lokaal niveau vlot te trekken. Daarvoor levert VROM onder meer de volgende prestaties:

• De bestuurlijke lasten rond de verantwoording stedelijke vernieuwing worden verminderd door stroomlijning en vereenvoudiging van ISV-subsidievoorwaarden. De hiertoe opgestelde Algemene Maatregel van Bestuur (AmvB) «Verantwoording stedelijke vernieuwing» zal gaan gelden vanaf 1 januari 2005;

• Daar waar tekortschietende financiële middelen bij individuele woningcorporaties een probleem vormen voor investeringen stimuleert VROM woningcorporaties om elkaar daarin te ondersteunen. De voorkeur van VROM gaat uit naar vrijwilligheid, in het uiterste geval via projectsteun van het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting;

• Op basis van de beoordeling van de nieuwe meerjarenontwikkelingsprogramma's (MOP's) worden de financiële bijdragen (ca. € 1,3 mld) voor Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV)-II (voor de periode 2005–2009) toegezegd. Vergeleken met ISV-I worden in ISV-II over een aantal prestaties beter afrekenbare afspraken gemaakt en zal een zwaarder accent gelegd worden op de financiële draagkracht van gemeenten;

• Vanaf 2005 is een impulsbudget ISV van € 110 mln. beschikbaar. Dit budget wordt voor het grootste deel ingezet ter versnelling van het proces van stedelijke vernieuwing in de G30, voornamelijk in de 56 wijken. Daarnaast is dit budget bedoeld voor het opheffen van onvoorziene knelpunten tijdens de uitvoering van plannen en projecten;

• De effectiviteit van de ingezette ISV-middelen van de afgelopen jaren (2000–2004) wordt in 2005 geëvalueerd op basis van de beoordeling van eindverantwoordingen van de G30-gemeenten. Op basis van deze beoordelingen worden de financiële bijdragen (circa € 1,7 mld) van ISV-I definitief vastgesteld;

• Ter verbetering van de leefkwaliteit in wijken zet VROM in op een sterke koppeling tussen fysieke en sociale interventies. Het hiervoor in samenwerking met het Ministerie van VWS uitgevoerde kennisprogramma «sociaal-fysieke wijkaanpak» zal in het najaar van 2004 zijn geëvalueerd. Ter bestrijding van overlast en criminaliteit in achterstandswijken (waaronder verhuur van panden aan illegalen) worden de materiële gronden van de Wet Victor/Victoria verruimd. In ISV-II en bij de aanpak van de 56 prioriteitswijken is de sociaal-fysieke aanpak een belangrijk thema. In 2005 vindt bij alle G30-gemeenten een GSB-voortgangsgesprek plaats waarbij de resultaten van de door Rijk en gemeenten voorgenomen prestaties op sociaal-fysiek gebied aan de orde komen.

2.2.1.3. Modernisering huurbeleid

De opgave voor de komende jaren is het weer in beweging krijgen van de woningmarkt. De belangrijkste bijdrage zal moeten komen van het vergroten van de woningbouwproductie en de aanpak van herstructurering. Dit vergt investeringen door verhuurders. Modernisering van het huurbeleid moet daartoe eveneens voorwaarden creëren. Met een meer marktconform huurbeleid zal het voor verhuurders en beleggers aantrekkelijker worden om te investeren in verbetering en nieuwbouw van woningen wat uiteindelijk ook een stimulans betekent voor de realisatie van het nieuwbouwprogramma. Een huurbeleid resulterend in een betere prijs/kwaliteitsverhouding van huurwoningen in de voorraad, zal huishoudens die zich dit kunnen veroorloven – ook midden inkomensgroepen – er tevens eerder toe aanzetten te kiezen voor een duurdere huurwoning of een koopwoning.

Belangrijkste prestaties in 2005

Modernisering van het huurbeleid wordt zo mogelijk in 2005, maar uiterlijk per 1 juli 2006 langs drie wegen vormgegeven:

• vergroting van het geliberaliseerde gebied;

• modernisering Woningwaarderingsstelsel (WWS) en

• het toestaan van meer maatwerk bij de jaarlijkse huurverhoging in combinatie met een gefaseerde verruiming van de jaarlijkse huurverhoging.

De geleidelijke verruiming van de huurverhogingruimte wordt uitdrukkelijk gekoppeld aan investeringen van verhuurders. Met de noodzakelijke investeringen kan de woningmarkt weer in beweging komen. Randvoorwaarde daarbij is borging van de betaalbaarheid.

2.2.2. Uitvoering Nota Ruimte nadere uitwerking in artikel 1, 4, 6, 8 en 9

2.2.2.1. Uitvoeringsagenda Nota Ruimte

Wij leven in Nederland met veel mensen op een kleine plek. De inzet van de regering is erop gericht dat wij nu en in de toekomst leven in een land waar mooie natuur is, eenieder goed kan wonen, werken en recreëren in steden en dorpen die schoon, heel en veilig zijn en waarvan de bereikbaarheid voorspelbaar en betrouwbaar is. Deze elementen vormen belangrijke vestigingsvoorwaarden voor (internationale) bedrijven.

Het ruimtelijk beleid van de regering zoals verwoord in de Nota Ruimte staat meer dan ooit in het teken van versterking van de internationale concurrentiepositie van Nederland. Een intensieve bemoeienis met de verdere ontwikkeling van de nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur is het gevolg. Daarnaast zet de regering in op krachtige steden en een vitaal platteland, borging en ontwikkeling van belangrijke (inter-)nationale ruimtelijke waarden en borging van veiligheid. Tegelijkertijd wordt de ruimte voor maatwerkoplossingen voor andere partijen vergroot. Het zelfoplossend vermogen van medeoverheden, maatschappelijke organisaties, bedrijven en burgers wordt daarmee vergroot om de verschillende ruimtevragende functies op een tijdige, efficiënte en duurzame wijze af te wegen. Het proces van lokale en regionale inrichtingsvraagstukken zal doordoor aan snelheid, kwaliteit, en ontwikkelkracht winnen.

De uitvoeringsagenda verbindt op een samenhangende en gebiedsgerichte wijze de doelstellingen van de Nota Ruimte met lopende en voorgenomen uitvoeringstrajecten met de bijbehorende rijksinvesteringsbudgetten. Het Kabinet beoogt hiermee een gecoördineerde en efficiënte rijksinzet bij de uitvoering van het nationaal ruimtelijk beleid. Het Kabinet pakt met de uitvoeringsagenda zijn aandeel in de uitvoering van het ruimtelijk beleid daadkrachtig en ontwikkelingsgericht op en streeft ernaar anderen in staat te stellen hetzelfde te kunnen doen.

De Minister van VROM rapporteert vanuit de coördinerende rol voor het ruimtelijk beleid op basis van (werkzaamheden in het kader van) de uitvoeringsagenda periodiek aan de Tweede Kamer over de voortgang van de uitvoering van het ruimtelijke beleid. De eerste integrale rapportage wordt twee jaar na aanvaarding door de Tweede Kamer opgesteld. De hiervoor benodigde monitoring en evaluatie mechanismen worden op korte termijn gestart, onder andere via het maken van afspraken met medeoverheden.

De focus voor VROM zal de komende jaren liggen op:

• een intensieve interdepartementale afstemming om tot een samenhangende en gecoördineerde rijksinzet te komen, in het bijzonder voor de zogenaamde nationale «projectenenveloppen» (programma's);

• een vernieuwende aanpak om deze rijksprojecten in vier bijzondere gebieden te coördineren door programmabewindslieden die hierop integraal aanspreekbaar zijn vanuit de regio's (de Noordvleugel (V&W), de Zuidvleugel (VROM), het Groene Hart (LNV), en Brabantstad/Zuidoost Brabant (EZ));

• een samenhangende ontwikkeling van (rijks-)instrumenten die het zelfoplossende vermogen van derden vergroten (voorbeeldprojecten gebiedsontwikkeling, grondbeleid, kennisontwikkeling, herziening Wro);

• gerichte afstemming tussen rijk en andere overheden en marktpartijen om ruimtelijk relevante investeringen tijdig, samenhangend en goed gefaseerd te laten plaatsvinden.

Belangrijkste prestaties in 2005

• Over de projectenenveloppen worden in 2005 concrete werkafspraken gemaakt, in het bijzonder met andere departementen en decentrale overheden met als doel om tot een samenhangende en gecoördineerde inzet te komen.

• De in de uitvoeringsagenda genoemde agendapunten voor 2005 – die door VROM worden getrokken1 – zullen op een samenhangende en afgestemde wijze zijn uitgevoerd. VROM is Rijkstrekker van o.a. het project Waddenzee, de nieuwe Wro en het grondbeleid.

• Het Rijk voert selectief overleg met provincies en samenwerkende gemeenten over de uitvoering van het beleid, vooral gericht op de ruimtelijke hoofdstructuur en met name met betrekking tot de gecoördineerde inzet van rijksinstrumenten en de vroegtijdige afstemming van rijksinvesteringen op afspraken van provincies en samenwerkende gemeenten over de nationale stedelijke netwerken.

• Eind 2005 zal duidelijk zijn of aanvullende afspraken met betrokken overheden binnen elk van de nationale stedelijke netwerken nodig en mogelijk zijn. Tevens zullen er in 2005 raamwerkafspraken met het IPO worden gesloten over de uitvoering van het beleid. Ruimtelijk beleid is hier onderdeel van.

• Vanuit de regierol van VROM voor het ruimtelijk beleid monitort VROM de voortgang van de uitvoering van het beleid door andere departementen en medeoverheden. Daarnaast vindt visitatie plaats en worden de activiteiten aan benchmarking onderworpen.

2.2.2.2. Ontwikkelingsplanologie als methode voor gebiedsontwikkeling

Door partijen met verschillende wensen en belangen op het gebied van ruimtelijke inrichting in een vroeg stadium bij elkaar te brengen, kan een meer evenwichtig en breder gedragen eindresultaat van ruimtelijke inrichting worden bereikt. Belangrijke indicator voor een succesvolle voortgang van de ontwikkelingsplanologie is dat in 2007 alle provincies hun voorbeeldproject in uitvoering hebben. Gebiedsgerichte projecten op regionaal niveau blijven vaak steken in de overgang van planvorming naar uitvoering. Er liggen teveel goede initiatieven op de plank met geen of weinig zicht op de uitvoering. Daar kan VROM een faciliterende rol in hebben. Alle provincies hebben één of twee voorbeeldprojecten aangedragen, zoals Meerstad en Blauwstad in Groningen en de IJsseldelta Zwolle-Kampen-Zwartewaterland in Overijssel (zie artikel 1 voor volledig overzicht voorbeeldprojecten).

Belangrijkste prestaties in 2005

De VROM-inzet is erop gericht om te stimuleren dat de door provincies aangedragen projecten in 2005 uitvoeringsgereed zijn, door:

• Opbouw en overdracht van (gebleken behoefte aan) kennis en vaardigheden bij partijen;

• Een optimale benutting van beleidsruimte binnen wet- en regelgeving;

• Een actieve rol in interdepartementale besluitvorming;

• Inzet van een onafhankelijke Adviescommissie Gebiedsontwikkeling.

Tevens werkt VROM aan het scheppen van voorwaarden op het terrein van Publiek-Private Samenwerking (PPS) en grondbeleid om ontwikkelingsplanologie goed te kunnen toepassen.

2.2.2.3. Grondbeleid

VROM wil met het grondbeleid de decentrale overheden faciliteren in hun bevoegdheden en verantwoordelijkheden ten aanzien van de verbetering van de ruimtelijke kwaliteit in het algemeen en de woningbouwproductie in het bijzonder. De juiste gronden moeten volgens planning beschikbaar komen voor de realisatie van ruimtelijke ontwikkelingsdoelstellingen, waaronder tijdige beschikbaarheid van voldoende woningbouwlocaties. Daarnaast draagt het grondbeleid bij aan het bereiken van de gewenste ruimtelijke kwaliteit, een goede marktwerking en zeggenschap voor de burger. Een derde aspect is de rechtvaardige verdeling van kosten en opbrengsten van locatieontwikkeling.

In de Nota Ruimte is aangekondigd dat de rijksoverheid zal bezien of en zo ja op welke wijze een grondbedrijffunctie bij het rijk een bijdrage zou kunnen leveren aan de uitvoering van gebiedsgerichte ruimtelijke ontwikkelingen en aan ontwikkelingsgericht ruimtelijk beleid.

Belangrijkste prestaties in 2005

Om het grondbeleid te verbeteren zal VROM in 2005 de volgende prestaties leveren:

• een nieuwe wettelijke regeling voor grondexploitatie, op te nemen in de Wro, en het hieraan gerelateerde vergunningstelsel wordt in 2005 aan de Tweede Kamer aangeboden. Voor het vergunningstelsel wordt aangehaakt bij de bouwvergunning. Daarmee wordt meer duidelijkheid gecreëerd over de door de gemeente te stellen locatie-eisen en de kosten die verhaald behoren te worden op particuliere eigenaren. Verder kunnen «freeriders» zich dan grotendeels niet meer onttrekken aan overheidssturing;

• concrete maatregelen voorstellen om tegemoet te komen aan wensen van provincies, gemeenten en andere partijen als het gaat om het regionale kostenverhaal en verevening;

• de Wet voorkeursrecht gemeenten integraal herzien in het licht van de herijking en modernisering van VROM-regelgeving. Naast stroomlijning en vereenvoudiging van procedures is aanpassing aan de Algemene wet bestuursrecht, de Wet dualisering gemeentebestuur en de Wet ruimtelijke ordening noodzakelijk. Tevens krijgen bij de invoering van de Wro in 2006 rijk en provincie een voorkeursrecht voor zover het rijks- resp. provinciale projecten betreft;

• de mogelijkheden voor een rijksgrondbedrijffunctie zullen in 2004 zijn verkend. Dit zal in 2005 leiden tot besluitvorming over vervolgstappen. De Raad voor Vastgoed Rijksoverheid ontwikkelt daartoe voorstellen.

2.2.2.4. Waddenzee

Het rijksbeleid voor de Waddenzee heeft tot doel bij te dragen aan de realisering van een duurzame bescherming en ontwikkeling van de Waddenzee als natuurgebied en behoud van het unieke open landschap. In de PKB Derde Nota Waddenzee wordt het rijksbeleid voor de Waddenzee op hoofdlijnen vastgelegd. Het kabinet heeft op 28 juni 2004 zijn reactie op het advies van de Adviesgroep Waddenzeebeleid aan de Tweede Kamer gezonden. In deze reactie heeft het kabinet aangekondigd aanvullende investeringen in de Waddenzee en het Waddengebied te zullen doen ten bedrage van € 500 mln in de periode 2006–2025 ten behoeve van natuurherstel en -ontwikkeling, duurzame economische ontwikkeling, vermindering van bedreigingen en de kennishuishouding. Het Kabinet zal hiervoor een investeringsplan opstellen, dat medio 2005 aan de Tweede Kamer wordt aangeboden. De financiële middelen worden ondergebracht in een op te richten Waddenfonds, dat onder het beheer van VROM zal vallen. Het Kabinet heeft verder besloten de mechanische kokkelvisserij met ingang van 2005 te beëindigen en met de mosselvisserij afspraken te maken over verduurzaming in de komende 10 à 15 jaar. Voorts is het Kabinet van oordeel dat de resterende onzekerheden over de ecologische effecten van gaswinning onder de Waddenzee in voldoende mate zijn weggenomen en dat gaswinning onder de Waddenzee binnen strikte randvoorwaarden mogelijk is zonder significante schade voor de natuur. Het Kabinet zal de komende tijd een standpunt formuleren over de bestuurlijke organisatie en over de door de Adviesgroep Waddenzeebeleid voorgestelde systematiek van vooraf vastgelegde natuurgrenzen voor menselijke activiteiten in de Waddenzee. Deze standpunten zullen, evenals de in de brief geschetste hoofdlijnen, worden vastgelegd in de PKB Derde Nota Waddenzee.

Belangrijkste prestaties in 2005

• De PKB Derde Nota Waddenzee wordt afgerond.

• Een wetsontwerp voor instelling van een Waddenfonds zal aan de Tweede Kamer zijn aangeboden.

• Een investeringsplan ten behoeve van de besteding van de middelen uit het Waddenfonds zal aan de Tweede Kamer zijn aangeboden.

2.2.3. Een eco-efficiënte economie nadere uitwerking in artikel 1, 3, 7, 10, 11 en 12

Het milieubeleid bevindt zich momenteel in de emancipatiefase: het milieubesef is breed in de samenleving aanwezig en de ergste milieuknelpunten die de volksgezondheid direct raken, zijn opgelost. Daarvoor is in de afgelopen 30 jaar een bouwwerk van regelgeving gecreëerd. Maar er zijn hier en daar ook te veel regels. Soms belemmeren regels op het ene beleidsterrein ontwikkelingen op het andere beleidsterrein en is er te weinig samenhang in de aanpak. Ook geeft het overheidsbeleid partijen in de samenleving onvoldoende ruimte zelf de oplossing te laten kiezen. Regels en procedures moeten verder worden gemoderniseerd en gestroomlijnd; een resultaatgerichte, nuchtere en minder dogmatische insteek zal zorgen voor volwassenwording van het milieubeleid. Ook met dat doel wordt ingezet op marktconforme instrumenten en een transitieaanpak waarbij bedrijven samen met andere partijen in een lange termijn perspectief worden uitgedaagd om eigen en liefst kosteneffectieve oplossingen te kiezen voor hardnekkige milieuproblemen in de samenleving. De Tweede Kamer ontvangt vanaf 2005 jaarlijks bij de jaarverantwoording een actueel overzicht van de mate waarin de realisatie van milieudoelstellingen (voor zover mogelijk) dat jaar door het ingezette beleid dichterbij is gekomen.

2.2.3.1. Klimaatbeleid

Het klimaatbeleid van dit Kabinet is erop gericht om de Kyoto-doelstellingen ten aanzien van de uitstoot van broeikasgassen te halen. In de periode 2008–2012 moet de emissie van broeikasgassen met 6% gereduceerd zijn ten opzichte van de uitstoot in het basisjaar 1990 (voor sommige gassen is het basisjaar 1995). Voor de uitstoot betekent dit een maximaal toegestaan emissieniveau van 199 Mton CO₂-equivalenten per jaar in de periode 2008–2012. Door maatregelen in het buitenland is in Nederland in die periode een emissie van 219 Mton toegestaan. Het Milieu- en Natuurplanbureau verwacht bij het huidige beleid voor 2005 en 2010 een emissie van 222 resp. 219 Mton. Naast het realiseren van de Kyoto-doelstellingen is van belang dat er een perspectief ontstaat op het starten van de discussie over de inhoud en het proces voor de periode na 2012.

Belangrijkste prestaties in 2005

• Nota aan de Tweede Kamer aangeboden over evaluatie effectiviteit en doelmatigheid klimaatbeleid.

• Nederlands standpunt/instructie m.b.t. internationaal klimaatbeleid na 2012 vastgesteld.

2.2.3.2. Omgaan met risico's

Het maatschappelijke debat wordt aangegaan over het nuchter omgaan met risico's, met als doel om wat van de overheid mag worden verwacht aan beperking van (milieu-, veiligheids- en gezondheids)risico's te relateren aan inspanningen van burgers, bedrijven en instellingen. Daarbij hoort dat sommige risico's aanvaard worden, andere risico's met prioriteit moeten worden aangepakt en verantwoordelijkheden voor het oplossen van de risico's helder worden gemaakt (zoals met radon, hoogspanningsleidingen en GSM-basisstations, geneesmiddelen in drinkwater en risicobeleid externe veiligheid). Het externe veiligheidsbeleid wordt versterkt waar het gaat om de toewijzing van verantwoordelijkheden, de doorwerking, uitvoering en handhaving van de regelgeving via de daarin gestelde normen.

Belangrijkste prestaties in 2005

• Implementatie van de beleidsvoornemens die het Kabinet in de reactie op het advies van de gezamenlijke Raden van advies voor VROM en V&W over externe veiligheid formuleert in het kader van lopende beleidstrajecten zoals Ketenstudies, Groepsrisico, Verruiming reikwijdte Wet milieubeheer.

• Uitvoering van het implementatieplan van LPG en ammoniak op basis van de integrale ketenstudies.

• Uitvoering acties uit de nota «Nuchter Omgaan met Risico's».

• Uitvoering acties uit nationaal Actieprogramma Gezondheid en Milieu gericht op het binnenmilieu, de lokale leefomgeving, risicocommunicatie en op algemene verbeteringen en verankering van het risicobeleid.

2.2.3.3. Ontkoppeling van milieu en economie

Duurzame ontwikkeling moet het uitgangspunt zijn in het handelen van nationale en internationale overheden en maatschappelijke actoren. Vanuit dat uitgangspunt worden in samenwerking met maatschappelijke partijen transities gerealiseerd voor een aantal hardnekkige milieuproblemen. Daarbij worden innovatieve oplossingen ontwikkeld die zo mogelijk bijdragen aan zowel de versterking van de economie als aan het oplossen van de milieuknelpunten. In Europees verband wordt ingezet op normstelling van motoren. Dit levert een bijdrage aan Duurzame Mobiliteit. Duurzame Mobiliteit is schoon, stil en zuinig. De verdere internalisering van milieukosten in prijzen van producten en diensten kan een flinke bijdrage leveren aan de ontkoppeling van milieu en economie. De energiebelasting wordt verhoogd en er wordt gewerkt aan een sterkere doorberekening van de maatschappelijke kosten in de beprijzing van de transportsector, omdat op dit terrein het meeste effect verwacht mag worden. Met de invoering van een emissiehandel en de hiervoor benodigde oprichting van de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) hebben bedrijven mogelijkheden de vermindering van de uitstoot van CO₂ op een kostenefficiënte wijze te realiseren.

Belangrijkste prestaties in 2005

• De voortgangsrapportage uitvoering actieprogramma duurzame daadkracht wordt aan de Tweede Kamer aangeboden.

• De uitkomsten van de conferentie Energy for Development inbedden in de voorbereiding van de Commissie voor Duurzame Ontwikkeling nr. 14/15 (2006 en 2007), waar energie, luchtverontreiniging, industriële ontwikkeling en klimaatverandering centraal staan. In 2007 worden concrete vervolgacties afgesproken.

• Voortgangsrapportage transities wordt aan de Tweede Kamer aangeboden.

• Implementeren stimuleringsregeling Euro-4 motoren in vrachtwagens, die bijdraagt aan de realisatie van de 2010-doelen voor onder meer NO_x en fijn stof.

• Tot uitvoering brengen van wet- en regelgeving op het gebied van CO₂- en NO_x-emissiehandel, waardoor de emissiehandel van start kan gaan.

• Rapportage aan de Tweede Kamer betreffende de mogelijkheden van een daadwerkelijke invoering van de concepten verhandelbare milieugebruiksrechten en producentenverantwoordelijkheid voor één of enkele milieuproblemen.

• Concrete vergroeningsmaatregelen voor met name de sector verkeer en vervoer worden ingevoerd op basis van een interdepartementale studie naar vergroeningsopties.

2.2.4. Adequaat Rijkshuisvestingsstelsel nadere uitwerking in agentschapsbegroting Rgd

Het rijkshuisvestingsstelsel beoogt de effectiviteit, doelmatigheid en transparantie van de rijkshuisvesting te vergroten. Zoals bij de instelling van het agentschap Rijksgebouwendienst is besloten, is in 2004 een evaluatie uitgevoerd om te bezien of de inrichting van het nieuwe stelsel voldoet aan de verwachtingen. In dat kader is ook een scenarioplanning opgesteld. Het Kabinet zal in de tweede helft van 2004 een standpunt innemen over de evaluatie.

Belangrijkste prestaties in 2005

Er zal samen met andere ministeries worden zorggedragen voor een (optimalisering van het) rijkshuisvestingsstelsel waarbij rekening wordt gehouden met een krimpende rijksoverheid, verantwoord vastgoedmanagement, gebiedsgerichte ontwikkelingen als ook PAO- en andere relevante doelstellingen van het rijksbeleid.

Enkele in het oog springende projecten zijn:

• de voorbereiding van nieuwbouw voor de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, waarmee een kwaliteitsimpuls gegeven wordt aan de stedelijke ontwikkeling van Den Haag;

• de renovatie van de hoofdzetel van het ministerie van Financiën, die via publiek-private samenwerking (PPS) zal worden uitgevoerd. Van negen andere projecten zal de haalbaarheid van PPS worden onderzocht;

• de voorbereiding van de renovatie van het Koninklijk Paleis en het Rijksmuseum in Amsterdam, de nieuwbouw voor Europol in Den Haag en de herhuisvesting van de AIVD in Zoetermeer;

• de realisatie van uitbreiding van de celcapaciteit in 2005 en latere jaren.

2.2.5. Modernisering regelgeving nadere uitwerking in artikel 1 en 3

VROM wil de eigen verantwoordelijkheid van burgers, bedrijven en andere overheden vergroten. Om dit te bereiken zal de regeldruk van de (rijks)overheid voor hen lager moeten worden. Minder regels, die overigens beter te handhaven zijn en voldoen aan de normen voor wetgevingskwaliteit. VROM heeft in december 2003 haar programma voor het stroomlijnen en vereenvoudigen van haar regelgeving aan de Tweede Kamer aangeboden. Het komt nu aan op de uitvoering van het prioriteitenprogramma voor de wetgevingsactiviteiten die uit de herijking en modernisering voortvloeien. Daarmee kan immers de regeldruk dan wel administratieve lastendruk voor burgers en bedrijven zichtbaar en voelbaar verlaagd worden. VROM zal de komende jaren de administratieve lasten die voortvloeien uit VROM-regelgeving met 31,4% reduceren.

Belangrijkste prestaties in 2005

De volgende wetsvoorstellen zullen in 2005 aan de Tweede Kamer worden aangeboden:

• Een aantal wijzigingen van de milieuregelgeving (vereenvoudiging planvoorschriften en stroomlijning regelgevingprocedures);

• De nieuwe Wro brengt een sterke verbetering teweeg in snelheid en effectiviteit van besluitvormingsprocedures, en is beter leesbaar en samenhangend. In 2005 worden – naast de parlementaire behandeling van de wet – nog andere wettelijke maatregelen in procedure gebracht die betrekking hebben op de invoering van deze wet (zoals invoeringswet, uitvoeringsbesluit);

• De bouwgerelateerde wet- en regelgeving wordt waar mogelijk en verantwoord gestroomlijnd en vereenvoudigd:

– 2^e wijzigingspakket betreft vooral verbeteringen in handhaafbaarheid van bouwregelgeving (o.a. vereenvoudiging aanschrijfinstrumentarium) en zal in 2005 in werking treden;

– 3^e wijzigingspakket betreft een vereenvoudiging en stroomlijning van indieningprocedures en uniformering van gebruiksvoorschriften en zal in 2005 in procedure worden gebracht.

• In het verlengde daarvan wordt een stelsel ontwikkeld waarin voor een ruimtelijk project nog maar één vergunningsprocedure geldt («VROM-vergunning»). In dit stelsel zullen naar verwachting alle belangrijke vergunningen op het terrein van VROM worden meegenomen. Het Kabinet geeft hoge prioriteit aan dit wetsvoorstel en streeft ernaar nog deze kabinetsperiode een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer in te dienen. In artikel 1 (Wm en Wro) respectievelijk artikel 3 (Woningwet) wordt uitgebreider stilgestaan bij deze dereguleringsvoornemens.

VROM reduceert de administratieve lasten voor het bedrijfsleven in 2005 met ongeveer € 34 mln op een totaal van ca. € 1,5 mld op basis van de in de brief over Herijking en modernisering van de VROM-regelgeving geformuleerde uitgangspunten (Kamerstukken II, 2003–2004, 29 383, nr. 11). Daarbij moet worden aangetekend dat door nieuwe of gewijzigde wetten in 2005 de netto reductie uitkomt op € 23,2 mln. VROM bereidt ondertussen maatregelen voor die pas in 2006 of later tot vermindering van administratieve lasten leiden. Voorbeelden hiervan zijn het VROM-vergunningstelsel, aanpassing 8.40 AMvB's en ICT. De herijking en modernisering van corporatieregelgeving moet leiden tot een herziening van zowel Woningwet als het Besluit beheer sociale-huursector. Deze gewijzigde wetgeving zal naar verwachting niet eerder in werking kunnen treden dan in 2007. De vermindering van de administratieve lasten voor dit onderdeel (ca. € 5 mln) zal dan ook eerst vanaf 2007 merkbaar zijn. In artikel 1 is een volledig overzicht van maatregelen ter beperking van de administratieve lasten met gedetailleerde toelichting opgenomen.

2.2.6. Betere naleving nadere uitwerking in artikel 13

De VROM-regelgeving zal beter nageleefd moeten worden. Daarvoor zijn burgers, bedrijven, instellingen en andere overheden eerst zelf verantwoordelijk. De VROM-inspectie richt zich allereerst op een strikte handhaving van VROM-regelgeving door een adequaat 1^e en 2^e lijnstoezicht en een heldere verdeling van verantwoordelijkheden met andere toezichthouders. De VROM-inspectie focust haar inzet vervolgens – conform de VROM-nalevingstrategie – op die inspecties van andere overheden en bedrijven die het hoogste nalevingrendement kunnen opleveren. Onderzoeken worden geprioriteerd op basis van een inschatting van de grootste risico's en het grootste naleeftekort van de VROM-regels. Ook wordt ingezet op belangrijke gevoelens van onveiligheid van burgers. Verder wordt gekeken naar andere mogelijkheden van handhaving en toezicht die de naleving van VROM-regels kunnen vergroten en beter passen bij de moderne overheid en de huidige maatschappelijke ontwikkelingen (zoals meer gebruik van het instrument «benchmarking»). In de nalevingstrategie komt de ontwikkeling van betere methodieken en andere instrumenten om naleving te bevorderen expliciet aan de orde. Om de belasting voor burgers, bedrijven en andere instellingen te verlichten, werkt VROM mee aan de uitvoering van het Programma Andere Overheid (PAO), onder meer via het project «samenwerking inspecties».

Belangrijkste prestaties in 2005

• Een rapportage over de eerste vervolgmeting «kwaliteit van eerstelijns milieuhandhaving» ten opzichte van de nulmeting uit 2003 zal aan de Tweede Kamer zijn aangeboden.

• Door middel van gerichte onderzoeken en via een gecoördineerde aanpak, geeft de VROM-Inspectie – in lijn met vorig jaar – prioriteit aan de volgende thema's.

Veiligheid: externe veiligheid inrichtingen (gevaarlijke stoffen, explosies), defensie-inrichtingen, vuurwerk, inrichtingen in het kader van het Besluit Risico Zware Ongevallen (BRZO), VROM-inspectietaken bij de Wet explosieven voor civiel gebruik, bouwtechnische eisen en brandveiligheid bestaande/nieuwbouw en ruimte voor de rivier.

Gezondheidsrisico's: straling (w.o. radioactief schroot en transporten), asbest, drinkwater, legionella, gemodificeerde organismen, bestrijdingsmiddelen en luchtverontreiniging.

Duurzaamheid: klimaat (ozonlaagaantastende stoffen, zwavelgehalte in brandstoffen), afval (internationale afvaltransporten (EVOA)) en bodembescherming.

• In het kader van het Programma Andere Overheid (PAO) wordt verkend hoe bedrijven door een gecoördineerde aanpak van de rijksinspecties minder vaak bezocht hoeven te worden zonder dat dit ten koste gaat van de effectiviteit van de handhaving. Begin 2006 moeten de acties die in het kader van de kwaliteitsagenda en het PAO zijn ingezet, hebben geleid tot betere samenwerking en afstemming tussen de rijksinspecties, tot een kwaliteitsslag in het werken en tot minder toezichtlast voor bedrijven.

2.3. Belangrijkste beleidsmatige mutaties

* Inclusief amendement Hofstra, Mastwijk (Krst. II, 2003–2004, 29 200 XI, nr. 67).

* Inclusief amendement Samson, cs (Krst. II, 2003–2004, 29 200 XI, nr. 64).

Toelichting mutaties 1^e suppletore begroting:

ad 1.

De neerwaartse bijstelling van het huursubsidiebudget (€ 18,5 mln in 2005) vloeit voort uit de nieuwe raming op basis van de meest actuele gegevens. Dit is onder andere het gevolg van een neerwaartse bijstelling van de verwachte huurprijsontwikkeling en de daarmee samenhangende ontwikkeling van de huurgrenzen over deze jaren en een neerwaartse bijstelling van de gemiddelde huursubsidiebijdrage en het gemiddeld aantal maanden waarover men huursubsidie ontvangt.

ad 2.

Het bekend maken van de beëindiging van de Energiepremieregeling (EPR) 2003 in het najaar van 2003 heeft nog in de laatste maanden van 2003 geleid tot een massaal beroep op de regeling. De doelstellingen van de EPR worden dientengevolge veel eerder gerealiseerd dan aanvankelijk gedacht. In 2004 leidt dat op basis van huidige inzichten nog tot een uitgavenpost van ongeveer € 150 mln. Compensatie daarvoor is gevonden door inzet van het budget dat in 2004 reeds beschikbaar was voor de EPR, door een herschikking van milieu- en ruimtelijke ordeningbudgetten, door inzet van de EPR-budgetten uit de jaren 2005–2008 (samen € 74 mln) en uit vrijval van middelen in 2009.

ad 3.

Binnen de budgetten beschikbaar voor het operationele doel herstructurering en nieuwbouw op artikel 4 worden enkele herschikkingen doorgevoerd. Voor een transparanter budgetbeheer wordt het budget BLS afgezonderd van het budget Investeringen Stedelijke Vernieuwing. Daartegenover staat dat het budget Innovatieprojecten Stedelijke Vernieuwing in zijn geheel (inclusief het deel voor sociale vernieuwing waarvan de uitgaven verantwoord werden op artikel 5) geïncorporeerd wordt in het budget ISV. Tenslotte wordt een aanzienlijk deel van de taakstelling voor doelmatig aanbesteden in de bouw ten laste gebracht van de budgetten BLS en ISV.

ad 4.

Er wordt € 11 mln aan de begroting 2004 toegevoegd voor investeringen in de kennisinfrastructuur. Zo wordt wetenschappelijk onderzoek, planontwikkelingen en kennisuitwisseling door en tussen kennisinstellingen, bedrijven en overheden op het gebied van vernieuwend ruimtegebruik, klimaat en geo-informatie gestimuleerd.

ad 6.

Het betreft investeringen die noodzakelijk zijn om de efficiency- en volumetaakstellingen te kunnen realiseren. De investeringskosten beslaan onder andere kosten die voortvloeien uit een herziening van bedrijfsvoeringprocessen, kosten die samenhangen met Human Resource Management, ICT- en verhuiskosten. In een later stadium zullen hier besparingen uit voortvloeien.

Toelichting nieuwe mutaties:

ad 7, 8 en 9.

De gehanteerde CEP-raming gaat uit van een lagere inflatie en dit betekent per saldo een besparing op de huursubsidieraming. De eenmalige verlaging van de raming in 2006 met € 20 mln betreft een correctie van de in de eerste suppletore begroting 2004 verwerkte meerjarige effecten van het aanpassen van de normhuren voor bovenminimale inkomens. De mutatie houdt verband met de dekking van de extra huursubsidie-uitgaven als gevolg van de voor de huursubsidieontvanger gunstige invulling van de zogeheten «kan»-bepaling voor het subsidietijdvak 2004–2005. Aangezien in de huursubsidieraming de verwachte huurprijsontwikkeling voor het tijdvak 2004–2005 naar beneden is bijgesteld, worden de huursubsidiegrenzen voor dit tijdvak aangepast met 2,8% in plaats van (de in de begroting 2004 geraamde) 3,1%. Deze aanpassing leidt tot een geringe verlaging van de raming van de huursubsidie-uitgaven.

ad 10.

Bij de invoering van de AWIR per 1 januari 2006 zijn verschillende budgettaire effecten te verwachten op de huursubsidie-uitgaven. Deze effecten ontstaan doordat het beleid op een aantal onderdelen wordt gewijzigd en omdat er wordt overgeschakeld naar een ander inkomensbegrip. De gepresenteerde reeks betreft het saldo-effect.

ad 11.

Voor de monumenten in rijksbezit, die vrijwel zonder uitzondering objecten zijn van buitengewoon (inter)nationaal cultuurhistorisch belang, zijn structureel aanvullende middelen nodig om deze objecten te kunnen behouden. Gestructureerd onderhoud en het functioneel geschikt houden voor een gebruiker, vormen de beste garantie voor een goede instandhouding van deze monumenten. Uitgangspunt voor beide activiteiten is dat de cultuurhistorische waarde niet mag worden aangetast.

ad 12.

Vanwege de uitbreiding van met name de beveiligingsmaatregelen van de Tweede Kamer is de capaciteit van de huidige Centrale Meldkamer niet meer toereikend. Voor de Raad van State is reeds een nieuwbouw en renovatieproject opgestart omdat de huidige huisvesting teveel verspreid is over meerdere locaties én om de personeelsgroei voor de komende jaren op te kunnen vangen. Het omvangrijke project is opgedeeld in twee fasen. Fase 1 is in uitvoering, voor fase 2, de beveiliging, die vooralsnog gepland is voor 2008 en verder, worden nu de voorbereidende werkzaamheden gestart. Op basis van het inmiddels gereed gekomen masterplan voor de renovatie van het Koninklijk Paleis op de Dam wordt in dit monument de asbest verwijderd, worden de sterk verouderde installaties vervangen en wordt het gebouw weer geschikt gemaakt voor haar taak, namelijk het bieden van huisvesting voor officiële aangelegenheden, zoals bijvoorbeeld staatsbezoeken, recepties, prijsuitreikingen en dergelijke.

ad 13.

Met ingang van 1 januari 2006 zal de uitvoering van de huursubsidie worden overgenomen door de dienst Toeslagen van de Belastingdienst. Hierdoor vallen de VROM-uitgaven aan de uitvoering van de huursubsidie met ingang van 2006 structureel vrij. Deze reeks is terug te vinden in beleidsartikel 2.

De overige mutaties zijn terug te vinden en toegelicht in de verdiepingsbijlage.

2.2. De beleidsartikelen

Artikel 01. Strategische beleidsontwikkeling en monitoring

1.1. Algemene beleidsdoelstelling

VROM heeft de ambitie om in brede allianties een toekomstvaste leefomgeving te realiseren. Om deze missie te realiseren, ontwikkelt VROM visies, stelt het wettelijke kaders die toegankelijk, goed uitvoerbaar en goed na te leven zijn en versterkt het de kennisontwikkeling rond en monitoring van ontwikkelingen in de leefomgevingkwaliteit.

1.2. Operationele doelstellingen

1.2.1. Strategische beleidsontwikkeling en instrumentarium

De visie van de bewindslieden voor de komende jaren is beknopt en in grote lijnen geschetst in het beleidsprogramma 2004–2007 en in de beleidsagenda van deze begroting. De beleidsontwikkeling staat echter niet stil. VROM heeft de ambitie om op de terreinen van het wonen, de ruimte en het milieu voortdurend zijn omgeving te scannen op nieuwe ontwikkelingen, trends en signalen vanuit de samenleving die vragen om interventies of beleidswijzigingen en hier het juiste instrumentarium voor te ontwikkelen.

1.2.1.1. Strategische beleidsontwikkeling

Strategische beleidsontwikkeling «wonen»

VROM ontwikkelt een visie op het functioneren van de woningmarkt, mede in het licht van de huidige stagnatie op de woningmarkt en de betekenis van conjuncturele schommelingen voor de langere termijn. Het thema marktwerking en de rol van VROM op de woningmarkt zijn daarbij de belangrijkste aandachtsgebieden. Mogelijk zijn er nieuwe aangrijpingspunten voor beïnvloeding van de woningmarkt door het Rijk en kunnen deze vertaald worden in een effectiever beleidsinstrumentarium.

Er wordt tevens gestreefd naar meer samenhang in de kaderstelling voor en toezicht op de sociale huursector. Daarmee wordt beoogd het maatschappelijk gebonden vermogen van woningcorporaties te behouden onder gelijktijdige vermindering van procedurele en overige voorschriften. Ook dient het toezicht op woningcorporaties efficiënter te verlopen.

Prestaties

• In 2005 zal de in 2004 ingezette serie beleidsverkenningen rond de woningmarkt onder het motto «Wonen in Beweging» worden afgerond.

• In 2005 wordt tevens een samenhangende visie op kaderstelling en toezicht op de sociale huursector ontwikkeld. In dat licht wordt onderzocht of het mogelijk is dat het toezicht in één hand komt. Tevens kan een herdefiniëring voor het werkdomein van woningcorporaties aan de orde zijn. Wat betreft dit laatste element kan het onder andere gaan om wijzigingen voortvloeiend uit de modernisering van het huurbeleid. Doel is om voor het zomerreces van 2005 te komen tot afronding van de politieke besluitvorming over de concrete voornemens. Vervolgens zullen de voornemens in de tweede helft van 2005 in procedure worden gebracht.

Strategische beleidsontwikkeling «ruimte»

Uitvoeringsagenda Nota Ruimte

De uitvoeringsagenda Nota Ruimte zal worden uitgevoerd. Het doel van de uitvoeringsagenda is om meer synergie, betere interdepartementale taakverdeling en coördinatie in het ruimtelijke beleid te realiseren1. Immers, met één Nota Ruimte staat het Kabinet ook eenheid en eenduidigheid in de uitvoering voor ogen. De uitvoeringsagenda is een nieuw instrument dat het Kabinet in staat stelt de samenhang in uiteenlopende departementale uitvoeringstrajecten– voor nu en op termijn – te waarborgen. Door een integrale en afgestemde afweging vanuit ruimtelijke en sectorale optiek wordt de rijksinzet bij ruimtelijke ontwikkelingen efficiënter en effectiever. De uitvoeringsagenda is een aanvulling op de meerjarenprogramma's van departementen V&W, LNV, EZ en VROM.

Het Kabinet pakt zijn aandeel in de uitvoering van het ruimtelijk beleid daadkrachtig en ontwikkelingsgericht op en streeft er naar anderen in staat stellen hetzelfde te kunnen doen. In de uitvoering(sagenda) spelen het motto «centraal wat moet, decentraal wat kan» en verruiming van de beleidsruimte van decentrale overheden een centrale rol. Het laatste gebeurt door verdergaande decentralisatie van verantwoordelijkheden (ook voor de realisatie van rijksdoelen), door sturing op hoofdlijnen en door ontwikkeling van instrumenten die decentrale overheden beter in staat stellen om zelfstandig inrichtingsopgaven en «projecten te realiseren (bijvoorbeeld grondbeleid of PPS-constructies).

De uitvoeringsagenda Nota Ruimte biedt op hoofdlijnen een overzicht van de uitvoering van het ruimtelijk beleid met de bijbehorende rijksinvesteringsbudgetten tot 2015. Naast de reguliere budgetten is een financiële reservering van FES-middelen voor specifieke inrichtingsuitgaven die voorvloeien uit de Nota Ruimte gewenst voor de periode 2011–2014. In het najaar van 2004 worden een aantal claims afgewogen, die voortvloeien uit de Nota Ruimte (stedelijke vernieuwing, veenweideproblematiek, integrale gebiedsopgaven) mede in relatie tot de afwegingen voor het budget voor de Nota Mobiliteit.

Het Kabinet richt zich met name op de in de Nota Ruimte benoemde nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur. De uitvoering van opgaven in de nationale RHS zal gebeuren door afstemming tussen departementen en door afstemming tussen het rijk en medeoverheden en marktpartijen. Op deze manier vinden ruimtelijk relevante investeringen tijdig en goed gefaseerd plaats en kan synergie worden vergroot. Naast opgaven waarvan VROM rijkstrekker is (bijvoorbeeld Waddenzee) heeft VROM ook een regie/coördinatierol in het ruimtelijk domein. Deze rol wordt actief ingevuld: VROM overlegt periodiek met andere bewindspersonen en/of regionale besturen, maakt indien noodzakelijk en mogelijk werkafspraken en rapporteert aan de Tweede Kamer. De eerste integrale rapportage wordt twee jaar na aanvaarding door de Tweede Kamer van de Nota Ruimte en de daarbij opgenomen uitvoeringsagenda opgesteld.

Het Kabinet hanteert een «rijksprojectenenvelop» voor gebieden binnen de nationale RHS, waar sprake is van een complexe stapeling van strategische opgaven en heeft daartoe een verantwoordelijke programmaminister aangewezen. Het gaat om de Noordvleugel (V&W), de Zuidvleugel (VROM), het Groene Hart (LNV) en Brabantstad/Zuidoost Brabant (EZ). De bewindspersonen zijn elk verantwoordelijk voor de uitvoering van hun programma en worden het aanspreekpunt voor de betreffende regio. De Minister van VROM coördineert het ruimtelijk beleid en is verantwoordelijk voor de instrumenten die daarbij worden ingezet, waaronder deze nieuwe werkwijze.

Buiten de Nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur stelt het rijk zich terughoudend op en faciliteert met name de totstandkoming van de ondergrens die bij alle ruimtelijke afwegingen geldt: de «basiskwaliteit». Provincies en (samenwerkende) gemeenten zijn verantwoordelijk om de basiskwaliteit integraal en concreet invulling te geven. VROM informeert de Tweede Kamer over de uitvoering van het ruimtelijk beleid door medeoverheden. De hiervoor benodigde monitoring en evaluatie mechanismen worden op korte termijn gestart. Afspraken met medeoverheden over de te monitoren ontwikkelingen/de toegepaste indicatoren worden gemaakt kort na het vaststellen van de Nota Ruimte door het parlement (PKB deel 4).

Prestaties

• De uitvoeringsagenda is in 2005 interdepartementaal nader uitgewerkt en afgestemd, (mede) in het kader van de 2-jaarlijkse actualisatie van de uitvoeringsagenda.

• De in de uitvoeringsagenda genoemde agendapunten voor 2005, waarvan VROM de trekker is (zoals de projectenenvelop Zuidvleugel, beleid ten aanzien van de Waddenzee, nieuwe Wro en grondbeleid) zullen worden uitgevoerd. Dit gebeurt op een samenhangende en afgestemde wijze.

• Vanuit de regierol/coördinerende rol van VROM voor het ruimtelijk beleid houdt VROM de vinger aan de pols op de voortgang van de uitvoering van het beleid door andere departementen en medeoverheden. Uitvoeren van monitoring en evaluatie activiteiten (waaronder het maken van afspraken met medeoverheden over de monitoring zodra de Nota Ruimte PKB deel 4 is afgerond). Daarnaast vindt er visitatie plaats en worden de activiteiten aan benchmarking onderworpen.

• Het rijk voert selectief overleg met provincies en samenwerkende gemeenten over de uitvoering van het beleid (vooral gericht op de ruimtelijke hoofdstructuur), met name met betrekking tot de gecoördineerde inzet van rijksinstrumenten en de vroegtijdige afstemming van rijksinvesteringen op afspraken van provincies en samenwerkende gemeenten binnen de nationale stedelijke netwerken. Als het noodzakelijk en mogelijk is kan het rijk met decentrale overheden een aantal aanvullende (werk)afspraken maken die specifiek gericht zijn op een samenhangende realisatie van plannen. Deze afspraken treden niet in de plaats van formele investeringsafspraken1. De werkafspraken dienen om in de realisatie van projecten tot afstemming te komen over (plan)studies, besluitvormingstrajecten en faseringen. Eind 2005 zal duidelijk zijn of aanvullende afspraken met elk van de nationale stedelijke netwerken noodzakelijk en mogelijk is. Tevens zullen er in 2005 raamwerkafspraken met het IPO worden gesloten over de uitvoering van het (ruimtelijk) beleid.

• In samenwerking met de andere programmaministers vindt een evaluatie van het instrument projecten envelop plaats. Daarna vindt er in samenhang met de takenanalyse in het kader van het Programma Andere Overheid (PAO) samen met de Minister van BVK een tussenevaluatie naar de werkwijze met betrekking tot projectenenveloppen.

• Er komt een financiële reservering van de FES-middelen (2011–2014) voor specifieke inrichtingsopgaven die voortvloeien uit de Nota Ruimte. Ook wordt de keuze voor de inzet van de FES-middelen waarover in 2006 zal worden besloten, voorbereid.

Hiermee realiseert VROM – in samenwerking met de andere departementen en medeoverheden – het hoofddoel1 en  de vier beleidsdoelen2 van de Nota Ruimte.

Ontwikkelingsplanologie

Het rijk wil goede voorwaarden scheppen voor een op ontwikkeling gericht ruimtelijk beleid. Burgers, private partijen, maatschappelijke organisaties en de andere overheden nemen iedere dag prima initiatieven voor het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit. Het accent in het rijksbeleid zal meer liggen op wat kan en minder op wat moet. Daardoor zal het ruimtelijke beleid beter voldoen aan maatschappelijke wensen en sneller tot uitvoering kunnen komen. De Nota Ruimte en de nieuwe WRO bieden veel ruimte voor decentrale afwegingen. Hiermee zijn door het rijk belangrijke voorwaarden gecreëerd voor een gebiedsgerichte aanpak, de basis voor ontwikkelingsplanologie. Een aantal subdoelen draagt bij aan het creëren van goede voorwaarden voor ontwikkelingsplanologie:

• Betere voorwaarden voor ontwikkelingsplanologie en minder belemmeringen, zowel institutioneel (bijvoorbeeld herijking regelgeving, implementatie nieuwe WRO, regionaal kostenverhaal en verevening) als in de bestuurspraktijk (bijvoorbeeld voor het toepassen van PPS in gebiedsgerichte projecten, en meer ruimte bínnen wet- en regelgeving voor maatwerk);

• Grotere kennis en kunde bij partijen, bijvoorbeeld bij provincies, waterschappen en gemeenten in het landelijk gebied, met name rond de gebiedsgerichte aanpak op het regionale schaalniveau.

De eindverantwoordelijkheid voor het realiseren van ontwikkelingsplanologie bij concrete plannen en projecten ligt bij de decentrale overheden. De Minister van VROM zorgt ervoor dat de voorwaarden voor het toepassen van ontwikkelingsplanologie aanwezig zijn.

Prestaties in 2005

VROM gaat samen met de meest betrokken departementen en de medeoverheden de volgende prestaties leveren ten einde goede voorwaarden te scheppen voor ontwikkelingsplanologie:

• Voorstellen voor een betere invulling van de rol van het rijk bij PPS in gebiedsgerichte projecten worden medio 2005 door de Minister van Financiën aan de Tweede Kamer aangeboden;

• Verschillende activiteiten worden ontplooid voor de opbouw van kennis en kunde van andere overheden, marktpartijen en maatschappelijke organisaties gericht op een adequate toepassing van ontwikkelingsplanologie;

• Veertien voorbeeldprojecten zullen in 2005 uitvoeringsgereed zijn:

Strategische beleidsontwikkeling «milieu»

Duurzame ontwikkeling

Duurzame ontwikkeling moet vanzelfsprekend uitgangspunt zijn bij al het handelen in de maatschappij. De achterliggende sturingsfilosofie is, dat hiervoor fundamentele systeemveranderingen (transities) nodig zijn. Transities beogen systeemveranderingen op gang te brengen die de ecologische, sociaal-culturele en economische factoren zodanig laten wegen, dat ze bijdragen aan duurzame ontwikkeling. Transities schetsen derhalve de wegen naar duurzaamheid. De transitiedepartementen (EZ voor duurzame energiehuishouding, LNV voor duurzame landbouw, V&W voor duurzame mobiliteit, BZ/OS voor behoud van biodiversiteit) nemen hun eigen verantwoordelijkheid en werken samen aan de transities met andere maatschappelijke actoren, zowel nationaal als internationaal. Het Milieu- en Natuurplanbureau (MNP) ontwikkelt procesindicatoren om de voortgang van transities te meten. Vanaf 2006 komen deze procesindicatoren voor de transities als prestatie terug op de begroting van de departementen. Op grond van deze indicatoren evalueert MNP in 2006 de voortgang van de transities.

De duurzaamheidverkenning levert een bijdrage door het begrip duurzame ontwikkeling te operationaliseren. In deze verkenning gebeurt dat voor de thema's voedselvoorziening, energievoorziening en mobiliteit. Voor deze thema's zullen ook indicatoren worden benoemd, waarmee een set duurzaamheidsindicatoren beschikbaar komt. Daarnaast zal de duurzaamheidsverkenning ingaan op het duurzaamheidsvraagstuk als keuzeprobleem, omdat hierover sterk uiteenlopende visies bestaan. De duurzaamheidsverkenning is daarmee een belangrijk hulpmiddel voor het proces van maatschappelijke doelbepaling. De indicatoren zullen gebruikt worden om inzicht te krijgen in en sturend te zijn voor ontwikkelingen op de desbetreffende beleidsterreinen en aldus in de begroting van de verantwoordelijke departementen een plek krijgen. Een reactie op de duurzaamheidsverkenning zal tot stand komen in overleg met maatschappelijke actoren.

Prestaties in 2005

De volgende stukken worden aan de Tweede Kamer aangeboden:

• voortgangsrapportage uitvoering Actieprogramma Duurzame Daadkracht;

• voortgangsrapportage transities;

• reactie op de duurzaamheidverkenning met aangrijpingspunten voor nationaal en internationaal beleid.

Internationale samenwerking op het gebied van milieu

De meest hardnekkige milieuproblemen kunnen alleen via een internationale aanpak, in combinatie met nationale programma's op effectieve wijze bestreden worden. Met name de Europese schaal is bepalend. Voorbeelden zijn klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit en schadelijke stoffen. Naast het overeenkomen van EU-richtlijnen en afsluiten van milieuverdragen vergt dit ook de integratie van milieuoverwegingen in de besluitvorming op andere beleidsterreinen, zoals het energiebeleid en het handelsbeleid. De invloed van Nederland op de internationale besluitvorming is beperkt, maar de Regering stelt groot belang in het onderhoud van het internationale stelsel dat moet voorzien in publieke goederen. Daarbij geldt in het bijzonder dat de belangen van ontwikkelingslanden worden meegenomen vanuit het beginsel «gelijke maar gedifferentieerde verantwoordelijkheden».

Nederland richt zich voorts op blijvende erkenning binnen de World Trade Organisation (WTO) van de noodzaak van en het recht op het treffen van handelsmaatregelen binnen multilaterale milieuverdragen als onderdeel van een pakket aan maatregelen en een permanente waarnemerstatus voor secretariaten van multilaterale milieuverdragen bij relevante WTO-raden en -comités.

Mondiaal

• De inspanningen van VROM blijven gericht op het bevorderen van synergie en de inzet van internationale geldstromen voor duurzame ontwikkeling. Het is het van cruciaal belang vaart te zetten achter de lopende WTO-onderhandelingsronde, met het oog op het bereiken van duurzame ontwikkeling.

• De EU-discussie over de Financiële Perspectieven dient bij te dragen aan het bereiken van de milieudoelen en het perspectief van duurzaamheid.

• Nederland zet zich in voor effectief en coherent internationaal milieubestuur. VROM zal hierin bijdragen.

Prestaties in 2005

• De ambities van VROM voor de prioritaire internationale milieudossiers zullen in een beleidsnota, gericht aan de Kamer, worden samengebracht. Afstemming zal plaatsvinden met de meest relevante departementen zoals BZ/OS, LNV en V&W.

• In 2005 wordt in VN-kader de voortgang met het realiseren van de MDG's behandeld. Het realiseren van de MDGs is een belangrijke doelstelling voor de regering, zoals uit een gezet in de memorie van toelichting bij de begroting van het ministerie van buitenlandse zaken. Via tal van kanalen waaronder verscheidene internationale organisaties (o.a EU, UNEP) wordt gewerkt aan het verbeteren van het leefmilieu met het oog op het realiseren van internationaal overeengekomen ontwikkelingsdoelen, aansluitend bij nationale ontwikkelingsdoelen van de betrokken (ontwikkelings)landen.

• In CSD 13 wordt invulling gegeven aan beleidsopties voor water, sanitatie en human settlements. De inzet is te komen tot duidelijke afspraken met VN-instellingen, versterking van synergie tussen deze instellingen en de Internationale Financiële Instellingen en te komen tot complementariteit tussen multilaterale en bilaterale publieke betrokkenheid alsmede tussen publieke en private initiatieven.

• Er zal een assessment plaatsvinden van internationale instellingen, waarbij onder meer de relevantie voor het Nederlandse beleid, dus ook voor milieu, zal worden bekeken. Deze activiteit wordt gecoördineerd door het ministerie van Buitenlandse Zaken.

• In 2005 worden naar verwachting een mondiale strategie tegen de verspreiding van gevaarlijke chemicaliën (SAICM) en UNEP-saneringsprogramma's voor kwik en lood afgerond.

• In 2005 vinden voorbereidingen plaats voor een succesvolle 4^e middelenaanvulling van de Global Environment Facility (GEF), gericht op optimalisering van de inzet van deze belangrijke geldstroom voor ondersteuning van de uitvoering van de mondiale milieuverdragen. De evaluatie die hieraan voorafgaat wordt door de GEF zelf geëntameerd en zal worden besproken in de begeleidingsgroep waarvan de ministeries van OS en VROM deel uitmaken.

Europa

Nederland en dus VROM zal zich inzetten voor verdere ontwikkeling van hetgeen tijdens het Nederlands voorzitterschap van de EU op de rails is gezet. Daarbij zijn de volgende prioritaire dossiers aan de orde:

• De herziening van de Europese duurzaamheidstrategie tijdens de Voorjaarsraad 2005 in samenhang met de mid-term review van het Lissabonproces;

• REACH (Europees stoffenbeleid);

• Duurzame mobiliteit;

• Europese inzet klimaatbeleid.

Prestaties

• De ambities voor de prioritaire Europese milieudossiers worden samengebracht in een beleidsnota gericht aan de Kamer.

• Input (milieu) voor de mid-term review Lissabonstrategie en Voorjaarsraad 2005

• Plan van aanpak voor de follow-up (milieu) Voorjaarsraad 2005

1.2.1.2. Wetgeving

Minder administratieve lasten

VROM wil de eigen verantwoordelijkheid van burgers, bedrijven en andere overheden vergroten. Om dit te bereiken zal de regeldruk van de (rijks)overheid voor hen lager moeten worden. Minder regels, die overigens beter te handhaven zijn. VROM heeft het afgelopen jaar een eerste slag gemaakt met het stroomlijnen en vereenvoudigen van haar regelgeving, door een grondige doorlichting van zijn wet- en regelgeving gericht op de vraag hoe tot minder en overzichtelijker regelgeving te komen die consistent is, minder procedures kent en meer ruimte laat voor eigen initiatieven van burgers, bedrijven, andere overheden en maatschappelijke instellingen. Meer aandacht wordt geschonken aan de gebruiksvriendelijkheid van regelgeving. Het komt nu aan op de uitvoering van het prioriteitenprogramma voor de wetgevingsactiviteiten die uit de herijking en modernisering voortvloeien. Daarmee kan immers de regeldruk c.q. administratieve lastendruk voor burgers en bedrijven zichtbaar en voelbaar verlaagd worden. VROM zal de komende jaren de administratieve lasten die voortvloeien uit VROM-regelgeving met 31,4% reduceren.

VROM reduceert de administratieve lasten voor het bedrijfsleven in 2005 met ongeveer € 34 mln op een totaal van ca. € 1,5 mld op basis van de in de brief over Herijking en modernisering van de VROM-regelgeving geformuleerde uitgangspunten (Kamerstukken II, 2003–2004, 29 383, nr. 11). Daarbij moet worden aangetekend dat door nieuwe of gewijzigde wetten in 2005 de netto reductie uitkomt op € 23,2 mln. De maatregelen die in 2005 tot een verlaging van de administratieve lasten leiden, zijn in onderstaande tabel (met toelichting) weergegeven. VROM bereidt ondertussen maatregelen voor die pas in 2006 of later tot vermindering van administratieve lasten leiden. Voorbeelden hiervan zijn het VROM-vergunningstelsel, aanpassing 8.40 AMvB's en ICT. De herijking en modernisering van corporatieregelgeving moet leiden tot een herziening van zowel Woningwet als het Besluit beheer sociale-huursector. De gewijzigde wetgeving zal naar verwachting niet eerder in werking kunnen treden dan in het jaar 2007. De vermindering van de administratieve lasten voor dit onderdeel (ca. € 5 mln) zal dan ook eerst vanaf 2007 merkbaar zijn. Tenslotte wordt in 2005 ook gewerkt aan verinnerlijking van de aandacht voor administratieve lasten binnen VROM.

Toelichting per maatregel:

1. Met het project clusteraanpak gevaarlijke stoffen wordt beoogd het over acht departementen en verschillende inspecties verdeelde beleid en handhaving rond gevaarlijke stoffen beter op elkaar af te stemmen (mede in het licht van PAO). Gemengd toezicht en ICT worden in deze clusteraanpak meegenomen. De eerste resultaten worden in 2005 verwacht;

2. Om bedrijven tegemoet te komen, worden voor vergunningaanvragen en voor meldingen van niet-vergunningplichtige bedrijven eenvoudige, ook elektronisch invulbare formulieren voorgeschreven waarbij alleen wordt gevraagd naar zaken die voor het bedrijf relevant zijn. Hierdoor zijn ondernemers minder tijd kwijt met het invullen van de formulieren. De Wet milieubeheer en de 8.40 AMvB's worden hiervoor aangepast. Vooruitlopend op deze wetswijziging worden de formulieren (op vrijwillige basis) ter beschikking gesteld;

3. Veel administratieve lasten van VROM hangen samen met het aanvragen van de Wm-vergunning. Door het aanpassen van het Inrichtingen- en vergunningenbesluit worden overbodige verplichtingen tot het verstrekken van gegevens bij de aanvraag voor de milieuvergunning geschrapt. Hiermee wordt een afname van € 1,6 mln gerealiseerd;

4. Op dit moment moeten circa 250 bedrijven een jaarverslag voor de overheid en een publieksverslag maken. Dit is geregeld in de Wet milieubeheer. Door artikel 12.2 te schrappen uit de Wet milieubeheer komt het publieksverslag te vervallen. Dit betekent een aanzienlijke vermindering van de administratieve lasten voor deze bedrijven van € 14,5 mln;

5. Om de procedures voor bodemsaneringen op grond van de Wet bodembescherming te vereenvoudigen, wordt het Besluit uniforme saneringssituaties ontworpen. In dit besluit worden voor aangegeven categorieën van verontreiniging dan wel saneringen algemene regels gesteld over onder meer de wijze van saneren. Wanneer de sanering volgens uniforme regels kan worden aangepakt, wordt het mogelijk bij dergelijke saneringen te volstaan met een melding en een saneringsverslag. Dit levert een reductie van de administratieve lasten op van € 2 mln.

Toelichting per maatregel:

In 2005 wordt de volgende toename van administratieve lasten voorzien:

1. Wijziging Wet bodembescherming: de extra kosten zijn vooral het gevolg van een uitgebreider nazorgplan en het stellen van financiële zekerheid. Deze eisen hangen samen met het veranderen van de saneringsdoelstelling, waardoor de totale kosten van sanering dalen. Tegenover het goedkoper worden van de saneringen staat een toename van de administratieve lasten. Per saldo dalen echter de lasten voor het bedrijfsleven;

2. Wijzigingen van hoofdstukken 8, 16, 18, 20 Wet milieubeheer inzake emissiehandel: als gevolg van afspraken die in het kader van Kyoto en de EU zijn gemaakt wordt een systeem van emissiehandel in Nederland geïmplementeerd. Als gevolg hiervan stijgen de AL voor het bedrijfsleven met € 10,3 mln per jaar;

3. Wijziging bouwbesluit 2003: de toename van de administratieve lasten die het gevolg zijn van de wijziging van het bouwbesluit, houden verband met het kennisnemen van deze wijzigingen. Er is daarom sprake van eenmalige verzwaring van de AL. Aangezien de wijziging van het bouwbesluit gepaard gaat met de nodige voorlichtingsactiviteiten zal de toename van de AL tot een minimum beperkt blijven;

4. Wijziging Besluit Beheer Sociale Sector: dit betreft een éénmalige verhoging van AL die wordt veroorzaakt door aanpassing van statuten en jaarverslaglegging door corporaties in verband met een te maken onderscheid tussen maatschappelijke en overige werkzaamheden. De wijziging van het BBSH sluit aan op een wijziging van de Wet op de vennootschapsbelasting m.b.t. corporaties;

5. Interimwet Stad en Milieubenadering: de informatieverplichtingen voortvloeiend uit het wetsvoorstel zijn gericht tot de gemeente. Bedrijven worden hierbij betrokken via overleggen. Dit wordt geraamd op circa 30 000 per jaar.

De toename in administratieve lasten onder punten 3 en 4 betreffen eenmalige administratieve lasten. Deze worden niet meegenomen bij de bepaling van de administratieve lasten die het gevolg zijn van VROM wet- en regelgeving (nulmeting). Zonder deze eenmalige administratieve lasten tellen de voorziene toenames in 2005 op tot € 10 780 000.

Herziening regelgeving woningcorporaties

Woningcorporaties vervullen een cruciale rol in het realiseren van de rijksdoelstellingen op het gebied van onder andere de stedelijke vernieuwing, een toegankelijke en duurzame woningvoorraad en blijvende betaalbaarheid van het wonen. VROM verwacht van de woningcorporaties dat zij de hen ter beschikking staande financiële middelen daarvoor inzetten. Daar waar individuele knelpunten in de financiering van de maatschappelijke prestaties optreden, rust er een verantwoordelijkheid op collega-corporaties en de sociale huursector als geheel. VROM beoogt een doelmatige bedrijfsvoering van woningcorporaties mogelijk te maken en het weglekken van het maatschappelijke vermogen te voorkomen.

Prestaties

In 2005 zullen twee separate wijzigingen in het Besluit beheer sociale-huursector (BBSH) in werking treden:

• De invoering van een splitsing in de in het BBSH genoemde werkzaamheden van woningcorporaties in «maatschappelijke» en «andere» werkzaamheden. De «maatschappelijke» werkzaamheden dienen de woningcorporaties zelf uit te voeren, de «andere» dienen ondergebracht te worden in BV's en NV's, welke vennootschapsplichtig zijn. Dit als gevolg van een amendement op de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 (Kamerstukken II, 2003–2004, 29 210, nr. 91). Verwachte inwerkingtreding per 1 januari 2005. Voorts wordt in het licht van de motie Van Gent c.s. (Tweede Kamer, 29 200 XI, nr. 105) bij deze wijziging van het BBSH de verplichting ingevoerd voor het aanbieden van een verhuiskostenvergoeding bij gedwongen verhuizing als gevolg van herstructurering;

• In de tweede wijziging wordt opgenomen de invoering van de verplichting tot het hanteren van een treasurystatuut en de bevoegdheid van de Raad van Commissarissen tot het (laten) opstellen van protocollen voor de Administratieve Organisatie en Interne Controle. Deze verplichtingen zijn (al in het licht van de modernisering en herijking van de VROM-regelgeving) wenselijk om weglek van maatschappelijk vermogen zoveel mogelijk te voorkómen en om een doelmatige bedrijfsvoering te bevorderen. Bij beide bepalingen is een belangrijke rol toegekend aan de rol van het interne toezichtorgaan. De herijking van de regelgeving voor woningcorporaties zal in 2005 in procedure worden gebracht;

• Mede in het licht van de motie Van der Ham c.s. (Kamerstukken II, 2002–2003, 28 600 XI, nr. 42) worden de effecten van het vervallen van de subjectieve vrijstelling van overdrachtsbelasting voor woningcorporaties nauwlettend gevolgd. Inmiddels heeft dit geleid tot een vrijstelling voor wijkontwikkelingsmaatschappijen en zal een vrijstelling worden geregeld voor een landelijke verkoop-toegelaten instelling.

Herziening Wet op de ruimtelijke ordening

De herziening van de Wet ruimtelijke ordening beoogt de besluitvaardigheid, doelmatigheid en helderheid bij overheidsbesluiten t.a.v. ruimtelijke ontwikkeling te verbeteren. De nieuwe Wro bevat effectieve besluitmogelijkheden, snelle en eenvoudige procedures en is leesbaar, toegankelijk en samenhangend. Er wordt naar gestreefd de nieuwe Wro per 1 januari 2006 in werking te laten treden.

Prestaties

Voordat de wet in de praktijk in werking treedt, zullen echter nog de nodige voorbereidingen getroffen moeten worden, zowel op het gebied van regelgeving als op de begeleiding van partijen bij de implementatie van de nieuwe regelgeving. Daarvoor worden in 2005 de volgende prestaties geleverd:

• de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel Wro wordt afgerond;

• medio 2005 zal een ontwerp Bro ter advisering aan de Raad van State worden voorgelegd;

• in het voorjaar zal een wetsvoorstel Invoeringswet ter advisering aan de Raad van state worden aangeboden;

• een aanvang wordt gemaakt met de invoeringsbegeleiding.

Introductie grondexploitatieregelgeving

VROM wil met het grondbeleid de decentrale overheden faciliteren in hun bevoegdheden en verantwoordelijkheden ten aanzien van de verbetering van de ruimtelijke kwaliteit in het algemeen en de woningbouwproductie in het bijzonder. De juiste gronden moeten volgens planning beschikbaar komen voor de realisatie van de ruimtelijke ontwikkelingsdoelstellingen, waaronder tijdige beschikbaarheid van voldoende woningbouwlocaties. Daarnaast draagt het grondbeleid bij aan het bereiken van de gewenste ruimtelijke kwaliteit, een goede marktwerking en zeggenschap voor de burger. Een derde aspect is de rechtvaardige verdeling van kosten en opbrengsten van locatieontwikkeling.

In de Nota Ruimte is aangekondigd dat de rijksoverheid zal bezien of en zo ja op welke wijze een grondbedrijffunctie bij het rijk een bijdrage zou kunnen leveren aan de uitvoering van gebiedsgerichte ruimtelijke ontwikkelingen en aan ontwikkelingsgericht ruimtelijk beleid. De verwachting bestaat dat door een optimale inzet van het rijksgrondbezit en een actiever beheer van de grondportefeuille door het rijk voordelen behaald kunnen worden qua doelmatigheid en effectiviteit in de realisatie van de gewenste ruimtelijke opgaven. Een verschuiving van subsidiëring naar investeren is hierbij het streven.

Prestaties

Om het grondbeleid te verbeteren zal VROM in 2005 de volgende prestaties leveren:

• een nieuwe wettelijke regeling voor grondexploitatie, op te nemen in de Wro, en het hieraan gerelateerde vergunningstelsel worden in 2005 aan de Tweede Kamer aangeboden. Voor het vergunningstelsel wordt aangehaakt bij de bouwvergunning. Daarmee wordt meer duidelijkheid gecreëerd over de door de gemeente te stellen locatie-eisen en de kosten die verhaald behoren te worden op particuliere eigenaren. Verder kunnen «freeriders» zich dan grotendeels niet meer onttrekken aan overheidssturing. Concrete maatregelen worden, naar aanleiding van een kabinetsstandpunt dat voor het einde van 2004 aan de Tweede Kamer wordt gezonden, ontwikkeld om tegemoet te komen aan wensen van provincies, gemeenten en andere decentrale partijen over regionaal kostenverhaal en -verevening;

• de Wet voorkeursrecht gemeenten wordt integraal herzien in het licht van de herijking en modernisering van VROM-regelgeving. Naast stroomlijning en vereenvoudiging van procedures is aanpassing aan de Algemene wet bestuursrecht, de Wet dualisering gemeentebestuur en de Wet ruimtelijke ordening noodzakelijk. Tevens krijgen bij de invoering van de Wro in 2006 rijk en provincie een voorkeursrecht voor zover het rijksrespectievelijk provinciale projecten betreft;

• de mogelijkheden voor een rijksgrondbedrijffunctie zullen pas tegen het einde van 2004 zijn verkend en zullen in 2005 leiden tot besluitvorming over vervolgstappen. Bij deze verkenning zullen de voorstellen die de Raad voor Vastgoed Rijksoverheid ontwikkelt in het kader van het Programma Andere Overheid voor het optimaliseren van vastgoedtaken van de vastgoedbeherende diensten van de rijksoverheid deel van uitmaken. Bij dit proces zijn naast VROM ook de departementen van Financiën, LNV, EZ en Defensie betrokken;

• onder primaire verantwoordelijkheid van de Minister van Justitie wordt een wetsvoorstel tot vereenvoudiging van de onteigeningswet voorbereid.

Modernisering milieuwetgeving

De milieuwetgeving wordt gemoderniseerd, zodanig dat de regelgeving overzichtelijker wordt en geen onnodige details bevat.

Prestaties

De volgende wetsvoorstellen worden in 2005 aan de Tweede Kamer aangeboden:

• Vereenvoudiging planvoorschriften in de Wet Milieubeheer;

• Stroomlijning regelgevingprocedures;

• Modernisering Wet geluidhinder (zie ook art. 7);

• De invoering van wet- en regelgeving ter implementatie van de EU-richtlijn milieu-aansprakelijkheid en de EU-richtlijn Verdrag van Aarhus wordt in 2005 intensief begeleid.

1.2.2. Monitoring en kennisontwikkeling

Om te weten of er voortgang in de doelrealisatie van VROM zit en daarover verantwoording te kunnen afleggen, is kennis over de feitelijke ontwikkelingen in de samenleving nodig, die tevens weer input vormt voor de aanpassing van beleidsdoelstellingen. Daarvoor vindt monitoring en onderzoek plaats.

VROM oriënteert zich in 2004 en 2005 in het kader van het Programma Andere Overheid nadrukkelijk op de fundamentele vraagstelling hoe de kennisfunctie inhoudelijk en procesmatig te versterken binnen VROM én in de wisselwerking tussen VROM en de aan VROM gelieerde kennisinfrastructuur waarmee VROM zich heeft omgeven (planbureaus, adviesraden, kennisinstituten). Daarbij wordt tevens het gebruik van kennis als interventie-instrument naar andere partijen en medeoverheden verkend.

Kennisontwikkeling wonen

Door integratie van het Woningbehoefte Onderzoek (WBO) en de Kwalitatieve Woning Registratie (KWR), beide 4-jaarlijkse onderzoeken, wordt beoogd meer efficiency in de uitvoering te realiseren, een hogere actualiteitswaarde van en meer flexibiliteit in de op te nemen thema's in het steekproefonderzoek. Het veldwerk van het geïntegreerde onderzoek zal volgens planning in 2005 worden gestart.

Monitoring ruimtelijk beleid

Er wordt een meerjarig evaluatieprogramma ontwikkeld gericht op de doelstellingen van het nationaal ruimtelijk beleid. Aan dit programma is een monitoringsysteem gekoppeld waarmee zicht wordt gehouden op de voortgang en doelbereiking en beleidsuitvoering door middel van effect-, prestatie- en procesindicatoren. De ambitie is om bij de uitvoering van dit programma de partners in de beleidsvoorbereiding en -uitvoering nauw te betrekken, in de vorm van evaluatie- en monitoringarrangementen.

Ruimtelijk Planbureau

VROM beoogt met het Ruimtelijk Planbureau (RPB) een onafhankelijke verkenning en monitoring van ruimtelijke ontwikkelingen. In 2007 zal een algemene evaluatie plaatsvinden. Hiervoor worden momenteel nog criteria voor opgesteld.

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu

VROM draagt bij aan de financiering van het onderdeel Milieu- en Natuurplanbureau (MNP) van het RIVM om de ontwikkeling van de kwaliteit van het milieu en de effectiviteit van het gevoerde beleid onafhankelijk te beoordelen. VROM laat het MNP een duurzaamheidverkenning uitvoeren.

Daarnaast geeft VROM de RIVM sector Milieu en Externe Veiligheid (MEV) tegen betaling onderzoekopdrachten voor de ontwikkeling, uitwerking, implementatie, evaluatie en handhaving van het milieubeleid en het beleid voor de externe veiligheid, onder andere bij opsporing, handhaving en toezicht en bij calamiteiten en voor het doen van voorstellen voor gezondheidskundige en ecologisch onderbouwde normen. Voorts voert RIVM/MEV in opdracht van VROM regelgeving uit, waaronder de beoordeling van nieuwe stoffen door het Stoffen Expertise Centrum, op grond van de Wet milieugevaarlijke stoffen.

1.2.3. Adviesorganen en kennisinstituten

VROM-raad

VROM beoogt met de VROM-raad sectoroverstijgende, niet verkokerde en onafhankelijke adviezen te verkrijgen over het VROM-beleid. VROM draagt bij aan het nieuwe werkprogramma van de Raad in 2005. Een nieuw samengestelde VROM-raad zal per 1 januari 2005 van start gaan.

Zowel in het kader van de reguliere doorlichting van alle adviesraden als in het licht van het Programma Andere Overheid zal de rol en positie van de VROM-raad in de context van de gehele kennisinfrastructuur nader worden bezien.

Raad voor Ruimtelijk, Milieu- en Natuuronderzoek (RMNO)

De RMNO is een sectorraad die de Regering adviseert over het te voeren onderzoeksbeleid op het gebied van ruimte, milieu en natuur. VROM beoogt met zijn bijdrage een visie te laten ontwikkelen op onderzoeksbeleid, kennis en kennisinfrastructuur in verband met ruimte-, milieu- en natuurvraagstukken op de (middel)lange termijn. VROM draagt bij aan het werkprogramma van de Raad. Ook de toekomstige positie en rol van het RMNO zal worden meegenomen in de doorlichting van de kennisinfrastructuur in het kader van het Programma Andere Overheid.

Raad voor de Wadden

De Raad voor de Wadden adviseert vanuit een grote gebiedsgebonden betrokkenheid over een breed scala van beleidsterreinen, die hun doorwerking hebben voor de Waddenzee. VROM beoogt met zijn bijdrage aan deze Raad onafhankelijk advies te verkrijgen over het Waddenzee beleid, met name op de relatie tussen economie en milieu. De toekomstige rol en positie van de Raad voor de Wadden zal worden meegenomen in de doorlichting van de kennisinfrastructuur in het kader van het Programma Andere Overheid.

Kenniscentrum Aanbesteden Bouw (KCAB)

Dit kenniscentrum is opgericht als instrument voor overheidsbrede versterking en professionalisering van de opdrachtgevende functie in de bouw. Ook medeoverheden kunnen er nadrukkelijk ook gebruik van maken. Kennis en ervaring worden gedeeld en gezamenlijk wordt onderzoek gedaan naar mogelijkheden om het opdrachtgeverschap te versterken en het keuzepakket van aanbestedings- en contractvormen te vergroten. Kleine aanbestedende diensten profiteren zo van de knowhow van grotere aanbestedende diensten.

Volgens plan zal het KCAB in de 2^e helft van 2004 operationeel zijn. De onderkende taakgebieden worden in 2005 uitgewerkt waarbij voorrang wordt gegeven aan:

• opbouw netwerk en vergroten bekendheid bij medeoverheden;

• operationaliseren van het elektronisch aanbesteden;

• opzetten van een systematiek waarmee ervaringen uit vorige projecten bruikbaar en beschikbaar kunnen worden gemaakt voor preselectie bij volgende aanbestedingen;

• vormen van teams die gerichte adviezen kunnen geven over specifieke aanbestedingen;

• Een integrale evaluatie van het KCAB zal plaatsvinden in 2007.

Regieraad voor de Bouw

De Regieraad voor de Bouw is in februari 2004 ingesteld door de ministers van EZ, VROM en V&W om in een tijdsbestek van vier jaar de noodzakelijke veranderingen in de bouw op gang te brengen en te houden. Die zijn nodig om het vertrouwen in de bouw te herstellen en om van de bouw een open, gezonde, concurrerende en innovatieve sector te maken. De Regieraad pakt goede praktijkvoorbeelden op en propageert die in de richting van een brede achterban. Eind 2004 zullen de eerste concrete resultaten gepresenteerd zijn en het definitieve plan voor het komend jaar openbaar worden gemaakt met tenminste de volgende elementen:

• stimuleren van regionale initiatieven;

• uitdragen van de resultaten van goede praktijkvoorbeelden van koplopers in de bouw;

• uitwerken van leerpunten van vergelijkbare transities in andere sectoren, m.n. de zware machinebouw;

• uitvoeren van enkele voorbeeldprojecten.

Evaluatie door de Regieraad vindt tweejaarlijks plaats, te beginnen in 2006.

Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting

De Stichting Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV) levert een belangrijke bijdrage aan de uitvoering van het innovatiebeleid van VROM. Doel van dit beleid is vernieuwende oplossingen tot stand te brengen op het gehele terrein van wonen en bouwen. Samen met de meest innovatieve partijen in het veld verkent de SEV de grenzen van het mogelijke en de haalbaarheid van het wenselijke. De partners bestaan uit woningbouwers, gemeenten, zorginstellingen maar ook uit betrokken burgers. De SEV werkt met een voortschrijdend meerjarenplan, dat jaarlijks wordt geactualiseerd. VROM geeft inhoudelijke sturing aan de activiteiten van de SEV door jaarlijks met deze organisatie afspraken te maken over de inhoud van het werkplan en de samenstelling van de begroting voor het komende jaar. VROM beoordeelt daarnaast achteraf de prestaties van de SEV in het voorafgaande jaar aan de hand van het door de SEV opgestelde prestatieverslag. De SEV ontvangt voor haar activiteiten jaarlijks ca. € 2,5 mln als basisbijdrage in het exploitatietekort. In 2005 wordt een beslissing genomen over continuering van de basisbijdrage per 1 januari 2006.

Nethur

Nethur is een onderzoekschool van de universiteiten van Amsterdam, Delft, Eindhoven, Groningen, Nijmegen en Utrecht. VROM beoogt met de samenwerking met Nethur de fundamentele en strategische kennis van de volkshuisvesting te verdiepen en te verbreden. Het beleid geeft de richting en de onderwerpen voor de studies. Door de samenwerking wordt bereikt dat het beleid tegen lage kosten de beschikking krijgt over studies die in bovengenoemd kader door de universiteiten worden verricht. De universiteiten kunnen door de samenwerking jaarlijks een onderzoeksprogramma uitvoeren op het snijvlak van onderzoek en beleid. De uitkomsten van de Nethur-projecten worden vooral ingezet voor strategische vraagstukken, maar ook waar mogelijk voor directe beleidsontwikkeling. VROM evalueert het Nethur-project. Naar aanleiding van de uitkomsten van de evaluatie wordt in 2005 een besluit over de wijze van voortzetting van het project genomen.

Internationale volkshuisvestingsinstellingen en -woonprojecten

• VROM participeert in en levert bijdragen aan internationale volkshuisvestingsinstellingen en -projecten om kennis uit te wisselen en uit te dragen. Daarnaast zijn activiteiten gericht op het naleven van internationale verplichtingen:

• In het kader van de internationale kennisuitwisseling zal VROM in 2005 bijdragen aan een in Praag te houden ministersconferentie over wonen met als thema «duurzame renovatie van hoogbouw in de woningbouw en herstructurering in de betreffende gebieden»;

• Met betrekking tot het uitdragen van kennis en ter bevordering van de goede (handels)betrekkingen met China is een Memorandum of Understanding (MoU) met het Ministry of Construction in China getekend en worden in 2005 de hierin gemaakte afspraken uitgevoerd;

• Gezamenlijk met het ministerie van Buitenlandse Zaken wordt steun verleend aan de Stichting Habitat Platform (SHP) voor de naleving van de mondiale Habitat Agenda;

• In het kader van het Memorandum of Understanding (MoU) met het Ministry of Housing in Zuid-Afrika wordt Nederlandse kennis, met name op het gebied van wetgeving, beheer en toezicht beschikbaar gesteld;

• Ook wordt steun verleend aan de werkzaamheden van de VN Comité voor Menselijke Nederzetting van de Economic Commission for Europe (ECE).

1.3. Budgettaire gevolgen van beleid

1.4. Budgetflexibiliteit

Artikel 02. Betaalbaarheid van het wonen

2.1. Algemene beleidsdoelstelling

VROM bevordert binnen maatschappelijke randvoorwaarden een vrije betaalbare woonkeuze voor alle burgers in zowel de huur- als de koopsector. VROM biedt niet zelf woningen aan maar vertrouwt onder andere op de inspanningen van de sociale huursector. De woningcorporaties bieden 2,4 miljoen huurwoningen aan, het overgrote deel daarvan in het betaalbare segment. Voor mensen die op grond van hun inkomen onvoldoende in staat zijn om zelf in hun vrije woonkeuze te voorzien, draagt de overheid zorg voor een betaalbare woning die voorziet in hun maatschappelijk gerechtvaardigde vraag. Hierbij ligt de nadruk op: ondersteuning van de woonwensen van de burger, het bevorderen van betaalbare woonkeuze in huur & koop én bescherming van kwetsbare groepen in de samenleving.

Hiervan afgeleid worden drie operationele doelstellingen onderscheiden:

• Voorzien in betaalbare en kwalitatief goede huurwoningen (betaalbare woonkeuze huren);

• Bevorderen woonkeuze kopen;

• Versterken van de positie van de burger bij huur en koop.

2.2. Operationele doelstellingen

2.2.1. Voorzien in betaalbare en kwalitatief goede huurwoningen

De meeste mensen zijn goed in staat zelf voor huisvesting zorg te dragen; een deel heeft daartoe minder goede mogelijkheden. Als een evenwichtige verhouding tussen huurders en verhuurders niet vanzelfsprekend tot stand komt, kan de overheid onder voorwaarden nadere regels hanteren (consumentenbescherming en zeggenschap). De Minister van VROM is er voor verantwoordelijk dat de overheid mogelijkheden creëert om kwalitatief goede en betaalbare huurwoningen voor kwetsbare groepen toegankelijk te maken en te houden door:

• Het beheersen van de huurontwikkeling (huurprijsbeleid);

• Het verbeteren van de prijs/kwaliteitsverhouding (huurwetgeving en huurgeschillenbeslechting);

• Het garanderen van de betaalbaarheid van de doelgroep (huursubsidiewet);

• Het bevorderen van de beschikbaarheid van huurwoningen voor de doelgroep (huisvestingswet/toewijzing en tegengaan onrechtmatige bewoning).

2.2.1.1. Huurprijsbeleid

Modernisering huurbeleid

Inzet is beweging op de woningmarkt in gang te zetten. De grote motor voor het in beweging brengen van de woningmarkt wordt gevormd door investeringen in nieuwbouw. Daarmee komt een doorstroomketen op gang. Daarnaast is de aanpak van de oude stadswijken van groot belang. Met de 56 wijken aanpak wordt hieraan gevolg gegeven. Ook de modernisering van het huurbeleid levert als onderdeel van het pakket een bijdrage aan de beweging op de woningmarkt. Een evenwichtig huurbeleid kan aan de ene kant investeringen in huurwoningen aantrekkelijk maken en verhuurders ruimte voor maatwerk geven, aan de andere kant kan het ertoe bijdragen dat de burger een reële prijs/kwaliteitsafweging maakt.

Langs deze drie wegen komt VROM ook tot de volgende richtingen: uitbreiding van het geliberaliseerde deel van de voorraad, modernisering van het woningwaarderingsstelsel en gefaseerd meer ruimte bij de jaarlijkse huurstijging in relatie tot het tempo van de investeringen.

Verruiming van het geliberaliseerde segment leidt er toe dat er een groter segment ontstaat (nu circa 5%) waar daadwerkelijk sprake is van marktwerking. Dit vormt een impuls voor investeringen in dit segment. Binnen het gereguleerde deel blijft een toets aan maximale huurprijzen (d.m.v. het woningwaarderingsstelsel) en de jaarlijkse huurverhoging (de huurverhogingspercentages) wenselijk. Modernisering van het woningwaarderingsstelsel zal er toe bijdragen dat de marktverhouding beter tot uitdrukking komt in de maximale huurprijzen. Voor verhuurders zal dat aanleiding kunnen zijn in aantrekkelijke segmenten te investeren. Geleidelijke verruiming van de ruimte voor de jaarlijkse huurverhoging biedt verhuurders de gelegenheid gedifferentieerd met het woningbezit om te gaan en de huurprijzen geleidelijk aan te passen aan de actuele marktverhoudingen. Op termijn zal dat leiden tot evenwichtiger verhoudingen.

De ruimere mogelijkheden in het huurbeleid worden pas geëffectueerd als aan twee voorwaarden is voldaan:

• Verhuurder moet meer gaan investeren in nieuwbouw en herstructurering;

• Verhuurders leveren een bijdrage aan de financiering van de huursubsidie.

In 2005 zal uitwerking van de voorstellen, na instemming van de Tweede Kamer, plaatsvinden.

2.2.1.2. Huurgeschillenbeslechting

De overheid voorziet in de mogelijkheid om een geschil tussen huurder en verhuurder voor te leggen aan een onafhankelijke instantie, de huurcommissies. Deze beslechten geschillen over huurprijzen, servicekosten en de onderhoudstoestand van woningen. Daarnaast voeren de huurcommissies in een aantal gevallen op verzoek van de Minister een toets uit op de redelijkheid van de huurprijs in het kader van de Huursubsidiewet.

Met een wijziging van de legesheffingsystematiek zal de huidige tweezijdige legesheffing worden vervangen door eenzijdige legesheffing (de verzoeker betaalt). Naar verwachting zal een wetsvoorstel in 2005 worden afgerond.

Op dit moment zijn er 59 huurcommissies, elk een eigen ZBO. Het secretariaat van de huurcommissies is onderdeel van de VROM-organisatie. In 2003 is een brede heroriëntatie op de positionering van de huurgeschillenbeslechting in gang gezet. Met de organisaties van huurders en verhuurders en met de voorzitters van de huurcommissies zijn verschillende richtingen besproken, met name de vorming van één nieuwe ZBO en private geschillenbeslechting.

Op basis van deze besprekingen is gebleken dat er voldoende basis wordt geacht om met de betrokken partijen de mogelijkheid van private geschillenbeslechting in de huursector verder uit te werken, wat in 2005 duidelijkheid ten aanzien van de keuze voor een van deze twee mogelijkheden op zal leveren.

Zoals in mei 2004 is aangegeven in de brief aan de Tweede Kamer met betrekking tot het wegwerken van de achterstanden bij het secretariaat van de huurcommissies, zullen in het begin van 2005 de werkachterstanden zijn weggewerkt. Voor 2005 wordt beoogd 80% van de huurprijsgeschillen binnen zes maanden af te handelen. Geschillen over de servicekosten zullen voor 80% binnen zeven maanden worden behandeld. De doorlooptijd van geschillen wordt conform de wet gemeten exclusief de tijd die benodigd is voor het opvragen en betalen van het voorschot op de leges. Bij de beoogde doorlooptijden is uitgegaan van een instroom in 2005 van 11 000 geschillen over huurverhoging, 3 000 geschillen over servicekosten, en 12000 overige geschillen.

2.2.1.3. Garanderen van de betaalbaarheid voor de doelgroep

Met behulp van de indicatoren netto-huurquote en de ninki («netto inkomen na kale huurlasten-»index) wordt het effect van de huursubsidie op de betaalbaarheid van het huren beoordeeld. De netto-huurquote geeft aan welk deel van het netto-inkomen aan netto huurlasten1 wordt besteed. De ninki geeft de ontwikkeling aan van het netto inkomen na aftrek van de netto huurlasten. De ontwikkeling van beide indicatoren wordt bepaald door de ontwikkeling van het netto-inkomen en huursubsidie en het huurstijgingspercentage.

In de begroting 2005 is gekozen voor het presenteren van een aantal referentiecases waarbij wordt uitgegaan van een welomschreven inkomenssituatie en een huurniveau gelijk aan de aftoppingsgrens. Het voordeel hiervan is dat de ontwikkeling van de indicatoren kan worden geprojecteerd. Deze representeren de waarden van de indicatoren van de huursubsidieontvangers. Hierbij is er ook voor gekozen om vooruitlopend op de invoering van de Algemene Wet Inkomensafhankelijke regelingen, de periode van netto woonlasten en inkomen gelijk te schakelen aan een kalenderjaar. Een nadeel vooralsnog is dat de ontwikkeling van de waarden van de indicatoren niet meer gewogen wordt naar de samenstelling van de huursubsidiepopulatie.

In tabel 2.3 en tabel 2.4. worden de referentiecases gepresenteerd2. Als uitgangspunt voor de huurverhoging wordt de meest recente huurbrief gehanteerd. Voor de mutatie van de inkomens wordt aangesloten op de meest recente inkomensgegevens, zoals deze zijn gepubliceerd door het CPB (die op het moment van opstellen van de cijfers beschikbaar waren). Als uitgangspunt voor de huursubsidieparameters worden als basis de gepubliceerde parameters voor het tijdvak 2004/2005 gehanteerd. In de onderstaande tabellen is nog geen rekening gehouden met de effecten van de modernisering van het huurbeleid.

Bron: Huursubsidiewet, CPB-Microtax, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

De ontwikkeling van de netto-huurquote in 2005 laat over de hele linie een stijging zien. Dit wordt veroorzaakt door de geprojecteerde extra verhoging van de eigen bijdrage met € 14,281 per maand per 1 juli 2005. Voor de lagere inkomens stijgt de netto-huurquote het sterkst. Voor deze inkomenssituatie geldt dat de verhoging van de eigenbijdrage het zwaarst weegt.

Bron: Huursubsidiewet, CPB-Microtax, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Voor 2005 wordt verwacht dat de netto-inkomens gelijk zullen blijven of licht zullen dalen. Bij stijgende woonlasten zal het netto-inkomen na aftrek van de woonlasten dalen.

Armoedeval en Huursubsidiedruk

In het Hoofdlijnenakkoord is overeengekomen dat de armoedeval zal worden aangepakt door een verdere stroomlijning van inkomensafhankelijke regelingen (door bundeling van regelingen en uniformering van inkomensbegrippen), met name voor zorg, kinderen en wonen. Voor deze inkomensafhankelijke regelingen is een kaderwet aan de Tweede Kamer aangeboden, waarbij een groot aantal begrippen (waaronder het inkomensbegrip) is gestroomlijnd. Voor de huursubsidie betekent dit onder andere dat er met ingang van 1/1/2006 wordt afgestapt van het inkomen t-1 en wordt overgegaan op het actuele inkomen. Ook zal er geen correctie meer op het verzamelinkomen plaats vinden, zodat het inkomensbegrip in alle inkomensregelingen gelijk wordt.

Bron: Huursubsidiewet, CPB-Microtax, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

* WML staat voor Wettelijk minimum loon.

** De huursubsidiedruk bij deze huishoudens is 0%, omdat het bedrag dat zij aan huursubsidie ontvangen bij bijstand en wettelijk minimumloon nagenoeg gelijk is.

Een huursubsidiedruk van bijvoorbeeld 40% betekent dat, indien sprake is van een overgang van bijstand naar 100% WML, bij elke euro meer verdiensten, € 0,40 minder huursubsidie wordt ontvangen.

De gekozen invulling van de taakstelling bij de huursubsidie (verhoging van de eigen bijdrage van € 12,– in het subsidiejaar 2004/2005) heeft geen negatief effect op de armoedeval.

Uitvoering Huursubsidiewet

Algemene Wet Inkomensafhankelijke regelingen

De uitvoering van de huursubsidie zal in 2005 geleidelijk worden overgedragen aan de de Belastingdienst/Toeslagen. Per september 2005 zal hiertoe de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen van kracht worden. Per 1 januari 2006 zal de huursubsidie door de Belastingdienst/Toeslagen worden uitgevoerd.

Bereikbaarheid en klantvriendelijkheid

Om de huursubsidieklanten beter van dienst te kunnen zijn wordt onder meer gestreefd naar een laagdrempelige en gedifferentieerde informatievoorziening. Dit wordt bereikt door het inrichten van Huursubsidie-informatie Punten (HIP) bij verhuurders en gemeenten en verbetering van de telefonische bereikbaarheid voor huursubsidieklanten met vragen. In 2005 zou voor 90% van de doelgroep van de huursubsidie moeten gelden dat zij een HIP in de gemeente hebben en dat de telefonische bereikbaarheid van VROM in verband met huursubsidieaanvragen gemiddeld 85% zou moeten zijn, dat wil zeggen dat 85% van de bellers daadwerkelijk een medewerker te spreken krijgt. Zowel telefonisch, via internet als bij de HIP, kan de huursubsidieklant de status van zijn huursubsidieaanvraag opvragen.

2.2.1.4. Bevorderen van de beschikbaarheid van huurwoningen voor de doelgroep

Huisvestingswet

De Huisvestingswet biedt gemeenten instrumenten voor regulering van de woningvoorraad en de verdeling van woningen. Deze maken het gemeenten mogelijk daar waar dit wenselijk is in te grijpen in woonruimteverdeling of woningvoorraad. In juni 2004 is een evaluatie aan de Tweede Kamer gezonden over het gebruik van de instrumenten van de Huisvestingswet. Op grond van de resultaten van de evaluatie, maatschappelijke ontwikkelingen en de resultaten van de herijking regelgeving is aangegeven dat de Huisvestingswet zal worden herzien, waarbij onder andere aandacht zal worden geschonken aan transparantie en handhaafbaarheid van de regelgeving, het mogelijk maken dat gemeenten woningen kunnen toewijzen aan de eigen bevolkingsaanwas en starters op de woningmarkt. In 2005 wordt de herziene Huisvestingswet opgesteld.

Onrechtmatige bewoning

Omdat het de mogelijkheden van reguliere woninzoekenden beperkt, dient onrechtmatige bewoning te worden tegengegaan. Onrechtmatige bewoning is breed gedefinieerd: het buiten de toewijzingsregels van de gemeente om bewonen van een huurwoning of het bewonen van een huurwoning zonder de toestemming van de eigenaar/verhuurder. In de eerste helft van 2004 is de Kamer over de resultaten van het Project Onrechtmatige bewoning 2003 en 2004 geïnformeerd. Dit traject is gericht op het verkrijgen van nadere informatie en de bevordering van de daadwerkelijke handhaving.

Daarnaast is het beleid van de Regering er op gericht om de bewoning door en verhuur aan personen die illegaal in Nederland verblijven, tegen te gaan. Hierover is in het voorjaar van 2004 een kabinetsnotitie aan de Kamer gezonden met daarin een aantal actiepunten.

VROM zal in dit kader de mogelijkheid onderzoeken om te komen tot een uitbreiding van de gronden om panden te sluiten (Victoria) en vervolgens de Wet Victor toe te passen. Het betreft dan de toevoeging van het criterium «overbewoning». Deze maatregel maakt de aanpak van malafide huisbazen beter mogelijk. Deze categorie verhuurders is deels verantwoordelijk voor het bieden van huisvestingsmogelijkheden aan illegaal in Nederland verblijvenden.

Toezicht op corporaties

De ongeveer 530 woningcorporaties dragen primair de zorg voor het aanbod van goede en betaalbare woningen voor die burgers die op grond van hun inkomen op deze huisvesting zijn aangewezen. VROM oefent het toezicht uit op het functioneren van de woningcorporaties en wordt daarbij geadviseerd door een externe toezichthouder, het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV). Het CFV houdt toezicht op de financiële continuïteit en het al dan niet rechtmatig handelen van de woningcorporaties. Om het functioneren van de woningcorporatie conform de waarborgen van het sociale stelsel optimaal te laten verlopen, is een aantal zaken aan preventief toezicht onderhevig: woningcorporaties vragen toestemming als zij hun statuten veranderen, fuseren, hun werkgebied uitbreiden, nevenactiviteiten uitvoeren, woningen aan beleggers verkopen of woningen met grote korting dan wel onder voorwaarden verkopen. VROM monitort de prestaties en maakt jaarlijks in december, samen met het CFV, de balans op over ontwikkelingen in de sector. Daarbij wordt onder andere gelet op de prestaties van corporaties in nieuwbouw, verkoop van bestaand bezit, ouderenhuisvesting alsmede de investeringen in herstructurering en leefbaarheid van wijken.

2.2.2. Bevorderen woonkeuze kopen

In 2005 zal onderzoek worden gestart naar het gedrag van huishoudens die een woning willen kopen. De analyse zal aandacht besteden aan de motieven en achtergronden van deze groep huishoudens, het zoekgedrag, de belemmeringen en de uit de belemmeringen voortkomende vraagsubstitutie. Bij de motieven worden uitdrukkelijk de financieel-economische en fiscale motieven meegenomen. De starters, huurders en eigenaar-bewoners zullen worden onderscheiden evenals nieuwbouw en bestaande voorraad.

Gegeven de wens van vele burgers de overstap naar een koopwoning te maken spant de regering zich in om enerzijds het aanbod, via verkoop huurwoningen, te stimuleren en het bereik te vergroten en anderzijds de risico's voor de burger van het eigen woningbezit te verminderen.

De verkoop van huurwoningen van woningcorporaties wordt gemonitord en gestimuleerd door zoveel mogelijk de administratieve belemmeringen weg te nemen door «good» practices uit te dragen van corporaties die de keuzevrijheid voor hun bewoners vergroten door het bezit te huur, te koop dan wel onder redelijke voorwaarden te koop aan te bieden.

Het mitigeren van de risico's van eigen woningbezit voor de burger ligt vooral in het beheersen van de woonlasten. Hier staat het beleid in het teken van:

• Het faciliteren van verantwoorde financiering;

• Het beperken van Vermogensrisico's;

• Het beperken van Onderhoudsrisico's.

Om dit te realiseren staan de volgende instrumenten ter beschikking:

• Nationale Hypotheek garantie;

• De Wet bevordering eigenwoningbezit;

• Appartementsrecht.

2.2.2.1. Het vergemakkelijken van verantwoorde financiering

Burgers beoordelen zelf welke financieringslasten zij kunnen dragen. Om hen een maatstaf aan te reiken t.b.v. een evenwichtige verhouding van die lasten in vergelijking met hun inkomen is er de Nationale Hypotheek Garantie. Door de borging van het financieringsrisico zijn financiers eerder bereid tot het verstrekken van een lening, is een korting op de rente mogelijk en is er een beperking van het vermogensrisico.

Tevens is in 2004 besloten de normen en voorwaarden in 2005 zodanig verder te wijzigen dat een verdere verantwoorde toename van het aantal te verstrekken garanties gestalte kan krijgen. Zo wordt bijvoorbeeld de kostengrens verhoogd van € 230 000,– naar € 240 000,– en heeft een verdere stroomlijning om de normen en voorwaarden in overeenstemming te brengen met de gangbare praktijken bij de financiële instellingen plaats gevonden.

2.2.2.2. Beperken onderhoudsrisico's

Vanuit de wens tot beheersing van de woonlasten en het beperken van de financiële risico's van appartementsrechteigenaren bij (achterstallig) onderhoud wordt het functioneren van Verenigingen van Eigenaren (VvE's) gemonitord. Voor het verder ontwikkelen en uitvoeren van de monitor van de appartementenmarkt wordt aangesloten op de in 2004 af te ronden WBO/KWR onderzoeken.

De evaluatie van de SVn pilot gebundeld individueel lenen is gepland voor de eerste helft van 2005. De duur van de pilot is, op verzoek van de deelnemende gemeenten en het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (de SVn), verlengd tot en met 2004. Dit is budget neutraal gebeurd. Dit mede omdat met medewerking van het WEW, gekeken wordt naar de mogelijkheden van toepassing van NHG bij onderhoud aan de gezamenlijke bouwdelen. De resultaten van de pilot zullen in 2005 bekend worden.

2.2.2.3. Wet bevordering eigen woningbezit

De Wet bevordering eigenwoningbezit (BEW) dient ertoe de keuzemogelijkheden tussen huren en kopen te vergroten. In het kader van het herijkingsproces is voorgesteld de Wet BEW in te trekken omdat het doel van de regeling niet wordt bereikt. Conform de wettelijke verplichting is de Wet BEW in 2004 geëvalueerd. Indien de Tweede Kamer instemt met intrekking van de Wet BEW, dan zal in 2005 het wetstraject dat moet leiden tot intrekking van de wet in gang worden gezet, zodat in 2006 de BEW voor nieuwe aanvragers niet langer toegankelijk zal zijn.

2.2.3. Versterking van de positie van de burger bij huur en koop

Voor individuele kopers en huurders is het soms moeilijk om als een volwaardige onderhandelingspartner te functioneren in de interactie met corporatie, marktpartijen, en overheden over plannen en beslissingen over de woning of de woonomgeving. Het rijk biedt hen ondersteuning in de vorm van wet- en regelgeving, maar ook in de bevordering van scholing op deze terreinen. De belangrijkste acties vinden plaats in het kader van:

• Ondersteunen belangenverenigingen;

• Uitwerking MDW project Positie van de koper op de nieuwbouwmarkt;

• Stimulering van het aanbod waaronder verkoop huurwoningen al dan niet met korting.

In internationale vergelijking wijkt de Nederlandse woningmarkt op een aantal punten sterk af van die van andere Europese landen maar er zijn ook grote overeenkomsten. Over de achtergronden van die verschillen en overeenkomsten is nog weinig bekend terwijl dit relevante kennis kan opleveren over de Nederlandse woningmarkt. Vanaf 2005 zal onderzoek gedaan worden om meer zicht te krijgen op de verschillen tussen landen in verhouding huurkoop, sociale huur, de prijsontwikkeling en de woonlasten.

2.2.3.1 Ondersteunen belangenverenigingen ook t.b.v. stimuleren aanbod van scholing

In het kader van de onderhandelingen over het huurbeleid lange termijn met de Nederlandse Woonbond vormt ook de zeggenschap van huurders onderwerp van gesprek. Er wordt naar gestreefd om in deze regeerperiode afspraken te maken over een versterking van de positie van huurdersorganisaties. Hierbij zullen de uitgangspunten zoals verwoord in de brief «Evaluatie van de Wet op het overleg huurders verhuurder» (WOHV) (Kamerstukken II, 2001/2002, 28 160, nr. 1) worden gehanteerd.

Voor VROM is de Woonbond de enige gesprekspartner voor het overleg met een vertegenwoordiger van huurders. Voor de huurders is de Woonbond de belangrijkste landelijke belangenvereniging. De bijdrage, loopt tot en met 2006, en bedraagt € 987 880,– per jaar.

De Stichting Landelijk Contact van de VAC's (LC VAC), sinds april 2004 VACpunt Wonen geheten, is het kennis- en servicecentrum voor lokaal opererende VAC's (oorspronkelijk: vrouwenadviescommissies, tegenwoordig meer woonadviescommissies of WAC) die op vrijwillige basis de belangen van de (anonieme) woonconsument behartigen door te ijveren voor verbetering van de integrale woonkwaliteit. Voor deze lokale VAC's is het van belang dat alle relevante kennis gebundeld is in een landelijk centrum dat zorgt voor scholing, voorlichting en ondersteuning en het actueel houden en verspreiden van de gezamenlijke kennis. Dit gebeurt via cursussen, studiedagen, workshops enz.

Het VACpunt Wonen ontvangt van VROM een exploitatiebijdrage die in drie jaar wordt afgebouwd (2004–2007). Vanaf 2005 kunnen de (verlaagde) exploitatiebijdragen worden aangevuld met projectbijdragen onder voorwaarde van professionalisering van de organisatie en verdere verbreding van VAC's naar WAC's. De totale bijdrage zal jaarlijks maximaal € 300 000,– bedragen.

Voor (potentiële) eigenaar-bewoners biedt de Vereniging Eigen Huis (VEH) cursussen aan. Het streven is het vergroten van – met name financiële – en (in mindere mate) bouwkundige kennis bij (aspirant) kopers van woningen. Daardoor kan een beslissing om wel of geen woning te kopen weloverwogen plaatsvinden. Dit levert mede een bijdrage aan het verminderen van financiële problemen van eigenaar-bewoners. Ook Verenigingen van Eigenaren kunnen bijvoorbeeld beter gaan functioneren. Die kennisoverdracht vindt plaats – gespreid over het land en over het jaar – tijdens cursusmiddagen/-avonden en omvat uiteenlopende onderwerpen met betrekking tot eigen woningbezit. In de totale cursuskosten van de VEH geeft VROM (sinds 1986) een bijdrage.

2.3. Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Betaalbare woonkeuze huren

Het aandeel Huursubsidie circa betreft ruim 98% van de totale programmakosten. Deze budgetten laten een stijgende lijn zien als gevolg van sociaal economische factoren en daardoor te verwachten hogere aantallen aanvragen en een hogere gemiddelde subsidiebijdrage. Met name deze budgetten leveren een bijdrage aan het realiseren van de in het beleidsartikel 2 vermelde doelstellingen.

De budgetten van het instrument «bijdragen nieuwbouw huurwoningen» betreffen de uitfinanciering van openstaande verplichtingen en dragen niet bij tot het realiseren van de doelstellingen bij artikel 2.

Betaalbare woonkeuze kopen

De budgetten van de wet «Bevordering eigen woningbezit» zijn wederom aangepast als gevolg van de realisatie 2003.

De budgetten van het instrument «Bijdragen woningen marktsector en premiekoop» betreffen de uitfinanciering van openstaande verplichtingen en dragen niet bij tot het realiseren van de doelstellingen bij artikel 2.

Versterking positie burger

Ten aanzien van dit operationeel doel worden projectsubsidies verstrekt alsmede vergoedingen voor exploitatiekosten aan woonconsumentenorganisaties.

Ontvangsten

Het merendeel van de ontvangsten is het gevolg van terugvorderingen bij de huursubsidie. Het aandeel Huursubsidie betreft ca. 99%.

2.4. Budgetflexibiliteit

Toelichting:

De budgetflexibiliteit van artikel 2 is marginaal. Voor de programma-uitgaven zijn het uitsluitend de instrumenten met kleine budgetten zoals onderzoek, communicatie etc. waar enige flexibliteit mogelijk zou zijn.

De grote (huur)subsidiebudgetten zijn opgenomen onder beleidsmatig gereserveerd, omdat diegenen die aan bepaalde voorwaarden voldoen recht hebben op een subsidie.

Toelichting:

De kosten per aanvraag laten een dalende trend zien. Weliswaar worden hogere aantallen aanvragen verwacht, maar door de afnemende uitvoeringskosten zullen de kosten per aanvraag dalen.

De uitvoeringskosten nemen af onder andere als gevolg van de taakstelling, het doelmatiger en efficiënter uitvoeren van de huursubsidie en het afschaffen van de kostenvergoeding verhuurders.

De huursubsidie-uitgaven worden jaarlijks in juli verplicht voor 100% voor het tijdvak juli–juli. Daarvan slaat 7/12 (58%) neer in datzelfde jaar en 5/12 (42%) in het jaar daarop. Doordat eerste aanvragen gedurende het hele jaar plaatsvinden, wordt in de tabel een percentage van 53% gehanteerd.

2.5. VBTB-paragraaf

Er zijn geen VBTB-verbeteringen voor de begroting 2006 voorzien.

Artikel 03. Duurzame woningen en gebouwen

3.1. Algemene beleidsdoelstelling

Bij de totstandkoming en verbetering van woningen en overige gebouwen wordt gestreefd naar duurzame kwaliteit. Hierbij ligt de nadruk op de veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiebesparing en verminderen van de milieubelasting van de woning of het gebouw. Binnen deze hoofddoelstelling worden de volgende operationele doelstellingen onderscheiden:

• Garanderen van de minimale kwaliteit van woningen en overige gebouwen;

• Verbeteren van de kwaliteit van woningen en overige gebouwen en het stimuleren van innovatie;

• Coördinatie rijksopdrachtgeverschap in de bouw.

3.2. Operationele doelstellingen

3.2.1. Garanderen van een minimale kwaliteit van woningen en overige gebouwen

De basis voor de bouwregelgeving is vastgelegd in de Woningwet. Het bouwvergunningproces en handhaving zijn de belangrijkste onderdelen van deze wet. De minimale kwaliteit voor woningen en andere gebouwen is vastgelegd in het Bouwbesluit 2003. Dit geldt voor zowel bestaande bouw als nieuwbouw. Door het stellen van duidelijke kaders waaraan een bouwvergunning moet voldoen en het formuleren van concrete eisen voor de bouwwerken wordt de toepassing en handhaving van de regelgeving makkelijker en beter.

De herijking van de bouwregelgeving in drie pakketten zoals aangegeven in de beleidsbrief over de toekomst van de bouwregelgeving (Agenda Bouwregelgeving 2002–2006, Tweede Kamer 2001–2002, 28 325, nr.1) heeft als doel een betere bescherming van de burger, betere aansluiting op de maatschappelijke behoeften en wensen en een betere uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid ervan. Partijen worden nadrukkelijker aangesproken op de uitoefening van hun taken en verantwoordelijkheden op het gebied van de bouwregelgeving. Hiermee wordt ook nadere invulling gegeven aan de onderwerpen beperking bureaucratie, vermindering regeldruk en verbetering handhaving zoals genoemd in het Hoofdlijnenakkoord van het Kabinet Balkenende II.

De Minister van VROM is verantwoordelijk voor het opstellen en beheren van de bouwregelgeving. Hierbij hoort eveneens heldere uitleg en communicatie rondom deze regelgeving. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren en handhaven van de bouwregelgeving. Maar uiteindelijk blijft de eigenaar van een gebouw zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van het bouwwerk.

Toelichting op de tabel/veronderstellingen van het beleid

Energiecertificaat en Woningprofiel

In het kader van de op 4 januari 2003 gepubliceerde Europese Richtlijn «Energieprestaties in gebouwen», worden energieprestatie-certificaten voor woningen en utiliteitsgebouwen op moment van mutatie (= verkoop of verhuur) verplicht. Ook zijn in de richtlijn verplichtingen ten aanzien van periodieke keuringen van installaties opgenomen. Tot 2006 worden de noodzakelijke voorbereidingen getroffen om tijdig te kunnen voldoen aan deze richtlijn die op dat moment geïmplementeerd dient te zijn. Het gaat hierbij onder meer om: het opzetten en testen van een monitoringssysteem met betrekking tot de richtlijn, alsmede het aanwijzen/kiezen van een kwaliteitsborgingsysteem voor energiegerelateerde keuringen. De invoering van dit energiecertificaat hangt nauw samen met de veiligheidskeuring van gas- en elektra-installaties bij risicowoningen en de gedachte van het Overlegplatform Bouwregelgeving om een woningprofiel op te stellen. Het woningprofiel (voorheen aangeduid als «gebouwdossier») heeft als doel het inzicht bieden in de feitelijke kwaliteit van een bestaande woning middels een actuele en betrouwbare beschrijving van de belangrijkste gegevens inclusief een opgave op welke onderdelen een gebouw niet voldoet aan de bouwvoorschriften. Het streven is om zowel het energieprestatiecertificaat, als de veiligheidskeuring van de gas- en elektra-installaties onderdeel te laten zijn van het woningprofiel. Dit om te voorkomen dat een woning meerdere keren, voor deels verschillende aspecten door een deskundige «bekeken» moet worden.

Naleving

Gemeenten hebben een duidelijke taak bij de uitvoering van de bouwregelgeving. Meer transparant, pro-actief en servicegericht werken van gemeenten kan de effectiviteit van de bouwregelgeving vergroten. VROM kent drie sporen waarlangs gemeenten gestimuleerd worden de naleving van de regelgeving te bevorderen teneinde een verbetering van de bouwkwaliteit te realiseren:

– zorgdragen voor goede wet- en regelgeving,

– tweedelijnstoezicht (VROM-inspectie),

– faciliterende rol van VROM om eerstelijns toezichtstaken te bevorderen.

In 2003 en 2004 zijn pilots uitgevoerd bij gemeenten op het gebied van handhavingsbeleid, samenwerking, servicegericht bouw en woningtoezicht. In 2005 zal het accent liggen op het communiceren over de ervaringen uit de pilots naar gemeenten. De gemeenten zullen immers in 2005 hun beleidsvoornemens ten aanzien van de handhaving van de bouwregelgeving moeten formuleren. Voor veel gemeenten zal dat de eerste keer zijn.

Certificering van de Bouwbesluittoets

VROM verkent momenteel de mogelijkheden om de kwaliteit van bouwaanvragen te verbeteren door toepassing van certificering. Een zogenaamde Beoordelingsrichtlijn (BRL) is hiertoe ontwikkeld. Een bijkomend voordeel is dat bestuurlijke en administratieve lasten worden teruggedrongen voor zowel de aanvrager van een bouwplan als de toetsende gemeente. Indien op basis van de praktijkproef besloten wordt tot het aanpassen van de bouwvergunningprocedure leidt dit er toe dat – op vrijwillige basis – gecertificeerde bureaus bouwplannen kunnen indienen, die dan niet meer door de gemeente aan de technische bouwvoorschriften behoeven te worden getoetst.

Administratieve lasten

De Rijksoverheid streeft naar vermindering van de administratieve lasten voor de burger en bedrijven, die voortvloeien uit wet- en regelgeving. VROM draagt bij aan de rijksbrede taakstelling om binnen deze kabinetsperiode een administratieve lastenverlaging van 25% te bereiken (Kamerstukken II, 2003–2004 29 383 nr. 11). Binnen het VROM-brede project «Herijking regelgeving» draagt de bouwregelgeving 41 miljoen euro bij aan de administratieve lastenvermindering over de periode 2003–2007.

3.2.2. Verbeteren van de kwaliteit woningen en overige gebouwen en stimuleren van innovatie

VROM stelt zich tot doel bij te dragen aan het verbeteren van de kwaliteit van woningen en overige gebouwen boven het minimum niveau zoals dat is vastgelegd in het Bouwbesluit 2003 en voorzover dat niet bereikt kan worden met regelgeving. Daarnaast streeft VROM ernaar om innovatie die bijdraagt aan verbeteringen van gebouwen of het bouwproces te stimuleren.

De beleidsinzet voor 2005 concentreert zich op de volgende onderwerpen:

a. (Brand)veiligheid: De verantwoordelijkheid van de Minister van VROM is zorgdragen dat regelgeving aansluit op de ontwikkelingen in de gebouwde omgeving;

b. Energiebesparing (CO₂-reductie gebouwde omgeving). De Minister van VROM is verantwoordelijk voor het behalen van de energiedoelstellingen in de sector gebouwde omgeving;

c. Gezondheid (binnenklimaat). De Minister van VROM heeft tot taak een minimale kwaliteit van de gezondheidsaspecten van een gebouw te waarborgen.

Toelichting op de tabel/veronderstellingen van het beleid

Brandveiligheid

In de bouwpraktijk wordt bij verschillende bouwvormen (bijv. hoogbouw, grote brandcompartimenten) geworsteld met de wijze waarop de brandveiligheid gerealiseerd moet worden. Nadere analyse moet de bouwpraktijk handreikingen bieden om dit te vereenvoudigen.

In 2003 zorgden een aantal gasexplosies voor media-aandacht voor dit onderwerp. Dat heeft geleid tot overleg tussen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Minister van VROM hoe op adequate wijze kon worden omgegaan met de veiligheid van gas- en elektravoorzieningen in woningen (zie kamerstukken II, 2003–2004 28 325 nr. 5). In 2004 en 2005 wordt gewerkt aan de uitwerking van deze afspraken.

Reductie CO₂-emissies Gebouwde Omgeving (Energiebesparing)

Zoals in het Hoofdlijnenakkoord van het Kabinet Balkenende II is aangegeven, blijft het behalen van de doelstelling plaatsvinden op de meest kostenefficiënte wijze. Dit is met name gericht op de bestaande gebouwenvoorraad; zowel kwantitatief (er is meer bestaande bouw dan nieuwbouw) als kwalitatief (oudere gebouwen zijn over het algemeen minder energiezuinig dan nieuwe) is in dit segment de grootste winst te halen.

Begin 2004 is een ex-post-evaluatie van het klimaatbeleid in de sector Gebouwde Omgeving in de periode 1995–2002 gereed gekomen («Evaluatie van het klimaatbeleid in de gebouwde omgeving 1995–2002, Ecofys 2004). De Tweede Kamer is schriftelijk geïnformeerd over de conclusies. Te samen met de »referentieraming energie, klimaat en verzurend emissies 2003–2020« welke in het najaar 2004 zal verschijnen, zal herijking van het beleid voor 2005 in overweging genomen worden. De prestaties aanscherping van de EPC Woningbouw in 2006 en implementatie van de EU-richtlijnen energieprestatie van gebouwen zijn reeds genoemd bij de eerste operationele doelstelling van dit artikel.

Gezondheid in gebouwen

Knelpunt bij het handhaven en verbeteren van de kwaliteit van het binnenmilieu is het ontbreken van voldoende inzicht in het niveau van de gezondheidskwaliteit van de bestaande woningvoorraad. Een van de acties in het kader van het actieprogramma Gezondheid en Milieu is bedoeld om dat inzicht te verbeteren. Op basis van deze resultaten wordt bezien of gericht actie moet worden ondernomen om de gezondheidskwaliteit van bepaalde delen van de woningvoorraad te verbeteren.

Gebouwen en milieu

VROM streeft naar een vermindering van de negatieve milieueffecten bij het bouwen en beheren van gebouwen en overige bouwwerken. Hiervoor is kwantificering van de milieueffecten van gebouwen en materialen noodzakelijk. Het gaat hierbij om milieueffecten van bouwwerken en bouwmaterialen die ontstaan bij productie, transport, bouw, instandhouding (gebruik) en beheer, sloop, afvalverwerking en hergebruik van afval naar bouwstof. Dit kan worden uitgedrukt in milieubudgetten, milieu-effecten etc.

3.2.3. Coördinatie rijksopdrachtgeverschap in de bouw

Het beleid en de praktijk inzake aanbestedingen worden sinds de parlementaire enquête bouwnijverheid door VROM gecoördineerd voor de vier bouwdepartementen; Defensie, V&W, LNV en VROM. Het doel van coördinatie rijksopdrachtgeversschap voor bouwwerken is om intern en extern de belangen van aanbestedende diensten op het vlak van inkoop te bundelen en versterken. Dit betreft bijvoorbeeld het aanpassen van het aanbestedingsreglement werken; de afstemming op het terrein van aanbestedingsbeleid; de nieuwe aanbestedingswet die door EZ wordt opgesteld en het praktisch uitvoering geven aan de beleidsregels uitsluiting en integriteit. Verder wordt de inzet qua financiën en personeel van de aanbestedende diensten voor het Kenniscentrum Aanbesteden Bouw (KCAB) afgestemd. Ook de opstelling binnen de Regieraad voor de Bouw moet het gewenste vernieuwingsproces en de cultuuromslag in de bouw gaan aanzwengelen. Het KCAB en de Regieraad zelf zijn opgenomen onder artikel 1.

3.3. Budgettaire gevolgen van het beleid

Toelichting:

Het grootste deel van de uitgaven vindt zijn wettelijke basis in het Besluit woninggebonden subsidies (BWS 1992–1994) met als doelstelling de stimulering van een gedifferentieerd woningaanbod en het bevorderen van nieuwbouw en ingrijpende woningverbetering.

Voorts is op dit artikel sprake van een substantieel budget voor het verbeteren van de kwaliteit van woningen en gebouwen en het hierbij stimuleren van innovatie. Bij deze operationele doelstelling zijn de belangrijkste subsidie-instrumenten de Energiepremieregeling en het Programma Energiebudgetten.

3.4. Budgetflexibiliteit

Toelichting:

Als gevolg van de uitfinanciering van op basis van het BWS 1992–1994 in het verleden aangegane langdurige verplichtingen is de budgetflexibiliteit binnen artikel 3 beperkt. De beleidsmatig gereserveerde gelden betreffen met name de Energiepremieregeling en het Programma Energiebudgetten.

3.5. VBTB-paragraaf

Indicator voor verbetering naleving van bouwgerelateerde voorschriften

Voor de ontwikkeling van deze indicator en kwantificering van de streefwaarde zal voor wat betreft het aspect handhaving, gebruik worden gemaakt van de jaarlijkse gemeente-onderzoeken van de VROM-inspectie.

Artikel 04. Fysieke Stedelijke Vernieuwing

4.1. Algemene beleidsdoelstelling

De woningmarkt functioneert momenteel moeizaam en zit voor sommige groepen woningzoekenden zelfs op slot. De woningproductie is op een historisch laagtepunt gekomen. Tegelijkertijd stagneert de doorstroming in zowel de huur- als de koopsector. Starters op de woningmarkt kunnen daardoor steeds moeilijker instromen.

Mede door de stagnatie van de woningproductie komt ook de herstructurering van wijken moeizaam op gang (door gebrek aan «schuifruimte»). Als de herstructurering en de woningproductie (in en aan de steden) niet beter op gang komen, zal de uitstroom van midden- en hogere inkomens uit de steden niet tot staan worden gebracht en het sociale kader in de herstructureringswijken verdwijnen, met alle risico's van dien voor de leefbaarheid in die wijken. Prioriteit wordt daarom gegeven aan:

• het verhogen van de woningproductie (zie Kamerstukken II 2003–2004, 29 200 XI, nr. 3);

• een impuls geven aan de herstructurering, met name in de 56 wijken (zie o.m. Kamerstukken II 2003–2004, 29 200 XI, nr. 17).

Verantwoordelijkheid minister

De minister zorgt ervoor dat de randvoorwaarden voor het goed functioneren van de woningmarkt aanwezig zijn. De Minister is er voor verantwoordelijk dat:

• het beleid met betrekking tot de stedelijke vernieuwing wordt ontwikkeld en uitgedragen;

• partijen worden aangesproken en gestimuleerd op het nakomen van de gemaakte, en nog te maken, bestuurlijke afspraken over de stedelijke vernieuwing;

• de Tweede Kamer over de voortgang van de afspraken en de uitvoering wordt geïnformeerd;

• en dat, wanneer daartoe aanleiding is, tot aanvullende maatregelen wordt overgegaan om de realisatie van de beleidsdoelstellingen dichterbij te brengen (onder andere het wegnemen van belemmeringen in wet- en regelgeving).

Doelgroep

Zowel bij nieuwbouw als bij herstructurering zijn de inspanningen gericht op zichtbare resultaten voor de burgers. Het beleid richt zich primair op andere overheden, corporaties en marktpartijen die verantwoordelijk zijn voor de daadwerkelijke uitvoering.

4.2. Operationele doelstellingen

Er worden twee operationele doelstellingen onderscheiden:

1. het verhogen van de woningproductie en

2. de herstructurering van woonwijken.

4.2.1. Verhogen woningproductie

Toelichting:

Uitbreiding woningvoorraad

In de periode 2005 tot en met 2009 moeten 380 000–420 000 woningen worden gebouwd (waarvan 70 000 in 2005). Daartoe zijn in 2004 met de provincies, kaderwetgebieden en G30 woningbouwafspraken gemaakt (op het niveau van de afzonderlijke stedelijke regio's). Circa 75% van de woningbouwopgave 2005–2009 (= 285 000–315 000 woningen) dient in deze stedelijke regio's te worden gerealiseerd en circa 25% (95 000–105 000) in de meer landelijke gebieden. Voor deze meer landelijke gebieden zijn met betrekking tot de verstedelijking geen prestatieafspraken gemaakt. Bij de woningbouwopgave 2005–2009 is een trendmatig niveau van sloop/vervangende nieuwbouwopgave verondersteld van circa 80 000 woningen (= 16 000 per jaar).

Beter evenwicht tussen vraag en aanbod op de woningmarkt

In elke regio wordt ernaar gestreefd het woningtekort terug te brengen en het evenwicht tussen vraag en aanbod op de woningmarkt te verbeteren. Evenwicht tussen vraag en aanbod betreft onder andere het weer, blijvend, aan de stad (in de G-30) binden van midden en hogere inkomens en de huisvesting van lage inkomensgroepen in de omliggende gemeenten. Regionale afstemming van de woningbouw-programmering tussen de centrale stad en de regiogemeenten is daarbij noodzakelijk. De regio is zelf verantwoordelijk voor deze afstemming.

Beleidsprestaties 2005

Toelichting:

Woningbouwafspraken 2005–2009

In de periode 2005 tot en met 2010 zal ieder jaar na het verschijnen van de CBS-statistiek gereedgemelde woningen, een jaarlijkse monitoring en evaluatie plaatsvinden van de woningproductie en ontwikkeling van de plancapaciteit. De jaarlijkse monitoring dient de factoren die de woningproductie bevorderen en/of beletten in kaart te brengen. Op basis hiervan zal de balans worden opmaakt zodat tijdig, indien nodig, beleidsmaatregelen getroffen kunnen worden.

Voor de lange termijn zal, op basis van het hoge ruimtedrukscenario (HRT) en de woningbehoefte volgens de Primos-middenprognose, worden beoordeeld of er per provincie voldoende en bij de vraag aansluitende ruimte voor nieuwbouw (en herstructurering) wordt gereserveerd.

Beoordeling eindverantwoording Vinex-convenanten 1995–2004

In 1994 zijn met de kaderwetgebieden en provincies convenanten afgesloten over de in stadsgewestelijk verband te realiseren verstedelijkingsopgave in de periode 1995 t/m 2004. Onderdeel van deze Vinex-convenanten is de woningbouwopgave waarvoor door het Rijk bijdragen op grond van het Besluit locatiegebonden subsidies (BLS) beschikbaar zijn gesteld. In 2005 zal de eindverantwoording BLS door de budgethouders (provincies en Kaderwetgebieden) en de beoordeling daarvan, door VROM, plaatsvinden. De Tweede Kamer zal over de voortgang van de woningbouwopgave en de BLS-eindverantwoording worden geïnformeerd.

Ondersteuning particulier opdrachtgeverschap

Als onderdeel van de woningbouwafspraken 2005–2009 wordt het particulier opdrachtgeverschap actief ondersteund door middel van een stimuleringspremie voor eigenbouw. In 2003 is met een financiële bijdrage van VROM het Informatie Centrum Eigen Bouw geopend. In dit centrum richten vier kennisinstellingen zich op burgers, gemeenten en andere betrokkenen bij de eigenbouw. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat dit centrum zich ook richt op de ondersteuning van het particulier opdrachtgeverschap in stedelijke gebieden. Dat geldt met name bij de praktische uitwerking van de woningbouwafspraken. Naast dit landelijke centrum hebben inmiddels tien grote gemeenten lokale informatiecentra annex bouwbureaus opgericht om bewoners te ondersteunen bij eigenbouwprojecten.

De financiële bijdrage (ad circa € 0,4 miljoen) die in 2005 door VROM aan het Informatie Centrum Eigen Bouw wordt geleverd is opgenomen onder beleidsartikel 3 aangezien de hieraan ten grondslag liggende verplichting in 2003 op beleidsartikel 3 is vastgelegd. Met ingang van 2005 wordt het beleid gericht op het bevorderen van «eigenbouw» op beleidsartikel 4 opgenomen in verband met de directe relatie met de woningbouwafspraken.

Om de voortgang van de woningproductie in de stedelijke regio's te monitoren is ondermeer met betrokken partijen afgesproken periodiek de balans op te maken: wat gaat goed en wat niet? Welke belemmeringen zijn daarvoor aan te wijzen en wat kan er (door VROM) gedaan worden om die belemmeringen weg te nemen en weer voortgang te boeken?

Daarnaast wordt de voortgang van de woningproductie gevolgd via de jaarlijkse CBS-realisatiecijfers.

De resultaten van de monitoring van de voortgang van de woningproductie en de door de VROM aanjaagteams opgedane ervaring en kennis worden gericht verspreid doormiddel van bijeenkomsten en publicaties.

4.2.2. Herstructurering van woonwijken

Als instrument voor herstructurering is sinds 2000 het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV) beschikbaar. Doel van het ISV is de stedelijke vernieuwing te stimuleren. Hierbij gaat het ondermeer om inspanningen die zijn gericht op het vasthouden van midden en hogere inkomensgroepen in de steden, de toename van de kwaliteit van de woningen en van de openbare ruimte (met name in de aandachtswijken en in de wijken die in de problemen dreigen te komen), de toename van de tevredenheid van bewoners met hun woning en woonomgeving en het niet verder laten toenemen van de concentratie van lage inkomensgroepen in sommige wijken. Om het tempo van de stedelijke vernieuwing te verhogen wordt samen met gemeenten bijzondere aandacht gegeven aan 56, zogeheten, prioriteitswijken.

* Een aantal indicatoren bij de outcome-doelstellingen in het kader van het grotestedenbeleid is nog in ontwikkeling. In verband hiermee kunnen deze indicatoren nog worden aangepast. E.e.a. zal dan in de ontwerpbegroting 2006 worden verwerkt.

Beleidsprestaties 2005

Toelichting:

ISV-I en ISV-II

Uitgangspunt is dat 100% van de in de MOP's overeengekomen prestaties zijn/worden gehaald. De MOP's zijn qua doelstelling sterk verschillend. Met de gemeenten worden de MOP's verantwoordingsgereed gemaakt. Streefwaarde bij ISV-II (2005–2009) is dat de opgaven op gebied van wonen in 2010 zijn gehaald.

Matching

Voor de opgave in de stedelijke vernieuwing zijn omvangrijke investeringen noodzakelijk. Voor een belangrijk deel worden deze gedragen door de woningcorporaties. Wanneer de direct betrokken corporaties zelf niet over voldoende investeringsmiddelen kunnen beschikken, is het noodzakelijk dat de corporatiesector als geheel deze verantwoordelijkheid op zich neemt. Eventuele tekorten bij corporaties in de 56 wijken moeten door de sector worden opgelost (matching/projectsteun). Het Rijk zal, indien onverhoopt nodig, via daartoe geëigende stappen, deze verantwoordelijkheid tot uitvoering laten komen.

Om meer inzicht te krijgen in het investeringsgedrag van verhuurders en de randvoorwaarden waaronder deze investeringen tot stand kunnen komen wordt in 2005 nader onderzoek verricht. Specifiek zal hierbij ook aandacht worden besteed aan het maatschappelijk rendement van sociale verhuurders op het terrein van herstructurering, ouderenhuisvesting en zorg, en buurt en wijkvoorzieningen (zie ook artikel 5).

Evaluatieprogrammering

De ontwikkelingen in de 30 grote gemeenten worden gevolgd met gebruikmaking van de monitor ISV-1 en voor ISV-II met de monitor GSBIII.

VROM zal de voortgang van de herstructurering in de 56 wijken (de uitvoering van de prestatie-afspraken tussen gemeenten en corporaties) nauwlettend volgen en waar nodig bijsturen.

4.3. Veronderstellingen van beleid

Zowel voor de nieuwbouw als voor de herstructurering geldt dat de voortgang van veel factoren afhankelijk is. In samenhang met de economische ontwikkelingen speelt bijvoorbeeld de beschikbaarheid van arbeidskrachten voor de woningbouw een belangrijke rol. De jaarlijkse Bouwprognoses bevatten onder meer een vooruitblik op het verwachte aantal nieuwe woningen. Volgens deze prognoses moet voor 2005 een aantal van 70 000 woningen haalbaar zijn, mits aan de genoemde beleidsmatige uitgangspunten (zoals voldoende bestemmingsplancapaciteit) is voldaan.

Voor het tempo in de herstructurering is het sluiten van prestatiecontracten tussen partijen in de 56 wijken een belangrijke voorwaarde. In samenhang hiermee wordt vooral van corporaties een grote inzet verwacht.

4.4. Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Tot en met de begroting 2004 zijn de geldstromen voor de kwantitatieve opgave (Besluit Locatiegebonden Subsidies) en voor de kwalitatieve woningbouwopgave (Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing) tezamen opgenomen onder het instrument «Investeringen Stedelijke Vernieuwing». Met ingang van 2005 worden de budgetten BLS en ISV van elkaar gescheiden om de begroting inzichtelijker te maken.

Budget BLS

In 2004 worden de verplichtingen voor de woningbouwafspraken aangegaan. Het totaal verplichtingenbedrag bedraagt € 654 mln, hiervan is € 649,5 mln benodigd voor de convenanten en € 4,5 mln voor het oplossen van specifieke knelpunten. De uitfinanciering van de budgetten voor de woningbouwafspraken loopt van 2005 tot en met 2010.

Voor (kleine) bodemsanering die noodzakelijk is om de afspraken in de woningbouwafspraken te kunnen realiseren, is in de verplichtingenraming 2004 een bedrag van € 167,8 mln opgenomen. Naar huidig inzicht gaat deze geldstroom via het ISV 2 lopen.

Investeringen Stedelijke Vernieuwing

Voor ISV 2, de convenantgelden en het impulsbudget, wordt er vanuit gegaan dat de verplichtingen in het begrotingsjaar 2005 worden aangegaan. Uitfinanciering van deze verplichtingen vindt voor ISV 2 in principe plaats in de periode 2005 tot en met 2009.

De bij «Investeringen stedelijke vernieuwing» opgenomen uitgavenreeks betreft zowel de uitfinanciering van ISV 1 als de uitfinanciering van ISV 2. De onderverdeling van deze budgetten is als volgt:

Planologische en woningbouwknelpunten:

Onder Planologische en woningbouwknelpunten zijn de volgende deelbudgetten opgenomen:

4.5. Budgetflexibiliteit

Toelichting:

De onder «Juridisch verplicht» vermelde budgetten betreffen de uitfinanciering van tot en met 2004 aangegane verplichtingen in het kader van het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing, de uitfinanciering van het Innovatiebudget Stedelijke Vernieuwing en de uitfinanciering van de in 2004 afgesloten convenanten voor de woningbouwproductie.

Onder «bestuurlijk gebonden» zijn de middelen voor de ISV II periode (looptijd 2005 tot en met 2009) opgenomen. De reeks is inclusief de budgetten voor «sociale vernieuwing», die met ingang van 2005 integraal onderdeel vormen van ISV II en daarom voortaan op artikel 4 worden begroot en verantwoord. De middelen voor ISV II worden in januari 2005 juridisch verplicht.

Onder «beleidsmatig gereserveerd» zijn de middelen voor onderzoek opgenomen. Deze middelen zijn niet vrij besteedbaar in verband met afspraken over het monitoren van beleidsprestaties. Ook het (relatief geringe) budget voor communicatie is bij deze categorie vermeld.

4.6. VBTB-paragraaf

In 2005 zal de ISV-evaluatieplanning nader worden uitgewerkt.

Artikel 05. Sociale kwaliteit van het wonen en de woonomgeving

5.1. Algemene beleidsdoelstelling

De algemene beleidsdoelstelling is het leveren van een bijdrage aan het verbeteren van de sociale kwaliteit van het wonen en de woonomgeving. Daaronder wordt verstaan: «de mate waarin het wonen en de woonomgeving bijdragen aan de maatschappelijke participatie en integratie van burgers en het welbevinden binnen de woon- en leefomgeving».

Binnen dit artikel vallen drie thema's:

1. De gevolgen van de vergrijzing voor het wonen en de toenemende wens van mensen met beperkingen om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen.

De samenleving vergrijst nog steeds. Het hoogtepunt van de vergrijzing zal over enkele tientallen jaren bereikt worden. In 2015 hebben circa drie miljoen huishoudens de leeftijd van 55 jaar of ouder bereikt (bron: Primos 2001). Ouderen willen steeds langer zelfstandig blijven wonen. Ook mensen met lichamelijk, verstandelijke of psychische beperkingen willen steeds meer zelfstandig wonen. Voor diegenen onder hen die hierin niet op eigen kracht kunnen voorzien is extra aandacht nodig.

Daarnaast dienen we ons bewust te zijn van de gevolgen van de extramuralisering en vermaatschappelijking van de zorg. Met name de voorstellen met betrekking tot de AWBZ en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning zijn in dit verband van belang (Kamerstukken II 2002–2003, 26 631, nr. 57). Op termijn zal dit vergaande invloed hebben op de intramurale capaciteit en daardoor op de vraag naar zelfstandig wonen met zorg en diensten.

Deze ontwikkelingen vragen om een toenemende hoeveelheid en variatie van woonzorg-arrangementen. De eerste verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de burger zelf, maar ook bij woningcorporaties (voor het aanbod van huisvesting) en zorginstellingen (voor het aanbod van zorg).

2. Het verbeteren van de leefkwaliteit van wijken

Een duurzame verbetering van de leefkwaliteit van wijken wordt bereikt door een evenwichtige mix aan fysieke, sociale en economische ingrepen. VROM zet met name in op een sterke koppeling tussen fysieke en sociale maatregelen. Fysieke investeringen zonder een sociaal investerings-programma kunnen leiden tot desinvesteringen of de verplaatsing van sociale problemen naar andere wijken. Voor een succesvolle aanpak van de sociaalfysieke opgave is het betrekken van burgers eveneens van belang. Zij bepalen immers mede de lokale kwaliteit van wonen en woonomgeving en de beleving hiervan.

Een van de meest in het oog lopende aspecten van de positie van minderheden is hun geconcentreerde aanwezigheid in grote stadswijken. Behalve de concentratie van huishoudens met een ongunstige sociaal-economische positie (al dan niet samengaand met een gebrekkige sociale cohesie) vormt ook het laag opgeleide en slecht Nederlands sprekende deel van de bevolking een verklarende factor voor het bestaan van wijkproblemen. Het is aannemelijk dat vooral het wonen in een concentratiewijk voor deze groep de integratie belemmert.

3. Het huidige tekort aan studentenhuisvesting is een specifiek onderdeel van het woningtekort in Nederland. Gegeven het segment waarop studenten zijn aangewezen, is inzicht in en de aanpak van de (lokale) tekorten in deze van belang.

De algemene beleidsdoelstelling vindt z'n uitwerking in drie operationele doelstellingen:

1. het tot stand komen van een situatie op het terrein van wonen, zorg en welzijn waarbij er voldoende (en betaalbaar) aanbod is wat betreft geschikte woningen voor ouderen en mensen met beperkingen, en waarbij hun keuze centraal staat;

2. het verbeteren van de leefkwaliteit van wijken door lokale partijen in staat te stellen en te stimuleren om vanuit de fysieke opgave combinaties te leggen met de sociale en economische opgave;

3. verminderen van het tekort aan studentenhuisvesting.

5.2. Operationele doelstellingen

5.2.1. Voldoende aanbod van geschikte woningen voor ouderen en mensen met beperkingen

VROM beoogt een beter evenwicht tussen vraag en aanbod te bereiken wat betreft geschikte woningen (met name nultredenwoningen) voor ouderen en mensen met beperkingen. De prioriteit hierbij ligt de komende jaren op de kwantitatieve opgave. Het is immers van het grootste belang dat de (ouder wordende) burger op zijn minst een woning ter beschikking heeft die langer zelfstandig wonen mogelijk maakt. Daarbij gaat het niet alleen om nieuwbouw (alhoewel hiermee een flink deel van de opgave vervuld kan worden) maar meer nog om verbouw (de hiervoor kansrijke voorraad zodanig aanpassen dat volledig toegankelijke woningen ontstaan). Daarnaast, en niet minder belangrijk, gaat het om labeling en woningtoewijzing omdat er een grote voorraad volledig toegankelijke woningen beschikbaar is. Het beter benutten hiervan is dan ook geboden.

Doelgroep

De realisatie van wonen met zorg zal vorm moeten krijgen op lokaal niveau. Om die reden richt VROM zich op de daar actieve partijen. Het betreft dan vooral gemeenten, corporaties, instellingen voor zorg en welzijn en marktpartijen. Ook provincies kunnen een belangrijke rol spelen op dit terrein en behoren daarom eveneens tot de doelgroepen waar VROM zich op richt.

Verantwoordelijkheid minister

De Minister van VROM draagt zorg voor het wegnemen van mogelijke belemmeringen in wet- en regelgeving. Voorts zorgt de Minister voor impulsen om te bevorderen dat uitvoerende partijen hun verantwoordelijkheid nemen voor het thema ouderenhuisvesting, respectievelijk de huisvesting van mensen met beperkingen. Hiertoe is medio 2004 een actieplan aan de Tweede Kamer gezonden. In dit actieplan worden naast de inspanningen van VROM en VWS ook de activiteiten van de koepels en brancheorganisaties van de uitvoerende partijen vermeld.

Indicatoren en streefwaarden

VROM streeft ernaar dat ieder doelgroep-huishouden de beschikking heeft over een volledig toegankelijke woning.

Meer concreet betekent dit dat er (ten opzichte van WBO 2002) per ultimo 2009 minimaal 255 000 extra nultreden-woningen beschikbaar moeten zijn. Hiervan dienen 99 000 woningen in de categorie verzorgd wonen te vallen. Dit is bijna 65% van de totale kwantitatieve opgave op het terrein van wonen met zorg en welzijn tot 2015. De totale opgave tot 2015 bedraagt 395 000 woningen.

Om te kunnen beoordelen in welke mate de uitvoering van de opgave soulaas biedt zullen de slaagkansen van huishoudens op zoek naar een volledig toegankelijke woning periodiek worden gemeten.

Basis hiervoor is het VROM basisonderzoek. De eerste resultaten hiervan, met als peiljaar 2006, zullen naar verwachting in 2007 beschikbaar komen en dienen als tussenmeting voor de voortgang van de realisatie van de opgave.

Beleidsprestaties 2005

Actieplan

VROM zal in 2005, in samenhang met de beleidsprestaties ter verhoging van de woningproductie en de herstructurering, het hiervoor genoemde actieplan uitvoeren in samenwerking met VWS. Dit betreft ondermeer:

• In de regio's met de grootste tekorten (Gelderland, Noord- en Zuid-Holland, Noord-Brabant) en daar waar, in relatie tot de in de Meerjaren Ontwikkelingsprogramma's (MOP's/GSB-ISV) geformuleerde voornemens, de opgave onvoldoende voortvarend wordt opgepakt, zullen betrokken partijen op hun verantwoordelijkheden worden aangesproken;

• VROM zal samen met VWS partijen stimuleren en faciliteren om hun taakuitvoering kracht bij te zetten. Daartoe zal zowel inhoudelijke als proceskennis op het terrein van wonen en zorg onder de lokale partijen worden verzameld en verspreid (ondermeer «best practices»). Bij deze kennisverzameling en -overdracht zullen kenniscentra en koepels een belangrijke rol vervullen;

• Mogelijke knelpunten en belemmeringen op het terrein van wet- en regelgeving worden in kaart gebracht om te trachten deze weg te nemen;

• De wijziging van de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (de uitbreiding hiervan met het domein wonen) treedt in 2005 in werking;

• De VROM-accountmanagers zullen bevorderen dat wonen met zorg voldoende aandacht krijgt in de prestatieafspraken tussen gemeenten en corporaties.

Monitoring

• Kwantitatieve opgave

In samenwerking met IPO en provincies wordt gevolgd welke productie op lokaal niveau voorzien wordt. Het monitoren van de voortgang van de realisatie van de kwantitatieve opgave wonen en zorg gebeurt door het Rijk. Dit kan aangevuld worden met dieptegegevens vanuit de provincies. De monitoring van het Rijk en de provincies zijn complementair aan elkaar.

Het Rijk monitort primair op het niveau van doelbereik: de ontwikkeling van het aanbod van nultreden-woningen en verzorgd wonen, c.q. de ontwikkeling van het inlopen van het tekort. Basis hiervoor is het VROM basisonderzoek. De monitoring door provincies volgt met name de ontwikkelingen in de voorbereidende en uitvoerende fase.

Daarnaast is het streven vanaf 2007 op basis van de GSB-monitor inzicht te verkrijgen in de toename van het aantal volledig toegankelijke woningen in de G30.

• Doelbereik corporaties

Daarnaast monitort het Rijk, op grond van het Besluit beheer sociale huursector (BBSH), het doelbereik bij corporaties. Hierover ontvangt de Tweede Kamer jaarlijks een brief («Prestaties van woningcorporaties; prestatieafspraken en toezicht»). Ook het twee jaarlijkse onderzoek «Bewoners nieuwe woningen» geeft VROM informatie over de voortgang.

• Vierde tender woonzorgstimuleringsregeling

Wat betreft de bouwkundige zorginfrastructuur (gefinancierd op basis van de categorie E en de vierde tender van de woonzorg-stimuleringsregeling) ziet VROM aan de hand van de gereedmeldingen hoeveel van dergelijke zorginfrastructuur-projecten gerealiseerd zijn.

VROM zal tot een maximum van € 150 000 inzetten voor voorlichting en kennisoverdracht in het kader van deze prestaties.

In het jaarverslag over de begroting van VWS wordt over de specifieke ontwikkelingen met betrekking tot zorg en welzijn gerapporteerd.

Evaluatieprogrammering

Voor 2005 is geen evaluatie voorzien omdat het beleid met betrekking tot de kwantitatieve opgave pas in 2007 herijkt kan worden.

5.2.2. Het verbeteren van de leefkwaliteit van wijken

VROM onderneemt in 2005 een aantal activiteiten die uitvoerende partijen stimuleren en faciliteren om te komen tot een evenwichtige herstructurering waarbij de fysieke aanpak wordt gecombineerd met de sociale en economische opgave. Dit evenwicht verhoogt de tevredenheid van de bewoners tijdens en na de herstructurering. Ook wordt een bijdrage geleverd aan het verminderen van de concentratie van lage inkomens in woonwijken én het tegengaan van negatieve effecten van de concentratie van allochtonen op hun integratie.

De inspanningen van VROM vinden met name plaats binnen het GSB-ISV beleid en de aanpak van 56 prioriteitswijken.

Doelgroep

Doelgroepen voor VROM zijn in eerste instantie de gemeenten en de corporaties. Deze partijen zijn primair verantwoordelijk voor het verbeteren van de kwaliteit van het wonen en de woonomgeving. Daarnaast zijn bewoners en gebruikers een belangrijke (in)directe doelgroep.

Verantwoordelijkheid minister

De Minister van VROM stuurt, faciliteert en neemt waar mogelijk belemmeringen weg. De Minister stuurt met behulp van de inzet van ISV-middelen voor de sociaalfysieke aanpak. Daarnaast kan de Minister bijdragen leveren d.m.v. kennisontwikkeling en spreiding en het beschikbaar stellen van expertise via impulsteams. Ten aanzien van bewonersparticipatie heeft VROM een stimulerende rol. De aanpak van de leefkwaliteit is een thema dat ook andere ministeries raakt.

Indicatoren en streefwaarden

Om voornoemde maatschappelijke effecten te meten zijn, naast die zoals aangegeven in beleidsartikel 4 (4.2.2. herstructurering van wijken) de volgende indicatoren en streefwaarden voorzien:

– een toename van de tevredenheid van bewoners met de sociale aspecten van de woonomgeving;

– een daling van de verhuisgeneigd van bewoners vanwege sociale aspecten van de woonomgeving.

Deze indicatoren en streefwaarden worden 4 jaarlijks gemeten (WBO/KWR; WON).

* Een aantal indicatoren bij de outcome-doelstellingen in het kader van het grotestedenbeleid is nog in ontwikkeling. In verband hiermee kunnen deze indicatoren nog worden aangepast. E.e.a. zal dan in de ontwerpbegroting 2006 worden verwerkt.

Beleidsprestaties 2005

Kennisontwikkeling faciliteren en toepassing kennis stimuleren

Kennisontwikkeling en het stimuleren van het gebruik hiervan is een van de belangrijkste instrumenten van VROM om een evenwichtige herstructurering in de praktijk te verankeren. In 2003/2004 heeft VROM gezamenlijk met het ministerie van VWS en diverse kennisinstituten het kennisprogramma «Sociaalfysieke wijkaanpak» uitgevoerd. Najaar 2004 wordt dit programma geëvalueerd waarna wordt bekeken of en zo ja hoe het kennisprogramma in 2005 wordt voortgezet. Hierbij wordt gestreefd naar een continuering van de samenwerking met het Ministerie van VWS en worden, waar mogelijk en wenselijk, ook andere ministeries betrokken.

Voortgangsbewaking en beschikbaar stellen van kennis en expertise ten behoeve van sociaalfysieke aanpak bij ISV2 en de 56 wijken.

Zowel in ISV-II (Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing 2005–2009) als bij de 56 prioriteitswijken (zie beleidsartikel 4) is de sociaalfysieke aanpak een relevant thema. In 2005 vindt bij ieder van de G30-steden een GSB voortgangsgesprek plaats waarbij ondermeer geïnformeerd wordt naar de voortgang op de tussen Rijk en gemeente vastgestelde prestaties op sociaalfysiek gebied.

Daarnaast worden kennis en inhoudelijke expertise beschikbaar gesteld in de vorm van de inzet van impulsteams, VROM-accountmanagers en kennisinstituten.

Wegnemen van knelpunten en stroomlijnen van activiteiten

VROM, en in bredere zin het Rijk, voert zelf geen lokale activiteiten uit maar kan wel zorgdragen voor een aantal randvoorwaarden ten behoeve van een optimale aanpak (van hindermacht naar ontwikkelkracht). Hiertoe is een goede interdepartementale afstemming noodzakelijk. Afhankelijk van de actualiteit zal in 2005 hieraan invulling worden gegeven.

ISV en BLS

Zowel bij het ISV als bij het Besluit locatiegebonden subsidies (BLS) is een goede regionale afstemming van het kwantitatieve en kwalitatieve woningbouwprogramma vereist. Uitgangspunt is dat de randgemeenten rond grote gemeenten dienen bij te dragen aan de huisvesting van de lage inkomensgroepen. Als de centrumgemeenten daar met de omliggende gemeenten niet uitkomen, zal de Minister van VROM met partijen overleg voeren en zonodig interveniëren.

Economische kansenzone's Rotterdam

Het Kabinet heeft onlangs besloten tot het instellen van een tijdelijke regeling in het kader van het instellen en aanwijzen van «economische kansenzone's Rotterdam».

Over een periode van 4 jaar, vanaf 2005 gerekend, zal hiervoor budget ter beschikking worden gesteld. Het ministerie van Economische zaken heeft hierin de coördinerende rol. VROM zal in die periode jaarlijks € 1 mln bijdragen ten behoeve van ondernemers die investeren in de fysieke infrastructuur op het gebied van wonen.

Matching

Wanneer blijkt dat het niet lukt om (indien nodig) het instrument van matching in te zetten ten behoeve van het op peil brengen en houden van de leefkwaliteit in buurten, zal zonodig bestuurlijke drang worden toegepast.

Wet Victor/Victoria

Ten behoeve van het bestrijden van overlast en criminaliteit in achterstandswijken worden de materiële gronden van de Wet Victor/Victoria verruimd. Dit zal zijn beslag krijgen in een gecombineerde Verzamel- en Uitzonderingswet, gericht op een effectieve aanpak van de grootstedelijke problematiek. In deze wet worden (in afwijking van de Huisvestingswet) tevens de volgende mogelijkheden gecreëerd:

– om voor kansarme woningzoekenden van buiten de regio de toelating tot de woningmarkt verder te reguleren door het stellen van inkomenseisen, en

– om in de particuliere sector dezelfde vormen van positieve ballotage toe te passen als die in de sociale sector.

De bevindingen in deze worden betrokken bij het wijzigen van de Huisvestingswet.

VROM zet ten behoeve bovengenoemde prestaties 2005, middelen in tot een maximum van € 100 000 voor kennisontwikkeling en -overdracht en € 100 000 voor onderzoek.

Evaluatieprogrammering

In 2005 is geen evaluatie voorzien. Dit gelet de evaluatie van het kennisprogramma «Sociaalfysieke wijkaanpak» in het najaar van 2004.

5.2.3. Verminderen tekort studentenhuisvesting

VROM beoogt het aanbod van studentenhuisvesting te vergroten door zowel het specifieke aanbod in deze, als de doorstroming van studentenhuisvesting naar de reguliere woningmarkt te bevorderen.

Doelgroep

Het beleid richt zich primair op de andere overheden, corporaties, marktpartijen en onderwijsinstellingen die verantwoordelijk zijn voor een toereikend aanbod aan studentenhuisvesting. Het betreft hierhuisvesting voor uitwonende studenten aan hogescholen en universiteiten.

Verantwoordelijkheid minister

De Minister is verantwoordelijk voor het treffen en ondersteunen van aanvullende maatregelen om het hierna vernoemd maatschappelijk effect te bewerkstelligen. De hiervoor noodzakelijke matching tussen corporaties zal door de Minister van VROM waar nodig actief bevorderd worden.

Daarnaast zal de Minister betrokken partijen (gemeenten, corporaties, en onderwijsinstellingen) aanspreken op de realisatie van meer studentenhuisvesting.

Indicatoren en streefwaarden

Het aanbod aan studentenhuisvesting wordt op korte termijn (2004–2006) vergroot met max. 3 000 eenheden door de verplaatsing van leegstaande woonunits van het COA (als gevolg van de afname van het aantal asielzoekers) naar locaties in studentensteden.

Voor de langere termijn (2005–2010) hebben huisvesters van studenten een nieuwbouw-investerings-programma opgesteld van 12 000 eenheden.

Beleidsprestaties 2005

In het actieplan dat eind 2003 aan de Tweede Kamer is verzonden zijn diverse maatregelen aangekondigd (Kamerstukken II, 2003–2004, 29 200 XI, nr. 19). Een substantieel deel daarvan is inmiddels in gang gezet. In 2005 zullen aanvullende inspanningen worden geleverd om het tekort aan studenteneenheden te verminderen, te weten:

• aanpassing van de huurwetgeving, respektievelijk verruiming van de Leegstandwet teneinde, middels campuscontracten, de doorstroming naar de reguliere woningmarkt te bevorderen; respektievelijk dat woonruimte langer tijdelijk verhuurd kan worden. De invoering van deze wetswijzigingen is voorzien in 2006;

• de, op aandrang van VROM, matching voor (nieuwbouw)projecten van studentenhuisvesters zal in 2005 verder zijn beslag moeten krijgen. De concrete uitvoering van deze projecten zal door de betrokken corporaties in 2005 in gang moeten worden gezet;

• wanneer voornoemde wetswijzigingen in werking kunnen treden zal hieraan in de communicatiesfeer (gemeenten, corporaties, onderwijsinstellingen en studenten) de nodige aandacht worden besteed;

• Zoals door de Minister van VROM in februari 2004 is aangekondigd wordt, in opdracht van VROM, vraag en aanbod op het terrein van studentenhuisvesting jaarlijks gevolgd (monitor). Afhankelijk van de onderzoekresultaten hiervan kan dit leiden tot bijstelling van de beleidsmaatregelen.

De verwachte VROM-bijdrage voor de inzet van COA-units in 2005 is € 1,8 mln en komt ten laste van beleidsartikel 4.

Daarnaast worden in 2005 bijdragen geleverd aan monitoring- en onderzoekskosten en kosten ten behoeve van de ondersteuning van lokale actieplannen van gemeenten, corporaties en onderwijsinstellingen.

Evaluatieprogrammering 2005

In 2005 is geen evaluatie voorzien.

5.3. Veronderstellingen van beleid

Tussen de wijze van aansturing van de sector op het terrein van wonen en zorg, het uitdragen van de urgentie van het probleem en het gewenste maatschappelijke effect (de daadwerkelijke productie op dit terrein) zit veel ruimte. Derhalve zijn er nogal wat factoren die de veronderstelde relatie tussen aansturing en effect kunnen verstoren. Te denken valt aan het al dan niet succesvol zijn van het beleid dat beoogt de woningbouwproductie te stimuleren en de ontwikkeling van de economische groei. Daarnaast duurt het beïnvloeden van de bouwproductie (in soort, niet in hoeveelheid) lang. Het duurt al gauw 3 tot 4 jaar alvorens effecten hiervan daadwerkelijk zichtbaar zijn.

Gezien deze veronderstellingen is het van belang om naast het uitvoeren van voornoemde beleidsprestaties, nauwkeurig en zo vaak mogelijk te controleren of de gewenste productie op lokaal niveau wordt gehaald. Om deze reden is de monitoring relatief zwaar aangezet.

VROM heeft bij de verbetering van leefkwaliteit van wijken een faciliterende en sturende rol ten aanzien van gemeenten, corporaties en private partijen, en bewoners. VROM zelf is geen actor in het lokale speelveld. Door gemeenten en andere betrokkenen te voorzien van kennis en expertise en de participatie van burgers te stimuleren levert VROM een belangrijke bijdrage.

Met betrekking tot de studentenhuisvesting is het mogelijk zinvol om een onderscheid te maken tussen de ontwikkeling van het aantal studenten in het hoger onderwijs versus de ontwikkeling van de behoefte aan huisvesting voor studenten. De woningbehoefte van studenten wordt namelijk grotendeels geaccommodeerd binnen het voor heel Nederland geconstateerde woningaanbod.

5.4. Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Het merendeel van de programma-uitgaven betreft de uitfinanciering van in het verleden aangegane verplichtingen voor de huisvesting van gehandicapten en de tijdelijke woonzorgstimuleringsregeling. Vanwege het aflopende karakter van deze verplichtingen (ondermeer als gevolg van intrekkingen) laat de meerjarenraming een dalende trend zien.

De budgetten voor «Sociale vernieuwing» vormen met ingang van 2005 integraal onderdeel van ISV II en worden daarom voortaan op artikel 4 begroot en verantwoord.

5.5. Budget-flexibiliteit

Toelichting:

De budgetflexibiliteit van artikel 5 is marginaal. Het vermelde onder «Juridisch verplicht» betreft de uitfinanciering van tot en met 2004 aangegane verplichtingen voor «Huisvesting gehandicapten» en de tijdelijke Woonzorgstimuleringsregeling. Wat resteert als «beleidsmatig gereserveerd» zijn de relatief geringe budgetten voor onderzoek en communicatie.

5.6. VBTB-paragraaf

Er zijn geen VBTB-verbeteringen voor de ontwerpbegroting 2006 voorzien.

Artikel 06. Versterken ruimtelijke kwaliteit stedelijke gebieden

6.1. Algemene beleidsdoelstelling

De kwaliteit van de inrichting van stedelijke en te verstedelijken gebieden dient beter te voorzien in de gedifferentieerde vraag naar ruimte voor uiteenlopende vormen van wonen, werken, voorzieningen, groen, recreatie, sport en infrastructuur. Daarbij dient rekening te worden gehouden met eisen die verband houden met gezondheid en veiligheid. Die gedifferentieerde vraag laat zich vertalen in verschillende typen stads- en dorpsmilieus.

Het aanbod van stads- en dorpsmilieus is veelal minder gevarieerd dan de vraag en zal daarom door stedelijke vernieuwing worden aangepast (zie hiervoor beleidsartikel 4). Benutting van gebouwd gebied geniet daarbij de voorkeur boven nieuwe uitbreidingen (zie ook Interdepartementaal Beleidsonderzoek), waarbij cultuurhistorische waarden behouden moeten blijven en aandacht moet zijn voor de architectonische kwaliteit. Voor de gewenste gebundelde verstedelijking is het van cruciaal belang dat regionale samenwerking tot stand komt. Stedelijke netwerken moeten door samenwerking ruimtelijke kwaliteit bevorderen en een hoogwaardig sociaal, economisch en cultureel vestigingsklimaat bieden.

Dit beleid wordt uitgewerkt in de volgende operationele doelstellingen:

• Bevorderen van krachtige steden en stedelijke netwerkvorming (6.2.1);

• Versterken cultuurhistorische identiteit (6.2.2);

• Stimuleren architectonische kwaliteit (6.2.3).

6.2. Operationele doelstellingen

6.2.1. Bevorderen van krachtige steden en stedelijke netwerkvorming

6.2.1.1. Stedelijke netwerkvorming en verstedelijkingslocaties Randstad

Doel

De zes nationale stedelijke netwerken onderscheiden zich qua dynamiek en positie. Ze hebben verschillende functionele ruimtelijke specialisaties, bevinden zich in verschillende stadia van ontwikkeling en hebben verschillende opgaven. De inzet van het rijk verschilt daarmee per netwerk.

Bij de vormgeving en inzet van financiële instrumenten, bij de totstandkoming en toetsing van plannen en in voortgaande ontwikkelingsprocessen, zal het rijk actief betrokken zijn om de doelstelling van het nationale ruimtelijke beleid te (doen) realiseren. Het rijk geeft daarbij prioriteit aan de stimulering en herstructurering van centra, de ontwikkeling en herstructurering van bedrijventerreinen met een bovenregionale betekenis, de samenhang tussen investeringen in de nationale en regionale infrastructuur en de ontwikkeling van de bovenregionale groenblauwe structuur. Waar nodig, zal het rijk de grensoverschrijdende samenwerking van de nationale stedelijke netwerken ondersteunen.

Doelgroep

De (samenwerkende) gemeenten en de provincies met betrekking tot de nationale stedelijke netwerken: Randstad Holland, Groningen-Assen, Twente, Arnhem-Nijmegen, Brabantstad, en Maastricht-Heerlen en de betrokken departementen.

Beleidsinstrumenten

VROM coördineert de rijksbrede inzet van instrumenten en middelen voor de integrale aanpak en uitvoering van projecten en maatregelen die nodig zijn voor de stedelijke netwerkvorming voor zover die passen binnen de beleidskaders en investeringsthema's van het rijk. VROM zorgt daarbij tevens voor samenhang met de ontwikkelingsvisies en uitvoeringsprogramma's van de stedelijke netwerken zelf. Als ontwikkelaar van rijkshuisvesting draagt VROM, via investeringen, concreet bij aan versterking van binnensteden, zoals bijvoorbeeld de nieuwe ontwikkeling van de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Een aantal projecten vloeit voort uit het in de Nota Ruimte en de daarbij horende uitvoeringsagenda geformuleerde rijksbeleid ten aanzien van de verstedelijkingsopgave voor de Randstad Holland.

Verantwoordelijkheid minister

De Minister van VROM is verantwoordelijk voor een tijdige coördinatie van de inzet van rijksbrede instrumenten die de nationale stedelijke netwerken mede in staat stellen om een kwalitatief en kwantitatief verantwoorde stedelijke ontwikkeling te realiseren. De samenwerkende gemeenten, kaderwetgebieden en provincies in de stedelijke netwerken zijn zelf primair verantwoordelijk voor de totstandkoming van onderlinge afspraken over de lange termijnontwikkeling van het stedelijk netwerk. Deze afspraken vormen de ontwikkelingsagenda voor het stedelijk netwerk.

Prestatiegegevens

Specifiek voor de stedelijke netwerken Groningen-Assen, Twente, Arnhem-Nijmegen, Brabantstad en Maastricht-Heerlen in 2005:

• Realiseren van bestuurlijke afspraken met betrokken overheden in de stedelijke netwerken Groningen-Assen, Twente, Arnhem-Nijmegen, Brabantstad en Maastricht-Heerlen en specifiek voor de Randstad Holland in 2005;

• Vaststellen Randstad uitvoeringsagenda;

• Verdere uitwerking, conform uitgangspunten in de Nota Ruimte, van plannen voor de ontwikkeling van (1) Almere, (2) de Zuidplaspolder en (3) de gebiedsuitwerking Haarlemmermeer en omgeving, te weten:

(1) Specifiek voor Almere wordt in 2005:

• de planstudie Schiphol-Almere uitgewerkt;

• besloten of en zo ja, op welke wijze, de grondpositie van het rijk in de regio wordt ingezet als onderdeel van een investeringsstrategie voor de verstedelijkingsopgave;

• door rijk en provincie een integraal (namelijk natuur/ecologie, stedelijk groen, waterberging) ontwikkelingsplan opgesteld, inclusief financieringsprogramma, voor de robuuste ecologische verbinding Oostvaardersplassen-Horsterwold.

(2) Specifiek voor de Zuidplaspolder/Project Driehoek Rotterdam-Zoetermeer-Gouda wordt in 2005:

• overeenstemming bereikt tussen Rijk en betrokken partijen over de inhoud van het ISV en ISP; inzet van het Rijk daarbij is een faseerbaar en flexibel plan waarmee de vraagstukken met betrekking tot aansluiting op de hoofdinfrastructuur, regionaal groen en de wateropgave worden opgelost;

• overeenstemming bereikt (in de Bestuurlijke Commissie Randstad) over de bijdrage van het Rijk en andere partijen aan de realisering van ISV/ISP;

(3) Specifiek ten aanzien van de Gebiedsuitwerking Haarlemmermeer- en omgeving in 2005:

• wordt de gebiedsuitwerking afgerond.

Voor de prestaties in het landelijk gebied van de Randstad Holland zie artikel 08.

6.2.1.2. Centrumvorming binnen stedelijke netwerken

Nieuwe Sleutelprojecten (NSP)

Doel en doelgroep

Het Rijk wil de forse investeringen in het Hogesnelheidstreinnetwerk benutten voor de versterking van het internationale vestigingsklimaat en voor stedelijke vernieuwing in stedelijke centrumgebieden. De NSP zijn integrale stedenbouwkundige projecten op en rond het station van Amsterdam-Zuid/WTC (Zuidas) en de centrale stations van Rotterdam, Utrecht, Den Haag, Arnhem en Breda. In samenwerking met betrokken gemeenten en private partijen wil het Rijk de stationsgebieden ontwikkelen tot hoogwaardige, multimodale openbaar vervoersknooppunten en tot toplocaties voor wonen, werken en voorzieningen. De NSP versterken de economische positie van Nederland als internationale vestigingsplaats voor hoogwaardige zakelijke dienstverlening en borgen de werk- en leefkwaliteit in de steden.

Beleidsinstrumenten

Vanwege de eigen ambities en verantwoordelijkheden stimuleert en faciliteert het rijk de integrale planvorming met geld en expertise en werkt het rijk intensief samen met de betrokken gemeenten. Daarnaast faciliteert het rijk de planvorming door middel van het stroomlijnen van rijksprocedures en door het bieden van één loket binnen het rijk in de vorm van de interdepartementale rijksprojectorganisatie NSP. Ten behoeve van de uitvoering van de NSP heeft het rijk in totaal een bedrag van circa € 1 miljard in de periode tot 2010 gereserveerd. Binnen dit budget is € 336 mln in het FES gereserveerd, specifiek bedoeld voor het verbeteren van de ruimtelijke en stedenbouwkundige kwaliteit van de stedelijke omgeving van de HST-stations (NSP-budget).

Verantwoordelijkheid minister

De gemeenten zijn initiatiefnemer voor de Sleutelprojecten en zijn eindverantwoordelijk voor de uitvoering. De Minister van VROM is coördinerend bewindspersoon voor de NSP en is vanuit het rijk verantwoordelijk voor de integrale aanpak van de projecten, de stedelijke herstructurering en de besteding van het NSP-budget. De betrokken departementen zijn verder zelf verantwoordelijk voor hun beleidsveld en budgetten. Zo is de minister van V&W verantwoordelijk voor bijdragen uit het Meerjarenprogramma Infrastructuur en Transport (MIT) voor de OV-Terminals. Het Ministerie van VROM levert een financiële bijdrage aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit van de stedelijke omgeving. In de uitvoeringsovereenkomst tussen rijk en de betrokken gemeente worden per project de voorwaarden vastgelegd waaronder een NSP zal worden gerealiseerd, alsmede de planning en financiering daarvan.

Prestatiegegevens

• Ondertekening van uitvoeringsovereenkomsten voor de NSP Breda en Rotterdam.

• Monitoring uitvoeringsafspraken overig NSP's.

• Traject besluit Amsterdam Zuidas in het kader van de Tracé/m.e.r. procedure.

P= planvorming, P/U= afronding planvorming, zo mogelijk uitvoeringsafspraken, U= uiterste termijn uitvoeringsafspraken, M = monitoren uitvoeringsafspraken.

Budget investeringen ruimtelijke kwaliteit

Doel

Met BIRK worden subsidies verstrekt aan investeringsprojecten van gemeenten, provincies en waterschappen die bijdragen aan de versterking van de ruimtelijke hoofdstructuur. De bijdrage van het rijk is bedoeld voor omvangrijke projecten van decentrale overheden die anders niet van de grond komen, of niet met de gewenste kwaliteit.

Doelgroep

Gemeenten, provincies en waterschappen

Beleidsinstrumenten

De beleidsregeling BIRK is op 28 januari 2003 gepubliceerd. Voor de uitvoering van deze regeling is in de periode 2001–2010 binnen het FES, na taakstelling, € 418 mln beschikbaar gesteld. Van dit bedrag is een deel in voorgaande jaren reeds verplicht en gereserveerd voor toezeggingen.

Verantwoordelijkheid minister

Door het toekennen van subsidies draagt de Minister van VROM ertoe bij dat de ruimtelijke hoofdstructuur voorzien wordt van kwaliteitsimpulsen. De Minister van VROM is verantwoordelijk voor een optimale inzet van de FES middelen ten behoeve van ruimtelijke kwaliteit.

Prestatiegegevens

• In 2005 zullen voor de resterende geselecteerde projecten concrete afspraken worden gemaakt over uitwerking, uitvoering, communicatie en financiële afhandeling (vastgelegd in een beschikking);

De Tweede Kamer wordt halfjaarlijks geïnformeerd omtrent de voortgang.

6.2.1.3. Vergroten binnenstedelijke kwaliteit

Knelpunten milieu en ruimtelijke ordening

Doel

Het doel is het vinden van locatiespecifieke oplossingen voor de complexe milieuproblematiek in relatie tot ruimtelijke plannen in een drietal projecten in de Noord- en Zuidvleugel van de Randstad:

Noordelijke IJ-oevers in Amsterdam, Eem- en Waalhaven in Rotterdam en het project Stedenbaan van de provincie Zuid-Holland.

Doelgroep

De doelgroep bestaat uit de initiatiefnemers van de genoemde ruimtelijke plannen: de gemeenten Amsterdam en Rotterdam, de provincie Zuid-Holland en de betrokken gemeenten bij het project Stedenbaan.

Beleidsinstrumenten

Het project is vooral faciliterend van karakter. Daarbij zal de regelgeving op het gebied van de geluidhinder, de luchtkwaliteit en de externe veiligheid aan de orde komen. Ervaringen op projectniveau zullen worden doorvertaald naar relevante beleidstrajecten.

Verantwoordelijkheid minister

Het project is gericht op vergroting van de uitvoerbaarheid van de Nota Ruimte, waarvoor de minister direct verantwoordelijk is. Voor de planvorming op projectniveau zijn de andere overheden primair verantwoordelijk, maar bij knelpunten zal de minister daarop aangesproken worden.

Prestatiegegevens

• Het vinden van locatiespecifieke oplossingen op basis van in 2004 gesignaleerde knelpunten Milieu en Ruimtelijke Ordening.

Evaluaties

Het meerjaren evaluatieprogramma zal na vaststelling van de Nota Ruimte worden opgesteld.

6.2.2. Versterken cultuurhistorische identiteit

Programma Belvedere

Doel

De nota Belvedere is in 1999 vastgesteld door het Kabinet. Het doel van het beleid is het cultureel erfgoed in het stedelijk en landelijk gebied beter te betrekken en te benutten bij de ruimtelijke inrichting van deze gebieden.

Doelgroep

Van de provincies en de gemeenten verwacht het rijk een actief cultuurhistorisch ruimtelijk beleid gericht op het instandhouden en ontwikkelen van de cultuurhistorische identiteit.

Beleidsinstrumenten

a. Via de verankering in de Nota Ruimte het veiligstellen van de doorwerking van het Belvederebeleid in de beleidsplannen van andere overheden. De cultuurhistorische waarden van de Belvederegebieden die binnen de Nationale Landschappen vallen, zullen worden meegenomen in de op te stellen ontwikkelingsprogramma's van de Nationale Landschappen.

b. Via de subsidieregeling Belvedere worden provincies, gemeenten, waterschappen en particuliere organisaties gestimuleerd uitvoering te geven aan het Belvedèrebeleid.

c. Via een projectbureau Belvedère dat informatie en kennis uitdraagt en een activiteitenprogramma ontwikkelt, wordt bevorderd dat de acties uit de nota Belvedere ook worden uitgevoerd.

Verantwoordelijkheid minister

Belvedère is een gezamenlijk project onder verantwoordelijkheid van de bewindslieden van OCW, LNV, V&W en VROM. Voor de Minister van VROM is met name de verankering in het nationale ruimtelijke beleid van belang. De Staatssecretaris van OCW is de coördinerend bewindspersoon. Vanwege het ruimtelijk ordeningsbelang is VROM intensief betrokken bij de uitvoering en draagt financieel bij in de uitvoeringskosten.

Prestatiegegevens

• Met ingang van 2005 zullen de Belvedere-doelen worden bevorderd binnen de cultuur impuls ISV-2.

• Subsidiëring van een aantal geselecteerde Belvedereprojecten.

• Beoordeling streekplannen op de instandhouding en ontwikkeling van cultuurhistorische waarden.

• Aanwijzing beschermde Stads en Dorpsgezichten krachtens de Monumentenwet 1988.

Nieuwe Hollandse Waterlinie

Doel

Behoud en ontwikkeling van de Nieuwe Hollandse Waterlinie als samenhangend geheel op basis van de Nota Ruimte en het door een Stuurgroep NHW vastgesteld Linieperspectief/Panorama Krayenhoff.

Doelgroep

De 5 provincies, 5 waterschappen en 25 gemeenten die betrokken zijn bij het behoud en ontwikkeling van de Nieuwe Hollandse waterlinie, gebundeld door de stuurgroep NHW.

Beleidsinstrumenten

VROM wil de bijdrage aan de ontwikkeling en uitvoering van (onderdelen) de ruimtelijke visie van de NHW continueren. Deze bijdrage wordt ingezet in de vorm van procesgeld voor het functioneren van het Projectbureau NHW, projectengeld voor de ontwikkeling van projecten en het stimuleringsbudget BIRK. De NHW is als aparte categorie in het BIRK opgenomen.

Verantwoordelijkheid minister

De Nieuwe Hollandse Waterlinie maakt in de Nota Ruimte deel uit van de ruimtelijke hoofdstructuur. De Linie is Nationaal Project in de Nota Belvedere en Groot Project in de Architectuurnota. De linie is genomineerd voor de Werelderfgoedlijst.

De minister van VROM ziet er samen met de andere rijkspartners in de Liniecommissie op toe dat de Linie niet versnippert maar als geheel wordt ontwikkeld.

Prestatiegegevens

• Beoordeling van streekplannen op de doorwerking van de kernelementen uit het linieperspectief.

• Stimulerende rol van Liniecommissie en Projectbureau, onder meer blijkend uit het 2005 voortvarend ontwikkelen van de projectenveloppen.

• Restauratie en onderhoud van de rijksmonumenten in beheer van de Rijksgebouwendienst.

• Bijdrage van het Atelier Rijksbouwmeester aan de ontwerpkwaliteit van de Linie.

Monumenten in rijksbezit

Doel

De Rijksgebouwendienst heeft 374 monumenten in bezit, waarvan 170 categorie-I monumenten. Met hun uitstraling geven zij een extra accent aan de ruimtelijke kwaliteit en tevens aan de identiteit van Nederland. Zij versterken de aantrekkelijkheid van onze steden en leveren daardoor direct (bijvoorbeeld door toerisme) en indirect (via vestigingsplaatskeuze) een bijdrage aan de economische bedrijvigheid.

Verantwoordelijkheid minister

Het is de verantwoordelijkheid van de Minister van VROM om door periodiek onderhoud en herstel de monumentale waarde te handhaven en, waar mogelijk, de gebruiksmogelijkheden en de verhuurbaarheid te bevorderen.

Beleidsinstrumenten en prestatiegegevens

Voor de komende jaren zijn er aanvullende middelen beschikbaar voor de monumenten die allereerst gebruikt zullen worden om enkele grote knelpunten aan te pakken. Ook voor de monumenten is de in ontwikkeling zijnde Indicator Technische Kwaliteit, zoals beschreven in de begroting van het agentschap toepasbaar.

Evaluaties

Het meerjaren evaluatieprogramma zal na vaststelling van de Nota Ruimte worden opgesteld.

6.2.3. Stimuleren architectonische kwaliteit

Doelgroep

Het architectuurbeleid richt zich op opdrachtgevers in de bouw, de vakgemeenschap en een breed publiek dat is geïnteresseerd in architectuur in brede zin: gebouwen, landschap en infrastructuur.

Beleidsinstrumenten

Het vigerende Architectuurbeleid wordt gedragen door vijf ministeries (VROM, OCW, LNV, VenW en EZ) en is vastgelegd in de derde architectuurnota «Ontwerpen aan Nederland 2001–2004». Doel van dit beleid is voorwaarden te scheppen voor architectonische kwaliteit op verschillende schaalniveaus: architectuur, stedenbouw, landschapsarchitectuur en infrastructuur. De vervolgnota voor de periode 2005–2008 is in ontwikkeling. De verbreding van het werkdomein van de Rijksbouwmeester naar aanpalende (beleids)terreinen – landschap, infrastructuur en cultureel erfgoed – is van belang voor de voorbeeldfunctie van het rijk als huisvester in brede zin. In toenemende mate adviseert de Rijksbouwmeester aan departementen, provincies en gemeenten en treedt hij op als aanspreekpunt voor en aanjager van complexe ruimtelijke opgaven.

In 2005 worden architectenselecties georganiseerd en studies verricht voor nieuwbouw, strategische gebiedsontwikkeling, alsmede beheer en herbestemming van rijksgebouwen met soms een monumentenstatus. Als context voor rijkshuisvesting wordt ingezet op de culturele betekenis en multidisciplinaire aanpak, de relatie tussen «oud en nieuw» en de stedenbouwkundige samenhang. Architectonische en ruimtelijke kwaliteit wordt versterkt door de toepassing van beeldende kunst via de percentageregeling. Extra aandacht wordt besteed aan de nazorg en het beheer en onderhoud van beeldende kunst.

Voor de Nieuwe Sleutelprojecten adviseert de Rijksbouwmeester in 2005 over de voortgang van Amsterdam Zuidas en de centrale stations van Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Arnhem en Breda.

Verantwoordelijkheid minister

De Rijksbouwmeester heeft een centrale inhoudelijke verantwoordelijkheid; het ministerie van OCW heeft een coördinerende taak en is politiek eerstverantwoordelijk. Voor de uitvoering van de taken van de Rijksbouwmeester wordt mede een beroep gedaan op een college van adviseurs, dat in 2004 is ingesteld.

Prestatiegegevens

Toelichting:

In de afgelopen jaren is invulling gegeven aan de twee belangrijkste pijlers van het architectuurbeleid 2001–2004: versterking van de publieke betrokkenheid bij het architectuurbeleid én de vroegtijdige inzet van de ontwerpende disciplines door middel van een tiental omvangrijke en complexe Grote Projecten. In 2004 werden het beleid en de Grote Projecten geëvalueerd. Dit vormt mede input voor het vervolgtraject «architectuurbeleid 2005–2008» dat op dit moment onder verantwoordelijkheid van de Interdepartementale Stuurgroep Architectuurbeleid (ISA, voorzitter Rijksbouwmeester en naast VROM bestaand uit OCW, LNV, VenW, EZ en agendalid Defensie) gestalte krijgt in samenhang met de Nota Ruimte en de Cultuurnota. Er vindt daarnaast verdere afstemming plaats met de Nota Belvedere en het ISV2 (Investeringen in Stedelijke Vernieuwing). Bestaande onderdelen van het beleid zullen in grote lijnen verder worden geconcretiseerd. Besluitvorming vindt naar verwachting plaats eind 2004.

6.3. Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Onder het instrument uitvoeringsbijdrage verstedelijking vallen onder meer Randstad Holland, Almere, overige Nationale Stedelijke Netwerken en Hart voor Dieren

6.4. Budgetflexibiliteit

Toelichting:

Uit de tabel blijkt dat 47% in 2005 van de programma-uitgaven van dit artikel reeds juridisch is verplicht.

Juridische verplichtingen

De juridisch verplichte projecten betreffen:

• Beheer rijksmonumenten (9,0 mln);

• Architectuurbeleid (3,1 mln);

• Nieuwe Sleutelprojecten (0,5 mln);

• Deltametropool (0,1 mln);

• C-team (0,1 mln);

• Meerpaal Dronten (0,2 mln);

• Onderzoek (0,2 mln).

Bestuurlijke invalshoek

De complementair noodzakelijke en/of bestuurlijk gebonden projecten betreffen:

• Belvédère waarvan 2,6 mln vast ligt in bestuurlijk afspraken met de ministeries OC&W en LNV;

• Rijksmonumenten waarvan 3,0 mln bestuurlijk is gecommiteerd;

• Hart voor Dieren waarvoor 4,3 mln is vastgelegd;

• Architectuurbeleid waarvoor 0,3 mln bestuurlijk is vastgelegd.

6.5. VBTB-paragraaf

Na vaststelling van het nationaal ruimtelijk beleid en de uitvoeringsagenda, gericht op het bereiken van een gecoördineerde inzet van investeringsstromen met betrekking tot een aantal prioriteiten van het nationaal ruimtelijk beleid, zal meer helderheid ontstaan over de VROM-agenda voor de komende periode en de te realiseren doelstellingen. Op basis hiervan kunnen zowel de algemene beleidsdoelstelling als de operationele doelstelling verder worden aangescherpt. Tevens zal duidelijkheid ontstaan welk departement verantwoordelijk is voor het uitvoeren van de verschillende prioriteiten van het nationaal ruimtelijk beleid.

Prestatie- en effectgegevens betreffen in deze begroting voornamelijk procesindicatoren. Na vaststelling van het nationaal ruimtelijk beleid zal de aandacht zich tevens richten op het gebruik van effectindicatoren. Effectindicatoren op het niveau van de algemene beleidsdoelstelling zijn al wel beschikbaar en dienen als basis voor het uit te voeren monitoringen evaluatie-onderzoek. In de begroting van 2006 zal dit nader worden uitgewerkt.

Artikel 07. Verbeteren integrale milieukwaliteit op lokaal niveau

7.1. Algemene beleidsdoelstelling

Het ministerie van VROM stimuleert de verbetering van de milieukwaliteit van zowel het stedelijk als het landelijk gebied, met het oog op een duurzame ontwikkeling in de directe leefomgeving. Milieuvraagstukken die spelen op lokale en regionale schaal worden bij voorkeur integraal aangepakt, aangezien separate thematische benaderingen daar vaak niet leiden tot een optimale oplossing. Artikel 7 is met name gericht op de lokale uitvoering van het milieubeleid. De normstelling en instrumentatie van het bodembeleid op nationale schaal is onderdeel van artikel 10.

Het lokale milieubeleid wordt uitgewerkt in de volgende vier operationele doelstellingen:

• Lokale milieukwaliteit en verkeer;

• Uitvoering bodemsanering;

• Geluid;

• Waarborgen externe veiligheid.

Het omgaan met de risico's op het gebied van de externe veiligheid is een beleidsprioriteit voor 2005.

7.2. Operationele doelstellingen

7.2.1. Lokale milieukwaliteit en verkeer

Doel

De belangrijkste doelstellingen van lokaal milieubeleid en verkeer zijn de volgende:

• Bevorderen van een hoge leefomgevingskwaliteit in gebieden;

• Realiseren van een goede milieu-inpassing van rijksinfrastructuur (wegen, spoorwegen, vliegvelden) en terugdringen van de milieueffecten (van geluid- en CO₂-emissies) van verkeersmiddelen en het verkeerssysteem;

• Het voorkomen van blootstelling aan voor de volksgezondheid slechte luchtkwaliteit (NO₂ en fijnstof) en het saneren van situaties waar in het verleden een dergelijke blootstelling is ontstaan.

De doelgroep is divers en omvat partijen als gemeenten en provincies, het bedrijfsleven, individuele burgers, de EU, VN-organisaties en het rijk.

Verantwoordelijkheid van de minister

De gemeente en de provincie zijn regisseur en aanjager van het gebiedsgerichte werk. De inspanningen van het rijk richten zich er dan ook op met hen nadere afspraken te maken over het bereiken van de gewenste maatschappelijke doelen en hen, middels terbeschikkingstelling van gelden en regelgeving, in staat te stellen die verantwoordelijkheid waar te maken.

Beleidsprestaties

Milieukwaliteit in de Leefomgeving (MILO)

MILO heeft tot doel een werkwijze te introduceren waarbij op lokaal en regionaal niveau voor gebieden de na te streven milieukwaliteitsambitie wordt geformuleerd, toegespitst op de omstandigheden van dat gebied. VROM werkt samen met de VNG, het IPO en de UvW aan de invoering van de werkwijze. Eind 2005 vindt een evaluatie plaats als voorbereiding op de algemene toepassing in de volgende fase. De resultaten zullen worden verwerkt in een nieuwe versie van de handreiking MILO. De bijdrage van VROM zal bestaan uit de inbreng van kennis en ervaring op het terrein van milieu (gezondheid en leefomgevingskwaliteit), ruimtelijke ordening en beleidsintegratie, aanvullend op de meer concrete expertise van andere overheden.

Interimwet Stad en milieubenadering

De Interimwet Stad en milieubenadering beoogt alle gemeenten de mogelijkheid te bieden om zo nodig af te wijken van milieunormen. De implementatie van de wet zal in 2005 aan de orde zijn.

Oplossen knelpunten milieuregelgeving bij ruimtelijke ontwikkelingen

In 2004 zijn samen met de gemeenten Amsterdam en Rotterdam de knelpunten in milieuregelgeving bij ruimtelijke ontwikkelingen geïnventariseerd. Voor 10 à 20% van de plancapaciteit in Amsterdam en Rotterdam, die op zich ruimer is dan de gewenste bouwproductie, staat milieuregelgeving de door de gemeenten gewenste ruimtelijke dynamiek meer of minder in de weg. Geconcludeerd is dat enkele knelpunten in de wet- en regelgeving rondom geluid om een oplossing vragen. De overeengekomen oplossingen worden in 2005 verankerd in fase 1 van de modernisering van het geluidinstrumentarium. Daarnaast wordt samen met de gemeenten bezien welke mogelijkheden er zijn om de transitie van gebieden (haven-/industriegebied naar woon-/werkgebied) te faciliteren vanuit de rijksregelgeving. De implementatie hiervan zal naar verwachting eveneens in 2005 plaatsvinden.

Project Mainport Rotterdam (PMR)

Met dit project wordt de economische positie van de haven versterkt en ruimtelijk mogelijk gemaakt en worden het milieu en de leefbaarheid verbeterd. De PKB PMR (deel 4 uitgebracht in september 2003) behelst drie deelprojecten:

• de aanleg van Maasvlakte 2;

• de aanleg van 750 ha groen- en recreatiegebieden en een groene verbinding;

• de intensiverings- en leefbaarheidsprojecten in Bestaand Rotterdams Gebied (BRG).

Door middel van een Memorandum van Afspraken tussen rijk (V&W, VROM, FIN, EZ en LNV) en de regio (Rotterdam, Stadsregio, Provincie Zuid-Holland) zijn in 2004 afspraken gemaakt over de uitvoering van de drie deelprojecten. Voor de rijksbijdrage aan de BRG-projecten treedt VROM op als coördinator. In 2005 moet het programma voor de BRG-projecten, die een doorlooptijd hebben van 15 jaar, worden vastgesteld.

Mobiliteit en verkeer

In 2005 vindt naar verwachting de parlementaire behandeling van de PKB Nota Mobiliteit plaats.

Deze nota bevat de door de sector verkeer en vervoer te bereiken milieudoelen voor 2010 en 2020 en de daartoe te nemen maatregelen, die grotendeels ontleend worden aan de in 2004 door de Staatssecretaris van VROM uitgebrachte Beleidsnota Verkeersemissies. De Nota Mobiliteit zal in deel 3 ook ingaan op de conclusies en aanbevelingen van het Interdepartementale Beleidsonderzoek naar de mogelijkheden tot het beprijzen van het goederenvervoer, een punt uit het Hoofdlijnenakkoord. Dit wordt in 2005 verder uitgewerkt, waarbij VROM zich richt op de milieu-effecten.

Vliegvelden

In 2005 wordt een nieuw wettelijk stelsel als onderdeel van de Wet luchtvaart van kracht voor de regionale en kleine vliegvelden. Het betreft een kaderwet met onderliggende AMvB's. Dit nieuwe stelsel heeft twee pijlers, te weten decentralisatie van bevoegdheden naar de provincies en het geven van randvoorwaarden voor milieu en externe veiligheid.

Luchtkwaliteit

Het belangrijkste instrument voor de sturing van dit beleid is de Wet luchtkwaliteit, waarin normen voor diverse luchtverontreinigende stoffen zijn opgenomen, alsmede procedures voor rapportages en planvorming door gemeenten en provincies. Prestaties in 2005 zijn:

• Beïnvloeding vaststelling grenswaarden door de EU;

• In 2005 wordt inbreng geleverd in de afronding van en standpuntbepaling over de lange termijn thematische strategie in het kader van het programma Clean Air for Europe. Hierin zal de commissie onder meer aangeven hoe de richtlijnen op het gebied van luchtkwaliteit geactualiseerd worden;

• Implementatie van EU-beleid in de Nederlandse regelgeving en zorgen voor de naleving daarvan. Begin 2005 wordt het Besluit luchtkwaliteit vervangen door een wettelijke regeling. Hierin worden tevens de 2^e en de 3^e EU-dochterrichtlijnen voor koolmonoxide, benzeen en ozon geïmplementeerd. Voorts wordt in 2005 een begin gemaakt met de implementatie van de 4^e dochterrichtlijn, waarin grenswaarden zijn opgenomen voor PAK's en zware metalen. Begin 2005 wordt aan de EU gerapporteerd over de luchtkwaliteitsplannen van de andere overheden en voor wat betreft fijn stof ook van de rijksoverheid zelf;

• Sanering van overschrijdingssituaties per 2010. Voor de knelpunten («hotspots») in de rijksinfrastructuur wordt in 2005 de toepassing van de 80-km maatregel ingevoerd. Verder wordt in het Innovatieprogramma Luchtkwaliteit van V&W, met ondersteuning van VROM, gewerkt aan het ontwikkelen en toepassingsgereed maken van andere maatregelen. De nadruk zal daarbij liggen op verkeersregulerende maatregelen. Voor het oplossen van binnenstedelijke knelpunten is in het kader van het ISV2 voor de periode 2005 t/m 2009 een bedrag van € 32 mln beschikbaar.

Evaluaties

7.2.2. Uitvoering bodemsanering

Doel

De belangrijkste doelstelling van het bodemsaneringsbeleid is de beheersing van de bodemverontreinigingsproblematiek per 2030. Dit houdt in dat alle op dat moment ernstige bodemverontreiniging die urgent is te saneren, gesaneerd is dan wel onderworpen aan een beheersregime. VROM streeft dit doel na met een beleid waarin het gebruik van de bodem centraal staat. Bodemsanering dient ingebed te zijn in maatschappelijke ontwikkelingen (zie de Beleidsbrief Bodem die op 24 december 2003 naar de Tweede Kamer is gezonden).

Verantwoordelijkheid van de minister

Het rijk is met name verantwoordelijk voor een coherent, consistent en goed uitlegbaar bodembeleid en de vertaling daarvan in wet- en regelgeving ten aanzien van bodemverontreiniging en -sanering. Tevens draagt het rijk zorg voor het beschikbaar stellen van financiële middelen voor de uitvoering van het beleid en voor het monitoren en evalueren van de uitvoering. Particulieren, bedrijven, gemeenten en provincies zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de bodemsaneringsprojecten, waarbij zij deels gebruik maken van eigen middelen en deels van middelen uit overheidsregelingen.

Beleidsprestaties

Wet bodembescherming

Het centrale instrument voor de uitvoering van de bodemsaneringsoperatie is de Wet bodem-bescherming en de AMvB's, Ministeriële regelingen en circulaires die hun basis in deze wet vinden. In 2005 worden de volgende prestaties verricht:

• Opvolging geven aan conclusies en aanbevelingen uit de evaluatie van het vernieuwde bodemsaneringsbeleid;

• In 2004 is gestart met de parlementaire behandeling van de gewijzigde Wet bodemsanering. De inwerkingtreding van de wet vindt in de eerste helft van 2005 plaats. Tegelijkertijd treedt ook de AMvB financiële bepalingen in werking, waarin onder andere de subsidieregeling met betrekking tot de bodemsanering op bedrijfsterreinen is opgenomen. Daarna worden spoedig besluiten van kracht met betrekking tot de saneringsaanpak en uniforme saneringssituaties;

• De uitvoering van een deel van de wettelijke taken van het rijk op het terrein van bodemsanering vindt vanaf 2005 plaats binnen een Uitvoeringsorganisatie Bodem. Deze organisatie wordt ondergebracht bij SenterNovem, een agentschap van het ministerie van EZ;

• Kostenverhaal: in de jaren 2005 tot en met 2007 worden de nog af te wikkelen zaken binnen de Uitvoeringsorganisatie Bodem behandeld (800 zaken verdeeld over 700 bodemsanerings-projecten). De gemiddelde verhaalsopbrengsten bedragen per jaar circa € 5 mln;

• Het interim-beleid ten aanzien van subsidies voor ernstige bodemverontreiniging wordt in 2005 wettelijk verankerd in de AMvB Bedrijvenregeling.

Bovenstaande raming van de voortgang van de bodemsaneringsoperatie in 2005 is voornamelijk gebaseerd op de ervaringscijfers uit de afgelopen jaren.

Wet Stedelijke Vernieuwing

Voor de financiering van de bodemsaneringsoperatie is ook het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV) een belangrijk instrument (zie verder artikel 4).

Beleidsevaluaties

7.2.3. Geluid

Doel

Het streven is dat in 2030 in alle gebieden een goede akoestische kwaliteit heerst. In de Nota Ruimte en de Nota Mobiliteit zijn de, ten opzichte van het NMP4 herziene, doelstellingen voor het geluidbeleid opgenomen. Het betreft doelstellingen voor de omgeving van rijksinfrastructuur met uitzondering van luchthavens.

De volgende doelstellingen zijn vastgesteld:

• In 2020 zijn alle situaties met een geluidbelasting van meer dan 65 dB(A) vanwege wegverkeer op de rijksinfrastructuur en 70 dB(A) vanwege railverkeer aangepakt met de bedoeling de geluidbelasting nabij woningen of andere geluidgevoelige bestemmingen onder de genoemde waarden te brengen. Deze aanpak zal primair via de toepassing van bronmaatregelen plaatsvinden. In uitzonderlijke gevallen moet worden teruggevallen op overdrachtmaatregelen (schermen) of maatregelen bij de ontvanger (gevelmaatregelen). Een andere aanpak is het werken met geluidproductieplafonds. Momenteel wordt geëxperimenteerd met dergelijke plafonds. Daarnaast wordt bepaald of de beide aanpakken op het gebied van uitvoerbaarheid en kosten gecombineerd kunnen worden. Tevens wordt gewerkt aan een ministeriële regeling waarmee het schermcriterium wordt vastgesteld om een afweging te maken waarbij kostenefficiëntie leidend is, confom de Nota Mobiliteit;

• De akoestische kwaliteit in de EHS (max.waarde 40dB(A)) is in 2030 gerealiseerd. Voor 2010 is de ambitie dat de akoestische situatie niet is verslechterd ten opzichte van 2000. Voor de EHS is in 2000 geconstateerd, dat in 30% van de natuurgebieden een geluidniveau van meer dan 40 dB(A) heerst.

Verantwoordelijkheid van de minister

De Minister van VROM is eindverantwoordelijk, ook naar de EU toe, voor de implementatie van het geluidbeleid. De minister van VROM is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de wet- en regelgeving terzake.

Op internationaal niveau is de Minister van VROM medeverantwoordelijk voor het stellen van emissie-eisen aan transportmiddelen; het primaat ligt bij de ministers van EZ (wegverkeer) en V&W (rail- en vliegverkeer).

De verantwoordelijkheid van de beheerders van geluidbronnen voor het beperken en voorkomen van geluidoverlast, zoals V&W voor het (spoor)wegennet en luchthavens, is via de wet- en regelgeving geregeld. In het algemeen is VROM medeverantwoordelijk voor de uitvoeringsbesluiten of de vergunningverlening. Bij zogenaamde reconstructies van rijkswegen en spoorwegen is het ministerie van V&W verantwoordelijk voor het terugdringen van eventueel ontstane extra geluidhinder.

De Minister van VROM is verantwoordelijk voor de financiering van de geluidsanering als bedoeld in de Wet geluidhinder. De gemeenten, samenwerkingsverbanden of regionale directies van de infrabeheerders voeren de regie over de uitvoering van de maatregelen.

Beleidsprestaties

Implementatie EU-richtlijn omgevingslawaai en uitkomsten EU-evaluatie bronbeleid.

Het wetsvoorstel tot implementatie van de EU-richtlijn omgevingslawaai als onderdeel van de Wet geluidhinder en de Wet luchtvaart, heeft in 2004 kracht van wet gekregen. Ook zijn enkele AMvB's ter uitvoering van de wet van kracht geworden. In 2005 volgt nog enige onderliggende regelgeving, zoals het aangeven van de tot agglomeraties behorende gemeenten. In 2005 moet aan de Europese Commissie worden gerapporteerd welke autoriteiten verantwoordelijk worden gesteld voor de uitvoering van de richtlijn.

Implementatie van de richtlijn betekent dat gemeenten, provincies en sommige bronbeheerders van infrastructuur geluidkaarten moeten opstellen (2007) en actieplannen moeten maken (2008) en daarover moeten communiceren met de burgers. Gezien de noodzakelijke voorbereiding moeten genoemde overheden in 2005 de eerste activiteiten starten. VROM stelt vanaf 2005 een apparaatskostenvergoeding beschikbaar. VROM is in 2007 en 2008 verantwoordelijk voor het aanleveren van zowel kaarten als een samenvatting van de plannen aan de EU. Het traject tot het maken van kaarten en plannen (dat overigens lang niet tot alle gemeenten strekt) wordt door VROM intensief begeleid.

Op EU-niveau wordt in 2004 de evaluatie van het EU-bronbeleid afgerond. De aanbevelingen worden in 2005 geïmplementeerd in de regelgeving. Om het bronbeleid juridisch vast te leggen worden voorts emissie-eisen, zoals de aangescherpte eisen in de EU-regelgeving voor bandenlawaai, in de regelgeving opgenomen.

Modernisering Instrumentarium Geluid(MIG), eerste fase

In 2005 ligt de nadruk op de invoering in de Wet geluidhinder van de wijziging van de verantwoordelijkheid van het vaststellen van de hogere waarde dan de voorkeursgrenswaarde. Verder gaat het om introductie van de Lden (nieuwe EU-dosismaat), en gedeeltelijke herijking van een groot aantal artikelen. De afspraken die gemaakt zijn in het traject «oplossen knelpunten milieuregelgeving bij ruimtelijke ontwikkelingen» worden hierin verankerd. Tevens bevat het wetsvoorstel een uiterste termijn waarbinnen gemeenten nog nieuwe saneringsprojecten kunnen aanmelden. Na verloop van die termijn zal de saneringsvoorraad vaststaan. Naar verwachting wordt in 2005 het parlementaire traject van dit wetsvoorstel afgemaakt. Dit wetsvoorstel leidt niet tot financiële gevolgen voor de andere overheden.

Saneringsoperatie verkeerslawaai

Ook in 2005 wordt voortgegaan met de saneringsoperatie verkeerslawaai. In de begroting voor 2004 is aangegeven dat bij gelijkblijvende budgetten de sanering van de urgente gevallen tot 2023 duurt voordat de operatie afgerond kan worden. In 2005 wordt circa 5% van de werkvoorraad aangepakt. Voor het geluidsaneringsprogramma 2005 van verkeerslawaai geldt het volgende overzicht:

Bron: Bureau Sanering Verkeerslawaai.

Saneringsoperatie industrielawaai

Voorzien was dat de saneringsoperatie industrielawaai voor 2003 afgerond zou worden. Doordat provincies niet alle saneringsprogramma's tijdig hebben vastgesteld en ingediend, zijn ook de bijbehorende besluiten van de Staatssecretaris van VROM niet tijdig onherroepelijk geworden. Daarom is de uitvoeringstermijn verlengd tot en met 2005. De provincies ronden in 2005 de saneringsoperaties bij de laatste circa 30 industrieterreinen af.

Beperking piekbelasting geluidhinder bij winkelbevoorrading (m.b.v. subsidieregeling «Piek»)

De uitvoering van de in 2004 gestarte subsidieregeling Piek wordt in 2005 voortgezet. Doel is de stimulering van de toepassing van stille technieken bij het laden en lossen nabij winkels («beperking piekbelasting door geluid»). Hiervoor is in 2005 circa € 1,3 mln beschikbaar.

Evaluaties

7.2.4. Waarborgen externe veiligheid

Doelstelling

Het externe veiligheidsbeleid richt zich op de veiligheid met betrekking tot zware ongevallen met gevaarlijke stoffen en met betrekking tot het gebruik van luchthavens.

De maatschappelijke ambities en beleidsambities ten aanzien van externe veiligheid zijn neergelegd in het NMP4. Om deze ambities te realiseren zijn drie doelstellingen geformuleerd:

1. Het op basis van de in het NMP4 neergelegde uitgangspunten van het externe veiligheidsbeleid tot stand brengen van een beleidsbouwwerk dat consistent is en dat ervaren wordt als begrijpelijk en vertrouwenwekkend;

2. Het oplossen van niet-aanvaardbare situaties;

3. Het zorgdragen voor de noodzakelijke voorwaarden voor de doorwerking en uitvoering van het externe veiligheidsbeleid.

De termijn waarbinnen de integrale ambities voor externe veiligheid gerealiseerd moeten zijn, is in het NMP4 gesteld op 2010.

De doelgroep is divers en omvat partijen als gemeenten en provincies, bedrijfsleven, individuele burgers en het rijk.

De Minister van VROM draagt verantwoordelijkheid voor de rijksbrede coördinatie tussen de departementen van SZW, V&W, BZK, EZ, Defensie en VROM, die beleid maken dat gericht is op of gerelateerd is aan het domein van externe veiligheid. Daarnaast is de Minister van VROM verantwoordelijk voor de regelgeving van inrichtingen in de zin van de Wet milieubeheer, ruimtelijk beleid en voor de vergunningverlening voor defensie-inrichtingen.

Beleidsprestaties

ad doel 1: Implementeren van de beleidsvoornemens die het Kabinet heeft geformuleerd in reactie op het gezamenlijke advies «Verantwoorde risico's, veilige ruimte» van de VROM-Raad en de Raad voor Verkeer en Waterstaat

Dit is een beleidsprioriteit voor 2005. In het 4^e kwartaal van 2004 zal het Kabinet naar aanleiding van het advies een kabinetsreactie uitbrengen. In deze reactie zal onder meer worden ingegaan op de aanbevelingen die betrekking hebben op het omgaan met de normstelling en de verheldering van de toedeling van verantwoordelijkheden over de verschillende betrokkenen: producenten, vervoerders, netwerkbeheerders, overheden en dergelijke. In 2005 wordt een start gemaakt met de implementatie van de beleidsvoornemens die in de kabinetsreactie zijn aangekondigd met een mogelijke uitloop naar 2006. Tevens is op 1 juni 2004 de Adviesraad Gevaarlijke Stoffen ingesteld. Deze raad zal in 2005 zijn werkprogramma uitvoeren.

Ad doel 1: Implementeren van het kabinetsstandpunt inzake het beoordelingskader voor groepsrisico's

In 2005 wordt door het Kabinet het nieuwe groepsrisicobeleid vastgesteld. Met provincies en gemeenten worden bestuurlijke afspraken gemaakt over het uitvoeren van dat beleid.

Het Kabinet zal tevens een besluit nemen over het al dan niet wettelijk verankeren van dit beleid.

Ad doel 2: Uitvoeren van een implementatieplan LPG en ammoniak op basis van de integrale ketenstudies

In 2005 worden de in 2004 vastgestelde implementatieplannen voor LPG en ammoniak uitgevoerd.

Om de plannen te kunnen implementeren worden afspraken en/of overeenkomsten gemaakt met branches en/of individuele bedrijven over aanpassingen van productie-, opslag- en logistieke faciliteiten, ter vermindering van de externe risico's. In samenspraak met provinciale en gemeentelijke overheden worden randvoorwaarden vastgesteld waaraan nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen dienen te voldoen vanuit de doelstellingen van het externe veiligheidsbeleid.

De doelgroepen voor deze activiteit zijn het producerende en vervoerende bedrijfsleven en de lokale en regionale besturen en hun uitvoerende diensten op het gebied van milieu, ruimtelijke ordening en hulpverlening.

Ad doel 3: Implementeren van het actieprogramma ter verbetering van de kwaliteit en professionaliteit bij provincies en gemeenten die met de uitvoering zijn belast

Het beleid is erop gericht om in 2006 de uitvoering en de handhaving van de regelgeving structureel verankerd te hebben bij gemeenten, provincies en rijk. In 2005 wordt het actieprogramma geïmplementeerd dat in 2004 in samenwerking met gemeenten en provincies is opgesteld ter verbetering van de kwaliteit en professionaliteit van uitvoeringsorganisaties.

Evaluatie

7.3. Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Vanaf 2005 zijn de instrumenten subsidies geluidsreductie railverkeer en wegverkeer samengevoegd onder het instrument subsidies geluidreductie.

7.4. Budgetflexibiliteit

Toelichting:

In de reeks «bestuurlijk gebonden» is vanaf 2005 onder andere rekening gehouden met het meerjarenprogramma bodemsanering dat vanaf 2005 toegezegd gaat worden. Deze reeks is betiteld als bestuurlijk gebonden, aangezien dit beleid valt onder het kabinetsstandpunt BEVER. Voor 2004 is het reeds toegezegde meerjarenprogramma (2002 t/m 2004) opgenomen onder de reeks «juridisch verplicht».

7.5. VBTB-paragraaf

De operationalisering van de doelstellingen voor lokale milieukwaliteit en verkeer zal in de begroting 2006 verbeteren op basis van de uitkomsten van de beleidsanalyses van de strategische keten.

Artikel 08. Versterken ruimtelijke kwaliteit landelijke gebieden

8.1. Algemene beleidsdoelstelling

De Minister van VROM streeft naar een vitaal landelijk gebied, waarbij het accommoderen van de vraag naar ruimte voor wonen, werken, natuur, recreatie en water samen zal moeten gaan met verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. Het ruimtelijk beleid richt zich op bescherming en zo nodig herstel van waardevolle gebieden met bijzondere landschappelijke, recreatieve, cultuurhistorische en/of ecologische kwaliteiten en op het verder ontwikkelen van deze waarden in relatie met gewenste functieveranderingen ten behoeve van wonen, werken en nieuwe infrastructurele werken. De landbouw blijft de belangrijkste sociaal economische en landschappelijke drager van het buitengebied. Transitie van de landbouw – mede ingegeven door EU landbouwbeleid en milieubeleid – is noodzakelijk om deze functies voor het buitengebied te behouden. Daarnaast is in sociaal economisch opzicht de toeristisch-recreatieve betekenis van belang. Tenslotte zal bij ruimtelijke afwegingen structureel meer rekening gehouden dienen te worden met de eigenschappen en functies, die de ondergrond, zoals het water en de bodem bezit, en de eisen die zij stelt. We zullen moeten anticiperen op, en meebewegen met het water. Water heeft ook de mogelijkheid om het landschap meer divers en aantrekkelijker te maken.

8.2. Operationele doelstelling

8.2.1. Bescherming en ontwikkeling van het landelijk gebied

Door de toenemende ruimteclaims voor wonen, werken en infrastructurele voorzieningen neemt de waarde van het resterende groene danwel open buitengebied – met agrarische cultuurlandschappen, watergebieden, natuur- en recreatiegebieden – aan belang toe. De beleidskaders in de Nota Ruimte zijn dan ook gericht op behoud en ontwikkeling van de zogenaamd groene en blauwe waarden én het bieden van ruimte aan andere ontwikkelingen gekoppeld aan kwalitatieve doelstellingen. Na vaststelling van de beleidskaders is de verantwoordelijkheid van het rijk vooral gericht op het zorgen voor doorwerking in het beleid van andere overheden en het zo nodig beschikbaar stellen van instrumenten voor uitvoering van het beleid.

Het ministerie van VROM richt zich hierbij vooral op doorwerking en uitvoering van de beleidskaders voor:

• «Ontwikkeling ruimtelijke kwaliteit» (zie par. 8.2.1.1.): ontwikkeling van waardevolle landschappen (beleid Nationale Landschappen), ontwikkeling dagrecreatie rond steden in samenhang met de transformatie rijksbufferzones en verbetering van de ruimtelijke en milieukwaliteit van de zandgronden i.r.t. de transitie van de intensieve veehouderij(de Reconstructie);

• «Inpassing stedelijke functies» (zie par. 8.2.1.2.): het – onder voorwaarden – ruimte bieden aan ontwikkeling van de glastuinbouw, wonen en kleinschalige bedrijvigheid (bouwen in het buitengebied);

• «Ruimtelijk waterbeleid»(zie par. 8.2.1.3.): oplossing van de (hoog)waterproblematiek voor het Rivierengebied en de Maas en het vergoeden van planschade als gevolg van de beleidslijn Ruimte voor de Rivier.

8.2.1.1 Ontwikkeling ruimtelijke kwaliteit

Nationale landschappen

Doel

Nederland kent een aantal gebieden met een kenmerkende landschappelijke identiteit die, op de schaal van de ruimtelijke hoofdstructuur waardevol zijn vanwege hun bijzondere landschappelijke, cultuurhistorische en ecologische waarden.

Het betreft overwegend waardevolle agrarische cultuurlandschappen die ook recreatief een grote betekenis hebben. Het rijk wil de waarden van deze Nationale Landschappen behouden en verder ontwikkelen.

Doelgroep

De voornaamste doelgroep voor het rijk wordt gevormd door de provincies die met betrokken partijen in de regio (gemeenten, waterschappen, belangenorganisaties, betrokken agrariërs en andere een aanpak ontwikkelen voor de betreffende gebieden.

Beleidsinstrumenten

VROM wil de kenmerkende identiteit van Nationale Landschappen versterken en vraagt aan de provincies hieraan uitwerking te geven en het ruimtelijk beleid (begrenzing en planologisch regime) te laten doorwerken in streekplannen en bestemmingsplannen.

Het Rijk vraagt provincies uitvoeringsprogramma's op te stellen en daarin projecten te programmeren die de kenmerkende identiteit verder versterken en de landschappelijke, cultuurhistorische, natuurlijke en recreatieve waarden verbeteren.

Voor gebieden met complexe (her-)inrichtingsopgaven kunnen provincies bovendien gebiedsvisies uitwerken. Provincies geven via de systematiek van het rijksbrede en integrale Investeringsbudget voor het Landelijk Gebied (ILG) invulling aan de bijdrage van het rijk aan de uitvoeringsprogramma's voor Nationale Landschappen. Het gaat hier zowel om bijdragen aan de inrichting als het beheer van het landelijk gebied.

Al eerder zijn enkele grotere investeringsprojecten in Nationale Landschappen geselecteerd voor een bijdrage uit het Budget Investeringen Ruimtelijke Kwaliteit (BIRK, zie ook art.6).

Verantwoordelijkheid minister

Het beleid voor Nationale Landschappen maakt onderdeel uit van de ruimtelijke hoofdstructuur, zoals opgenomen in de Nota Ruimte en werkt door in de daarbij horende Uitvoeringsagenda. De Ministers van VROM en LNV zijn eindverantwoordelijk voor de beleidsrealisatie. Het Rijk is voor de uitvoering van het beleid voor Nationale Landschappen in grote mate afhankelijk van de provincies.

Prestatiegegevens

• In overleg met LNV worden met betrokken provincies afspraken gemaakt over de totstandkoming van integrale ontwikkelingsprogramma's voor elk Nationaal Landschap.

• VROM draagt bij aan het opstellen van gebiedsuitwerkingen voor (deel)gebieden met complexe (her-)inrichtingsopgaven. In 2005 wordt voor het Groene Hart een gebiedsuitwerking voor de transformatiezone Leiden – Alphen a/d Rijn opgesteld als onderdeel van de actualisering van het ontwikkelingsprogramma.

• VROM ontwikkelt in 2005 in overleg met LNV een systeem voor de monitoring en evaluatie van rijksdoelen voor de Nationale Landschappen.

Bufferzone beleid

Doel

Om binnen de nationale stedelijke netwerken voldoende recreatieve groenvoorzieningen en duurzame recreatieve landschappen te ontwikkelen, wordt de achterstand in mogelijkheden voor dagrecreatie binnen deze stedelijke netwerken aangepakt. De dagrecreatieve functie van rijksbufferzones, in het verleden aangewezen om de stadsgewesten ruimtelijk te scheiden en een geleding aan te brengen in de ruimtelijke ontwikkelingen, zal hierdoor versterkt worden.

Doelgroep

De doelgroepen worden gevormd door de provincies Utrecht, Noord- en Zuid-Holland en de samenwerkende gemeenten uit de Nationaal Stedelijke Netwerken binnen de bufferzones die met de partijen in de regio (waterschappen, belangenorganisaties, betrokken agrariërs e.a.) een aanpak ontwikkelen voor de betreffende gebieden.

Beleidsinstrumenten

Het planologisch regime van het bufferzonebeleid blijft gehandhaafd. Uitvoering van het bufferzonebeleid vindt plaats door restrictief planologisch beleid voor verstedelijking en aankoop van gronden. Het rijk vraagt de provincies het restrictief planologisch beleid te laten doorwerken in streekplannen en bestemmingsplannen en initiatieven tot herziening van de begrenzing ten gunste van versterking van de dagrecreatie te laten komen. Grondverwerving maakt kwaliteitsverbetering en vergroting van de gebruikswaarde van de gebieden voor groenrecreatieve functie mogelijk en voorkomt verdere verstedelijking. De aangekochte gronden worden vervolgens, veelal in landinrichtingsverband (landinrichtingscommissies zijn vaak nauw betrokken bij de ontwikkeling van inrichtingsplannen), ingericht ten behoeve van recreatie.

De gemaakte investeringsafspraken over het totaal van 11 616 hectares aan te kopen gronden ten behoeve van de 6 bufferzones in de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht zijn de rijksinzet voor het versterken van de recreatieve groenstructuur. Vanaf 1 januari 2007 zullen de rijksmiddelen voor grondverwerving in de bufferzones via het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) aan de provincies beschikbaar komen.

Verantwoordelijkheid minister

De provincies zijn verantwoordelijk voor het op- en bijstellen van ontwikkelingsplannen voor de bufferzones. Dit doen zij in overleg met de gemeenten van de stedelijke netwerken. De Minister van VROM heeft een gedeelde verantwoordelijkheid met de minister van LNV voor de beleidsrealisatie door de vaststelling van de aan te kopen oppervlakten, de in te richten delen van de bufferzonegebieden en het beschikbaar stellen van financiële middelen.

Prestatiegegevens

De per jaar te verwachten aankopen worden opgenomen in een meerjarenprogramma bufferzones. Ook in 2005 worden VROM middelen ingezet voor de aankoop van gronden in bufferzones om de continuïteit van het beleid te garanderen. Bij continuïteit van het beleid in de Nota Ruimte zal naar verwachting realisatie van de gemaakte investeringsafspraken voor de totale aankoop van 11 616 ha in 2013 afgerond zijn.

Reconstructie van zandgebieden

Doel

De doelstellingen van reconstructie staan in het perspectief van een duurzame landbouw, vooral de veehouderij, en een duurzaam ingerichte omgeving. Binnen dit laatste is de inzet gericht op de instandhouding en verhoging van milieukwaliteit en ruimtelijke kwaliteit van het landelijk gebied op de zandgronden in Nederland. De reconstructie opgave betreft een gebiedsmatige ruimtelijke afweging die alle ruimtelijke functies in het landelijk gebied omvat, uitgezonderd de zorg en ontwikkeling van (grote) kernen en steden en infrastructuur. Deze opgave is geografisch beperkt tot de concentratiegebieden van intensieve veehouderij (varkens, kippen) in de provincies Noord-Brabant, Limburg, Gelderland, Overijssel en Utrecht.

Doelgroep

De voornaamste doelgroep wordt gevormd door de provincies die samen met gemeenten en waterschappen, belangenorganisaties en betrokken agrariërs, én het rijk een aanpak ontwikkelen voor de betreffende gebieden. De provincie zorgt voor besluitvorming en uitvoering van de uiteindelijke plannen.

Beleidsinstrumenten

Het belangrijkste instrument vormt de Reconstructiewet Concentratiegebieden van 2002. Daarin staat vermeld dat er per reconstructiegebied een reconstructieplan wordt opgesteld door een reconstructiecommissie. Het kader voor de reconstructieplannen is neergelegd in de vastgestelde Rijksuitgangspuntennota. VROM en LNV dienen uiteindelijk hun goedkeuring aan de plannen te hechten hetgeen in een bestuursovereenkomst per provincie zal worden vastgelegd.

Verantwoordelijkheid minister

De directe verantwoordelijkheid voor de reconstructie, afgeleid van de Reconstructiewet, berust bij de Ministers van LNV en VROM. Zij scheppen gezamenlijk de inhoudelijke kaders, de condities van planvorming en uitvoering voor de provincies en keuren de vastgestelde reconstructie-plannen goed. De ministers controleren daarbij of de rijksdoelen worden gehaald.

Prestatiegegevens

• Nadere vaststelling van rijksbeleid bij de reconstructie opgave.

• Beoordelen van de reconstructieplannen, inclusief het uitvoeringsprogramma en de wijze van financiering van die plannen. Er zullen aparte overeenkomsten worden gesloten over de uitvoering en financiering van de desbetreffende reconstructieplannen.

• Goedkeuring, tezamen met Minister LNV, van de door Provinciale Staten vastgestelde reconstructieplannen. In 2005 zullen alle 12 reconstructieplannen naar verwachting door PS zijn vastgesteld en door de Minister van VROM, tezamen met de Minister van LNV, beoordeeld danwel zijn goedgekeurd.

8.2.1.2. Inpassing stedelijke functies

Glastuinbouw

Doel

Doel van het rijksbeleid is, via het bundelingsprincipe, ruimte te bieden aan duurzame glastuinbouwconcentraties en tevens te komen tot herstructurering van bestaande verouderde glastuinbouwgebieden. Het ruimtelijk beleid legt daarnaast een accent bij behoud en versterking van de greenportfunctie van het Zuid-Hollands glasdistrict (Westland en Oostland), Aalsmeer en Venlo. Bij de herstructurering zullen bedrijven moeten worden uitgeplaatst, waardoor bedrijven die blijven, kunnen worden gemoderniseerd met mogelijkheden voor ruimtelijke kwaliteits- en milieuwinst.

Doelgroep

Van provincies en gemeenten wordt verwacht dat zij voldoende planologische ruimte voor glastuinbouw reserveren, de herstructurering ter hand nemen en een actief beleid voeren om solitair glas te voorkomen en waar nodig tot sanering en concentratie over te gaan.

Beleidsinstrumenten

• Aanwijzen van tien landbouwontwikkelingsgebieden voor de glastuinbouw: Zuidplaspolder, Berlikum, Emmen, Grootslag, Californië/Siberië (L), Luttelgeest, Bergerden, IJsselmuiden, Moerdijkse Hoek en Terneuzen (wás Nieuwdorp).

• Gekoppeld aan een regionale herstructureringsopgave kunnen provincies aanvullend andere gebieden aanwijzen en begrenzen, teneinde de glastuinbouw in de regio te bundelen. Kleinschalige of solitaire ontwikkelingen daarbuiten moeten worden afgeremd.

Verantwoordelijkheid minister

Gezien de indringende invloed van de glastuinbouw als ruimtelijke functie zijn de Ministers van VROM en LNV verantwoordelijk voor formulering en toetsing van het ruimtelijk beleid voor deze sector.

Prestatiegegevens

• Een tussentijdse evaluatie van het beleid met betrekking tot de 10 projectlocaties.

Bebouwing in het buitengebied

Doel

Het rijk wil ruimte geven aan provincies, gemeenten en marktpartijen voor hergebruik van bebouwing en (vervangende) nieuwbouw in het buitengebied, gekoppeld aan kwaliteitsontwikkeling.

Doelgroep

De inzet van het rijk op het thema «bouwen in het buitengebied» is primair gericht op de provincies. Omdat oplossingen met kwaliteit naar verwachting vooral worden bereikt via een ontwikkelingsplanologische en gebiedsgerichte benadering vormen daarnaast gemeenten, marktpartijen en maatschappelijke organisaties belangrijke doelgroepen.

Beleidsinstrumenten

• In de Nota Ruimte wordt aan de provincies gevraagd om tot een beleidskader voor «bebouwing in het buitengebied» te komen als uitwerking van het generieke verstedelijkingsbeleid; de Nota Ruimte bevat tevens een aantal randvoorwaarden hierbij.

Verantwoordelijkheid minister

De Minister is er verantwoordelijk voor dat de provinciale regelingen en de uitvoering in de praktijk in overeenstemming zijn met de ruimtelijke kaders van het rijk.

Prestatiegegevens

• Over de «ruimte voor ruimte» aanpak zijn tussen het rijk en 5 provincies al eerder afspraken gemaakt in het bestuursakkoord van Brakkestein. Deze afspraken rond aantallen compensatiewoningen en sloop van vrijkomende stallen, gekoppeld aan de regeling beëindiging Veehouderijtakken, worden in overleg met de provincies jaarlijks gemonitord.

• In kaart brengen hoever de provincies gevorderd zijn met het opstellen van genoemde beleidskaders en wat er reeds bereikt is rond hergebruik van bebouwing en de «ruimte voor ruimte» aanpak in den brede. Precieze indicatoren zullen in overleg met de provincies worden vastgesteld.

8.2.1.3. Ruimtelijk waterbeleid

PKB Ruimte voor de Rivier/Maas/noodoverloopgebieden

Doel

Teneinde de in paragraaf 8.1 geformuleerde algemene doelstelling op het gebied van water en ruimtelijke ordening te operationaliseren worden lange termijn doelen geformuleerd. Zo zal de PKB Ruimte voor de Rivier, onder primaire verantwoordelijkheid van de Minister van Verkeer en Waterstaat met als doelstellingen: verhogen van de veiligheid tegen hoogwater (conform de wettelijk vastgelegde veiligheidsnormen) en verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit, in 2005 naar verwachting gereed zijn. De uitvoering van deze PKB dient uiterlijk 2015 zijn beslag te hebben. VROM heeft in samenwerking met de provincies een ruimtelijk kader ontwikkeld om deze doelstelling «verbetering van de ruimtelijke kwaliteit» voor de Rijn en haar zijtakken te operationaliseren en daarmee stuurbaar en toetsbaar te maken.

Doelgroep

VROM werkt samen met V&W en LNV, alsmede met andere overheden, waterschappen, maatschappelijke organisaties, e.d.

Beleidsinstrumenten

Voor het beleid gericht op het scheppen van ruimte voor de rivier wordt een PKB «Ruimte voor de Rivier» opgesteld voor de Rijn en haar zijtakken. Voor de Maas is er de Integrale Verkenning Maas. In 2005 zal het eindrapport van IVM-2 zijn afgerond. Teneinde toenemende Maasafvoeren te kunnen verwerken kunnen vanaf 2005 in de streekplannen planologische reserveringen worden opgenomen.

Voor het beleid, gericht op het behouden van de bestaande ruimte voor de rivier is er de Beleidslijn Ruimte voor de Rivier. Dit bestaande instrument vormt een toetsing van voorgenomen bouwactiviteiten. In 2005 zal een evaluatie van de Beleidslijn Ruimte voor de Rivier plaatsvinden door de bewindslieden van V&W en VROM, op basis waarvan mogelijk tot een herziening wordt gekomen.

Er bestaat een schaderegeling voor eventuele planschade die ontstaat door de beleidsregeling Ruimte voor de Rivier. Getroffenen kunnen hier een beroep op doen.

Verantwoordelijkheid minister

De Minister van VROM is mede initiatiefnemer (met LNV en projectverantwoordelijke V&W) voor het opstellen van de PKB Ruimte voor de Rivier. Deze PKB is gericht op rivierverruiming, ruimtelijke kwaliteitsverbetering in de Rijn en haar zijrivieren.

Het ontwikkelen en uitvoeren van waterbeleid is voor het grootste deel de verantwoordelijkheid van V&W. De ruimtelijke kwaliteit van Nederland is een verantwoordelijkheid van de Minister van VROM. Het inkaderen, stimuleren en waar nodig faciliteren van processen ten behoeve van het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit (in combinatie met het oplossen van watervraagstukken op het gebied van veiligheid en wateroverlast) is een verantwoordelijkheid van de Minister van VROM.

Prestatiegegevens

• Eind 2004 is deel 1 van de PKB Ruimte voor Rivier gereed gekomen. In 2005 wordt deel 3 verwacht. Hierin zal tevens zijn aangeduid welke gebieden ruimtelijk worden gereserveerd teneinde op de lange termijn maatregelen gericht op het scheppen van ruimte voor water mogelijk te maken.

• De evaluatie van de Beleidslijn voor de rivier zal in 2005 zijn uitgevoerd.

• Zomer 2005 zal de Integrale Verkenning Maas, deel 2 zijn afgerond.

Evaluaties

Het meerjaren evaluatieprogramma zal na vaststelling van de Nota Ruimte worden opgesteld.

8.3. Budgettaire gevolgen van beleid