A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat ministerie)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2005 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2005. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2005.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2005 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingsstaat agentschappen)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van het Agentschap SZW en Inspectie Werk en Inkomen i.o. voor het jaar 2005 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2005

MEMORIE VAN TOELICHTING

B. DE BEGROTINGSTOELICHTING

1. LEESWIJZER

Opbouw begroting

De begroting van SZW is opgebouwd uit de volgende elementen:

a. Beleidsagenda

In de beleidsagenda wordt aandacht besteed aan de hoofdlijnen van het beleid van SZW. Daarbij wordt in het bijzonder ingegaan op de vijf prioriteiten WAO, reïntegratie, arbeid en Zorg, arbeidsparticipatie ouderen, Deregulering en administratieve lastenverlichting.

b. Beleidsartikelen

De belangrijkste beleidsdoelstellingen zijn in de afzonderlijke beleidsartikelen opgenomen. Op de begroting van SZW zijn 15 beleidsartikelen onderscheiden. De VBTB-paragraaf op de beleidsartikelen wordt niet meer voorgeschreven in de Rijksbegrotingsvoorschriften en is daarmee komen te vervallen. De paragraaf Evaluatieonderzoek is aan elk beleidsartikel toegevoegd. Deze paragraaf bevat een kalender en toelichting waarin de evaluatievoornemens voor de komende vijf jaar zijn opgenomen.

c. Niet-beleidsartikelen

De artikelen 97 (Aflopende regelingen), 98 (Algemeen) en 99 (Nominaal en onvoorzien) betreffen de niet-beleidsartikelen. De middelen op de begroting van SZW die niet rechtstreeks aan een doelstelling gekoppeld kunnen worden of omdat het om een technisch administratieve voorziening gaat (onvoorzien, loonbijstelling) worden op de niet-beleidsartikelen begroot.

d. Bedrijfsvoering

In deze paragraaf wordt aandacht besteed aan specifieke bedrijfsvoeringsthema's zoals het programma «managementinformatie, nu en in de toekomst», de vervanging van de financiële systemen bij SZW, de voorbereiding op het rijksbrede shared service centre HRM en de aansturing van de SUWI-ZBO's.

e. Agentschappen

Het ministerie heeft met ingang van 1 januari 2003 de «baten-lastendienst» Agentschap SZW. Dit agentschap is belast met de uitvoering van de subsidiëring ten laste van het Europees Sociaal Fonds, de Communautaire Initiatieven en van enkele eigen SZW-regelingen. De Inspectie Werk en Inkomen (IWI) wordt onder voorbehoud van parlementaire goedkeuring met ingang van 1 januari 2005 een agentschap.

f. Bijlagen

Nieuw is de bijlage Subsidies waarin conform de toezegging van de Minister tijdens het begrotingsonderzoek 2004 een overzicht wordt gegeven van de subsidies die door SZW worden verstrekt. De bijlage arbeidsmarkt en de bijlage internationale kerngegevens zijn niet meer opgenomen in de begroting. De achtergrondinformatie uit deze bijlagen is grotendeels te vinden op www.cbs.nl of via de kwartaalberichten arbeidsmarkten van SZW.

Nieuwe begrotingsstructuur

Vanaf 2002 heeft de begroting van SZW een aantal stappen doorlopen in de ombouw naar een VBTB-begroting waarin de beleidsdoelen voorop staan. Met de doelenbegroting 2005 wordt wederom een stap gezet die de transparantie en de evenwichtigheid ten goede komt. Kern van de doelenbegroting is dat de verschillende typen instrumenten, die voorheen vanwege gescheiden financieringsstromen verspreid in de begroting stonden, in samenhang onder bestendige, herkenbare SZW-beleidsdoelen worden samengebracht. Dat sluit aan bij de kabinetsfilosofie dat de Minister zich verantwoordt over beleidsdoelen en niet meer uitsluitend over de begrotingsgefinancierde geldstromen.

De missie van SZW luidt: «het stimuleren van werkgelegenheid, moderne arbeidsrelaties en een activerende sociale zekerheid.»

Bij de nieuwe begrotingsstructuur is aangesloten op de missie van het departement:

Na de algemene verantwoordelijkheid voor werkgelegenheid met daaronder arbeidsparticipatie, bemiddeling en arbeid en zorg, komt onder de noemer moderne arbeidsrelaties defocus op de kwaliteit van deze arbeid, arbeidsomstandigheden en de preventie van ziekteverzuim en arbeidsuitval. Vindt toch arbeidsuitval plaats dan is onder het thema activerende sociale zekerheid de inspanning allereerst gericht op individuele terugleiding naar de arbeid, reïntegratie, waarbij deze terugleiding wordt ondersteund door sociale zekerheidsarrangementen met activerende polisvoorwaarden. Alleen voor degenen of situaties waarbij arbeidsparticipatie geen doel (meer) is, is een inkomenswaarborg of anderszins ondersteuning zonder activerende voorwaarden beschikbaar.

De premiegefinancierde uitgaven en de overige beleidsonderwerpen uit de begroting 2004 zijn nu geïntegreerd in de beleidsartikelen.

Nieuwe artikelindeling

De heroriëntatie op de doelenstructuur leidt als logisch uitvloeisel tot een nieuwe artikelindeling. Over deze nieuwe indeling bent u op 1 juni geïnformeerd door middel van een brief (Tweede Kamer, 29 200 XV, nr. 88). In de Verdiepingsbijlage is een zogenaamde «was-wordt-tabel» opgenomen die de aansluiting met de begroting 2004 geeft. In de tabellen «budgettaire gevolgen van beleid» zijn de realisatie 2003 en de raming 2004 vertaald naar de nieuwe indeling van artikelen en operationele doelstellingen.

De door de Tweede Kamer te autoriseren begrotingsgefinancierde budgetten zijn expliciet in de beleidsartikelen herkenbaar doordat de begrotings- en premieuitgaven in aparte budgettaire tabellen zijn opgenomen.

Premie-uitgaven

De premie-uitgaven zijn in de budgettaire tabellen in constante prijzen opgenomen in plaats van zoals in voorgaande jaren in lopende prijzen. De premie-uitgaven hebben nu de zelfde grondslag als de begrotingsuitgaven. De nominale post bij de premie-uitgaven wordt per artikel apart begroot en geeft daarmee de aansluiting met de lopende prijzen.

Afwijkingen van de Rijksbegrotingsvoorschriften

Toedeling van de apparaatsuitgaven

Het ministerie van SZW heeft in deze begroting de apparaatsuitgaven zoveel mogelijk aan de verschillende beleidsartikelen toegerekend. Toerekening van middelen (personeel en materieel) vindt jaarlijks plaats op basis van een herziene, globale toedeling van de personeelsinzet naar de verschillende beleidsartikelen. Deze verdeelsleutel wordt ook het departementaal jaarverslag 2005 gehanteerd. Voor 2006 en volgende jaren zijn bij de beleidsartikelen nog geen apparaatsuitgaven geraamd.

Als gevolg van de nieuwe begrotingsstructuur zijn de apparaatsuitgaven voor de jaren 2003 en 2004 op artikel 98 verantwoord en niet voor een deel op de beleidsartikelen. Het was niet mogelijk om de apparaatsuitgaven op basis van de in de begroting 2003 en 2004 gehanteerde verdeelsleutels toe te rekenen naar de nieuwe artikelindeling.

De toegerekende apparaatsuitgaven worden niet afzonderlijk bij de beleidsartikelen toegelicht. In artikel 98 «Algemeen» is een integraal overzicht van de inzet van personeel en materieel opgenomen inclusief de verdeling van de personeelsinzet over de verschillende beleidsartikelen en de niet-beleidsartikelen. Dit staat gelijk aan de verdeelsleutel.

Handhaving

Handhaving is erop gericht de naleving van wet- en regelgeving zo veel mogelijk te bevorderen. Daarom is in dit kader gekozen voor de prestatieindicator «nalevingsniveau» in alle relevante artikelen. Een eerste meting hiervan zal voor een aantal wetten in 2004 en deels in 2005 gebeuren. Resultaten zullen in het jaarverslag over 2004, danwel de begroting voor 2006 opgenomen worden.

2. DE BELEIDSAGENDA

2.1 Inleiding

Na opnieuw een bewogen jaar op het terrein van werk en inkomen, is er in de loop van 2004 meer zicht gekomen op economisch herstel. Dat is niets te vroeg. Ook in het afgelopen jaar vormden bedrijfssluitingen, oplopende werkloosheid en tegenvallende inkomensontwikkelingen het decor waartegen de regering haar beleid moest voeren. Dat beleid van weliswaar onvermijdelijke, maar tegelijkertijd in zichzelf al pijnlijke structurele hervormingen, zou misschien makkelijker zijn te voeren in tijden van voorspoed. Die keuze had deze regering echter niet, met als gevolg dat structurele hervormingen in de tijd samenvielen met een economische neergang. Mede daarom was het afgelopen jaar zo bewogen.

Nederland moet worden toegerust om de aansluiting bij de wereldeconomie te bewerkstelligen. Dat betekent op korte termijn een verantwoorde loonontwikkeling en de noodzaak van een dynamische arbeidsmarkt. Daarnaast zijn ook hervorming van het ondernemingsklimaat en verbetering van het innovatieklimaat nodig, zoals is uiteengezet in de nota «Kiezen voor groei». Deze randvoorwaarden voor de korte termijn komen boven op de vereisten die voortvloeien uit ontwikkelingen op de lange termijn. Daarbij gaat het onder meer om individualisering, stijgende welvaart, internationalisering en vergrijzing. Tezamen leidt dit tot een beleid gericht op modernisering van de verzorgingsstaat. Deze modernisering vormt een van de centrale opdrachten die de regering zichzelf heeft gesteld.

Box 1 Economie van Nederland vergeleken met eurogebied

Vanaf 2001 is de economische situatie in Nederland duidelijk verslechterd, met de recessie van 2003 als dieptepunt. De werkgelegenheid daalde in dat jaar met maar liefst 1¼% en de werkloosheid liep op met bijna 100 duizend personen. Ook in de andere landen van het eurogebied is de economische situatie vanaf 2001 verslechterd; de omslag is in die landen echter minder sterk geweest. Dat Nederland harder is geraakt dan veel andere landen, was mede te wijten aan (te) hoge loonstijgingen in de jaren vanaf 1998. Een verslechtering van de internationale concurrentiepositie van Nederland is hiervan het directe gevolg geweest. Uitvoer, economische groei, werkgelegenheid en werkloosheid hebben hier zichtbaar onder geleden.

Figuur 1: Kerncijfers arbeidsmarkt 1995–2003

Economische groei (BBP)

Ontwikkeling totalewerk werkgelegenheid

Werkloosheid (% beroepsbevolking)

(*) in % van de totale beroepsbevolking

Bron: CPB (MEV 2005); werkgelegenheid: Europese Commissie (Spring Forecast 2004)

Inmiddels laat de Nederlandse economie tekenen van herstel zien. De economische groei bedraagt naar verwachting 1¼% in 2004 en 1½% 2005. Daarmee presteert Nederland nog steeds iets minder goed dan gemiddeld in het eurogebied. De werkgelegenheid (banen ≤12 uur/week) zal in 2004 naar verwachting dalen met bijna 75 duizend personen en in 2005 toenemen met ongeveer 20 duizend. De werkloosheid stijgt volgens CPB-ramingen in 2004 met 100 duizend personen en in 2005 met 55 duizend. Dat de werkloosheid ook volgend jaar nog verder stijgt, komt doordat deze met vertraging reageert op het economisch herstel.

De eerste stappen op het pad van modernisering van de verzorgingsstaat heeft Nederland reeds gezet. Een belangrijk uitgangspunt daarbij is dat iedereen die kan werken, daartoe ook wordt aangezet. Dit uitgangspunt heeft onder andere vorm gekregen in de Wet werk en bijstand. De eerste signalen over hoe gemeenten er in 2004 in slagen om aan de uitgangspunten van deze nieuwe wet invulling te geven zijn veelbelovend. Het lijkt erop dat de ingeboekte volumereductie als gevolg van de verwachte grotere aandacht van gemeenten voor het beperken van de instroom en stimuleren van de uitstroom daadwerkelijk wordt gerealiseerd. Terugkeer naar werk is ook het doel van wijzigingen in de Werkloosheidswet en in het nieuwe stelsel van arbeidsongeschiktheidsregelingen. Daarin ligt de nadruk voluit op arbeidsgeschiktheid.

Naast deze maatregelen die vooral op middellange en lange termijn hun vruchten afwerpen, heeft de regering ook gewerkt aan maatregelen die op korte termijn bijdragen aan herstel van economische groei en werkgelegenheid. Daarbij wordt bijvoorbeeld nagedacht over maatregelen die de dynamiek op de arbeidsmarkt vergroten. Centraal in dit beleid staat echter het streven naar loonmatiging. In dit kader is dit voorjaar getracht met de sociale partners te komen tot afspraken die zouden leiden tot een verantwoorde loonontwikkeling in 2005 in combinatie met een voor alle partijen aanvaardbare vorm voor de beëindiging van de stimulering van collectieve regelingen voor vervroegd uittreden. Het bleek echter niet mogelijk om tot een sociaal akkoord te komen.

De inbreng van sociale partners blijft echter relevant. Binnen het gezamenlijk overleg hebben de gesprekspartners – werkgevers, werknemers, overheid – ieder hun eigen verantwoordelijkheid om de economische ontwikkeling van Nederland op een hoger plan te brengen.

De economische situatie en de nullijn van de bruto-ontwikkeling van minimumloon en uitkeringen hebben ook hun neerslag op het inkomensbeeld. Over de hele linie zal de koopkrachtontwikkeling in 2005 negatief zijn. In de omvang van deze negatieve effecten heeft het kabinet ernaar gestreefd deze voor de zwakste groepen beperkt te houden (op –¼%). Voor ouderen levert een tijdelijke tegemoetkoming aan AOW-gerechtigden van € 60 hieraan een bijdrage. De werkelijke inkomensontwikkeling van individuele huishoudens zal afwijken van de hier genoemde ramingen vanwege de spreiding in het inkomensbeeld. Deze wordt veroorzaakt door verschillen in individuele omstandigheden en specifieke effecten die niet voor iedereen gelden.

Box 2 De economische noodzaak van de nullijn in de loonontwikkeling

Een houdbaar niveau van economische groei wordt vooral bevorderd door een loonniveau waarbij de arbeidsmarkt in evenwicht is. Hoge werkloosheid vraagt om loonmatiging. (Te) hoge lonen leiden in alle gevallen tot hoge werkloosheid. Deze lessen kunnen ook op de Nederlandse economische ontwikkeling van de afgelopen tien jaar worden toegepast. Op de recessie die zich in de eerste helft van de jaren negentig openbaarde volgde een snelle aanpassing van de loonontwikkeling. Na een «adempauze» van twee maanden, waarin bestaande CAO's werden verlengd en onderhandelingen over nieuwe CAO's opgeschort, werden weer CAO's afgesloten met een loonstijging die achterbleef bij de productiviteitsstijging. De gematigde loonontwikkeling droeg bij aan een krachtig herstel op de arbeidsmarkt. Deze recessie was mede daarom in Nederland relatief mild van karakter. De werkloosheid liep niet op tot het hoge niveau van begin jaren tachtig.

De afgelopen jaren is de positie van Nederlandse bedrijven door te sterke loonstijgingen sterk verslechterd. Dat geldt zowel voor de winstgevendheid van bedrijven als voor de externe concurrentiepositie. De externe verslechtering blijkt vooral ook uit een vergelijking met de belangrijkste concurrenten in het Eurogebied (zie figuur 2). Een vergelijking met deze landen is meer op zijn plaats dan met landen als China en India, omdat vooral in het Eurogebied het gros van de Nederlandse export en import plaatsvindt en veel concurrenten daar zijn gevestigd. De gestage verslechtering van de loonkosten per eenheid product ten opzichte van het gemiddelde in het Eurogebied cumuleert vanaf 1998 tot in totaal 12 procentpunt in 2003. In vergelijking met bijvoorbeeld België en Duitsland is de verslechtering nog groter. Bovendien heeft de in 2003 ingezette matiging van de contractloonstijging nog niet geresulteerd in een verbetering van de concurrentiepositie, aangezien de recessie ook in omliggende landen tot loonmatiging heeft geleid.

Figuur 2: Arbeidskosten per eenheid product (links) en arbeidsinkomensquote en werkloosheid (rechts)

Bron: CPB (MEV 2005)

De belangrijkste reden waarom loonmatiging vanuit economisch perspectief gewenst is, is gelegen in het beslag van de lonen op het nationale inkomen en de daaruit volgende ruimte voor winsten waaruit investeringen worden gefinancierd. Dit beslag komt tot uitdrukking in de arbeidsinkomenquote (AIQ). De AIQ is, in lijn met de verslechterde externe concurrentiepositie, in de afgelopen jaren gestaag toegenomen, tot 86,9 procent in 2003. Een dergelijk hoge AIQ vertaalt zich onherroepelijk in een toename van de werkloosheid, zoals de ervaringen van de afgelopen dertig jaar laten zien (figuur 2). De huidige hoge niveaus van de AIQ traden ook op aan het eind van de jaren zeventig en het begin van de jaren tachtig. In de jaren negentig werd de weg van te hoge loonstijgingen daarentegen bijtijds verlaten en piekte de AIQ op 85,7 procent in 1993.

De inmiddels ingezette loonmatiging is in lijn met de economische ontwikkelingen, maar kan niet verhelpen dat de AIQ slechts langzaam afneemt. Het zal de nodige tijd vergen voordat de gunstige doorwerking van een gematigde loonontwikkeling zich vertaalt in herstel van winstgevendheid van Nederlandse bedrijven.

De geschetste ontwikkeling van werkgelegenheid en werkloosheid, in samenhang met de verslechterde concurrentiepositie en de afgenomen winstgevendheid, maken een nullijn voor de contractloonstijging noodzakelijk. Deze nullijn is ook vanwege de doorwerking naar pensioenpremies gewenst. In deze setting houdt de voorgenomen nullijn het evenwicht tussen de diverse economische en maatschappelijke randvoorwaarden. In lijn hiermee heeft het kabinet voor 2004 en 2005 besloten tot een nullijn voor de contractlonen in de collectieve sector en tot het bruto bevriezen van het wettelijk minimumloon (WML) en de uitkeringen. De noodzaak tot een dergelijke nullijn vormt voor het kabinet ook de aanleiding om in de komende periode (van 1 november 2004 tot en met 31 december 2005) CAO-afspraken die leiden tot een stijging van de contractlonen niet te ondersteunen door middel van het instrument van algemeenverbindendverklaring. De noodzaak van de nullijn kent ook een maatschappelijke context: waar in de collectieve sector matiging het devies is, zou het zonder meer algemeen verbindend verklaren van loonstijgingen in de marktsector nadelig zijn voor het gewenste evenwicht in het inkomensbeeld.

Het voorgaande neemt niet weg dat er ook in de huidige situatie bedrijven zijn waar ruimte bestaat voor een loonstijging. Met nadruk zij echter vermeld dat dit kabinetsbeleid niet de ruimte voor afwijkende beloningen blokkeert. De kern van het kabinetsbeleid is niet dat partijen geen ruimte zouden hebben om de afspraken te maken die zij passend achten; de kern is dat het kabinet afspraken die leiden tot (contract)loonstijgingen niet via algemeen verbindend verklaring wil opleggen aan derden. Binnen het kader van algemeen verbindend verklaren hebben individuele bedrijven nog altijd de mogelijkheid om op ondernemingsniveau een rechtsgeldige CAO af te sluiten met een eigen loonontwikkeling. Deze kunnen zij voor dispensatie van de algemeen verbindend verklaring voorleggen. Bovendien kunnen partijen los daarvan afspraken maken over daadwerkelijk resultaatafhankelijke beloningen, zodat werknemers kunnen meeprofiteren van goede resultaten die zij helpen bewerkstelligen. Andersom kunnen in bedrijven waar zelfs een nullijn voor de lonen teveel is, CAO-afspraken worden gemaakt die leiden tot beperking van de arbeidskosten per uur. Dit alles illustreert nog eens dat het kabinet zich ertoe beperkt om contractloonstijgingen die in het licht van de macro-economische ontwikkelingen als onverantwoord moeten worden beoordeeld, tijdelijk niet aan derden op te leggen via een algemeenverbindendverklaring; de onderhandelingsvrijheid van partijen blijft hierdoor onaangetast.

2.2 Hogere arbeidsparticipatie

Langetermijnontwikkelingen als de vergrijzing van de bevolking leggen een druk op de verzorgingsstaat, tenzij het aantal mensen op de arbeidsmarkt toeneemt. Belemmeringen die arbeidsdeelname in de weg staan, moeten daarom zo veel mogelijk moeten worden weggenomen, en het beroep op regelingen in de sociale zekerheid moet beperkt blijven tot hen die hierop echt zijn aangewezen. Bij hervorming van regelingen als de WAO en WW is het zaak het recht op een uitkering zo veel mogelijk te verbinden met de plicht weer aan het werk te gaan, als iemand daartoe redelijkerwijs in staat is.

Box 3 Arbeidsparticipatie nu en in de toekomst

In de komende decennia zal het aantal 65-plussers in vergelijking met de omvang van de beroepsbevolking sterk toenemen. Om de verhouding tussen het aantal werkenden en het totale aantal mensen in Nederland constant te houden, zal tot 2040 een steeds groter gedeelte van de potentiële beroepsbevolking moeten deelnemen op de arbeidsmarkt (zie lijn C in de rechter grafiek hieronder). Dit is een grote opgave, omdat het aantal 55-plussers in de beroepsbevolking in de komende 20 jaar sterk toeneemt. Hun arbeidsparticipatie is in het afgelopen decennium aanzienlijk gestegen, maar lag in 2003 nog steeds op een laag niveau (zie linker grafiek). Als dat niveau hetzelfde blijft, zal de totale arbeidsparticipatie van de beroepsbevolking tot 2025 niet stijgen, maar dalen (zie lijn A in rechter grafiek). Het participatieniveau dat besloten ligt in de streefcijfers van de regering is in de grafiek te zien als lijn B ( zie voor precieze streefcijfers beleidsartikel 22). Deze lijn ligt in de eerstkomende twee decennia hoger dan lijn A. In die periode ontstaat ruimte voor aflossing van de overheidsschuld. Die aflossing biedt op zijn beurt ruimte voor de hogere uitgaven aan oudedagsvoorzieningen op het hoogtepunt van de vergrijzing.

Figuur 3: Netto arbeidsparticipatie 50-plussers in 2003 (links) en netto arbeidsparticipatie 15–64 jarigen (rechts)

Bron: CBS (links) en CBS en berekeningen SZW (rechts; gebaseerd op EBB, banen ≤ 12 uur per week)

Het is overigens niet alleen van belang dat meer mensen deelnemen op de arbeidsmarkt, maar ook dat de jaarlijkse arbeidsduur toeneemt. De gemiddelde arbeidsduur is in Nederland relatief kort door het grote aantal deeltijdwerkers en door de relatief korte arbeidsduur van voltijdwerknemers. Het kabinet spreekt de sociale partners aan op hun verantwoordelijkheid in CAO's in ieder geval geen bepalingen op te nemen die een verlenging van de arbeidsduur in de weg staan.

Ook in Europees verband is onderkend dat een hoge arbeidsdeelname van essentieel belang is voor de toekomstbestendigheid van het stelsel van werk en inkomen. Om dit belang te onderstrepen, hebben de landen van de Europese Unie in 2000 doelstellingen geformuleerd ten aanzien van de arbeidsparticipatie.

Box 4 Europese Taskforce Werkgelegenheid: «Jobs, jobs, jobs»

De Europese Unie heeft zichzelf in het jaar 2000 in Lissabon ten doel gesteld uiterlijk in 2010 uit te groeien tot de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie ter wereld met meer en betere banen. De Europese Taskforce Werkgelegenheid onder leiding van oud-premier Wim Kok heeft in november 2003 in het rapport «Jobs, jobs, jobs» aanbevelingen gedaan om de zogenoemde Lissabondoelstelling te realiseren. Het rapport concludeert dat deze doelstelling alleen gehaald kan worden als de lidstaten hun beleid intensiveren. Als belangrijkste actiepunten voor de EU-lidstaten ziet de taskforce-Kok het versterken van het aanpassingsvermogen van arbeidsmarkten, toename van de arbeidsparticipatie en verhoging van de investeringen in menselijk kapitaal. Het rapport benadrukt de urgentie van deze maatregelen. Alleen als de Europese landen hun inspanningen drastisch verhogen kunnen welvaart en sociale verworvenheden ook in de toekomst veilig gesteld worden. Specifiek voor Nederland gelden bovendien aanbevelingen om de loonstijging gematigd te houden, het arbeidsongeschiktheidsstelsel te hervormen, om ouderen langer actief te houden en om de arbeidsdeelname van vrouwen te vergroten.

Arbeidsmarktbeleid

Het streven naar een hogere arbeidsparticipatie vraagt vooral om een activerend arbeidsmarktbeleid. Dit is ook vanuit sociaal oogpunt gewenst. Werk helpt sociaal isolement voorkomen, het draagt bij aan integratie en geeft een zinvolle invulling aan het bestaan. Het belang van activerend arbeidsmarktbeleid blijkt ook uit de invloed van technologische ontwikkeling op de arbeidsmarktkansen van hoger opgeleiden enerzijds en die van lager opgeleiden anderzijds. De opleidingseisen die werkgevers aan hun sollicitanten stellen, nemen steeds verder toe. Voor lager opgeleiden (ongeveer een kwart van de werkende bevolking) wordt het hierdoor steeds lastiger werk te vinden. Zonder aanvullende maatregelen zullen zij te maken krijgen met een structureel banentekort. Het activerende arbeidsmarktbeleid biedt ondersteuning aan degenen die niet op eigen kracht aan werk kunnen komen.

De regering wil met het arbeidsmarktbeleid zo veel mogelijk belemmeringen wegnemen die mensen ondervinden als ze willen participeren op de arbeidsmarkt. Dit betekent een omslag in het denken ten opzichte van eerder beleid dat gericht was op afzonderlijke doelgroepen, zoals ouderen, jongeren en etnische minderheden. Het nieuwe uitgangspunt is dat algemeen beleidwordt ingezet om individuele belemmeringen voor arbeidsdeelname weg te nemen (voor een verdere uitwerking zie beleidsartikel 22). Waar dat nodig is, bestaat bovendien ruimte voor aanvullende maatregelen met een tijdelijk, innovatief en agenderend karakter, bijvoorbeeld ter bestrijding van jeugdwerkloosheid.

Reïntegratie

Voor mensen die er niet zelfstandig in slagen aan het werk te komen, kan individuele ondersteuning een uitkomst bieden (zie beleidsartikel 23). Deze ondersteuning kan onder andere de vorm hebben van een stage, scholing, een sollicitatietraining of een reïntegratietraject. Deze ondersteuning is een integraal onderdeel van het arbeidsmarktbeleid. De regering heeft zich ten doel gesteld de effectiviteit van de reïntegratietrajecten te verbeteren. Het streven is om het percentage mensen dat uitstroomt naar reguliere arbeid na deelname aan een reïntegratietraject, met een kwart te verhogen in 2007. Invoering van de Wet werk en bijstand (WWB) en prestatieafspraken met het UWV zijn hiervoor de belangrijkste instrumenten. Op grond van de WWB zijn gemeenten verantwoordelijk voor de reïntegratie van bijstandsgerechtigden, sommige groepen (oudere) werklozen (IOAW en IOAZ), mensen met een nabestaandenuitkering (ANW) en niet-uitkeringsgerechtigden. Door de toegenomen financiële verantwoordelijkheid van gemeenten en door grotere bestedingsvrijheid voor reïntegratiegeld geven gemeenten een actievere en meer op maat gesneden invulling aan het reïntegratiebeleid.

Sociale werkvoorziening

Een reguliere baan is niet voor iedereen weggelegd; dit geldt bijvoorbeeld voor sommige groepen gehandicapten. Voor hen zijn gesubsidieerde banen beschikbaar conform de Wet sociale werkvoorziening (WSW; zie beleidsartikel 24). Deze wet wordt momenteel gemoderniseerd. De eerste fase van deze modernisering is in 2004 van start gegaan. De belangrijkste wijziging tot nu toe is dat vanaf 2005 het CWI zal beoordelen wie in aanmerking komt voor een plaats in de sociale werkvoorziening. Nu is dit nog een taak van gemeenten. In de tweede helft van 2004 worden ook de voorbereidingen getroffen voor de tweede fase van de modernisering, die tot doel heeft dat meer werknemers uit de sociale werkvoorziening aan het werk gaan buiten het sociaalwerkbedrijf. Dat kan bij reguliere werkgevers in de vorm van begeleid werken of door middel van detachering, in dienst van het sociaalwerkbedrijf. In nauwe samenwerking met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, branche- en cliëntenorganisaties is in 2004 een veranderagenda vastgesteld. Deze is voorgelegd aan de Tweede Kamer en zal verder worden uitgewerkt in concrete wijzigingsvoorstellen.

Scholing en leven lang leren

Om duurzaam te kunnen participeren op de arbeidsmarkt, is voortdurende aandacht nodig voor het aanleren van nieuwe kennis en vaardigheden, oftewel een leven lang leren. De rol van de overheid is daarbij vooral stimulerend en informerend, met de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap als eerstverantwoordelijke. De regeringsvoornemens op dit terrein zijn benoemd in de notitie «Kiezen voor groei», die de Tweede Kamer in juli 2004 heeft ontvangen.

Een belangrijk aandachtspunt is de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. De regering voert nu onderzoek uit naar het functioneren van het VMBO. Op basis van de uitkomsten daarvan zal de regering maatregelen nemen waarmee VMBO-scholen hun opleidingen beter kunnen afstemmen op hun doelgroepen en op de specifieke behoeften in hun regio, waaronder die van het bedrijfsleven.

Bestrijding jeugdwerkloosheid

De recente stijging van de werkloosheid heeft vooral jongeren getroffen. Om te voorkomen dat dit leidt tot langdurige werkloosheid is tijdelijk aanvullend beleid nodig. De regering heeft zich ten doel gesteld dat het werkloosheidspercentage onder jongeren (15–22 jaar, exclusief scholieren en studenten) in de periode 2003–2007 niet méér mag bedragen dan het dubbele van het totale werkloosheidspercentage. Inzet is voorts dat iedere werkloze jongere binnen een half jaar (weer) aan de slag en/of naar school gaat. De taskforce jeugdwerkloosheid, die in november 2003 is ingesteld, brengt werkgevers, werknemers, gemeenten, scholingsinstellingen en andere betrokken organisaties bij elkaar om gezamenlijk langdurige werkloosheid onder jongeren te voorkomen, voortijdige schooluitval te verminderen en het behalen van een startkwalificatie te stimuleren (zie beleidsartikel 22).

Ook in breder verband, via de Operatie Jong, tracht de regering de positie van jongeren te versterken. Operatie Jong is erop gericht meer samenhang aan te brengen in het jeugdbeleid en aanverwante beleidstrajecten door het wegnemen van belemmeringen in regelgeving of anderszins.

VUT en prepensioen

De regering streeft naar verhoging van de netto arbeidsparticipatie van ouderen (55–64 jaar) van 38,6% in 2003 naar 40% in 2007. In de decennia daarna is een verdere toename van de arbeidsparticipatie van ouderen gewenst. Bezien vanuit dit langetermijnperspectief is het niet wenselijk collectieve regelingen voor vervroegd stoppen met werken te stimuleren met fiscale voordelen. De fiscale voordelen voor VUT- en prepensioenregelingen zullen met ingang van 1 januari 2006 komen te vervallen. Het blijft mogelijk tot 100% van het laatstverdiende loon aan ouderdomspensioen op te bouwen. Een deel daarvan kan worden ingezet voor pensionering vóór 65 jaar. Deze versoepeling biedt vooral mensen die al op jonge leeftijd zijn begonnen met werken, meer ruimte voor pensionering vóór 65 jaar. Overigens biedt de levensloopregeling in de toekomst ook de mogelijkheid zelf te sparen voor verlof dat voorafgaat aan het ouderdomspensioen. Er zijn overgangsregelingen getroffen die het mogelijk maken dat werknemers van 57 jaar en ouder geen gevolgen hoeven te ondervinden van het nieuwe stelsel.

Inmiddels zijn maatregelen ingevoerd waardoor het voor werkgevers aantrekkelijker wordt ouderen in dienst te nemen en te houden, zoals vrijstelling van de WAO-basispremie voor werknemers die 50 jaar of ouder zijn als ze in dienst treden. Daarnaast is het voor ouderen financieel aantrekkelijker gemaakt tot 65 jaar door te werken, onder andere met een verhoogde arbeidskorting voor ouderen. In april 2004 heeft de regering concrete voorstellen gedaan om langer doorwerken te stimuleren, mede naar aanleiding van het eindrapport van de Taskforce Ouderen en Arbeid. De regering zal op korte termijn in beeld brengen welke mogelijkheden er zijn om langer werken verder te bevorderen. Daarbij zal de relatie tussen de toegenomen levensverwachting en de leeftijd waarop mensen stoppen met werken, centraal staan.

Om gebruik van de WW als uittreedroute tegen te gaan is de vervolguitkering afgeschaft voor werknemers die op of na 11 augustus 2003 werkloos zijn geworden. Ook geldt vanaf 2004 voor werknemers vanaf 57½ jaar weer een sollicitatieplicht. De leeftijdsgrens voor de IOAW wordt in 2005 verhoogd van 50 naar 55 jaar. Verder zullen in de loop van 2005 voor alle WW-gerechtigden ontslagvergoedingen in mindering worden gebracht op hun uitkering.

Arbeidsmigratie

Werknemers uit de oude EU-lidstaten staat het vrij zich op de Nederlandse arbeidsmarkt aan te bieden. Voor de nieuwe lidstaten uit Midden- en Oost-Europa (exclusief Malta en Cyprus) geldt tijdelijk een afwijkend regime, vanwege de huidige arbeidsmarktomstandigheden in Nederland en vanwege de onzekerheid over het aantal arbeidsmigranten dat uit de nieuwe lidstaten zou kunnen komen. De regering zal tot 1 mei 2006 de toets op aanwezigheid van (binnenlands) aanbod handhaven voor die sectoren of beroepen waar verdringing dreigt. Vóór 1 mei 2005 wordt een tussenevaluatie van het afwijkende regime opgesteld.

Ook aan de bovenkant van de arbeidsmarkt kan sprake zijn van knelpunten. De regering heeft daarom besloten het voor werkgevers eenvoudiger te maken om een buitenlandse kenniswerker in dienst te nemen. Voor hen komt er één loket, één procedure en één vergunning. Deze wijzigingen betekenen dat voor een groot deel van de arbeidsmigranten (in 2003 in totaal 5000 personen) geen tewerkstellingsvergunning meer nodig is. Voor zelfstandigen zal de regering nog bezien welke belemmeringen er zijn voor vreemdelingen om zich in Nederland te vestigen. Feitelijk is hiermee de arbeidsmarkt aan de bovenkant «open».

2.3 Preventie van uitval en stimulans voor werkhervatting

Het voorkomen van arbeidsuitval begint met goede arbeidsomstandigheden en dus met goed arbo- en verzuimbeleid. Het eigen belang en de verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers zullen in 2005 verder worden benadrukt (zie beleidsartikel 29). De regering is zich er daarbij van bewust dat hoge regeldruk bij werkgevers en werknemers weerstand op kan roepen. Om dit te voorkomen streeft de regering naar een substantiële vermindering van arboregelgeving, waarbij rekening wordt gehouden met de EU-regelgeving op dit terrein. De evaluatie van de Arbowet staat nadrukkelijk in het teken van de stimulering van zelfwerkzaamheid van werkgevers en werknemers. In aanvulling op aanpassing van arboregelgeving zal de overheid ook in 2004 nog arboconvenanten sluiten met sociale partners, waarvan de uitvoering doorloopt tot en met 2007.

Ziekte en arbeidsongeschiktheid

Als iemand ondanks alle preventieve maatregelen toch ziek wordt, dient terugkeer naar werk centraal te staan. Dit was het uitgangspunt van de Wet verbetering poortwachter, die in 2002 is ingevoerd. Uiterlijk in april 2006 zal de Tweede Kamer een evaluatie van de Wet verbetering poortwachter ontvangen.

De primaire verantwoordelijkheid voor de aanpak van verzuim in de eerste twee ziektejaren ligt sinds 1 januari 2004 bij de werkgever en de werknemer. Sinds die datum moeten werkgevers het loon van zieke werknemers niet één, maar twee jaar doorbetalen. Dit moet leiden tot intensivering van reïntegratie-inspanningen en vermindering van het aantal nieuwe arbeidsongeschikten.

De regering is voornemens ook werknemers een sterkere financiële prikkel te geven om langdurig ziekteverzuim te voorkomen. De Tweede Kamer zal voor het eind van het jaar een wetsvoorstel ontvangen ter beperking van de loondoorbetaling in het tweede ziektejaar tot 70% van het laatste loon (wetsvoorstel Baltz). Deze beperking zet mensen ertoe aan zo snel mogelijk weer aan het werk te gaan. De beperking komt tot stand, doordat een langere loondoorbetalingsplicht zal gelden voor werkgevers die een bovenwettelijke aanvulling geven. Een werknemer die zo'n aanvulling ontvangt, krijgt op zijn beurt te maken met een lagere arbeidsongeschiktheidsuitkering na afloop van de doorbetalingsperiode. Eventuele CAO-afspraken over bovenwettelijke aanvullingen in het tweede ziektejaar zullen na inwerkingtreding van het wetsvoorstel Baltz niet meer algemeen verbindend worden verklaard.

Als de reïntegratie-inspanningen in de eerste twee ziektejaren niet het gewenste effect hebben, komt een wettelijk stelsel van rechten en plichten in beeld. In 2006 maakt de WAO plaats voor de Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (zie beleidsartikel 31). Deze omvat een inkomensvoorziening voor duurzaam volledig arbeidsongeschikten (IVA) en een regeling voor gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA). Het is de bedoeling het aantal nieuwe duurzaam volledig arbeidsongeschikten beperkt blijft tot maximaal 25 000 personen per jaar.

Wie niet voor IVA in aanmerking komt, maar wel ten minste 35% van zijn verdiencapaciteit heeft verloren, kan een beroep doen op de regeling Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten (WGA). Deze regeling (in de plannen uit te voeren door zowel UWV als verzekeraars) omvat zowel een reïntegratiepakket als een recht op loonaanvulling. Als werkhervatting niet lukt, ontvangt een gedeeltelijk arbeidsgeschikte een uitkering conform de WW, gevolgd door een uitkering op minimumniveau naar rato van de mate van arbeidsongeschiktheid.

2.4 Inspelen op individuele wensen en behoeften

Verhoging van het aantal mensen op de arbeidsmarkt vergt onder meer de introductie van regelingen die de mogelijkheid verruimen arbeid te combineren en af te wisselen met andere activiteiten, zoals zorg en scholing. Het is daarbij niet aan de overheid om strikt voor te schrijven hoe mensen hun werkzame leven moeten indelen; de overheid moet burgers de ruimte én de verantwoordelijkheid durven geven die keuzes zelf te maken. Dit heeft als neveneffect dat het aanpassingsvermogen van de arbeidsmarkt hierdoor toeneemt, en dat de sociale zekerheid hiermee beter kan inspelen op maatschappelijke veranderingen.

Verlof

De mogelijkheid om verlof op te nemen is vergroot met de invoering van de Wet arbeid en zorg. Hiermee is een nagenoeg compleet stelsel van verlofregelingen tot stand gebracht. Bij langer durend verlof vormt de financiering nog een belemmering. Het huidige financieringsstelsel is versnipperd. De regering wil dit stelsel vervangen door één algemene financieringsregeling voor verlof: de levensloopregeling. Deze regeling geeft werknemers een fiscaal voordeel als zij sparen of een verzekering afsluiten voor financiële overbrugging van langere periodes van onbetaald verlof. Wie deelneemt aan de levensloopregeling en daarnaast gebruik maakt van zijn wettelijk recht op ouderschapsverlof, krijgt de eerste jaren een extra voordeel in de vorm van een heffingskorting. De levensloopregeling zal ook een financiële stimulans kunnen vormen voor het gebruik van langdurend zorgverlof. Een wetsvoorstel voor deze vorm van verlof is bij de Tweede Kamer ingediend. De levensloopregeling kan ten slotte ook dienen ter financiering van verlof voor scholing, van «opfrisverlof» en van verlof dat vooraf gaat aan het ouderdomspensioen.

Arbeid en zorg

Iedereen die arbeid en zorg wil combineren, moet daartoe ook de mogelijkheid krijgen (zie beleidsartikel 25). Dit vereist niet alleen goede voorzieningen voor verlof, maar ook voor kinderopvang. De toegankelijkheid van kinderopvang zal in 2005 verbeteren door invoering van de Wet kinderopvang. Deze wet geeft ouders recht op een tegemoetkoming in de kosten van formele kinderopvang. Ouders krijgen bovendien een extra tegemoetkoming van de overheid, als de werkgever niet aan de opvang meebetaalt. Deze compensatieregeling voor ontbrekende werkgeversbijdragen kent een afbouw voor inkomens boven € 45 000. Dit is vastgelegd in de Wet kinderopvang. Bovendien geldt vanaf 1 januari 2005 een beperkt aantal landelijke kwaliteitseisen en een uniform toezichtsysteem voor kinderopvangcentra.

Ouderdomspensioen

Bij een toekomstbestendige sociale zekerheid hoort dat burgers kunnen rekenen op een adequaat inkomen op hun oude dag. Dit betreft naast de AOW een solide stelsel voor aanvullende pensioenen. Goed toezicht op pensioenfondsen is hiervoor onontbeerlijk (zie beleidsartikelen 28 en 32). Dat toezicht krijgt vorm in het nieuw financiële toetsingskader dat nader wordt uitgewerkt in de nieuwe Pensioenwet. De beoogde invoeringsdatum van deze wet is 1 januari 2006. Voorafgaand aan de invoering ervan zal de regering tevens een wetsvoorstel indienen dat de implementatie regelt van een Europese richtlijn over grensoverschrijdende activiteiten van pensioenfondsen en het toezicht daarop.

2.5 Uitvoering, controle en toezicht

Om een solidair socialezekerheidsstelsel in stand te kunnen houden is het onontbeerlijk het recht op inkomensondersteuning correct toe te kennen, en adequaat te controleren op de naleving van daaraan verbonden plichten. De toekenning van rechten, zoals uitkeringen en inkomensafhankelijke toeslagen, moet bovendien klantgericht, effectief en efficiënt plaatsvinden, met persoonlijke begeleiding waar nodig.

Uitvoering

De activiteiten van de organisaties die zich met werk en inkomen bezighouden, zijn erop gericht werkzoekenden zo snel mogelijk én duurzaam naar werk te leiden. Als dat niet lukt, moet tijdig de juiste uitkering worden verstrekt. De uitvoering van dit beleid is in handen van de Centrale organisatie Werk en Inkomen (CWI), het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) en gemeenten. De kwaliteit van hun werk staat of valt bij een goede onderlinge samenwerking. Een correcte uitkeringsverstrekking is ook de hoofdtaak van de Sociale verzekeringsbank, die onder meer de AOW uitvoert. De Inspectie Werk en Inkomen houdt in dit kader toezicht op de uitvoeringsorganisaties en op de gemeenten en draagt daarmee bij aan een goed functionerend stelsel waarin belastingen en premies rechtmatig, doelmatig en doeltreffend worden besteed.

Sinds hun oprichting in 2002 hebben CWI en UWV zich primair gericht op het op orde krijgen van hun eigen organisatie. Dit heeft gevolgen gehad voor de samenwerking onderling en met gemeenten, ook op ICT-terrein. De ervaringen van de afgelopen twee jaar hebben geleid tot een verbeterde aansturing van CWI en UWV door de minister van SZW. Transparantie, duidelijke spelregels, soberheid en volledige en betrouwbare informatie, onder meer in de vorm van prestatie-indicatoren, vormen hierbij de sleutelwoorden.

CWI, UWV en gemeenten willen als één keten naar de klant opereren. Om de ketensamenwerking verder te verbeteren werken zij aan het gezamenlijk definiëren van ketenprestatie-indicatoren, gezamenlijke aanpak van reïntegratie, vorming van bedrijfsverzamelgebouwen, gezamenlijke handhaving, gegevensuitwisseling en het afstemmen van ICT-investeringen.

UWV staat voor de dubbele opgave enerzijds de transformatie naar één gemeenschappelijke organisatie tot een goed einde te brengen en daarbij de resultaatgerichtheid, doelmatigheid en kwaliteit van de uitvoering te verhogen, en anderzijds de uitvoering voor te bereiden van een aantal belangrijke beleidswijzigingen, zoals de invoering van het nieuwe stelsel van arbeidsongeschiktheidsregelingen, voorgenomen veranderingen in werkloosheidsregelingen, de wet Walvis (Wet administratieve lastenverlichting en vereenvoudiging in socialeverzekeringswetten) en het wetsvoorstel Wfsv (Wet financiering sociale verzekeringen).

Handhaving

Fraude en illegale arbeid moeten krachtig worden bestreden (zie beleidsartikel 22). Immers, door zwart en illegaal werk ontduiken werkgevers en werknemers de verplichting tot het betalen van premies en belastingen. De regering heeft extra middelen uitgetrokken voor additionele handhavingsactiviteiten van de Arbeidsinspectie. Speerpunten voor 2005 zijn de aanpak van zwartwerkers en identiteitsfraude; daartoe is het budget van gemeenten en UWV voor fysieke controles en huisbezoeken verhoogd. De boetes voor illegale tewerkstelling gaan omhoog. Werkgevers krijgen deze boetes bovendien sneller opgelegd door invoering van de zogeheten bestuurlijke boete. Een landelijk dekkend netwerk van interventieteams draagt bij aan de bestrijding van zowel zwarte fraude als illegale tewerkstelling. De SIOD wordt ingezet voor het opsporen van zware en complexe fraudezaken en georganiseerde vormen van illegale arbeid.

Armoedeval en inkomensafhankelijke regelingen

Sommige belemmeringen voor arbeidsdeelname zijn financieel van aard. Dit is bijvoorbeeld het geval als de netto-inkomensvooruitgang bij werkaanvaarding te gering of zelfs negatief is. Vermindering van deze zogeheten armoedeval is dan ook een belangrijk instrument voor het bevorderen van de arbeidsparticipatie (zie beleidsartikel 21). De hervorming van inkomensafhankelijke regelingen is hierin voor Nederland een belangrijk element. Deze hervorming ondersteunt ook de ambitie meer voortgang te maken met het (financieel) aantrekkelijker maken van langer werken. Maatregelen ten aanzien van de hoogte en samenloop van inkomensafhankelijke regelingen en van de belasting- en premietarieven moeten daarbij centraal staan.

De regering wil de diverse inkomensafhankelijke regelingen harmoniseren en stroomlijnen. Daarbij gaat het zowel om bestaande regelingen, zoals de huursubsidie en studiefinanciering, als om nieuwe regelingen, zoals de Wet kinderopvang en de voorgenomen zorgtoeslag. De regering heeft daartoe onlangs bij de Tweede Kamer het wetsvoorstel Algemene Wet Inkomensafhankelijke Regelingen (AWIR) ingediend. Voor burgers neemt hierdoor de inzichtelijkheid toe, waardoor het niet-gebruik van regelingen naar verwachting zal verminderen. Daarnaast wordt het inzicht in en de aanpak van de armoedeval beter mogelijk. De uitvoering van de inkomensafhankelijke regelingen zal ook klantvriendelijker worden door de invoering van één loket, de Belastingdienst Toeslagen. Dit gebeurt tegelijk met de harmonisatie in januari 2006.

In aanvulling hierop zullen in 2006 de bestaande fiscale kinderkortingen (verder) worden verhoogd, geïntegreerd en meer glijdend inkomensafhankelijk worden gemaakt. De invoering van één integrale kinderkorting verhoogt de transparantie. Bovendien daalt het bedrag van de nieuwe kinderkorting veel geleidelijker als het inkomen stijgt. Dat voorkomt de scherpe inkomensvallen die nu optreden bij het overschrijden van inkomensgrenzen.

2.6 Deregulering en vermindering van administratieve lasten

Regelgeving op het terrein van SZW leidde ultimo 2002 tot ruim € 2,5 miljard aan administratieve lasten voor bedrijven. In het Hoofdlijnenakkoord is als doelstelling opgenomen deze lasten met een kwart te verminderen in de periode 2003–2007. Vermindering van administratieve lasten is al gedurende lange tijd een prioriteit bij SZW. Zo zijn deze lasten In de periode 1995–2002 per saldo al met € 354 miljoen (12,6%) afgenomen ten opzichte van eind 1994. Overigens vloeit ruim eenderde van de administratieve lasten op SZW-terrein voort uit internationale regelgeving.

In april 2004 heeft de Tweede Kamer een actieplan ontvangen dat perspectief biedt op vermindering van de lasten op SZW-terrein. Aangevuld met enkele nieuwe maatregelen dalen de lasten per saldo met 19,0% (€ 481 miljoen). Eind 2004 zal SZW de maatregelen aankondigen die de doelstelling van een kwart reductie binnen bereik brengen. Overigens zal SZW ook een bijdrage leveren aan het in het Hoofdlijnenakkoord opgenomen voornemen de administratieve lasten voor burgers te verminderen.

2.7 Tot besluit

De regering koerst in 2005 op spoedig economisch herstel. Voor de korte termijn vereist dit primair een verantwoorde loonontwikkeling. Met het oog op de langere termijn zijn ook aanpassingen in de sociale zekerheid nodig, die moeten leiden tot een scherper gerichte solidariteit in een stelsel dat rechten koppelt aan plichten, en dat ruimte én verantwoordelijkheid biedt voor het maken van eigen keuzes. Burgers die door ouderdom, ziekte, handicap of onverhoedse tegenspoed niet in hun eigen inkomen kunnen voorzien, kunnen er door deze aanpassingen van op aan dat de solidariteit met hen ook in de toekomst in stand blijft.

De beleidsartikelen in deze begroting geven een verdere invulling van de voornemens in deze beleidsagenda. Ter verhoging van de transparantie en met het oog op betere sturing zijn de beleidsartikelen opnieuw geordend en verder gestroomlijnd.

2.8 Tabel 2.2: Beleidsprioriteiten

3. DE BELEIDSARTIKELEN

BELEIDSARTIKEL 21 INKOMENSBELEID

21.1 Algemene doelstelling

Zorgdragen voor een evenwichtige en activerende inkomensontwikkeling

De minister van SZW is als coördinerend minister verantwoordelijk voor het inkomensbeleid. De ontwikkeling van de inkomens in Nederland is niet alleen de resultante van beleid op het terrein van SZW, maar ook afhankelijk van het beleid van andere ministeries en van ontwikkelingen die grotendeels buiten het bereik van de overheid vallen (loon- en prijsontwikkeling, samenstelling van de bevolking). De minister kan voor de onderdelen van de inkomensontwikkeling die binnen zijn invloedsfeer liggen corrigerend optreden.

21.2 Operationele doelstellingen

1. Het bereiken van een zo gelijkmatig mogelijk over de verschillende inkomensgroepen gespreide inkomensontwikkeling.

2. In stand houden en verbeteren van financiële prikkels voor werkaanvaarding (beperken armoedeval).

De algemene doelstelling van een evenwichtige en activerende inkomensontwikkeling wordt door de bovenstaande twee operationele doelstellingen ondersteund. Deze operationele doelstellingen worden toegepast bij de beoordeling van de inkomensontwikkeling van jaar op jaar, maar ook bij de beoordeling van de inkomenseffecten van afzonderlijke beleidsvoorstellen. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid kijkt daarbij vanuit zijn verantwoordelijkheid niet alleen naar beleid dat het eigen departement initieert, maar ook naar beleid vanuit andere overheidsorganen.

Deze twee operationele doelstellingen kunnen op gespannen voet met elkaar staan. Dit weerspiegelt de spanning die in de algemene doelstelling besloten ligt. Er zal in concrete situaties bijvoorbeeld een afweging gemaakt moeten worden tussen een gunstiger inkomensontwikkeling van de laagste inkomens (sociale minima) en een verkleining van de armoedeval (werkloosheidsval en doorstroomval). Een verbetering van de werkloosheidsval (vergroten verschil tussen inkomen uit arbeid en inkomen uit een uitkering) impliceert dat de koopkrachtontwikkeling van werkenden en uitkeringsgerechtigden niet aan elkaar gelijk kan zijn.

Operationele doelstelling 1: Het bereiken van een zo gelijkmatig mogelijk over de verschillende inkomensgroepen gespreide inkomensontwikkeling (evenwichtige inkomensontwikkeling).

Een evenwichtige inkomensontwikkeling betekent dat voor de verschillende inkomensgroepen de koopkrachtmutatie zoveel mogelijk gelijk aan elkaar is en dat uitschieters zoveel mogelijk worden voorkomen. Aandachtspunt hierbij is het beschermen van de inkomenspositie van de zwakste groepen. De inkomensontwikkeling van burgers wordt gevolgd door middel van de standaard-koopkrachtcijfers zoals gepresenteerd in tabel 21.1. Deze cijfers laten voor een aantal standaardhuishoudens de inkomensontwikkeling zien als gevolg van de gemiddelde loon- en prijsontwikkeling en als gevolg van generieke maatregelen, zoals aanpassingen in belastingen, (ziektekosten-)premies en kinderbijslag.

* Voor de met een * gemerkte groepen kan het koopkrachtbeeld ½% à ¾ %-punt negatiever uitkomen vanwege de bezuinigingen in de huursubsidie.

De cijfers in tabel 21.1 kunnen gezien worden als prestatie-indicatoren voor het inkomensbeleid. Daarbij moet bedacht worden dat de daadwerkelijke uitkomsten voor een belangrijk deel buiten de invloedsfeer van de minister van SZW liggen. De uitkomsten zijn bijvoorbeeld sterk afhankelijk van loon- en prijsontwikkelingen. Dit geldt overigens ook voor de prestatie-indicatoren zoals opgenomen in tabel 21.2. Ook houden de cijfers in tabel 21.1 geen rekening met veranderingen in persoonlijke omstandigheden van burgers zoals bijvoorbeeld baanverlies, werkaanvaarding, promotie of verandering van huishoudsamenstelling (scheiding, geboorte van een kind).

Standaard koopkrachteffecten

Het generieke inkomensbeeld voor 2004 is gunstiger dan geraamd in de begroting 2004. Dit hangt samen met de, na het uitkomen van de begroting besloten, wijziging in de eigen bijdragen voor medicijnen en met de afspraken uit het Najaarsakkoord. Deze effecten zijn beschreven in de brief van de minister van SZW van 22 oktober 2003 (29 200 XV, nr.8). Ten opzichte van het beeld in die brief is het koopkrachtbeeld 2004 slechts licht gewijzigd. In 2004 zijn met name ook maatregelen van belang die niet in dit generieke inkomensbeeld tot uitdrukking komen. Op dat gebied is in december 2003 tot aanvullende maatregelen besloten (brief van 8 december 2003 29 200 XV, nr 64). Het kabinet zal in dat kader in september in een brief aan de Tweede Kamer een overzicht presenteren van maatregelen in de zorg voor 2004 en de stand van zaken met betrekking tot het compensatiepakket voor chronisch zieken, gehandicapten en ouderen.

Het koopkrachtbeeld voor 2005 is, mede als gevolg van de slechte economische en budgettaire situatie, voor alle gepresenteerde groepen negatief. Het kabinet heeft er naar gestreefd de negatieve effecten voor de zwakste groepen beperkt te houden. Voor ouderen met alleen een AOW-pensioen en voor gehuwden met kinderen op minimumniveau is de generieke koopkrachtontwikkeling beperkt tot -¼%. Dit wordt bereikt door middel van een extra pakket aan maatregelen ter waarde van €380 miljoen. Belangrijkste onderdelen van dit pakket zijn een verhoging van de algemene heffingskorting, een extra tegemoetkoming voor ouderen, verlenging van de eerste belastingschijf, en verhoging van ouderenkortingen en kinderkortingen (zie tabel 21.3 voor een overzicht van bepalende factoren voor het inkomensbeeld 2005). Als het negatieve inkomensbeeld 2005 wordt gezien in het licht van een meerjarige ontwikkeling valt op te merken dat voor de periode 2001–2005 over het geheel nog sprake is van een positieve koopkrachtontwikkeling.

Niet standaard koopkrachteffecten

In het gepresenteerde generieke beeld zijn enkele maatregelen die specifieke inkomenseffecten hebben niet opgenomen. Een overzicht van inkomenseffecten als gevolg van specifieke beleidsmaatregelen met inkomenseffecten voor specifieke groepen is te vinden in bijlage Inkomensbeleid (hoofdstuk 11). In de bijlage wordt ook de cumulatie van de verschillende specifieke inkomenseffecten weergegeven. De belangrijkste maatregelen met een mogelijke negatieve invloed op het niet-generieke beeld zijn:

• De bezuinigingen in de huursubsidie. Deze leiden tot negatieve effecten (-0,4% à -0,8%) voor degenen die in een huurhuis wonen en huursubsidie ontvangen. Het gaat hierbij om ongeveer 1 miljoen huishoudens.

• De invoering van de Wet kinderopvang. Dit heeft gemiddeld genomen geen effect, maar hierin bestaat wel een grote spreiding.

• De no-claimteruggaafregeling. In het in tabel 21.1 gepresenteerde beeld is rekening gehouden met het gemiddelde effect van de invoering van de no-claimteruggave-regeling. Daarbij is de gemiddelde teruggaaf over 2005 verwerkt. Het werkelijke inkomenseffect is afhankelijk van het individuele zorggebruik en kan positief of negatief afwijken. Op minimumniveau ligt de spreiding ten opzichte van het generieke koopkrachtbeeld tussen –1,2% en +2,4%.

• Het vervallen van de zogenaamde PC-priveregeling en de mogelijkheid van dubbel spaarloon kan een negatief inkomenseffect hebben voor werknemers.

• De maximering van de hoogte van het eigenwoningforfait aan de betaalde hypotheekrente. Deze maatregel leidt tot positieve inkomenseffecten (2% op WML, 1% op 2*modaal) voor huishoudens met een kleine of afbetaalde hypotheek. Dit zijn voornamelijk ouderen. Het gaat hierbij om ongeveer 720.000 huishoudens.

Wat betreft de cumulatie van inkomenseffecten van specifiek beleid is het aantal maatregelen met niet-standaard inkomenseffecten voor 2005 ten opzichte van 2004 beperkt. Voor huishoudens met een laag inkomen kunnen met name de maatregelen in de huursubsidie en de no-claimteruggaafregeling cumuleren.

Operationele doelstelling 2: In stand houden en verbeteren van financiële prikkels voor werkaanvaarding (beperken armoedeval).

De inkomensverdeling heeft een verband met de arbeidsparticipatie van burgers door het effect van de inkomens op de financiële prikkel om te gaan werken. Als een bruto-inkomensstijging bij het aanvaarden van een baan geen of weinig netto-voordeel oplevert zal er geen sprake zijn van een activerend effect (armoedeval problematiek). Het in stand houden en verbeteren van financiële prikkels voor werkaanvaarding betekent dat de inkomensmutatie voor werkenden (met een laag inkomen) bij voorkeur positiever is dan voor uitkeringsgerechtigden.

Tabel 21.2 presenteert de ontwikkeling van de armoedeval. Dit is de ontwikkeling in de afstand tussen inkomen uit een uitkering op minimumniveau en inkomen uit werk op het niveau van het WML (werkloosheidsval) en de inkomensontwikkeling van niet-verdienende partners die een baan aanvaarden (herintredersval). Verder zijn cijfers opgenomen over de netto-inkomensstijging na een verbetering van het bruto-inkomen (marginale druk). Deze indicatoren geven de mate aan waarin (meer) gaan werken financieel aantrekkelijk is.

* De hier getoonde cijfers geven de procentuele mutatie in het besteedbaar inkomen bij het aanvaarden van een baan op het niveau van het minimumloon vanuit een uitkering op het niveau van het sociaal minimum. De cijfers zijn berekend inclusief het gemiddelde effect van gemeentelijke regelingen en huursubsidie.

** Dit cijfer laat de procentuele toename in het huishoudinkomen zien van een gezin waarbij één partner werkt tegen het minimumloon en de niet-verdienende partner een baan aanvaardt met een inkomen op ½*minimumloon.

Tabel 21.2 laat zien dat de werkloosheidsval in 2005 afneemt voor de alleenverdiener met kinderen en de alleenstaande. De alleenverdiener met kinderen gaat er bij werkaanvaarding op minimumloonniveau gemiddeld echter nog steeds in inkomen op achteruit (– 3¼% ofwel € 630) ondanks de verbetering van de werkloosheidsval. De verbetering van de werkloosheidsval wordt met name veroorzaakt door de verhoging van de arbeidskorting met € 56 en de beperking van het budget voor de bijzondere bijstand ten opzichte van 2004. Een alleenstaande gaat er 2¼% (€ 275) in inkomen op vooruit bij het aanvaarden van een baan op minimumloon niveau. Een gezin waarin de partner weer gaat werken (herintredersval) gaat er in 2005 meer in inkomen op vooruit dan in 2004 (een verbetering van 18% naar 18½%). De afname van de werkloosheidsval en de herintredersval zorgt ervoor dat mensen eerder een baan zullen aanvaarden. Deze positieve financiële prikkel stimuleert meer mensen om te gaan werken waardoor het arbeidsaanbod en de arbeidsparticipatie worden vergroot. Voor alleenstaande ouders neemt de armoedeval toe. Dit hangt samen met het feit dat vanwege de fiscale faciliteiten voor werkende alleenstaande ouders deze groep bij een inkomen rond het minimumloon geen belasting meer verschuldigd is. Daarom profiteert deze groep niet van de verhoging van de arbeidskorting en combinatiekorting.

In 2004 is de marginale druk 122¼% voor de alleenverdiener met kinderen en een inkomen rond modaal. In 2005 stijgt de marginale druk voor deze alleenverdiener tot 138½%-punt. Dit betekent dat een bruto inkomensverbetering leidt tot een netto inkomensverslechtering. Dit komt doordat deze groep nog net profiteert van de aanvullende kinderkorting. Bij een inkomensverbetering verliest deze groep dit voordeel. De toename van de marginale druk voor deze groep vloeit derhalve met name voort uit de verhoging van de aanvullende kinderkorting in 2005. Overigens heeft het kabinet zich voorgenomen om met ingang van 2006 de kinderregelingen meer glijdend inkomensafhankelijk te maken.

De marginale druk voor de alleenverdiener met kinderen op minimumplus (120%*WML) en voor tweeverdieners neemt toe door de verhoging van de tarieven eerste en tweede belastingschijf. Ter illustratie: de marginale druk van 76% betekent dat van een bruto-inkomensverbetering met € 100 er netto € 24 overblijft. De toename van de marginale druk (doorstroomval) betekent dat degene die al wel werk hebben aanvaard een geringere financiële prikkel hebben om actief te streven naar doorstroming in een beter betaalde baan of meer uren te werken.

In tabel 21.3 volgt een nadere toelichting op de achterliggende factoren die de in de tabellen 21.1 en 21.2 opgenomen ontwikkeling bepalen:

21.3 Budgettaire gevolgen van beleid

Er worden geen programmauitgaven op dit beleidsartikel begroot, alleen toegerekende apparaatskosten.

21.4 Budgetflexibiliteit

Er is geen tabel budgetflexibiliteit opgenomen omdat er geen programmauitgaven op dit artikel worden begroot.

21.5 Evaluatieonderzoek

Jaarlijks worden in de begroting de geraamde uitkomsten van het inkomensbeleid beschreven in de vorm van de hierboven opgenomen kengetallen. Een jaarlijkse evaluatie hiervan vindt plaats in het jaarverslag als de gerealiseerde inkomensontwikkeling wordt samengevat in de dan beschikbare kengetallen. In een breder kader zij gememoreerd dat elke vier jaar een onderzoek plaatsvindt naar de wenselijkheid van een bijzondere aanpassing van het wettelijk minimumloon. In dat licht wordt eens in de vier jaar de inkomensontwikkeling van lage inkomens (WML en daaraan gekoppelde uitkeringen) bezien in relatie tot de inkomensontwikkeling van andere inkomens. Dit geeft nader inzicht in de mate waarin sprake is van een evenwichtige inkomensontwikkeling. Het laatste onderzoek is gehouden in 2003.

BELEIDSARTIKEL 22 ACTIVEREND ARBEIDSMARKTBELEID

22.1 Algemene doelstelling

Zorgdragen voor een toename van de arbeidsparticipatie

De algemene doelstelling «toename van de arbeidsparticipatie» duidt op het vergroten van het volume. Om dit te kunnen realiseren is het van belang dat Nederland beschikt over een kwantitatief en kwalitatief toereikend arbeidsaanbod zodat er kan worden voldaan aan de vraag naar arbeid.

22.2 Operationele doelstellingen

Een toename van de arbeidsparticipatie kan onder meer worden bereikt door realisatie van onderstaande operationele doelstellingen

1. Beheerste ontwikkeling van de arbeidskosten.

2. Stijging van het aandeel werkenden en werklozen in de beroepsbevolking met een startkwalificatie.

3. Wegnemen van factoren die de arbeidsparticipatie belemmeren.

4. Verhogen van het aandeel ingeschrevenen bij de Centrale Organisatie Werk en Inkomen dat wordt bemiddeld naar werk.

Operationele doelstelling 1: Beheerste ontwikkeling van de arbeidskosten.

Een beheerste arbeidskostenontwikkeling betekent dat de prijs van arbeid in de pas blijft lopen met de productiviteit. Dit is een belangrijke voorwaarde om de vraag naar arbeid niet te frustreren. De ontwikkeling van de arbeidskosten wordt gemeten door de loonkosten per eenheid product, de omvang van de wig en ontwikkeling van de administratieve lasten.

* betreft het jaar 2007.

Loonkosten per eenheid product

Loonkosten per eenheid product (p.e.p) maken het mogelijk een internationale vergelijking te maken van de (ontwikkeling van de) concurrentiepositie van een sector of het bedrijfsleven als geheel. Gegeven de al sinds 1998 optredende verslechtering van deze indicator ten opzichte van onze voornaamste concurrenten is een verbetering van deze indicator in internationaal verband wenselijk. In tabel 22.1 is de (gangbare) mutatie van de arbeidskosten per eenheid product in de verwerkende industrie (exclusief olie-industrie) opgenomen. Deze prestatie-indicator is slechts in beperkte mate door overheidsbeleid beïnvloedbaar. Stijgen de arbeidskosten p.e.p. sterker dan het prijspeil van de productie, dan zal de arbeidsinkomensquote (AIQ) oplopen. Gegeven de stand van de AIQ is een daling wenselijk. Deze wordt bereikt als in 2004 en 2005 de arbeidskosten p.e.p. met 2 procent per jaar afnemen. Een nullijn in de contractloonontwikkeling in beide jaren kan hieraan een substantiële bijdrage leveren. Een kwantificering voor latere jaren is niet zinvol, want zou moeten afhangen van de ontwikkeling van loonkosten, productiviteit en de economische conjunctuur in het algemeen.

Omvang van de wig

Deze prestatie-indicator laat het totaal aan bijkomende kosten zien, die een werkgever moet maken om een werknemer een bepaalde nettoloonstijging te geven. Het in de tabel gepresenteerde cijfer betreft een gemiddelde van de werknemersen de werkgeverswig op verschillende inkomensniveaus. De wig is de afgelopen jaren voor zowel werkgevers als werknemers toegenomen. Streven is deze stijging in 2004 te beperken en in 2005 dit niveau te stabiliseren. Een terugkeer naar een niveau van iets boven 40% zoals dat werd bereikt in 2001 en 2002 ligt vooralsnog buiten bereik.

Administratieve lasten

Eén van de manieren om de arbeidsparticipatie te bevorderen is het terugdringen van administratieve lasten voor bedrijven. Als de met arbeid verbonden kosten verminderen dan verbetert de concurrentiepositie, waardoor werkgelegenheid en BBP toenemen. Tot dusverre zijn voorstellen uitgewerkt waarmee de lasten in 2007 19% lager liggen dan de € 2533 miljoen van eind 2002. Het voornemen is om met een aanvullend pakket maatregelen te komen gericht op realisatie van de prestatievermindering van de administratieve lasten met 25% in 2007. Tot dusverre is voor € 354 miljoen (14%) vermindering gerealiseerd, waarvan € 121 miljoen (4,8%) in 2005. Uit tabel 22.2 blijkt dat het merendeel van de lastenreductie het gevolg is van de afstemming van loonbegrippen (WALVIS).

De administratieve lastentoename is vrij beperkt. De belangrijkste vermeerdering is het gevolg van het feit dat de Pensioenwet wijzigt. De pensioenfondsen moeten burgers beter gaan informeren over hun pensioen.

Operationele doelstelling 2: Stijging van het aandeel werkenden en werklozen in de beroepsbevolking met een startkwalificatie.

Een kwalitatief toereikend arbeidsaanbod betekent dat een stijging van het aandeel werkenden en werklozen met een startkwalificatie noodzakelijk is. Een startkwalificatie is het minimale niveau dat nodig is om een duurzame plek te veroveren op de arbeidsmarkt.

* betreft een gemiddelde van de jaren 2001 en 2002.

** betreft het jaar 2002; data 2003 niet beschikbaar.

*** betreft het jaar 2010.

Het hebben van een startkwalificatie (HAVO, VWO-diploma of MBO-2 niveau) wordt algemeen gezien als een belangrijke voorwaarde voor duurzame arbeidsparticipatie. Inzet is dan ook het bevorderen van scholing van laagopgeleide werkenden en werklozen naar dit niveau. Het doel is dat in 2010 meer dan 80% van de werkenden en werklozen in de beroepsbevolking over een startkwalificatie beschikt.

Omgerekend naar absolute aantallen betekent dit, dat het aantal werkenden en werklozen in de beroepsbevolking met een startkwalificatie jaarlijks met 50 duizend personen moet toenemen, bovenop de trendmatige groei met jaarlijks circa 60 duizend personen als gevolg van demografische ontwikkelingen en een verwachte stijging van de gemiddelde participatiegraad. In totaal gaat het dus om een jaarlijkse toename van 110 duizend personen met een startkwalificatie.

Daarvoor worden de volgende instrumenten ingezet:

– Fiscale faciliteit voor werkgevers die voormalig werkloze werknemers scholen tot startkwalificatieniveau;

– Via ESF kunnen projecten ingediend worden voor de scholing van werkenden tot startkwalificatieniveau;

– Fiscale afdrachtsvermindering onderwijs ter vergoeding van de loonkosten van werknemers die de beroepsbegeleidende leerweg volgen (ministerie OCW).

Bij de inzet van deze instrumenten wordt uitgegaan van een combinatie van werken en leren om de startkwalificatie te behalen. Met behulp van ESF wordt ook de inzet van Erkenning van Verworven Competenties, ofwel het herkennen en erkennen van tijdens het werk opgedane competenties, ondersteund.

Voor de stijging van het aandeel werkenden en werklozen met startkwalificatie is de groep «jongeren» van belang. Voorkomen moet worden dat jongeren de school verlaten zonder een startkwalificatie. Als dat onvermijdelijk is wordt gestreefd naar het behalen van een startkwalificatie door middel van gecombineerd werken en leren. In het Plan van aanpak Jeugdwerkloosheid is de terugdringing van het voortijdig schoolverlaten een belangrijke pijler. Met dit plan zijn de nodige maatregelen om voortijdig schoolverlaten aan te pakken in gang gezet of versterkt (zie ook operationele doelstelling 3).

Operationele doelstelling 3: Wegnemen van factoren die de arbeidsparticipatie belemmeren

Het is de komende jaren zowel vanuit economisch als sociaal oogpunt noodzakelijk om het effectieve arbeidsaanbod te vergroten. Om de kosten van de vergrijzing op te vangen, het tekort aan arbeidskrachten in de toekomst tegen te gaan en de sociale voorzieningen betaalbaar te houden, dient de arbeidsparticipatie van de Nederlandse bevolking verhoogd te worden. Groei van de arbeidsparticipatie kan gerealiseerd worden door het wegnemen van generieke en specifieke belemmerende factoren. Vooral bij ouderen, vrouwen, jongeren, etnische minderheden en (gedeeltelijk) arbeidsongeschikten is er potentieel voor verhoging van de arbeidsparticipatie.

* betreft het jaar 2010.

** betreft het jaar 2008.

De gemiddelde arbeidsparticipatie in Nederland in het jaar 2003 bedroeg 65%. Nederland heeft zich in Lissabon (arbeidsparticipatie van 70% in 2010) en in Stockholm gecommitteerd aan de doelstelling om van de Europese Unie een in internationaal opzicht dynamische en concurrerende kenniseconomie te maken. Een verhoging van de arbeidsparticipatie is hiervoor van cruciaal belang, omdat dit zorgt voor meer economische groei en minder uitkeringsafhankelijkheid. Er is een grote arbeidspotentie beschikbaar die nu onvoldoende wordt gebruikt door allerlei belemmeringen. Voor een aantal groepen heeft het kabinet specifieke doelen geformuleerd.

Het primaire uitgangspunt van het kabinetsbeleid bij het verhogen van de arbeidsparticipatie van genoemde groepen is niet de doelgroep maar de factoren die de deelname aan de arbeidsmarkt belemmeren zoals: het ontbreken van een startkwalificatie, problemen met het combineren van arbeid en zorg, onvoldoende scholing , de armoedeval of minder grijpbare knelpunten als vooroordelen.

Door het meten van de arbeidsparticipatie wordt beoordeeld hoe het algemene arbeidsmarktbeleid uitwerkt voor diverse groepen in de samenleving. Daarmee wordt gekeken of dit beleid voldoende is om Lissabon- en kabinetsdoelstellingen te realiseren. Mochten cijfers daartoe aanleiding geven dan zal achterhaald moeten worden welke belemmerende factor hieraan ten grondslag ligt, zodat deze kan worden aangepakt in eerste instantie binnen het algemene beleid. Als dit niet of onvoldoende mogelijk is kan het nuttig zijn om – bovenop het algemene beleid – aanvullend beleid te voeren.

Aanvullend beleid heeft een tijdelijk, innovatief en agenderend karakter. Een aanvullende actie kan noodzakelijk zijn als het algemene beleid niet alle cruciale knelpunten voor arbeidsparticipatie op korte termijn kan oplossen. Bij het aanvullende beleid is van belang te kijken naar wie verantwoordelijk is voor de uitvoering. De verantwoordelijkheid kan liggen bij de sociale partners, de uitvoeringsketen, gemeenten en/of het Rijk.

Daarnaast is handhaving van beleid met betrekking tot illegale arbeid en de WAV van belang om de arbeidsparticipatie te bevorderen. Verdringing van legale door illegale arbeid heeft immers een drukkend effect op de arbeidsparticipatie.

Aanvullende acties

In aanvulling op en ter versterking van het algemene arbeidsmarktbeleid is besloten tot het uitvoeren van een aantal aanvullende acties.

Oprichting landelijk centrum diversiteitsmanagement

Het binnenkrijgen en houden van personeel uit de niet traditionele wervingsgroepen vereist in veel gevallen een andere aanpak. Het kabinet heeft in 2004 besloten tot de oprichting van een landelijk centrum diversiteitsmanagement dat werkgevers in de private en publieke sector stimuleert en faciliteert bij het voeren van beleid gericht op instroom en behoud van personeel uit verschillende bevolkingscategorieën, onder wie minderheden, vrouwen en ouderen. Het centrum is in 2004 opgericht, en ontvangt tot en met 2006 subsidie van SZW.

Maatregelen ter bestrijding van de Jeugdwerkloosheid

Naar aanleiding van de in 2002 en 2003 snel oplopende werkloosheid onder jongeren is in juni van het jaar 2003 het Plan van Aanpak Jeugdwerkloosheid aan de Tweede Kamer aangeboden (Tweede Kamer, 2002/03, 23 972, nr. 64). Hierin formuleert de regering twee doelstellingen:

• Een jeugdwerkloosheid die in de kabinetsperiode 2003–2007 niet meer bedraagt dan het dubbele van de totale werkloosheidspercentage. Het kabinet spant zich in om met behulp van alle partijen de jeugdwerkloosheid te beperken binnen een bandbreedte van 10 tot 15%.

• Inzet is dat iedere werkloze jonger binnen een half jaar (weer) aan de slag en/of op school te krijgen, zodat langdurige werkloosheid wordt voorkomen.

Om deze doelstellingen te realiseren worden in de periode 2004–2007 de volgende instrumenten ingezet:

• Fiscale faciliteit: De bestaande fiscale faciliteit voor werkgevers die voormalig werkloze werknemers van 23 jaar en ouder scholen tot startkwalificatieniveau is per 1 januari 2004 ook opengesteld voor jongeren tot 23 jaar.

• Drempelslechting: CWI heeft de beschikking over een drempelslechtingsbudget. Uit dit budget kunnen individuele begeleiding, sollicitatietrainingen en korte cursussen voor jongeren, voor wie alleen bemiddeling niet volstaat, worden bekostigd. Een arbeidsovereenkomst is noodzakelijk om voor het drempelslechtingsbudget in aanmerking te komen. Het gaat om gemiddeld € 1 000,– per jongere. Voor de periode 2004–2007 is jaarlijks € 8 miljoen beschikbaar.

• Taskforce Jeugdwerkloosheid: De Taskforce heeft als belangrijkste taken: het realiseren van 40 000 extra jeugdbanen in de lopende kabinetsperiode en stimuleren van samenwerking op lokaal en regionaal niveau om jongeren binnen een half jaar aan het werk of op school te krijgen. In de eerste helft van 2004 zijn ruim 3 500 extra jeugdbanen gerealiseerd, bij een doelstelling voor 2004 als geheel van 7 500 jeugdbanen. Voor de Taskforce is in de periode 2004–2007 jaarlijks € 3,4 miljoen uitgetrokken.

Stimuleren langer werken van ouderen

Langer doorwerken van ouderen is van cruciaal belang voor werkgevers, werknemers en overheid. In het kabinetsstandpunt naar aanleiding van de aanbevelingen van de Taskforce Ouderen en Arbeid is opgenomen dat het kabinet streeft naar een netto arbeidsparticipatie van 40% in 2007. Het kabinetsbeleid gericht op het stimuleren van langer doorwerken zal naar verwachting pas na 2007 tot volle ontplooiing komen, daarom komt bij een versnelde stijging ook de in het kader van het Lissabonproces afgesproken Europese doelstelling van 50% in 2010 binnen bereik. De volgende aanvullende maatregelen zijn aangekondigd om langer doorwerken te stimuleren:

• Stimuleringsregeling: Er is een cultuurverandering nodig bij werkgevers en werknemers om het mogelijk te maken dat ouderen langer doorwerken. Daarom wordt budget beschikbaar gesteld voor een stimuleringsregeling om leeftijdsbewust beleid in bedrijven te stimuleren en een brede toepassing van instrumenten mogelijk te maken. Voor de stimuleringsregeling leeftijdsbewust beleid, die loopt tot en met 2007, wordt uitgegaan van maximaal 150 projecten per jaar met een subsidie van gemiddeld € 50 000 per project.

• Landelijk meerjaren communicatietraject: Met behulp van een communicatietraject moet een mentaliteitsverandering bij werkgevers en werknemers over het deelnemen van ouderen aan de arbeidsmarkt worden bewerkstelligd. «Vervroegd uittreden» moet plaats maken voor «langer doorwerken». Voor het landelijk meerjaren communicatietraject dat loopt van 2004 t/m 2007 is jaarlijks € 1 mln beschikbaar.

• Pilots mobiliteit: Er zal budget beschikbaar worden gesteld om enkele pilots (intersectorale) mobiliteit te starten. Deze experimenten worden uitgevoerd in 5 branches/sectoren waar de problemen van vergrijzing groot zijn. Het gaat bij de pilots ondermeer om vormgeving van duale trajecten waarbij ook Erkenning van Verworven Competenties (EVC) wordt ingezet. Er zullen gedurende 2 jaar 5 pilots per jaar gestart worden. Per pilot wordt een bedrag gereserveerd van max. € 200 000.

• Monitorcommissie: Er komt een commissie die gaat bijhouden of aanbevelingen om ouderen in het arbeidsproces te houden ook daadwerkelijk worden overgenomen. Hiervoor is € 200 000 per jaar beschikbaar voor de periode 2004 t/m 2007.

Tot slot heeft het kabinet in de brief «Kiezen voor groei» aangekondigd op korte termijn in beeld te brengen welke mogelijkheden er zijn om langer werken te bevorderen. Hierbij staat de relatie tussen toegenomen levensverwachting en de leeftijd waarop mensen stoppen met werken centraal.

Commissie PaVEM

De tijdelijke commissie Participatie Vrouwen Etnische Minderheden (PaVEM) heeft tot taak gemeenten te ondersteunen bij het voeren van beleid ter bevordering van de maatschappelijke participatie en de participatie op de arbeidsmarkt. Gemeenten hebben op dit punt een regierol. De commissie richt zich bij de ondersteuning in eerste instantie op de dertig grootste gemeenten en richt zich bij haar acties op de thema's: werk, taal en debat.

* Het budget voor drempelslechting wordt jaarlijks overgeboekt naar het budget CWI (OD 4).

Handhaving

Handhaving, fraude, illegaliteit (nieuwe initiatieven)

Effectiviteit van het handhavingsbeleid is zowel afhankelijk van de pakkans als van de hoogte van de sancties. Het kabinet heeft maatregelen genomen om beiden te verhogen. De Illegalennota (Kamerstukken II, 2003/4, 29 537, nr. 2) en de brief over fraude en illegaliteit in de uitzendbranche (Kamerstukken II 2003/4, 17 050, nr. 261) die in april 2004 aan de Kamer zijn aangeboden bevatten een reeks van maatregelen die de handhaving van vigerende wet- en regelgeving moeten ondersteunen. Het gaat onder meer om een vestigingsvergunning voor uitzendbureaus (in relatie tot geblokkeerde rekening), wijzigingen in de inleners- en ketenaansprakelijkheid, de bestuurdersaansprakelijkheid, het anoniementarief, verificatie- en bewaarplicht documenten, hercontroles, boeteverhoging, eerste dagmelding, fictiebepaling bij zwartwerkers, en intensivering/uitbreiding interventieteams. Om deze maatregelen zo effectief mogelijk te laten zijn, wordt ook aandacht besteed aan verbetering van de afdoening.

Deze nieuwe maatregelen zullen deels al in 2004, maar grotendeels in 2005 hun beslag krijgen.

Zij komen boven op de eerder aangekondigde maatregelen zoals uitbreiding van de handhavingscapaciteit van de Arbeidsinspectie van 65 fte in 2003 naar 174 fte eind 2005 en invoering van de bestuurlijke boete in de WAV. De boete gaat van gemiddeld € 980 omhoog naar € 4 000 per illegale werknemer die is tewerkgesteld bij een natuurlijk persoon en € 8 000 per illegale werknemer die is tewerkgesteld bij een rechtspersoon.

Nalevingsniveau Wet Arbeid Vreemdelingen (Wav)

Het beleid is erop gericht dat de naleving van de Wav omhoog gaat. Op termijn moet door de hogere pakkans, de hogere boete, de kosten-batenanalyse van illegale tewerkstelling zodanig uitvallen, dat de huidige en potentieel malafide werkgevers niet meer tot illegale tewerkstelling overgaan. Op termijn moet het beleid daarmee tot een daling van het aangetroffen aantal overtredingen leiden. Door uitbreiding van de capaciteit neemt het aantal inspecties snel toe. In 2006 worden naar verwachting 11 000 inspecties verricht. De regering verwacht hierbij in 2006 circa 2600 boetes uit te schrijven. Bij malafide werkgevers wordt binnen een bepaalde periode een hercontrole uitgevoerd, waarmee de druk op de betreffende werkgever om geen vreemdelingen meer illegaal tewerk te stellen verder zal worden verhoogd.

Momenteel wordt bij circa 15–25% van de bedrijven die worden gecontroleerd overtredingen geconstateerd. Invoering van de bestuurlijke boete, uitbreiding van de handhavingscapaciteit tot 174 fte, extra maatregelen om malafide uitzendbureaus aan te pakken, de oprichting van de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD) die onder meer de georganiseerde illegale tewerkstelling bestrijdt en een landelijk dekkend netwerk van interventieteams moeten ervoor zorgen dat er minder werknemers illegaal tewerk worden gesteld. Het kabinet stelt zich ten doel dat het percentage van werkgevers dat overtredingen begaat in het kader van de Wet arbeid vreemdelingen, in 2008 is teruggebracht tot minder dan 15% in de sectoren land- en tuinbouw, horeca, bouw, uitzendbureau, schoonmaak, vlees en vis.

De informatie in hoeverre aan de doelstelling wordt voldaan, zal onder andere door inspecties worden verkregen. Indien voor 2008 besloten zou worden tot een vrij verkeer van werknemers met de Midden- en Oost-Europese landen, zal dit gevolgen hebben voor de realisatie van de doelstelling, omdat een aanzienlijk deel van de overtredingen betrekking heeft op illegale tewerkstelling van werknemers uit deze landen.

Operationele doelstelling 4: Verhogen van het aandeel ingeschrevenen bij de Centrale Organisatie Werk en Inkomen dat wordt bemiddeld naar werk

Ten slotte is het van belang dat het beschikbare arbeidsaanbod snel wordt bemiddeld naar werk. Daarom is het van belang dat het aandeel ingeschrevenen bij de Centrale Organisatie Werk en Inkomen dat wordt bemiddeld naar werk wordt verhoogd.

* Betreft normen afkomstig uit het conceptjaarplan CWI 2005. Het definitieve jaarplan CWI 2005 is conform de SUWI-wet op 1 oktober 2004 beschikbaar en wordt jaarlijks aan het parlement aangeboden. In de loop van het jaar zal het parlement, via de toezending van de het jaarplan, de kwartaalverslagen en de jaarverslagen, worden geïnformeerd over de definitieve normstelling en de resultaten op deze indicatoren.

De bij CWI ingeschreven werkzoekenden krijgen passende dienstverlening aangeboden zodat zij op een zo kort mogelijke termijn aan het arbeidsproces kunnen deelnemen. Er is daarbij sprake van een gedifferentieerde dienstverlening, die afhankelijk is van de marktkans en het profiel van de cliënt. Om te bepalen welke cliënten makkelijk bemiddelbaar zijn en welke cliënten een reïntegratietraject nodig hebben, hanteert CWI op dit moment een stelsel van fasering (4 fasen), waarbij alleen de fase 1 cliënten bij CWI direct via CWI bemiddeld worden. De overige cliënten (fase 2 tot en met 4) worden ten behoeve van de reïntegratie overgedragen aan UWV of gemeenten. In 2005 zal het faseringstelsel waarschijnlijk worden vervangen door een routeringssysteem met twee groepen/klantstromen. Uitgangspunt daarbij is dat iedereen bemiddelbaar is (route A), tenzij er omstandigheden zijn die dat belemmeren (route B). Men komt in route B als gevolg van bepaalde persoonlijke omstandigheden (nu fase 4) of als er daadwerkelijk een reïntegratietraject beschikbaar is voor de cliënt of de doelgroep waartoe hij behoort. Verder komt een cliënt in route B als hij na afloop van route A (variërend van 3 tot 9 maanden) geen werk heeft gevonden. De afstand tot de arbeidsmarkt blijft relevant als criterium voor het advies over de inzet van reïntegratie-instrumenten, maar alleen op basis van een analyse over de activiteiten van de cliënt in route A.

Bij de dienstverlening van CWI staat de zelfwerkzaamheid van cliënten voorop. Taak van CWI is om cliënten in staat te stellen zelf werk te vinden. Een belangrijk instrument hierbij is werk.nl. Verdere ontwikkeling van werk.nl vindt ook in 2005 plaats. De zelfwerkzaamheid is zonder vrijblijvendheid, CWI voert met de werkzoekenden gesprekken over het sollicitatiegedrag en handhaaft de bijbehorende verplichtingen. Daarnaast specialiseert CWI zich in het onderkennen van competenties.

Naast de groep cliënten voor wie het beschikbaar stellen van elektronische dienstverlening al voldoende is, is er ook een groep werkzoekenden die behoefte heeft aan meer (intensieve) dienstverlening. Naast de hiervoor genoemde activiteiten voert CWI met deze groep cliënten geregeld bemiddelingsgesprekken. Ten behoeve van de reïntegratietaak van gemeenten en UWV stelt CWI overdrachtsrapportages en arbeidsmarktanalyses op voor cliënten die er niet in slagen werk te vinden.

Iedere werkgever die bij CWI een vacature aanmeldt, krijgt passende dienstverlening aangeboden. Maatwerk wordt geboden hetzij via toegang tot werk.nl, hetzij in de vorm van het actief aanbieden van geschikte kandidaten voor de vervulling van een vacature op zo kort mogelijke termijn. CWI heeft hiervoor op ieder kantoor vacatureteams ingesteld waarbij persoonlijke dienstverlening en deskundigheid van de vraagkant van de arbeidsmarkt voorop staan. In 2005 zal CWI deze deskundigheid (meer branche en sector gericht) verder ontwikkelen.

Naast de werkzaamheden die CWI verricht om vraag en aanbod van arbeid bij elkaar te brengen, krijgt CWI er in 2005 een nieuwe vorm van dienstverlening bij. CWI voert vanaf 1 januari 2005 de indicatiestelling in het kader van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) uit. Doel van de Wsw is om personen met een lichamelijke, verstandelijke of psychische handicap, die uitsluitend onder aangepaste omstandigheden kunnen werken, aan een passende en volwaardige baan te helpen. Door middel van de indicatiestelling wordt bepaald wie wel of niet tot de doelgroep van de Wsw behoort.

22.3 Budgettaire gevolgen van beleid

Stimulering arbeidsparticipatie

In aanvulling op en ter versterking van het algemene arbeidsmarktbeleid is besloten tot het uitvoeren van een aantal aanvullende acties. Hiervoor is in 2005 een budget van € 18,35 miljoen beschikbaar. Dit budget zal worden ingezet ten behoeve van de onderdelen: diversiteitsmanagement, drempelslechting, Taskforce Jeugdwerkloosheid, langer doorwerken en de Commissie PAVEM. Zie ook tabel 22.6 en de bijbehorende toelichting.

CWI

De programma-uitgaven van CWI hebben betrekking op de uitvoeringskosten. CWI verzorgt hiervan de dienstverlening aan werkzoekenden en werkgevers en onderhoudt daarvoor een netwerk van 128 vestigingen. Ten behoeve van de reguliere dienstverlening van CWI is in de programma-uitgaven voor 2005 een bedrag van € 305,8 miljoen aan middelen beschikbaar. In de programma-uitgaven die in 2005 voor CWI beschikbaar zijn, is geen rekening gehouden met de transformatieprojecten die CWI uitvoert op het gebied van personeel en opleidingen, huisvesting, ICT en werkprocessen en communicatie. Hiervoor is in 2005 een bedrag van € 2,7 miljoen gereserveerd op de aanvullende post van Financiën. Een geoormerkt bedrag van € 18,3 miljoen is beschikbaar voor de uitvoering van de indicatiestelling Wsw in 2005.

BKWI

Het Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen (BKWI) vormt een verbindende schakel in de SUWI-keten door het onderhouden van voorzieningen en standaarden waarmee de SUWI-organisaties gegevens op een efficiënte en betrouwbare manier kunnen uitwisselen. Voor BKWI is in 2005 een bedrag van € 8,37 miljoen beschikbaar. Onderdeel hiervan is een bedrag van € 1,75 miljoen voor de projectmatige ontwikkeling van Suwinet in 2005.

22.4 Budgetflexibiliteit

22.5 Evaluatieonderzoek

De doelstellingen van SUWI zijn werk boven uitkering, klantgerichtheid en doelmatigheid van de uitvoering. Deze doelstellingen zijn voor een belangrijk deel verwoord in de opgenomen operationele doelstellingen van SUWI. Over de voortgang bij de implementatie van SUWI en de bijdrage van de uitvoering aan het bereiken van de doelstellingen van de wet wordt jaarlijks gerapporteerd. In 2003 heeft een eerste evaluatie plaatsgevonden op deelaspecten, in 2004 is een tussenevaluatie verschenen. Net als de tussenevaluatie 2004 zal ook de tussenevaluatie 2005 een geïntegreerde rapportage betreffen over de voortgang bij het bereiken van de effecten van de Wet SUWI en de bijdrage van de individuele actoren daaraan. Nadat per 1 januari 2006 de implementatie van de Wet SUWI grotendeels voltooid is zal later dat jaar een integrale evaluatie volgen. In deze integrale evaluatie wordt antwoord gegeven op de centrale vraag of de SUWI-doelstellingen worden bereikt.

De Stimuleringsregeling Projecten Allochtone Groepen (SPAG) is in mei 2004 afgelopen. Ter afsluiting van de evaluatie van de SPAG projecten stellen Research voor Beleid en Regioplan een eindrapportage op, waarin gebruik wordt gemaakt van de bevindingen uit de reeds opgestelde tussenrapportages. De eindrapportage zal naar verwachting in oktober 2004 aan de Tweede Kamer worden aangeboden.

Het Raamconvenant Grote Ondernemingen (RGO) is medio 2004 afgelopen. Het RGO-project wordt geëvalueerd door SEOR. Het eindrapport wordt naar verwachting in oktober 2004 aan de Tweede Kamer aangeboden.

Najaar 2004 presenteert het kabinet, mede in antwoord op door de SER en RWI uitgebrachte adviezen over de inzet van duale trajecten voor inburgeraars, haar standpunt duale trajecten. Als onderdeel van dat plan zullen enkele pilottrajecten worden opgezet en gevolgd (eind 2004–2005). Daarbij zal worden nagegaan, of de inzet van trajecten waarin leren en werken wordt gecombineerd daadwerkelijk beter aansluit bij de wensen van betrokkenen, of dergelijke trajecten effectiever zijn (en in welk opzicht dan – waarbij een onderscheid gemaakt zal worden naar kwantitatieve en meer kwalitatieve prestatie-indicatoren) en of ze resulteren in een meer duurzame arbeidsparticipatie. Ook gaat het daarbij om de vraag welke vorm en inhoud dergelijke trajecten zouden moeten hebben en hoe de overheid het gebruik van duale trajecten kan ondersteunen en stimuleren.

De administratieve lasten die door SZW worden veroorzaakt moeten in 2007 met 25% zijn verminderd ten opzichte van 2002. In 2008 zal een nulmeting worden uitgevoerd van de situatie per 31 december 2007.

BELEIDSARTIKEL 23 REÏNTEGRATIE

23.1 Algemene doelstelling

Inschakeling in reguliere arbeid en voorkomen van uitval uit arbeid, van hen die dat niet op eigen kracht kunnen.

23.2 Operationele doelstellingen

Operationele doelstelling 1: Het toeleiden naar (reguliere) arbeid en voorkomen van uitval uit arbeid van hen die dat niet op eigen kracht kunnen door het bieden van reïntegratievoorzieningen.

Ten aanzien van operationele doelstelling 1 zijn de volgende prestatie-indicatoren (tabel 23.1) en kengetallen (tabel 23.2) geformuleerd.

Bronnen: SZW en UWV, bewerking SZW.

* De nulmeting van het resultaat van deze doelstelling wordt opgenomen in het Departementaal Jaarverslag SZW 20041.

** Het nalevingsniveau is over 2003 en 2004 niet bekend. Vanaf 2005 zal de informatie die daarvoor nodig is structureel worden uitgevraagd bij UWV.

Sluitende aanpak

Om langdurige werkloosheid zoveel mogelijk te voorkomen en te verminderen krijgen alle nieuw ingeschreven volwassen werklozen2 die niet zelf aan het werk komen binnen 12 maanden een aanbod voor een activiteit gericht op arbeidsreïntegratie of sociale activering; voor jongeren geldt dat binnen 6 maanden een aanbod moet worden gedaan.

In 2003 was de mate van sluitendheid 88 procent3. Dit cijfer houdt in dat 88 procent van de nieuwe instroom in werkloosheid in 2002 binnen twaalf maanden uit de werkloosheid is gestroomd of een aanbod voor een reïntegratietraject heeft gehad. Het cijfer is exclusief de sluitende aanpak van nieuwe werklozen die gedurende het jaar van (uitkerings)positie veranderen, bijvoorbeeld van WW naar ABW of van ABW naar niet-uitkeringsgerechtigd, de zogenaamde doorstroomgroep.

De mate van sluitendheid voor de nieuwe instroom inclusief de doorstroomgroep is 79 procent. De mate van sluitendheid voor de doorstroomgroep ligt zodoende lager dan voor de groep die binnen de 12 maanden afhankelijk is van één uitkeringsinstantie. Overgaan van uitkeringsinstantie heeft dus voor de werkloze een negatief effect op zijn/haar kans op uitstroom naar werk dan wel op het verkrijgen van aanbod voor het volgen van een reïntegratietraject. Mogelijke oorzaken hiervan zijn dat de overdracht van uitkeringsinstantie niet soepel verloopt, of dat tijdspanne voor de uitkeringsinstantie na de overdracht te kort is voor het doen van een aanbod binnen de 12-maandstermijn. In het ketenoverleg is de problematiek voor de zogenaamde doorstroomgroep een aandachtspunt.

In aansluiting op de afspraken die gemaakt zijn in het kader van de Europese richtsnoeren streeft Nederland ook in de toekomst in principe naar het realiseren van een mate van sluitendheid van 100%.

De sluitende aanpak wordt uitgevoerd door gemeenten en UWV, waarbij gemeenten verantwoordelijk zijn voor de begeleiding van bijstandsgerechtigde werklozen en sinds 1-1-2002 ook voor de begeleiding van werkloze niet-uitkeringsgerechtigden (NUG) en voor Anw-gerechtigden. Het UWV is verantwoordelijk voor de sluitende aanpak van werklozen met een WW-uitkering. De sluitende aanpak voor jongeren wordt ook opgepakt in het kader van de maatregelen ter bestrijding van Jeugdwerkloosheid (zie ook beleidsartikel 22).

Percentage uitstroom naar regulier werk na een traject

Het kabinet heeft de wens uitgesproken om de effectiviteit uit reïntegratietrajecten te verhogen (prestatie-indicator 23.01.02). Hiertoe is reeds in de begroting 2004 de doelstelling geformuleerd dat alle reïntegratietrajecten moeten leiden tot 25% meer uitstroom naar regulier werk in 2007. Deze toename moet plaatsvinden in de periode 2004–2007, ten opzichte van 2004 (zie ook de Beleidsagenda). Invoering van de wet Werk en Bijstand en prestatie-afspraken met UWV moeten bijdragen aan het realiseren van deze doelstelling (zie ook flexibel reïntegratiebudget gemeenten en inspanningen UWV).

De doelstelling van 25 procent meer uitstroom naar regulier werk geldt over het totaal van alle reïntegratietrajecten, dus WAO, WW, Bijstand en NUG/ANW. Het gaat hierbij om een gewogen gemiddelde over alle reïntegratietrajecten, hetgeen inhoudt dat de uitstroompercentages per onderscheiden categorie zouden kunnen verschillen. Naast de doelstelling ten aanzien van uitstroom naar regulier werk, wordt ook de duurzame uitstroom in beeld gebracht. Voor zowel gemeenten als UWV geldt dat sprake is van duurzame uitstroom als iemand binnen 6 maanden niet opnieuw is ingestroomd in de uitkering. De 25% doelstelling is bedoeld voor de gehele periode en er worden geen tussentijdse, jaarlijkse streefwaarden bepaald (zie ook TK, 2003–2004, 29 200 XV, nr. 24). De uitstroom naar werk is conjunctuurgevoelig.

Met het oog op de realisatie van de doelstelling in 2007 volgt SZW de tussentijdse ontwikkelingen bij de uitvoerders op deze doelstelling, onderscheiden naar categorie. In het departementaal jaarverslag zullen hierover kengetallen worden opgenomen. De voorlopige nulmeting van het resultaat van deze doelstelling wordt gepresenteerd in het Departementaal Jaarverslag SZW 2004.

Flexibel reïntegratiebudget voor gemeenten

Gemeentelijke overheden zijn op grond van de Wet werk en bijstand (WWB) verantwoordelijk voor de reïntegratie van bijstandsgerechtigden, IOAW-, IOAZ- en ANW-gerechtigden en niet-uitkeringsgerechtigden. Om deze verantwoordelijkheid beter vorm te kunnen geven zijn per 1 januari 2004 diverse budgetten samengevoegd tot één flexibel reïntegratiebudget. Gemeenten kennen de lokale en regionale spelers op de arbeids- en reïntegratiemarkt, en kunnen – zonder gebonden te zijn aan «dichtgetimmerde» regelingen – aan de rol van regievoerder invulling geven. Over de invulling en resultaten van het gemeentelijke reïntegratiebeleid leggen de colleges van B&W verantwoording af aan de gemeenteraden. Een goed reïntegratiebeleid is van groot belang. Ten eerste vanwege de positieve effecten voor individu en gemeenschap die uitgaan van een grotere participatie aan het economische en maatschappelijke leven. Ten tweede kan het voor individuele gemeenten leiden tot besparingen op het gebudgetteerde inkomensdeel. Op basis van een persoonsmonitor die voor alle gemeenten gaat gelden, volgt SZW de voortgang.

Op macroniveau beoogt de WWB een effectiever en efficiënter reïntegratiebeleid dan voorheen, waarbij een actievere – en op maat gesneden – invulling door gemeenten een positieve invloed heeft op de werking van de reïntegratiemarkt en daarmee op de uitstroomdoelstelling van 25% meer uitstroom naar regulier werk in 2007 (prestatie-indicator 23.01.02).

Voor SZW is er ten aanzien van gemeenten sprake van een nieuwe rol, die meer faciliterend en ondersteunend is. SZW en VNG hebben afgesproken dat zij uit hoofde van sociale en economische overwegingen en vanuit hun eigen verantwoordelijkheden, een bijdrage leveren aan een succesvolle ontwikkeling van het gemeentelijk arbeidsmarktbeleid. SZW en VNG hebben een gezamenlijke beleidsagenda geformuleerd om ten aanzien van gemeenten o.a.:

• arbeidsmarktontwikkelingen en/of arbeidsmarktonderwerpen te bespreken;

• naar wederzijdse behoefte te komen tot gewenste kaderstelling;

• best practices en belemmeringen in beeld te brengen;

en op basis hiervan waar mogelijk gezamenlijk actie te ondernemen.

Waar 2004 een overgangsjaar was, dient per 1 januari 2005 de WWB in het geheel te zijn geïmplementeerd. Per 1 januari 2005 dienen gemeenteraden bij verordening regels te hebben gesteld voor het ondersteunen bij arbeidsinschakeling en het aanbieden van voorzieningen. Een evenwichtige aandacht aan de verschillende te onderscheiden doelgroepen dient daarin te worden vastgelegd. Via het recht op ondersteuning dat iedere cliënt volgens de WWB bezit, worden gemeenten geacht invulling te geven aan de sluitende aanpak (prestatie-indicator 23.01.01, zie ook sluitende aanpak).

Agenda voor de Toekomst

In 2001 heeft de Minister van SZW bestuurlijke afspraken gemaakt met de VNG over extra inspanningen om bijstandsgerechtigden te activeren. Afspraak was dat tot en met 2004 in totaal circa 300 000 trajecten zouden zijn gerealiseerd, waarvan 40% tot uitstroom naar werk moet hebben geleid in 2006 (zie tabel 23.6). Vanwege invoering van de WWB en de huidige conjunctuur is in overleg met de VNG besloten dat het meetpunt voor het realiseren van de trajectdoelstelling verschuift van ultimo 2004 naar ultimo 2005 en dat gemeenten die eind 2004 op schema liggen zich niet langer financieel hoeven te verantwoorden voor de subsidievaststelling. De Agenda van de toekomst heeft richting gemeenten een impuls gegeven aan het resultaatgerichte werken, aan het (verder) invoeren van klantmanagement en aan het doorlichten van het huidige klantenbestand, en is zodoende een opmaat om de grotere verantwoordelijkheid onder het WWB-regime in te vullen.

Reïntegratie-inspanningen UWV

Bron: UWV.

¹ Bronnen: De onderstaande streefwaarden per contractjaar zijn afkomstig uit de concept-jaarplannen van de SUWI-organisaties. De definiteve jaarplannen zijn conform de SUWI-wet op 1 oktober a.s. beschikbaar. In de loop van het jaar zal de Tweede Kamer via de toezending van de jaarplannen, via kwartaalverslagen en de jaarverslagen geïnformeerd worden over de definitieve normstelling en de resultaten op deze indicatoren.

² Realisatiecijfers 2003 van de plaatsingspercentages zijn nog niet bekend omdat pas in 2007 de volledige eindresultaten van de in 2003 gestarte trajecten bekend zijn.

Voor het UWV zijn drie beleidsprioriteiten ontwikkeld ten aanzien van de reïntegratie-inspanningen. Deze zijn neergelegd in de volgende beleidsuitgangspunten (en voorzien van daarvoor geldende UWV-prestatie indicatoren):

1. uitkeringsgerechtigden hoeven niet langer dan noodzakelijk op een reïntegratieaanbod te wachten (Prestatie-indicator UWV «Snelle start van reïntegratietrajecten», i.e. binnen 20 werkdagen na het vaststellen van de ondersteuningsbehoefte);

2. langdurige werkloosheid moet worden voorkomen door binnen 12 maanden na de eerste werkloosheidsdag een reïntegratietraject aan te bieden (mate van sluitendheid WW/Prestatie-indicator UWV sluitende aanpak WW, zie tabel 23.2) en;

3. het UWV contracteert kwalitatief goede reïntegratiebedrijven met goede resultaten (Prestatie indicator UWV «Plaatsingspercentage duurzame werkhervatting»).

Om meer grip te krijgen op het kengetal sluitende aanpak, zijn de afspraken met het UWV aangescherpt. Over de resultaten wordt de TK geïnformeerd via het kwartaalbericht van het UWV en het kwartaalbericht Arbeidsmarkt van SZW. Overige afspraken tussen SZW en UWV:

• Prestatie-afspraken tussen CWI en UWV moeten leiden tot snellere overdracht van WW-gerechtigden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt;

• In aansluiting op de werkwijze in de ons omringende landen wordt voor sommige categorieën, zoals bijv. fase 1 cliënten die na een halfjaar alsnog aan het UWV worden overgedragen, een intensieve begeleiding door de reïntegratiecoach geregistreerd als aanbod. Hierover worden nadere afspraken gemaakt met het UWV.

• Uitkeringsgerechtigden die zelf het initiatief in handen willen nemen kunnen gebruik maken van de reïntegratietelefoon of een individuele reïntegratie overeenkomst (IRO).

Om het percentage uitstroom naar werk na een reïntegratietraject (zie ook prestatie-indicator 23.01.02) te verhogen is t.a.v. het UWV het volgende beleid ingezet:

• Met betrekking tot de aanbesteding wordt er naar gestreefd om het aantal doelgroepen en de omvang van de doelgroepen zo te kiezen dat er een betere mix ontstaat tussen het behalen van schaalvoordelen (risicospreiding) en het leveren van maatwerk (specialisatie).

• De contracten tussen het UWV en reïntegratiebedrijven bevatten meer prikkels die er toe moeten leiden dat reïntegratiebedrijven de efficiëntste weg naar duurzame arbeid inzetten. Dit is conform en ter uitvoering van het beleid zoals verwoord in notitie «Naar een werkende reïntegratiemarkt».

• Uitbreiding van beleidsmaatregelen die de primaire doelstelling – nl. werkhervatting – ondersteunen. Het gaat hierbij om de vormgeving en het gebruik van de reïntegratie-instrumenten preventieve trajecten, proefplaatsing, no-riskpolis, werkplekaanpassing en premiekorting. Het UWV implementeert mede naar aanleiding van de aanbevelingen van de Commissie Het Werkend Perspectief een plan van aanpak waarmee de bekendheid van het reïntegratie-instrumentarium bij werkgevers wordt verhoogd. Tevens implementeert het UWV een plan van aanpak waarmee de beslistermijnen van het UWV met betrekking tot de toekenning van reïntegratie-instrumenten aanzienlijk wordt verkort.

• Het beleid om uitkeringsgerechtigden die hun plicht tot meewerken aan de reïntegratie niet of onvolledig nakomen te sanctioneren, wordt geïntensiveerd en is onderdeel van reguliere verantwoording in kwartaalrapportages en jaarverslagen UWV.

• Ten aanzien van de extra middelen die beschikbaar zijn voor de doelgroep Wajong heeft De commissie Het Werkend Perspectief voorstellen gedaan om tot een betere afstemming te komen van beleid voor de Wajong arbeidsgehandicapten. Daarnaast worden de jonggehandicaptenteams van het UWV geïntensiveerd, waarbij de regie in handen komt van in Wajonggerechtigden gespecialiseerde arbeidsdeskundigen (AD-J). Tevens krijgen innovatieve ideeën uit het veld een kans en worden financieel gesteund.

RSP

De Regeling Schoonmaakdiensten Particulieren (RSP) subsidieert loonkosten voor langdurig werklozen die huishoudelijke diensten verrichten bij particulieren.

Bron: SZW

Over 2003 was de bezetting 577 fte's. Het is de prognose dat de bezetting in 2004 727 fte's bedraagt. De Ondernemersorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten (OSB) ontvangt voor de uitvoering van de regeling een vergoeding. Hierbij handelt de OSB overeenkomstig de afspraken die in de uitvoeringsovereenkomst tussen het ministerie en OSB zijn opgenomen. Tot de werkzaamheden die OSB in het kader van de handhaving uitvoert, behoren het controleren van declaraties en jaaropgaven.

De herbezinning over de RSP heeft geleid tot het voornemen de regeling af te bouwen. Met de OSB wordt overlegd over een afbouwregeling die tegemoet komt aan belangen van betrokken partijen (werknemers en werkgevers).

Raad voor Werk en inkomen (RWI) en Stimuleringsregeling vacaturevervulling door werklozen en met werkloosheid bedreigde werknemers (SVWW)

In het Hoofdlijnenakkoord is gekozen voor overheveling van de adviestaken van de Raad voor Werk en Inkomen (RWI) naar de Sociaal-Economische Raad (SER) en het afschaffen van RWI-subsidieregelingen (SVWW). Het besluit tot beëindiging van de SVWW is genomen en uitgevoerd. De lopende projecten hebben een looptijd tot en met 2006 en de uitfinanciering van de regeling wordt nog uitgevoerd door de RWI. Met betrekking tot de overige taken is eerst een evaluatie uitgevoerd1. Het kabinet heeft daarop besloten de RWI per saldo in gewijzigde vorm te handhaven, teneinde de gebleken waarde van met name coördinatie, overleg en expertisevorming inzake decentraal arbeidsmarktbeleid te behouden. Het kabinet acht het wel noodzakelijk om het aantal taken van de RWI te verminderen en de werkwijze aan te passen. Hiertoe is wetswijziging noodzakelijk. Het wetsvoorstel is inmiddels ingediend bij de Tweede Kamer.

Europees Sociaal Fonds (ESF)

Het ESF is het voornaamste financiële instrument voor de Europese Unie om de strategische doelstellingen op het terrein van het werkgelegenheidsbeleid in concrete acties om te zetten.

Het ministerie van SZW stelt het beleidskader vast en is verantwoordelijk voor de uitvoering van het ESF 3. Voor het programma 2000–2006 is in totaal € 1 611 miljoen beschikbaar.

De voor de Sluitende Aanpak verantwoordelijke partijen (gemeenten en UWV) kunnen bijvoorbeeld co-financiering verkrijgen via de ESF-middelen. Het betreft hier Europese subsidies, die niet in de rijksbegroting zijn opgenomen.

EQUAL

Het doel van het ESF-EQUAL-programma is het via transnationale samenwerking stimuleren van nieuwe benaderingen voor de bestrijding van arbeidsmarktgerelateerde discriminatie en ongelijkheid van welke aard dan ook. Hiervoor wordt aan vernieuwende EQUAL-projecten budget toegekend.

Positieve resultaten uit de projecten worden geïmplementeerd in het Nederlands arbeidsmarktbeleid.

Voor de integratie van succesvolle praktijken in beleid wordt een strategie van continue selectie, verbreiding en invoering in de reguliere manier van werken toegepast, de zogenaamde «mainstreaming» zoals in het kader van EQUAL wordt ontwikkeld.

Voor het programma 2000–2006 is in totaal € 209,1 miljoen beschikbaar. Het betreft hier Europese subsidies, die niet in de rijksbegroting zijn opgenomen.

Totale reïntegratiemiddelen

Naast de reïntegratiemiddelen die op de begroting van SZW staan zijn er reïntegratiemiddelen beschikbaar via de sociale zekerheidsfondsen voor het UWV, middelen voor reïntegratie vanuit belastingmaatregelen en ESF middelen.

In de tabel 23.5 is een overzicht van reïntegratie en uitvoeringmiddelen opgenomen voor ESF 3 en EQUAL die buiten begroting beschikbaar zijn.

Bron: SZW.

Bronnen: SZW en UWV, bewerking SZW (cijfers UWV 2003 en 2004 op basis van kwartaalverslagen, 2005 op basis van concept jaarplan).

¹ Voor WAO, WW, ABW en NUG kan per kalenderjaar het aantal gestarte trajecten niet gerelateerd worden aan de plaatsingen omdat deze laatste cijfers voor een groot deel betrekking hebben op trajecten die in eerdere jaren zijn gestart. De inzet van SZW is om, aan de hand van nog beschikbaar te komen gegevens, op jaarbasis plaatsingen te kunnen relateren aan gestarte trajecten.

² Gegevens uitsluitend op basis van de Agenda voor de Toekomst. De afspraken in het kader van de Agenda voor de Toekomst over het aantal te realiseren trajecten lopen tot en met 2005. Plaatsingen inclusief uitstroom naar gesubsidieerd werk.

³ Gegevens over gesubsidieerde arbeid onder de WWB komen in 2005 beschikbaar.

Handhaving

Als prestatie-indicator voor handhaving hanteert SZW het nalevingsniveau. Bij reïntegratie wordt dit omschreven als naleving van de verplichting tot deelname aan een traject. De eerste resultaten zullen in het jaarverslag over 2005 worden opgenomen (zo mogelijk in de begroting voor 2006). Naast de prestatie-indicator zijn er vier kengetallen «handhaving reïntegratie» geformuleerd, die nauw aansluiten bij de handhavingsketen: bekendheid met regels (preventie), aantal signalen van onvoldoende inzet bij deelname aan een reïntegratietraject (controle), financiële omvang van opgelegde maatregelen (opsporing) en het afdoeningspercentage (afdoening). De levering van deze gegevens door UWV is op dit moment nog niet volledig. Het streven is al deze kengetallen over 2005 te meten.

23.3 Budgettaire gevolgen van beleid

* Budget 2003 betreft het samengestelde budget van ID-banen, Wiw en sluitende reïntegratie. Budget 2004 is flexibel reïntegratie budget inclusief budget van sluitende reïntegratie en reservering voor nabetaling ID-banen.

1. Programmagelden

Flexibel reïntegratiebudget gemeenten

Dit budget is bedoeld ter financiering van de ondersteuning bij arbeidsinschakeling van personen uit de gemeentelijke doelgroepen. De uitvoeringskosten mogen niet worden gefinancierd uit dit budget.

Voor 2003 zijn de dat jaar nog beschotte reïntegratiebudgetten voor gemeenten omwille van de presentatie samengevoegd. Met hetzelfde doel is voor 2004 de € 19,22 mln voor uitfasering sluitende reïntegratie samengevoegd met het flexibel reïntegratiebudget.

Agenda voor de Toekomst

Het betreft de uitfasering van middelen voor de prestatie-afspraken met gemeenten en de projecten die in het kader van de Agenda voor de Toekomst worden uitgevoerd.

Tijdelijke stimuleringsregeling regulier maken ID-banen

Vanaf 1 juli 2004 worden er geen nieuwe aanvragen voor de stimuleringsregeling meer in behandeling genomen. De middelen voor 2005 zijn nodig voor de uitfinanciering van de toegekende subsidies.

SZW cofinanciering EQUAL

Vanaf 2001 is cofinanciering voor EQUAL projecten in het programma 2000–2006 in de begroting opgenomen. Het betreft gelden die ingezet worden voor de integratie van succesvolle praktijken in beleid. Hiertoe wordt een strategie van continue selectie, verbreiding en invoering in de reguliere manier van werken toegepast («mainstreaming»). Voorts worden de gelden ingezet voor het programma en de uitvoering van projecten die door SZW worden aangevraagd en uitgevoerd.

RWI/SVWW

Het hier opgenomen bedrag betreft de apparaatskosten van de RWI. Het structurele budget hiervoor is vastgesteld op € 6 mln. Voor 2005 en 2006 is tevens een budget voor de uitfinanciering van de SVWW opgenomen.

Praktijkscholing

Aan de Regionale Opleidingencentra (ROC's) is voor de borging van de praktijkscholing volgens de Hoofdelijke Versnelde Scholing (HVS) is een subsidie voor de periode 2003 t/m 2005 toegekend. De ROC's hebben per 2003 deze activiteiten van de Stichting Centrum Vakopleiding overgenomen. De in 2006 beschikbare middelen van ca € 5 mln zijn beschikbaar voor de afwikkeling van de subsidie aan de ROC's en de liquidatie van de stichting Centrum Vakopleiding.

2. Overige programmauitgaven

Subsidies en overige beleidsuitgaven

Dit is een samengestelde post, waar onder meer bedragen voor ESF en EQUAL staan opgenomen. Deze post bevat voor ESF en EQUAL activiteiten ter ondersteuning van de ten uitvoer legging van de regelingen zoals publiciteit, voorlichting, mainstreaming, coördinatie, bewaking, onderzoek, organisatie van congressen, uitvoering van evaluatie enzovoorts. De uitvoering wordt door onderdelen van het ministerie of door derden uitgevoerd.

3. Apparaatuitgaven

Bijdrage aan Agentschap SZW

De uitvoering van subsidieregelingen is voor een belangrijk deel opgedragen aan het Agentschap SZW. Een aantal taken in o.a. coördinatie, bewaking, onderzoek en evaluatie wordt door onderdelen van het ministerie of door derden uitgevoerd. Voor de programmaperiode 2000–2006 worden ESF 3 en het Communautair Initiatief EQUAL uitgevoerd. Tevens heeft het agentschap opdrachten in de door de minister vastgestelde (subsidie)regelgeving op het terrein van werk en inkomen, zoals in de «Stimuleringsregeling voor Allochtone Groepen» (SPAG).

Voor de uitvoering van de regelingen ESF 3 en voor het communautaire initiatief EQUAL in de lopende periode 2000–2006 is alleen de financiering die door de lidstaat wordt ingezet opgenomen. De Europese subsidies voor 50% cofinanciering van de uitvoering zijn niet in de rijksbegroting opgenomen.

Bronnen: SZW en UWV.

Uitvoeringskosten REA

De uitvoeringskosten 2004 en latere jaren zijn bijgesteld op basis van de uitvoeringsinzichten van UWV. Vanaf 2004 vertonen de uitvoeringskosten REA een dalende trend ten gevolge van de maatregelen uit het Hoofdlijnenakkoord. Als gevolg van de uit SUWI voortvloeiende efficiency afspraken vanaf 2005 zal ook een verlagend effect optreden. Een algemene toelichting op de uitvoeringskosten is opgenomen in de bijlage inzake ZBO's en RWT's.

Bronnen: SZW en UWV.

Onder de post «Trajecten na ziekte» worden de reïntegratietrajecten voor arbeidsgehandicapten ondergebracht die instromen in het WAO stelsel na de loondoorbetalingsperiode. Conform het hoofdlijnenakkoord is er € 100 miljoen extra voor reïntegratiemiddelen, gelijk verdeeld over de jaren 2004 tot en met 2007 (4 maal € 25 miljoen) beschikbaar. Deze gelden worden ingezet voor trajecten na herbeoordeling volgens het nieuwe schattingsbesluit.

In 2005 vindt geen nieuwe instroom in de WAO plaats in verband met de verlenging van de loondoorbetalingsperiode van 1 naar 2 jaar voor werkgevers. De reguliere reïntegratiegelden die voor de nieuwe instroom waren gereserveerd, worden ook ingezet voor reïntegratietrajecten naar aanleiding van de herbeoordelingoperatie.

Vanaf 1 juli 2003 zijn de uitgaven aan scholing tijdens trajecten onderdeel van de trajectprijs. Alleen voor trajecten die voor 1 juli 2003 zijn gestart, wordt scholing nog separaat vergoed. Deze begrotingspost loopt derhalve af naar 0.

Tijdens de begrotingsbehandeling 2003 is overeengekomen dat er jaarlijks € 11,5 mln beschikbaar komt ten behoeve van de reïntegratie van Wajonggerechtigden. De Minister heeft de Commissie Het Werkend Perspectief advies gevraagd over de besteding van deze middelen. De Commissie heeft haar advies op 7 juni 2004 uitgebracht. Bij brief van 25 juni 2004 heeft het Kabinet de Tweede Kamer geïnformeerd over de voorgenomen besteding van deze middelen.

De subsidies aan werkgevers bij het in dienst nemen of in dienst houden van arbeidsgehandicapten zijn vanaf 2002 omgezet in een premiekortingsregeling (belastingplan 2002-deel V). De reeds toegekende subsidies kennen een looptijd van maximaal drie jaar. Derhalve zal de oude regeling tot in 2005 tot afnemende kosten leiden.

Onder de post Uitkering REA vallen de declaraties ziekengeld (no riskpolis) en de reïntegratie uitkering tijdens scholing en proefplaatsing. Vanaf 2006 zal de financiering van de no riskpolis veranderen. Op het moment dat de no riskpolis tot uitbetaling komt, heeft het het kenmerk van een loondervingsuitkering. Om aan te sluiten bij andere sociale verzekeringsuitkeringen bij ziekte zal de financiering worden overgeheveld naar het AWf.

Naar aanleiding van de dereguleringsoperatie heeft het Kabinet het voornemen om de reïntegratie-uitkering tijdens scholing of proefplaatsing te laten vervallen. De reeds gestarte reïntegratie-uitkeringen worden afgefinancierd.

De overheid is verantwoordelijk voor het waarborgen van een gelijke toegang tot de arbeidsmarkt. Om deze toegang mogelijk te maken biedt het UWV arbeidsplaatsvoorzieningen aan. Onder de post Subsidies aan arbeidsgehandicapten worden deze uitgaven verantwoord.

23.4 Budgetflexibiliteit

23.5 Evaluatieonderzoek

* Voorheen Misbruik en oneigenlijk gebruik.

Reeds in 2004 afgeronde evaluatieonderzoeken:

Sluitende aanpak

De Evaluatie Sluitende Aanpak 1999–2003 is op 2 juni 2004 aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2003–2004, 23 972 nr. 71).

De Evaluatie Rwi is op 29 april 2004 aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2003–2004, 26 448, nr. 137).

Het rapport Evaluatie asizelzoekers en werk is op 5 april 2004 aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2003–2004, 19 637, nr. 808).

BELEIDSARTIKEL 24 SOCIALE WERKVOORZIENING

24.1 Algemene doelstelling

Het bevorderen van arbeidsparticipatie van personen met lichamelijke, verstandelijke of psychische beperkingen.

Arbeidsgehandicapten die dat willen, moeten kunnen deelnemen aan het arbeidsproces. De sociale werkvoorziening voorziet in aangepaste arbeid voor mensen die vanwege een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking niet kunnen werken onder reguliere omstandigheden. De aangepaste arbeid dient, binnen het kader van de Wet Sociale Werkvoorziening (Wsw), bij voorkeur in een zo regulier mogelijke werkomgeving plaats te vinden. Op basis van deze wet heeft de gemeente de zorgplicht de benodigde arbeidsplaatsen voor geïndiceerde arbeidsgehandicapten tot stand te brengen.

Het Rijk verdeelt volgens een financieel verdeelmodel jaarlijks een totaal aantal arbeidsplaatsen over gemeenten met bijbehorende subsidie per arbeidsplaats. Indien gemeenten hun Wsw-taken integraal hebben overgedragen aan een werkvoorzieningschap op grond van de Wet gemeenschappelijke regeling (Wgr) wordt de rijkssubsidie aan dat werkvoorzieningschap verstrekt.

^a De effectindicator geeft het aantal personen in het Wsw-werknemersbestand weer tegenover de totale doelgroep (werknemersbestand plus wachtlijst).

^b De prestatie-indicator geeft de realisatie van arbeidsplaatsen weer in relatie tot het aantal waarvoor subsidie is toegekend.

^c De doelmatigheidsindicator geeft de ontwikkeling weer van de (geïndexeerde) kosten per standaardeenheid ten opzichte van het jaar 2003 (gesteld op 100).

bron: Wsw jaarstatistiek en Wsw monitor.

24.2 Operationele doelstellingen

1. Het realiseren van aangepaste arbeid voor degenen die hiervoor zijn geïndiceerd.

2. Het bevorderen van de arbeidsbekwaamheid van de sw-werknemer.

Aangepaste arbeid kan binnen het kader van de Wsw op drie manieren worden gerealiseerd.

1. Beschutte arbeid in een dienstbetrekking bij de gemeente of een daartoe door de gemeente aangewezen rechtspersoon;

2. Detachering vanuit een dienstbetrekking bij de gemeente of een daartoe door de gemeente aangewezen rechtspersoon en feitelijk werkzaam bij een reguliere werkgever (CAO Wsw);

3. Begeleid werken in een dienstbetrekking met een reguliere werkgever (CAO van betreffende werkgever). Bij deze laatste vorm is de stap naar het gaan verrichten van arbeid onder normale omstandigheden het kleinst. Het ligt dus voor de hand om zoveel mogelijk personen met een Wsw-indicatie, voor wie dat mogelijk is, een begeleid werken arbeidsplaats aan te bieden.

Operationele doelstelling 1: Het realiseren van aangepaste arbeid voor degenen die hiervoor zijn geïndiceerd.

Bron: WSW monitor.

SZW verstrekt jaarlijks een bedrag aan subsidie per arbeidsplaats voor een jaarlijks af te spreken taakstelling per gemeente/schap. De gemeente dient zoveel mogelijk personen met een indicatie en herindicatiebesluit een dienstbetrekking krachtens arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht aan te bieden voor het verrichten van arbeid onder aangepaste omstandigheden. Plaatsing in een dienstbetrekking of op een begeleid werkplek is alleen mogelijk vanaf de wachtlijst.

Realisatie taakstelling aangepaste arbeid

In overleg met de VNG maakt SZW afspraken over het jaarlijks te realiseren aantal arbeidsplaatsen. Gestreefd wordt naar een realisatie in taakstelling van 100%. Dit percentage is de afgelopen jaren niet geheel gerealiseerd. In 2003 was er sprake van een realisatie van bijna 99% (87 800 standaardeenheden, ten opzichte van een taakstelling van 89 043). In 2005 wordt een realisatie verwacht van tegen de 100%.

Wachtlijst/wachtduur

De gemeente beheert de wachtlijst. De gemiddelde wachttijd is gedaald tot 11 maanden in 2003. De wachtlijst stijgt voor het eerst sinds jaren weer. Het is op dit moment nog niet duidelijk hoe dit zich in 2005 zal ontwikkelen.

Naar aanleiding van de motie Verburg (december 2003, 29 200 XV, nr. 46) zijn in bestuurlijk overleg met VNG maatregelen afgesproken om per 2005 niet meer de gemiddelde, maar de individuele wachttijd van WSW-geïndiceerden op de wachtlijst te maximeren op 12 maanden, uitgezonderd geïndiceerden die niet direct beschikbaar zijn voor arbeid wegens detentie, ziekte of deelname aan voltijds onderwijs. En eveneens binnen de mogelijkheid van de door het rijk toegekende taakstelling. Op voorwaarde van instemming van de Tweede Kamer zullen personen die ten onrechte langer dan 12 maanden op de wachtlijst staan niet meer meegerekend worden bij de verdeling van de taakstelling.

Operationele doelstelling 2: Het bevorderen van de arbeidsbekwaamheid van de sw-werknemer.

Bron: WSW Jaarverantwoording gemeenten.

Begeleid werken

Bij begeleid werken is een sw-geïndiceerde in het kader van de Wsw in dienst bij een reguliere werkgever. De reguliere werkgever ontvangt van de gemeente subsidie, die een deel van de loonkosten, samenhangend met een lagere arbeidsproductiviteit, de kosten van bemiddeling, begeleiding en eventuele werkplekaanpassingen compenseert.

Vanaf 1998 dienen gemeenten jaarlijks tenminste 25% van de nieuwe plaatsingen vanaf de wachtlijst in de Wsw te realiseren in de vorm van begeleid werken. In het geval een gemeente aantoonbaar onvoldoende inspanningen heeft gepleegd om – gezien de streefwaarde – de vereiste aantallen plaatsingen begeleid werken te realiseren, wordt het subsidiebedrag overeenkomend met het aantal niet-gerealiseerde plaatsingen begeleid werken van de gemeente teruggevorderd.

Toezicht en handhaving

De Inspectie Werk en Inkomen (IWI) is verantwoordelijk voor de uitoefening van het tweedelijns toezicht op de uitvoering van de Wsw door gemeenten. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de eerste lijn.

Modernisering Wsw

Conform het advies over de Wsw van de Raad voor Werk en Inkomen (RWI) en het daarop gevolgde kabinetsstandpunt over de modernisering van de Wsw uit 2003 heeft het kabinet als eerste stap de wetswijziging aan de Kamer voorgelegd, waarmee de overdracht van de indicatiestelling WSW naar CWI formeel wordt geregeld. Dit wetsvoorstel is in 2004 door de Eerste en Tweede Kamer aanvaard.

Met deze overdracht beoogt het kabinet te komen tot een onafhankelijke en meer uniforme uitvoering van de indicatiestelling, zodat de Wsw optimaal beschikbaar blijft voor mensen die hierop zijn aangewezen. Tevens heeft de overdracht tot doel vorm te geven aan de sluitende aanpak, waarbij na afwijzing voor de Wsw-indicatie doorgeleiding plaatsvindt naar andere voorzieningen of arbeidsmarktinstrumenten. In deze begroting zijn de middelen voor de uitvoering van de indicatiestelling in 2005 reeds overgeboekt van artikel 24 (sociale werkvoorziening) naar artikel 22 (activerend arbeidsmarktbeleid).

Centraal in de tweede fase van het moderniseringstraject staat het stroomlijnen van de indicatiestelling Wsw met andere indicatiestellingen voor zorgvoorzieningen en (reïntegratie)instrumenten als ook het bevorderen van de omslag in de Wsw van aanbod- naar vraagsturing, waarbij de cliënt centraal staat. Hierbij hoort de uitdrukkelijke ambitie om het werken onder zo regulier mogelijke omstandigheden te bevorderen. Deze verandering vergt onder meer aanpassingen op het terrein van de financieringssystematiek. Over de invulling van de tweede fase van het moderniseringstraject heeft het kabinet toegezegd in september 2004 een hoofdlijnennotitie aan de Tweede Kamer te verzenden. Onder meer de VNG, branche-organisatie Cedris en de gehandicaptenorganisaties worden bij de uitwerking van de in deze notitie aangekondigde maatregelen betrokken.

Publiek Overzicht Resultaten Wsw

Met de introductie in 2004 van het Publiek Overzichten Resultaten Wsw (POR) is aan gemeenten en werkvoorzieningschappen een geschikt instrument gegeven om meer inzicht te krijgen in eigen prestaties en prestaties van andere gemeenten en schappen, zoals de realisatie van het aantal arbeidsplaatsen, de omvang van de wachtlijst en de wachtduur daarop en het aantal plaatsingen in begeleid werken.

24.3 Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW, Jaaropgaven Wsw van gemeenten, gegevens Wsw-monitor en gegevens UWV.

De programma-uitgaven WSW voor 2005 zijn onderverdeeld in een centraal en een decentraal budget.

Centraal budget

Jaarlijks stelt de Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in september na Bestuurlijk Overleg met de VNG de hoogte van het centraal budget vast. Het budget bedraagt voor 2005 naar verwachting circa € 4,8 miljoen. In de begroting 2005 is reeds een overboeking verwerkt van een bedrag van € 14,3 miljoen naar artikel 22 in verband met de overdracht van de indicatiestelling WSW naar CWI. Het centraal budget omvat € 2,8 miljoen voor de Stichting Beheer Collectieve Middelen (SBCM), en € 2 miljoen voor het moderniseringstraject Wsw. Het precieze bedrag voor het centraal budget wordt na het Bestuurlijk Overleg in september 2004 vastgesteld.

Decentraal budget

Het decentraal deel van het Wsw-budget voor 2005 bedraagt € 2 162 miljoen en is bedoeld ter financiering van het voor 2005 taakgestelde aantal arbeidsplaatsen. Dit decentrale deel is inclusief een bedrag van € 1,2 miljoen ten behoeve van kinderopvang, dat tot en met het budget 2004 centraal gereserveerd stond bij de middelen voor SBCM. Niet gerealiseerde arbeidsplaatsen worden in latere jaren verrekend. Een deel van het decentrale budget wordt gereserveerd voor eventuele 95% garantietoekenningen die in het najaar van 2005 vastgesteld worden.

Ontvangsten anticumulatie bepalingen

Een deel van het Wsw-budget wordt gefinancierd uit inverdieneffecten Waz, WAO of Wajong. Dit komt omdat uitkeringen vanwege arbeidsongeschiktheid (Waz, WAO, Wajong) worden «verrekend» met de Wsw-salarissen en daarom als ontvangsten worden verantwoord op de SZW-begroting (Wsw-budget). Voor 2005 gaat het om een bedrag van € 444,6 miljoen. De prestatiegegevens zijn alle beschikbaar vanuit de huidige gegevensinwinningen.

Bij de vaststelling van de subsidie Wsw worden onder meer niet benutte subsidiemiddelen verrekend met gemeenten. De terugvordering van toegekende subsidiemiddelen betreft vooral onderrealisatie van arbeidsplaatsen. Dit deel van de ontvangsten 2005 heeft betrekking op de onderrealisatie 2003, en bedraagt € 27 miljoen.

24.4 Budgetflexibiliteit

De Wsw is een gebudgetteerde regeling. De omvang van het centraal deel van de begroting wordt jaarlijks vastgesteld op grond van bestuurlijke afspraken tussen SZW en VNG. Het decentraal deel van de begroting wordt in oktober voorafgaand aan het begrotingsjaar aan gemeenten toegekend. De budgetflexibiliteit voor 2005 is daarmee vrijwel nihil.

24.5 Evaluatieonderzoek

Evaluatie Wsw

Artikel 46 van de Wsw geeft aan dat periodiek onderzoek (iedere 4 jaar) gedaan dient te worden naar de doeltreffendheid en doelmatigheid van de wet. De eerstvolgende evaluatie is voor 2005 voorzien. De voorbereidingen daartoe worden eind 2004 gestart. Hierbij zal afstemming plaatsvinden met het lopende moderniseringstraject Wsw dat naar verwachting zal leiden tot wetgeving in 2007 en tot een eerste evaluatie in 2010. Gestart in 2004 is een onderzoek naar het in beeld brengen van de kosten van een Wsw-arbeidsplaats (operationele doelstelling 1).

BELEIDSARTIKEL 25 ARBEID EN ZORG

25.1 Algemene doelstelling

Bevorderen dat werknemers arbeid en zorg kunnen combineren.

De laatste jaren is het aantal werknemers dat arbeid en zorg combineert sterk toegenomen. Dat vrouwen bij de komst van een eerste kind actief blijven op de arbeidsmarkt, is in de afgelopen jaren gebruik geworden. Omgekeerd zijn er ook meer mannen die een bijdrage leveren aan de dagelijkse zorg voor hun jongere kinderen, zij het dat deze ontwikkeling minder sterk is. En behalve zorg aan jonge kinderen, wordt door werknemers ook hulp geboden aan zorgafhankelijke naasten (zoals partner en ouders). Deze groeiende groep zorgende werknemers heeft behoefte aan faciliteiten die een optimaal evenwicht tussen (tijd voor) arbeid en zorg mogelijk maken.

Daarnaast zijn er vrouwen met zorgtaken die niet (meer) participeren op de arbeidsmarkt, maar dat mogelijk met adequate faciliteiten om te combineren wel zouden doen. Ook zullen er mannelijke werknemers zijn die hun aandeel in de dagelijkse zorg zouden vergroten wanneer daarvoor goede voorzieningen aanwezig zouden zijn.

Met arbeid-en-zorgbeleid wil de overheid ervoor zorgdragen dat werknemers die willen combineren, dat ook feitelijk kunnen. Met andere woorden: het streven is erop gericht de groep werknemers die zou willen combineren maar dat feitelijk (nog) niet doet, kleiner te maken.

* De realisatie 2004 geldt als nulmeting en wordt door het CBS uitgevoerd in 2005.

Het in de tabel genoemde aandeel zal in de komende jaren worden gevolgd (monitoren). Daarbij zal ten behoeve van zicht op de omvang van de groep werknemers die wil combineren maar dat feitelijk nog niet (in de zelf gewenste mate) doet, zowel gemeten worden hoeveel werknemers naast hun werk (meer) zouden willen zorgen, als hoeveel zorgenden (meer) zouden willen werken. Wat betreft zorgtaken zal gefocused worden op drie belangrijke zorgsituaties: de dagelijkse zorg voor een kind tot en met 12 jaar; de incidentele zorg voor een ziek kind, partner of ouder en de langerdurende zorg voor een levensbedreigend ziek kind, partner of ouder. De eerste meting ten behoeve van deze indicator zal plaatsvinden in 2005.

25.2 Operationele doelstellingen

Werknemers die arbeid en zorg willen combineren, kunnen grofweg op drie verschillende manieren ondersteund worden: met tijd, geld of voorzieningen. In Nederland is gekozen voor ondersteuningsbeleid via een combinatie van deze instrumenten, waarbij mogelijkheden voor verlof en kinderopvang centraal staan.

De operationele doelstellingen zijn dan ook:

1. Zorgdragen voor een adequaat stelsel van verlofarrangementen.

2. Zorgdragen voor een stelsel van toegankelijke en verantwoorde kinderopvang.

Operationele doelstelling 1: Zorgdragen voor een adequaat stelsel van verlofarrangementen

Met de Wet arbeid en zorg (2001) wordt werknemers een stelsel van verlofarrangementen geboden, dat tijd (recht op verlof) biedt voor een aantal situaties waarin zorgtaken om extra aandacht vragen. Behalve voor het ouderschapsverlof geldt voor de overige verlofvormen in de Wet arbeid en zorg (zwangerschaps- en bevallingsverlof; kraamverlof; adoptieverlof; calamiteiten- en kortverzuimverlof; kortdurend zorgverlof) dat niet alleen een recht op verlof, maar ook een recht op betaling is geregeld. Daarnaast regelt de wet onder voorwaarden een financiële tegemoetkoming bij een langere periode van onbetaald verlof voor zorg of educatie: de financieringsregeling loopbaanonderbreking.

Als sluitstuk van het geheel van verlofrechten heeft het kabinet een voorstel gedaan voor opname in de Wet arbeid en zorg van een recht op langdurend zorgverlof1. Het betreffende wetsvoorstel werd in juli 2001 aan de Tweede Kamer gezonden; de plenaire behandeling ervan zal naar verwachting nog dit jaar kunnen plaatsvinden.

* Betreft een streven voor 2007.

Of, zoals de operationele doelstelling beoogt, het stelsel van verlofarrangementen adequaat is, is af te lezen aan de grootte van de eventuele discrepantie tussen de behoefte aan en het feitelijk gebruik van de verschillende verlofregelingen door de specifieke doelgroepen. Een grote discrepantie kan wijzen op belemmeringen om, ondanks de behoefte daaraan, van verlof gebruik te maken. Het streven is om een dergelijke discrepantie in 2007 te hebben verminderd met 25%.

In opdracht van SZW heeft het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) een onderzoek verricht naar behoefte aan en gebruik van verlofarrangementen, teneinde per verlofregeling het bestaan en de grootte van een eventuele discrepantie in beeld te brengen. Dit rapport is op 21 april 2004 naar de Eerste en Tweede Kamer gestuurd, waarbij is aangegeven dat de onderzoeksresultaten zullen worden betrokken bij de in 2004 gestarte evaluatie van de Wet arbeid en zorg.

In het SCP-onderzoek is de discrepantie tussen behoefte en gebruik voor de verschillende verlofvormen nagegaan en uitgedrukt in een percentage, dat aangeeft wat het aandeel van de groep behoeftige niet-gebruikers is op de totale groep behoeftigen. Een discrepantie tussen (wel) behoefte en (toch geen) gebruik doet zich relatief weinig voor bij kortdurende vormen van verlof (kraamverlof; calamiteitenverlof; kortdurend zorgverlof). De discrepantie varieert daar van 6 tot respectievelijk 9 en 15%. Een grotere discrepantie geldt voor vormen van langerdurend verlof: 40% voor langdurend zorgverlof en 72% voor ouderschapsverlof.

De redenen om geen gebruik te maken van een verlofregeling, hoewel men daaraan wel behoefte heeft, zijn divers. Werkgerelateerde factoren, zoals (verwachte) problemen voor het werkpakket en de continuïteit van het werk en het uitblijven van toestemming van de werkgever, zijn het belangrijkst. Ongewenst inkomensverlies als reden om geen gebruik te maken van een regeling, kwam het meest voor bij ouderschapsverlof en loopbaanonderbreking. Onbekendheid met de regeling speelde globaal een rol bij 10% van de behoeftige niet-gebruikers.

Dit onderzoek kan beschouwd worden als een «nul-meting» voor de in tabel 25.2 genoemde prestatie-indicator. Daarin is de discrepantie aangegeven voor de verlofregelingen die van toepassing zijn in de drie zorgsituaties die in paragraaf 25.1 zijn aangegeven: dagelijkse zorg voor jonge kinderen (ouderschapsverlof); kortdurende zorg voor zieke partner, kind of ouder (kortdurend zorgverlof) en langerdurende zorg voor levensbedreigend zieke partner, kind of ouder (langdurend zorgverlof).

De vraag hoe de geconstateerde discrepantie tussen behoefte aan en gebruik van verlofregelingen met beleid kan worden verminderd, zal aan de orde komen in het kabinetsstandpunt naar aanleiding van de integrale evaluatie van de Wet arbeid en zorg dat naar verwachting in maart 2005 aan de Tweede Kamer zal worden aangeboden.

Het gebruik van langerdurend onbetaald verlof wordt mede bepaald door de mogelijkheden om dit verlof te financieren, zoals ook uit het SCP-onderzoek bleek. Daarmee is duidelijk dat de discrepantie tussen behoefte aan en gebruik van langerdurend verlof verkleind kan worden door een financieringsregeling voor langerdurend verlof.

Om het gebruik van onbetaald verlof te vergemakkelijken heeft het kabinet in de begroting 2004 het voorstel gedaan voor een per 1 januari 2004 te introduceren levensloopregeling: een individuele, fiscaal ondersteunde spaarregeling waarmee werknemers tijdens de levensloop periodes van onbetaald verlof financieel kunnen overbruggen. Dit voorstel is, conform het Najaarsakkoord 2003, aangehouden in afwachting van nader overleg tussen kabinet en sociale partners over het gehele stelsel van VUT/prepensioen en levensloop. Dit overleg zou in april 2004 tot overeenstemming hebben moeten leiden. Daar deze overeenstemming niet bereikt werd, heeft het kabinet de Tweede Kamer bij brief van 3 mei 2004 laten weten dat het alsnog teruggrijpt op zijn voorstellen uit het Belastingplan 2004 en het wetsvoorstel levensloop, waarbij deze laatste op één punt wordt gewijzigd.

De belangrijkste kenmerken van de voorgestelde levensloopregeling die per 1 januari 2006 zal worden ingevoerd, zijn:

• Werknemers krijgen een recht op deelname aan de levensloopregeling.

• Jaarlijks kan maximaal 12% van het bruto jaarinkomen worden gespaard, tot een maximum van in totaal 150% van het bruto jaarinkomen. Voor werknemers die per 1-1-2006 tussen de 50 en 57 jaar zijn geldt dat zij meer dan 12% per jaar mogen inleggen op hun levensloopregeling.

• Wie de levensloopregeling gebruikt voor het financieren van (onbetaald) ouderschapsverlof komt in aanmerking voor een heffingskorting ter hoogte van 50% van het bruto wettelijk minimumloon (WML) per opgenomen verlofdag1. De fiscale tegemoetkoming is een tijdelijke regeling die loopt tot en met 2009.

• Een belangrijke wijziging ten opzichte van het in 2003 ingediende wetsvoorstel Levensloopregeling is, dat het spaartegoed ook kan worden gebruikt voor voltijds verlof in het jaar voorafgaand aan de ingang van ouderdomspensioen.

De spaarloonregeling blijft gehandhaafd, maar er kan niet in hetzelfde jaar aan beide regelingen worden deelgenomen.

De fiscale stimuleringsregeling betaald ouderschapsverlof wordt per 1 januari 2006 afgeschaft. Er geldt in 2006 een overgangsregeling voor lopende gevallen. Dat zijn werknemers die al in 2005 betaald ouderschapsverlof genieten en op basis waarvan de werkgever afdrachtvermindering kan toepassen. De fiscale verlofspaarregeling blijft in 2005 nog in de huidige vorm bestaan en zal per 1 januari 2006 in de levensloopregeling opgaan. De voorgestelde financieringsregeling voor langdurend zorgverlof en de bestaande financieringsregeling loopbaanonderbreking zullen (zoals voorgesteld in de derde nota van wijziging op het betreffende wetsvoorstel Langdurend zorgverlof) in het licht van de introductie van de levensloopregeling als algemene financieringsmogelijkheid voor langerdurend verlof, worden geschrapt. De behandeling van dit wetsvoorstel is hangende het overleg tussen sociale partners en het kabinet over de levensloopregeling aangehouden, maar zal naar verwachting nog in 2004 kunnen worden afgerond.

Operationele doelstelling 2: Zorgdragen voor een stelsel van toegankelijke en verantwoorde kinderopvang

Op 1 januari 2005 wordt de Wet kinderopvang van kracht. Vanaf dat moment worden alle bestaande regelingen van de rijksoverheid voor de bekostiging en de kwaliteit van kinderopvang vervangen door een nieuw wettelijk kader. De ouders staan centraal in de Wet kinderopvang. De wet gaat uit van vraagfinanciering. Ouders die arbeid en zorg combineren of een traject volgen gericht op deelname aan betaalde arbeid, kunnen in aanmerking komen voor een inkomensafhankelijke tegemoetkoming van de overheid in de kosten van het kinderopvanggebruik. De Wet kinderopvang heeft betrekking op formele vormen van kinderopvang: dagopvang, buitenschoolse opvang en gastouderopvang. Van ouders wordt een eigen aandeel in de kosten verwacht. Bij werknemers wordt daarnaast een financieel aandeel van de werkgever verwacht. Deze vorm van vraagfinanciering stelt ouders in staat zelf te kiezen van welke opvangvorm en opvangvoorziening gebruik wordt gemaakt. Als gevolg daarvan zal de kinderopvangbranche als markt gaan functioneren. De verantwoordelijkheid voor het aanbod ligt bij de branche.

De Belastingdienst geeft de ouders op aanvraag maandelijks de tegemoetkoming als voorschot. Na afloop van het jaar wordt de tegemoetkoming vastgesteld op basis van de feitelijke inkomensgegevens en het feitelijke kinderopvanggebruik. Aan de uitvoering door de Belastingdienst ligt een uitvoeringsconvenant ten grondslag.

De Wet kinderopvang gaat bij kinderopvanggebruik door werknemers uit van een werkgeversbijdrage ter grootte van 1/3e van de kosten (situatie van twee werkende ouders). De werkgeversbijdrage is vrijwillig. Gestreefd wordt naar een situatie, waarbij in 2008 voor 90% van de werknemers een werkgeversbijdrage beschikbaar is (realisatie 2003: 60%). Voor werknemers zonder werkgeversbijdrage biedt de Wet kinderopvang een financiële compensatie. Voor werknemers met een inkomen tot anderhalf maal modaal (€ 45 000) is deze compensatie structureel. In 2006 wordt op basis van een evaluatie bepaald hoe de ontwikkeling van het aandeel van werkgevers beoordeeld moet worden.

De Wet kinderopvang heeft de ambitie de financiële toegankelijkheid van formele kinderopvang te waarborgen. Het streven daarbij is dat huishoudens waarbinnen ouders arbeid en zorg combineren en gebruik maken van formele kinderopvang in gelijke mate gebruik blijven maken van formele kinderopvang als voor invoering van de wet. Daaraan gekoppeld geldt het streven dat het aandeel van huishoudens met een inkomen tot anderhalf keer modaal (€ 45 000) binnen het aantal huishoudens met formele kinderopvang minstens gelijk blijft als voor invoering van de wet.

* Op basis van een nulmeting wordt de situatie van 2004 vastgelegd.

De Wet kinderopvang regelt naast de bekostiging ook de kwaliteit van de kinderopvang. In de wet is een beperkt aantal kwaliteitsvoorschriften vastgelegd, waaraan de ondernemer moet voldoen. Deze bieden de ondernemers in vergelijking met de bestaande situatie meer ruimte voor eigen invulling. Ondernemers zijn verplicht ouders via een oudercommissie medezeggenschap te verlenen over een aantal bepalende elementen. De oudercommissie heeft een verzwaard adviesrecht. Het toezicht op de kwaliteit wordt uitgevoerd door de GGD. Ten behoeve van de uniformiteit maakt de GGD gebruik van toezichtprotocollen. Op de toezichtfunctie van de GGD wordt een tweedelijns toezicht uitgevoerd door de Inspectie Werk en Inkomen (IWI). Op grond van de Wet kinderopvang zijn experimenten met innovatieve vormen van kinderopvang mogelijk.

De overgang naar een stelsel van vraagfinanciering heeft consequenties voor de aanbieders van kinderopvang. Eén klantengroep (de ouders) komt in de plaats van drie klantengroepen (ouders, gemeenten en werkgevers). Alle inkomsten moeten worden gegenereerd vanuit de maandelijkse betalingen van ouders. Niet alle organisaties kunnen daarop in alle opzichten volledig zijn voorbereid. Voor de organisaties waarvoor de overgang naar de Wet kinderopvang tot tijdelijke financieringsproblemen leidt, biedt het Waarborgfonds kinderopvang in de periode 2005–2006 een aantal tijdelijke financiële faciliteiten. Het Waarborgfonds heeft daarvoor in 2004 een tijdelijke subsidie van € 30 miljoen ontvangen, die in 2012 grotendeels terugvloeit naar het ministerie van SZW.

In verband met de invoering van de Wet kinderopvang, worden in het kader van flankerend beleid projectsubsidies verstrekt onder andere gericht op de bevordering van zelfregulering en het stroomlijnen van toezicht.

De Wet kinderopvang heeft niet alleen betrekking op kinderopvanggebruik door werknemers. Ook kinderopvanggebruik in het kader van reïntegratie in de arbeidsmarkt valt onder de reikwijdte van de Wet kinderopvang. Onderzocht wordt of de uitgaven van het rijk voor deze doelgroep in de periode 2005–2006 voor 50% bekostigd kunnen worden via ESF Doelstelling 3.

25.3 Budgettaire gevolgen van beleid

Kinderopvang

In 2005 wordt de Wet kinderopvang ingevoerd. De programma-uitgaven vanaf 2005 hebben betrekking op de tegemoetkomingen die op grond van de Wet kinderopvang aan ouders worden verstrekt. De tegemoetkoming voor kinderopvang komt in de plaats van alle bestaande overheidsregelingen op het terrein van kinderopvang. In verband daarmee worden de middelen die in het Gemeentefonds en in de fiscaliteit voor kinderopvang waren bestemd, toegevoegd aan de SZW-begroting. Deze gelden worden ingezet voor de financiering van de Wet kinderopvang. De fiscale regelingen (afdrachtvermindering en buitengewone uitgaven) komen per 2005 te vervallen (tabel 25.6). Tevens worden extra middelen vanuit het Hoofdlijnenakkoord ingezet.

* In prijzen 2003.

25.4 Budgetflexibiliteit

25.5 Evaluatieonderzoek

De Wet arbeid en zorg zal in 2004 worden geëvalueerd. Bij deze evaluatie zal behalve van de resultaten van door het SCP verrichte onderzoek onder werknemers, ook gebruik gemaakt worden van de resultaten van een onderzoek onder werkgevers, een CAO-onderzoek en een jurisprudentieonderzoek. Bij deze evaluatie zullen de effecten van de wet voor werkgevers en werknemers nader worden onderzocht en gewogen. Op basis van deze resultaten zal naar verwachting in maart 2005 een definitief kabinetsstandpunt naar de Tweede Kamer kunnen worden gezonden.

Het kabinetsstandpunt evaluatie Wet aanpassing arbeidsduur (Waa) is, mede namens de ministers van Justitie en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, op 2 april 2004 naar de Kamer gezonden (Kamerstukken II, 2003/04, 29 503, nr. 1). Het kabinet concludeert daarin dat Waa in de huidige vorm voldoet en het daarmee beoogde doel ook in de praktijk wordt gerealiseerd.

In 2005 wordt op basis van de subsidieafrekeningen met gemeenten vastgesteld of de doelstelling van de Regeling uitbreiding kinderopvang (eind 2003 een capaciteitsuitbreiding met circa 82 000 plaatsen ten opzichte van de situatie in 1999) is gehaald. Een monitor over de stand van zaken eind 2003 wijst uit dat deze doelstelling naar verwachting zal worden gehaald.

In 2008 zal de Wet kinderopvang worden geëvalueerd. Vanaf de inwerkingtreding in 2005 tot aan de evaluatie zal jaarlijks verslag worden uitgebracht over de belangrijkste aspecten van de wet. In 2006 wordt onderzocht hoe de bijdrage van werkgevers aan de kinderopvang zich ontwikkelt. De trend zal moeten aangeven in hoeverre het streven dat in 2008 voor 90% van de werknemers een werkgeversbijdrage beschikbaar zal zijn, haalbaar zal blijken. Op basis van deze evaluatie wordt het beleid ten aanzien van de werkgeversbijdrage bepaald. Tevens zullen in 2006 de effecten van de Wet kinderopvang op het reïntegratiebeleid worden onderzocht.

BELEIDSARTIKEL 26 OVERLEGSTRUCTUREN, COLLECTIEVE ARBEIDSVOORWAARDENVORMING EN MEDEZEGGENSCHAP

26.1 Algemene doelstelling

Het bevorderen van stabiele en evenwichtige arbeidsverhoudingen.

In het Nederlandse systeem van arbeidsverhoudingen is de zelfregulering door sociale partners een belangrijk uitgangspunt. De overheid biedt diverse instrumenten en structuren ter ondersteuning van die zelfregulering. Het uitgangspunt van zelfregulering door sociale partners laat onverlet dat de overheid op sociaal en sociaal-economisch terrein haar eigen verantwoordelijkheid heeft. Afstemming en coördinatie van overheidsbeleid en het beleid van sociale partners vormen dan ook een logische aanvulling op dit uitgangspunt.

26.2 Operationele doelstellingen

1. Het bevorderen van zelfregulering door sociale partners.

2. Afstemmen en onderling coördineren van overheidsbeleid en het beleid van sociale partners.

Operationele doelstelling 1. Het bevorderen van zelfregulering door sociale partners

Het wettelijk kader wordt gevormd door de Wet op de collectieve arbeidsovereenkomst (CAO), de Wet op het Algemeen verbindend en het onverbindend verklaren van bepalingen van collectieve arbeidsovereenkomsten (AVV), de Wet op de loonvorming, de Wet op de ondernemingsraden (WOR), de Wet op de Europese ondernemingsraden (WEOR) en de Wet op de bedrijfsorganisatie (WBO). Het is aan betrokkenen om al dan niet gebruik te maken van de aangeboden instrumenten en structuren.

Wet CAO/Wet AVV

De Wet CAO en de Wet AVV vormen samen het instrumentarium dat de collectieve arbeidsvoorwaardenvorming ondersteunt. Met dit instrumentarium (en het onderhoud daarvan) kan op effectieve wijze worden voorzien in de behoefte van sociale partners en van de overheid tot zelfregulering door sociale partners. Het draagt bij aan stabiele arbeidsverhoudingen en arbeidsrust.

Met de Wet op de loonvorming beschikt het kabinet over de mogelijkheid om bij een zich plotseling voordoende noodsituatie, veroorzaakt door één of meer schoksgewijze optredende externe factoren, in te grijpen in het niveau van de loonkosten. Daarbij dient wel voldaan te worden aan de strikte voorwaarden zoals opgenomen in de wet.

In Nederland valt ongeveer 84% van de werknemers onder de werkingssfeer van een CAO. Hierin zijn ook begrepen de werknemers die onder een arbeidsvoorwaardenregeling van de overheid vallen. In tabel 26.1 wordt nader aangegeven om welke aantallen CAO's en werknemers het gaat.

Ten behoeve van de uitvoering van het beleid ten aanzien van de algemeenverbindendverklaring worden regels vastgesteld in het Toetsingskader AVV. Het «onderhoud» van het AVV-instrument brengt met zich mee dat de toepassing wordt afgestemd op de actuele ontwikkelingen op het terrein van de collectieve arbeidsvoorwaardenvorming. In 2005 betreft dit in ieder geval: decentralisatie binnen CAO's, de onafhankelijkheid van nieuw optredende vakbonden en de bevordering van de transparantie van CAO-fondsen. De ontwikkeling van de werkgelegenheid en de werkloosheid, in samenhang met de verslechterde concurrentiepositie en de afgenomen winstgevendheid maken een nullijn voor de contractloonstijging noodzakelijk. In lijn hiermee heeft het kabinet voor 2004 en 2005 besloten tot een nullijn voor de contractlonen in de collectieve sector en tot het bruto bevriezen van het wettelijk minimumloon en de uitkeringen. De noodzaak tot een dergelijke nullijn vormt voor het kabinet de aanleiding om in de komende periode tijdelijk (van 1 november 2004 tot en met 31 december 2005) CAO-afspraken die leiden tot een stijging van de contractlonen niet te ondersteunen door middel van het instrument van algemeenverbindendverklaring. Het Toetsingskader is dienovereenkomstig aangepast. Na invoering van het wetsvoorstel beperking van aanvullingen op de verplichte loondoorbetalingen in het tweede ziektejaar (BALTZ) kunnen aanvullingen in het tweede ziektejaar conform het bestaande Toetsingskader niet meer algemeen verbindend verklaard.

* Cijfers voor 2003 wijken af t.o.v. eerder verstrekte cijfers i.v.m. een wijziging in de gehanteerde systematiek (verder toegelicht in de Voorjaarsrapportage CAO-afspraken, juni 2004, SZW).

Medezeggenschap van werknemers

De Wet op de ondernemingsraden biedt het instrumentarium waarmee organen voor medezeggenschap van werknemers in de onderneming kunnen worden ingesteld en effectief kunnen functioneren. Het beleid is onveranderd gericht op het bevorderen van de kwaliteit van de medezeggenschap, evenals op het bevorderen van het goed functioneren van de medezeggenschapsorganen. In 2002 hadden van de ondernemingen met 50 of meer werknemers in de overheidssector 98% en in de marktsector 71% een ondernemingsraad ingesteld.

Nog in 2004 wordt een nieuwe opzet van de WOR ingediend bij de Tweede Kamer (Wet medezeggenschap werknemers, WMW). Uitgangspunt van het kabinetsvoorstel tot wijziging van de WOR is dat de overheid de voorwaarden moet creëren die ondernemer en ondernemingsraad de mogelijkheid bieden te komen tot een verbetering van de medezeggenschap in de onderneming. Het kabinet zal voorstellen doen om de regelgeving toegankelijker te maken en waar mogelijk minder dwingend, meer maatwerk mogelijk te maken, procedures te vereenvoudigen en inmiddels verouderde en overbodige regelgeving te schrappen. In het begrotingsjaar 2005 gelden de volgende prioriteiten:

• Afronding van de nieuwe WMW ter vervanging van de WOR

• Voorlichting in verband met de wetswijziging.

Daarnaast worden Europese afspraken ten aanzien van medezeggenschap voorbereid en geïmplementeerd. In 2003 is, in vervolg op verordening en richtlijn omtrent de Europese vennootschap en de rol van de werknemers daarbij, de verordening en de medezeggenschapsrichtlijn betreffende de Europese coöperatieve vennootschap vastgesteld. Uiterlijk begin 2005 wordt een wetsvoorstel ter implementatie van die richtlijn ingediend, die uiterlijk 18 augustus 2006 in werking moet treden.

¹ Meting van dit kengetal vindt om de drie jaar plaats. De eerstvolgende meting vindt plaats in 2005.

Wet WBO

De Wet op de bedrijfsorganisatie stelt het bedrijfsleven in staat gemeenschappelijke belangen in eigen beheer te behartigen en is een institutioneel kader voor (hoofd)product- en (hoofd)bedrijfschappen. Ook de WBO is er nadrukkelijk op gericht zelfregulering tot stand te brengen. Inmiddels zijn alle instellings-amvb's vastgesteld in het kader van de lopende hergroepering van de bedrijfslichamen. Nog in 2004 wordt het kabinetsstandpunt naar aanleiding van de evaluatie van de laatste herziening van de WBO in 1999 aan de Tweede Kamer aangeboden.

In de WBO is eveneens de adviestaak van de SER vastgelegd. Binnen dit institutionele kader kunnen sociale partners het kabinet op sociaal en economisch terrein adviseren. In het kader van de adviesstructuur stelt het kabinet jaarlijks in de Prinsjesdagbrief een lijst vast van voorgenomen adviesaanvragen aan de SER.

Operationele doelstelling 2: Afstemmen en onderlinge coördineren van overheidsbeleid en het beleid van sociale partners

De overheid wenst een adequate overlegstructuur tussen het kabinet en sociale partners in stand te houden. In dit overleg wordt de inzet van de onderscheiden partijen ten aanzien van met name het sociaal-economische beleid – met nadrukkelijk behoud van ieders eigen verantwoordelijkheid – waar mogelijk afgestemd. Gedurende het gehele jaar voert de Regiegroep (SZW en Stichting van de Arbeid) hiertoe overleg. Eind 2003 heeft dit overleg geresulteerd in het Najaarsakkoord (formeel ondertekend op 18 november 2003). Tijdens het Voorjaarsoverleg d.d. 18 mei 2004 is echter geen overeenstemming bereikt over de dossiers VUT, prepensioen en levensloop. Dit betekent dat het kabinet genoodzaakt is terug te vallen op de oorspronkelijke plannen op deze terreinen.

26.3 Budgettaire gevolgen van beleid

26.4 Budgetflexibiliteit

26.5 Evaluatieonderzoek

Als gevolg van de WOR-evaluatie uit 2003 wordt in 2004 het wetsvoorstel WMW ingediend. Evaluatie van de gewijzigde wetgeving zal vijf jaar na de inwerkingtreding van de wet WMW plaatsvinden.

De Wet op de bedrijfsorganisatie (WBO) kent een vierjaarlijkse evaluatiecyclus. Eind 2004 zal de evaluatie Wet op de bedrijfsorganisatie met een kabinetsstandpunt worden ingediend bij de Tweede Kamer.

BELEIDSARTIKEL 27 REGULERING VAN INDIVIDUELE ARBEIDSRELATIES

27.1 Algemene doelstelling

Bescherming van werknemers binnen een arbeidsrelatie onder waarborging van voldoende flexibiliteit voor de werkgever.

Hiermee wordt bijgedragen aan kwalitatief goede, stabiele en evenwichtige arbeidsverhoudingen. Het gaat hierbij om beleid dat gericht is op het met de maatschappelijke ontwikkelingen afgestemde basisniveau van arbeidsrechtelijke bescherming, waaronder voorschriften ten aanzien van gelijke behandeling bij de arbeid en het beleid ten aanzien van arbeids- en rusttijden.

Een belangrijk uitgangspunt op het terrein van de arbeidsverhoudingen is dat het primaat in beginsel ligt bij sociale partners, waarbij de overheid verantwoordelijk is voor een minimumniveau aan arbeidsrechtelijke bescherming en ordening. De inzet van de overheid is hierbij niet alleen gericht op de totstandkoming van wet- en regelgeving waarmee bepaalde normen worden vastgelegd, maar ook op het bevorderen van de naleving hiervan.

27.2 Operationele doelstellingen

1. Bevordering van gelijke kansen op (toegang tot) de arbeidsmarkt door bescherming te bieden tegen ongelijke behandeling bij arbeid en beroep.

2. Zorgdragen voor een goede balans tussen rechten en plichten van werkgevers en werknemers voortvloeiend uit de arbeidsovereenkomst.

3. Zorgdragen voor een adequaat normstelsel voor arbeids- en rusttijden.

Operationele doelstelling 1: Bevordering van gelijke kansen op (toegang tot) de arbeidsmarkt door bescherming te bieden tegen ongelijke behandeling bij arbeid en beroep

Met toegankelijke regelgeving dient een effectieve bescherming geboden te worden tegen ongelijke behandeling en tevens gewaarborgd te worden dat een ieder gelijke kansen heeft op het terrein van de arbeid. Dit draagt tevens bij aan het bevorderen van de arbeidsparticipatie van vrouwen, allochtonen, ouderen en gehandicapten.

De overheid voert een actief beleid ter bevordering van gelijke behandeling voorafgaand aan, tijdens en bij de beëindiging van de arbeidsverhouding. Onderdeel hiervan is het beleid gericht op het terugdringen van ongerechtvaardigde beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen, autochtonen en allochtonen, voltijders en deeltijders. Verder worden de sociale partners gestimuleerd tot een zorgvuldig werving- en selectiebeleid. Naast regelgeving worden voor de gelijke behandeling instrumenten als voorlichting en gedragscodes ontwikkeld en gestimuleerd, en zijn klachtenprocedures – bij de Commissie gelijke behandeling en bij de Commissie klachtenbehandeling aanstellingskeuringen – ingericht.

Bevordering van de naleving van de wettelijke voorschriften en stimulering van sociale partners om hun eigen verantwoordelijkheid op dit terrein te nemen vormen belangrijke uitgangspunten van het beleid.

Voor het komende jaar gelden de volgende prioriteiten:

• Bevordering van de naleving van de nieuwe wettelijke normen betreffende gelijke behandeling naar leeftijd, handicap en tijdelijk en vast personeel en stroomlijning en samenvoeging van de regelgeving op het terrein van gelijke behandeling.

• Implementatie van de herziene tweede richtlijn (gelijke behandeling m/v) in nationale regelgeving. Hierbij zal tegelijkertijd de victimisatiebescherming in artikel 7:648 BW en artikel 125 g AW in overeenstemming worden gebracht met de bepalingen daaromtrent in het communautaire recht.

• Terugdringing van ongelijke beloning in strijd met de wet.

• Bevorderen van een zorgvuldig werving- en selectiebeleid en het tegengaan van niet-functionele aanstellingskeuringen.

Op grond van de wettelijke verplichting zal in samenhang met de Algemene wet gelijke behandeling een evaluatie van de Wet gelijke behandeling m/v plaatsvinden.

Operationele doelstelling 2: Zorgdragen voor een goede balans tussen rechten en plichten van werkgevers en werknemers voortvloeiend uit de arbeidsovereenkomst

Bij deze doelstelling gaat het om het ontwikkelen en onderhouden van een normstelling voor de arbeidsrechtelijke bescherming van werknemers, zonder daarbij het belang van werkgevers uit het oog te verliezen. Een goede balans tussen rechten en plichten van werkgevers en werknemers voortvloeiend uit de arbeidsovereenkomst is hierbij onontbeerlijk, evenals een adequaat stelsel van ontslagbescherming en een adequate regeling ter voorkoming van ontslag bij een tijdelijke vermindering van de bedrijvigheid die buiten de normale risicosfeer van de werkgever ligt. In dat kader is het van belang er op toe te zien dat internationale regelgeving op deze terreinen het realiseren van deze doelstelling waar mogelijk bevordert, ondersteunt en niet belemmert.

Voor de komende periode gelden de volgende prioriteiten:

• Kabinetsreactie naar aanleiding van het rapport van de Adviescommissie Duaal Ontslagstelsel (Commissie Rood);

• Kabinetsreactie op de evaluatie van de wet Flexibiliteit en Zekerheid;

• Heroverweging van het bij bedrijfseconomische ontslagen te hanteren lifo-beginsel.

Wat betreft de WML is voor 2005 de ambitie om de trend in de toename van het aantal onderbetalingen te keren, onder meer door middel van voorlichting en samenwerking met branche-organisaties. Kwantificering van deze ambitie wordt gekoppeld aan de overweging een bestuurlijke boete in de WML op te nemen. De Tweede Kamer zal hierover voor 1 december 2004 worden geïnformeerd.

Operationele doelstelling 3: Zorgdragen voor een adequaat normstelsel voor arbeids- en rusttijden

Met de Arbeidstijdenwet (ATW) biedt de overheid een wettelijk kader voor arbeids- en rusttijden van werknemers, zowel jeugdigen als volwassenen. De wet kent minimumnormen voor de duur van de verplichte rustperioden en pauzes, en maximumnormen ten aanzien van de arbeidstijden en bijvoorbeeld het aantal nachtdiensten. Daarnaast bevat de wet specifieke bepalingen over arbeid door kinderen en arbeid door vrouwen rondom de bevalling.

Het doel van de wet- en regelgeving op het gebied van arbeids- en rusttijden is het beschermen van werknemers tegen risico's op het gebied van de veiligheid, gezondheid en het welzijn in relatie tot hun arbeids- en rusttijden. Ook is de wet- en regelgeving bedoeld om een betere balans tussen werk en privé mogelijk te maken.

De implementatie van internationale regelgeving, in het bijzonder Europese richtlijnen, speelt een belangrijke rol bij de wet- en regelgeving in Nederland.

In 2004 zijn een aantal belangrijke stappen gezet ten aanzien van de drie prioritaire onderwerpen (invoering bestuurlijke boete, algemene vereenvoudiging van de Arbeidstijdenwet en de herziening Europese richtlijn 93/104) waaraan ook in 2005 nog gewerkt zal worden.

• De parlementaire behandeling van het voorstel van Wet bestuurlijke boete Arbeidstijdenwet is in 2004 afgerond. De toezichthoudende instanties (Arbeidsinspectie, Staatstoezicht op de Mijnen en de Inspectie Verkeer en Waterstaat) hebben nu de beschikking gekregen over een nieuw instrument waardoor een effectievere handhaving van de normen van de arbeids- en rusttijden mogelijk is. Over de effecten van de wet zal 3 jaar na inwerkingtreding in een verslag aan de Tweede Kamer worden gerapporteerd.

• Verbeteren wet- en regelgeving in het kader van deregulering en vereenvoudiging. Nadat een meerderheid van de Tweede Kamer tijdens het Algemeen overleg van 15 april 2004 kon instemmen met de hoofdlijnen van het kabinetsstandpunt over de voorgenomen vereenvoudiging van de regelgeving over arbeids- en rusttijden1, is dit voor advies aan de SER voorgelegd. Het SER-advies wordt eind 2004 verwacht en zal worden betrokken bij het opstellen van een wetsontwerp, waarvan de parlementaire behandeling is voorzien in 2005. Dan zal ook de lagere regelgeving over arbeids- en rusttijden worden herzien in het kader van de voorgenomen vereenvoudiging.

• In reactie op de mededeling van de Europese Commissie over de richtlijn 93/104/EG heeft het kabinet aangedrongen op een spoedige herziening van de richtlijn2. Een herziening is nodig om een oplossing te vinden voor de financiële en personele knelpunten die bij het werken in aanwezigheidsdiensten zijn ontstaan tengevolge van de uitspraken van het Europese Hof van Justitie aangaande de interpretatie van de definitie van arbeidstijd. Tijdens het Voorzitterschap in de tweede helft van 2004 heeft het bereiken van een politiek akkoord over een aanvaardbare structurele aanpassing hoge prioriteit. Tegelijkertijd wordt in dit kader een noodzakelijke aanpassing van het Arbeidstijdenbesluit voor aanwezigheidsdiensten voorbereid, die in 2005 in werking kan treden indien een snelle Europese oplossing op zich laat wachten.

27.3 Budgettaire gevolgen van beleid

27.4 Budgetflexibiliteit

Er is geen tabel budgetflexibiliteit opgenomen omdat er geen programma-uitgaven op dit artikel worden begroot.

27.5 Evaluatieonderzoek

Het periodieke verslag van de Commissie gelijke behandeling over de werking in de praktijk van de Wet verbod op onderscheid naar arbeidsduur (WOA) is, mede namens de ministers van Justitie en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, op 8 april 2004 de Kamer toegezonden. Hierbij zijn tevens betrokken de resultaten van een evaluatieonderzoek naar onder andere de bekendheid met en de uitwerking in de praktijk van de WOA en een CAO-onderzoek.

Op grond van de samenhang vindt in 2004 evaluatie van de Wet gelijke behandeling m/v tegelijkertijd plaats met de evaluatie van de Algemene wet gelijke behandeling. Voortouw bij de evaluatie van de Algemene wet gelijke behandeling ligt bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het voortouw bij de evaluatie van de Wet verbod op onderscheid naar handicap of chronische ziekte ligt bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Verder wordt in 2004 een kabinetsstandpunt over de Regeling werktijdverkorting en een kabinetsstandpunt over de Wet flexibiliteit en zekerheid aan de Tweede Kamer gezonden.

BELEIDSARTIKEL 28 PENSIOENBELEID

28.1 Algemene doelstelling

Bevorderen en beschermen van arbeidspensioenen.

In Nederland zorgt de overheid voor een basispensioen in de vorm van de AOW (zie beleidsartikel 32 Overige inkomensondersteuning). Daarnaast beoogt de overheid te bewerkstelligen dat werknemers een aanvullend pensioen opbouwen. Dit om te voorkomen dat het inkomen op het moment van pensionering te veel terugvalt. Sociale partners zijn primair verantwoordelijk voor de aanvullende pensioenen omdat het om een arbeidsvoorwaarde gaat.

Het is de verantwoordelijkheid van de overheid te bewaken dat toegezegde aanvullende pensioenen ook daadwerkelijk tot uitbetaling komen. Dat betekent dat, wanneer een werkgever een pensioentoezegging doet aan zijn werknemers, die toezegging minimaal moet voldoen aan een aantal eisen ten aanzien van de inhoud van de pensioenregeling, de financiering daarvan en een transparante uitvoering van de pensioenregeling. De overheid schept een wettelijk kader als waarborg en bevordert de opbouw van aanvullend pensioen door daarop toegesneden belastingmaatregelen.

De overheid beoogt te bewerkstelligen dat het overeenkomen en uitvoeren van pensioenregelingen gebeurt op een wijze die aansluit bij maatschappelijke ontwikkelingen en die rekening houdt met andere aspecten van sociaal-economisch beleid (loonontwikkeling, lange termijn betaalbaarheid). Daarbij is ook regelgeving op EU-niveau van toenemend belang.

28.2 Operationele doelstellingen

1. Vergroten van het bereik van aanvullende pensioenen.

2. Verbeteren van de houdbaarheid van het stelsel van aanvullende pensioenen.

3. Verbeteren van de betrokkenheid van deelnemers bij hun pensioenvoorziening.

Operationele doelstelling 1: Vergroten van het bereik van aanvullende pensioenen

Met gebruikmaking van de Wet verplichte deelneming in een bedrijfstakpensioenfonds 2000 wordt bevorderd dat zoveel mogelijk werknemers in het kader van hun arbeidsovereenkomst afspraken maken over een aanvullend pensioen. Verder wordt ingezet op het bevorderen van afspraken met en tussen sociale partners over algemene werking van een pensioenregeling. Het kabinet heeft als criterium tot het niet in werking laten treden van de bepalingen voor algemene werking genoemd dat in 2006 zicht moet zijn op halvering van dat deel van de witte vlek dat wordt gevormd door werknemers die uitgesloten worden van deelneming aan de pensioenregeling van de werkgever (Kamerstukken II 2003/04, 28 294, nr. 2). Dit is 7% van het aantal werknemers in de leeftijd tussen 25 en 65 jaar.

Uit onderstaande tabel valt af te leiden dat wat betreft de toegankelijkheid van pensioenregelingen de toetredingsleeftijd bij pensioenfondsen de afgelopen jaren omlaag is gegaan. Hiermee wordt bereikt dat meer deelnemers gedurende een langere periode een pensioen kunnen opbouwen.

Bron: PVK, Pensioenmonitor 1998–2004, bewerking SZW.

Het wetsvoorstel houdende nieuwe regeling voor verplichte deelneming in een beroepspensioenregeling (Kamerstukken II 2003/04, 29 481) is in maart 2004 ingediend. Het wetsvoorstel regelt de verplichtstelling van pensioenregelingen voor zelfstandige beroepsbeoefenaren op een moderne en transparante wijze.

Voor 2005 geldt de volgende prioriteit:

• Implementatie van de Wet verplichte beroepspensioenregelingen.

Operationele doelstelling 2: Verbeteren van de houdbaarheid van het stelsel van aanvullende pensioenen

In de Pensioenwet worden de waarborgen getroffen om ervoor te zorgen dat overeengekomen pensioenen ook daadwerkelijk tot uitkering kunnen komen. In het voorjaar van 2004 werd tussen kabinet en sociale partners overeenstemming bereikt over een nieuw financieel toetsingskader aan de hand waarvan kan worden bepaald hoeveel geld een pensioenfonds moet reserveren om in de toekomst aan zijn verplichtingen te kunnen voldoen. Op 11 maart 2004 sprak de Tweede Kamer zijn steun uit voor dit financiële toetsingskader (FTK). De Pensioen- en Verzekeringskamer zal in de praktijk uitvoering geven aan dit kader, wat uiteindelijk in de Pensioenwet zal worden verankerd.

Met sociale partners wordt een constante dialoog gevoerd waarin – gegeven de vergrijzing en de behoefte aan een beheerste loonontwikkeling – modernisering en kostenbeheersing centraal staan.

Uit onderstaande tabel is af te leiden dat de aard van de regeling bij pensioenfondsen verschuift van een eindloon- naar een middelloonsysteem, wat bijdraagt aan kostenbeheersing.

Bron: PVK, Pensioenmonitor 1998–2004, bewerking SZW.

In de internationale context is de inzet te bewerkstelligen dat het Nederlandse stelsel zijn specifieke kenmerken kan behouden.

In het begrotingsjaar 2005 geldt de volgende prioriteit:

• Parlementaire behandeling van de Pensioenwet ter vervanging van de Pensioen- en Spaarfondsenwet op basis van de Hoofdlijnennotitie (Kamerstukken II 2001/02, 28 294, nrs. 1, 2) en het Financieel Toetsingskader (Kamerstukken II 2003/04, 28 294, nr. 4);

Operationele doelstelling 3: Verbeteren van de betrokkenheid van deelnemers bij hun pensioenvoorziening

Om te voorkomen dat burgers op het moment van pensionering voor verrassingen komen te staan over de aard en inhoud van hun oudedagsvoorziening, is het aangewezen het pensioenbewustzijn bij burgers te vergroten. Ook door het vergroten van de transparantie in de uitvoering van pensioenregelingen kan draagvlak voor het behoud van het bestaande pensioenstelsel worden vergroot. De overheid bevordert dat de voorlichting van uitvoerders van pensioenregelingen ten aanzien van indexatie, besluitvorming over overschotten en tekorten, en deelnemersraden, evenals de individuele aanspraken van actieve deelnemers en slapers aan de gewenste vereisten voldoet. De instrumenten daartoe zijn het opnemen van voorschriften in de Pensioenwet, het stimuleren van projecten (zoals de website www.pensioenkijker.nl) en het maken van afspraken met pensioenuitvoerders, sociale partners en ouderenorganisaties.

De betrokkenheid van gepensioneerden bij bestuur en beheer van de uitvoering van de pensioenregeling verdient aandacht omdat deze groep vanwege hun positie buiten het arbeidsproces alleen met extra inspanningen hierin een positie kan verwerven.

Als zich in de uitvoering van pensioenregelingen keuzes voordoen, dan moeten diegenen die de gevolgen van een gemaakte keuze zullen ervaren, in de gelegenheid zijn de besluitvorming over die keuze te beïnvloeden en eventueel aan te vechten. De overheid zal de randvoorwaarden scheppen om een goed klimaat te organiseren voor het invullen van het convenant medezeggenschap van gepensioneerden bij de uitvoering van aanvullende pensioenregelingen, zoals dat op 28 februari 2003 tussen de Stichting van de Arbeid en het Coördinatieorgaan van samenwerkende ouderenorganisaties is gesloten. Als per 1 juli 2005 niet minstens 65% van de pensioenfondsen aan de vereisten ten aanzien van medezeggenschap van gepensioneerden voldoet, dan zullen beide convenantpartijen bij de regering op een wettelijke regeling van de medezeggenschap van gepensioneerden aandringen.

In 2005 zijn de prioriteiten:

• Het stimuleren van een project ter verbetering van de kwaliteit van de medezeggenschap van gepensioneerden bij de uitvoering van aanvullende pensioenregelingen;

• Het bij gelegenheid van de Pensioenwet bevorderen van transparantie in voorlichting en uitvoering door het opstellen van een wettelijk kader daartoe;

• Het bij gelegenheid van de Pensioenwet treffen van een wettelijke regeling voor medezeggenschap bij de uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen.

28.3 Budgettaire gevolgen van beleid

Er worden geen programmauitgaven op dit artikel begroot, alleen toegerekende apparaatskosten.

28.4 Budgetflexibiliteit

Er is geen tabel budgetflexibiliteit opgenomen omdat er geen programmauitgaven op dit artikel worden begroot.

28.5 Evaluatieonderzoek

Bij de evaluatie van het vrijstellingsbesluit van de wet verplichte deelneming in een bedrijfspensioenfonds 2000 (wet Bpf) gaat het er om inzicht te krijgen wat het gevolg is van het toestaan van een groter aantal vrijstellingsgronden voor werkgevers om uitgezonderd te worden van de verplichting tot deelname in een bedrijfstakpensioenfonds.

De betrokkenheid van gepensioneerden bij de uitvoering van pensioenregelingen wordt per 1 juli 2005 gemeten door de convenantpartijen bij het convenant medezeggenschap gepensioneerden.

Bij de evaluatie van de witte vlek gaat het er om te meten in welke mate het aantal werknemers, dat wordt uitgesloten van deelname aan een pensioenregeling van de werkgever, is afgenomen.

BELEIDSARTIKEL 29 ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN, ARBOZORG EN VERZUIM

29.1 Algemene doelstelling

Bevorderen van veilige en gezonde arbeidsomstandigheden en goede arbozorg, mede om ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid te beperken.

Werkgevers, werknemers en overheid hebben belang bij goede arbeidsomstandigheden. Na een werkdag weer gezond thuiskomen is een waarde die inzet verdient. Het gaat ook om terugdringen van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid, bijdragen aan arbeidsproductiviteit en groei van ondernemingen, en het voorkomen van incidenten met een maatschappelijk ontwrichtend karakter.

Essentieel voor het bereiken van goede arbeidsomstandigheden is de arbo- en verzuimaanpak meer tussen de oren van werkgevers en werknemers te brengen. De overheid activeert zelfwerkzaamheid en stuurt op ernstige risico's met stimuleringsbeleid, vraaggestuurde informatie en in regelgeving en handhaving. Daaraan inherente verlaging van regeldruk en lasten neemt weerstand weg en vergroot kansen op effectief beleid in bedrijven.

29.2 Operationele doelstellingen

1. Beperken van de arbeidsrisico's waaraan werknemers zijn blootgesteld.

2. Het stimuleren en ondersteunen van beleid in arbeidsorganisaties om het ziekteverzuim te beperken en de instroom in de arbeidsongeschiktheidsregelingen te beperken.

Operationele doelstelling 1: Beperken van de arbeidsrisico's waaraan werknemers zijn blootgesteld

Mensen aan het werk houden, betekent het voorkomen van uitval ten gevolge van de arbeid. SZW heeft de afgelopen jaren voor verschillende arbeidsrisico's streefwaarden geformuleerd. Streefcijfers voor tillen en geluid lopen tot 2006. Ter realisatie zet SZW onder meer handhaving in en arboconvenanten met sociale partners.

Risicogestuurd beleid op basis van ernstige risico's is het uitgangspunt. Zo wordt de komende jaren ingezet op een reductie van het aantal arbeidsongevallen in verschillende (hoog risico) sectoren. Er wordt een aantal specifiek op de bouw gerichte activiteiten ondernomen omdat daar relatief de meeste ongevallen gebeuren. De op de bouw gerichte Europese inspectiecampagne wordt in 2005 vervolgd. Daarnaast worden in 2005 in samenwerking met de (chemische) procesindustrie maatregelen getroffen, onder meer op basis van onderzoek naar oorzaken van de verontrustende piek van zware ongevallen in deze bedrijfstak.

Bron: SZW.

SZW heeft een tweetal projecten gestart die zich richten op het vergroten van de kennis en bewustwording over risicovolle situaties om deze vervolgens ook daadwerkelijk aan te pakken.

Het programma Versterking Arbeidsveiligheid richt zich op het verminderen van het aantal arbeidsongevallen. Dit programma heeft als doel het inhoudelijk vormgeven aan risicogestuurd arbeidsveiligheidsbeleid en vergroting van eigen verantwoordelijkheid van bedrijven door het verhogen van veiligheidsbewustzijn. De gehanteerde werkwijze behelst:

• ontwikkeling van een methodiek voor kwantitatieve analyse voor arbeidsrisico's (risicomodel)

• ontwikkeling goede praktijken door het uitvoeren van concrete veiligheidsverbetertrajecten

• bouw van een database met gegevens over arbeidsongevallen in binnen- en buitenland.

Dit zal significant bijdragen aan het begrip over de onderliggende oorzaken van ongevallen. Bedrijven worden in staat gesteld om op kosteneffectieve wijze beslissingen te nemen over risicoreductiestrategieën. Via veiligheidsverbetertrajecten voor individuele bedrijven en werkvloer worden voor diverse branches goede praktijken ontwikkeld. Het programma loopt van 2003 tot en met 2007. Dan moet het kwantitatieve risicomodel gereed zijn en in totaal 20 verbeteringstrajecten zijn gestart.

In 2003 is het programma Versterking Arbeidsomstandighedenbeleid Stoffen (VASt) gestart. Hiermee wil SZW het bedrijfsleven, in het bijzonder het MKB, stimuleren en faciliteren bij de adequate beheersing van de blootstelling van werknemers aan stoffen. SZW stimuleert (hoogrisico) branches en ketens een actieplan te maken om het stoffenbeleid te versterken. Doelstelling is dat in 2007 minimaal 10 branche-actieplannen en 3 keten-actieplannen zijn uitgevoerd.

Farboregeling

Doel van de Farboregeling is de verbetering van arbeidsomstandigheden door stimulering van aanschaf en gebruik van innovatieve arbovriendelijke bedrijfsmiddelen. De regeling wordt op basis van evaluatie per 1 januari 2005 omgezet van een fiscale in een subsidieregeling. De aanpassing wordt budgetneutraal doorgevoerd. Tegenover een beperking van de lijst van arbeidsmiddelen die voor subsidie in aanmerking komt (meer risicogericht) staat een versterking van de financiële stimulans door een hogere bijdrage dan het huidige voordeel van 3,5%.

Handhaving

De Arbeidsinspectie (AI) handhaaft regels op arboterrein door inspecties en het openbaar maken van inspectieresultaten. Daarmee draagt de AI bij aan een veilig en gezond werkklimaat. Voor de inspectieprojecten wordt op basis van risicoanalyse prioriteit gegeven aan branches en bedrijven met de hoogste arborisico's en de laagste naleving.

Bij de representatieve aselecte steekproef van de jaarlijkse Arbomonitor blijken in 2003 bij circa 48% van de bedrijven zodanige tekortkomingen te bestaan dat een handhavingsinstrument (waarschuwing, stillegging, boete) is ingezet. De AI wil haar capaciteit zoveel mogelijk inzetten in situaties die ongunstiger zijn dan het «gemiddelde». Dat doet de AI door een zodanige selectie voor inspectie dat er «wordt gevist waar vis zit». Streven is om de handhavingsinzet in projecten arbeidsomstandigheden in 2005 tenminste 10 procentpunten hoger te laten zijn dan in de Arbomonitor.

Bron: Arbeidsinspectie.

Daarnaast is het van belang om inzicht te geven in de effectiviteit van het handhavinginstrumentarium op arbeidsomstandigheden. De daling van het percentage bedrijven met overtreding bij eerste en vervolginterventies biedt dat. Bij geconstateerde overtredingen bij eerste interventie wordt direct handhavend opgetreden. Als er bij de vervolginterventie opnieuw overtredingen worden geconstateerd, zet de AI zwaardere instrumenten in.

Bron: SZW.

* gemeten in jaar van vervolginterventie.

De inzet van handhavinginstrumenten bij eerste interventie in combinatie met de inzet van handhavinginstrumenten bij vervolginterventie is een indicator van de mate van effectiviteit van de handhaving. Als de capaciteit van de AI daar ingezet wordt waar veel overtredingen van de arboregelgeving zijn én als de inzet van deze capaciteit ertoe leidt dat de betreffende overtredingen na het eerste inspectiebezoek niet meer aanwezig zijn, dan geeft dat een indicatie dat de handhaving effectief is. De AI hanteert als streven voor 2005 om de effectiviteit van de handhaving tenminste op het peil van 2003 te houden en zal hiervan een beeld geven in het SZW-jaarverslag over 2005.

Operationele doelstelling 2: Het stimuleren en ondersteunen van beleid in arbeidsorganisaties om het ziekteverzuim te beperken en de instroom in de arbeidsongeschiktheidsregelingen te beperken.

Bron: SZW (29-02-01 en 29-02-02) en CBS (29-02-03).

* voorlopig cijfer.

** realisatie 2004.

Risico-inventarisatie en evaluatie (ri&e) als basis voor bewuster preventiebeleid op de werkvloer

Voor een goede arbo- en verzuimaanpak moeten werkgevers en werknemers inzicht hebben in de risico's en weten hoe zij die kunnen aanpakken. De ri&e draagt bij aan bewustwording bij werkgevers en werknemers. Sinds 1998 is grote winst geboekt in het aantal aanwezige ri&e's, alleen het MKB loopt nog achter (zie tabel 29.8). Verdere verbetering is noodzakelijk, voor een bewuster preventiebeleid door ondernemingen. SZW zet daartoe in op het toegankelijk en toepasbaar maken van de kennis daarover, geënt op de behoeftes van ondernemingen. SZW doet dit – samen met het Arboplatform en partijen daarin – door het faciliteren van voortgaande digitalisering van branchespecifieke ri&e's die via internet vrij toegankelijk zijn en door arbo informatiepakketten voor administratiekantoren (belangrijke informatiebron voor de MKB ondernemer). Ook worden arboproducten over bijvoorbeeld kosten en baten van arbobeleid ontwikkeld, specifiek voor MKB branches. Dit zorgt voor een kwaliteitsimpuls én voor vermindering van administratieve lasten. Voor het overige beleid ter vermindering van regeldruk wordt verwezen naar de brief van SZW van 8 april 2004 (TK 29 515, nr. 3).

Voor flexibilisering in de organisatie van deskundige bijstand voor en door ondernemingen dient ultimo 2004 wetgeving gerealiseerd te zijn. In 2005 ligt dan de nadruk op flankerend beleid bij implementatie.

Arboconvenanten, over beperking van blootstelling aan belangrijke arbeidsrisico's en bevordering van vroege reïntegratie.

In april 2004 werd het 50^e en laatste arboconvenant afgesloten dat in het oorspronkelijke kader tot stand kwam, een aantal dat het streven bij aanvang (20) ruim heeft overtroffen. De aanpak met convenanten is verlengd met een tweede fase die loopt tot en met 2007. Hierin wordt het sectorale beleid over verzuim en reïntegratiebeleid verder ontwikkeld, zowel in bestaande convenantsectoren als in nieuwe sectoren met een relatief groot of groeiend WAO-bestand. Streven is dat eind 2004 19 tweedefaseconvenanten zijn getekend met taakstellingen tot minder verzuim en lagere WAO instroom. Het accent in de jaren 2005 tot en met 2007 ligt vooral op implementatie en expiratie.

Bron: SZW.

* Dit is een minimumbedrag.

Het aantal onderwerpen waarover in convenanten afspraken worden gemaakt, loopt uiteen: in sommige convenanten blijven de afspraken beperkt tot één onderwerp, in de meeste convenanten komen echter meerdere onderwerpen tegelijkertijd aan de orde.

Bron: SZW.

Onder (vroegtijdige) reïntegratie zijn diverse soorten afspraken geschaard. Veelal gaat het om kwantitatieve afspraken over reduceren van (langdurig) ziekteverzuim of WAO-instroom. In de tweedefase convenanten wordt in een drietal sectorale pilots – mede met het UWV – onder meer gestreefd naar een verhoging van de WAO-uitstroom.

In 2005 verstrijkt de looptijd van 13 eerstefaseconvenanten. Onderzoek wijst uit dat in de periode 2001–2003 de verzuimdaling in convenantbranches significant groter is geweest dan in niet convenantbranches. Ook is er binnen convenantsectoren een sterkere daling in WAO-toekenningen. Succesvolle projecten zijn gebundeld in de uitgave «Arboconvenanten: het betere werk».

Bron: SZW.

Effectmetingen zullen naar verwachting bij het jaarverslag over 2006 beschikbaar zijn.

Ontschotting Sociale zekerheid en zorg, met nadruk op verzuim- en arbobeleid

Op de slotconferentie van het project Sociale zekerheid en zorg in december 2004 zal met partijen in het veld de balans opgemaakt worden. Kernpunt in de activiteiten is de totstandkoming van een integrale en transparante dienstverleningsketen van preventie, verzuim en reïntegratie. Het grote aantal instanties dat deze dienstverlening aanbiedt (arbodiensten, reïntegratiebedrijven, zorg- en inkomensverzekeraars, verschillende artsengroepen, UWV) moet daartoe hun diensten in onderlinge samenspraak en tegen een goede prijs-/kwaliteitsverhouding aanbieden. Dat moet werkgevers en werknemers in staat stellen op de werkvloer effectief arbozorg en verzuimbeleid te realiseren.

Werk voor arbeidsgehandicapten

Werk voor arbeidsgehandicapten vergt veelal aanpassingen van werkplek of werkomgeving. In 2003 bleken ruim 1,6 miljoen mensen van 15 tot en met 64 jaar door een langdurige aandoening, ziekte of handicap belemmerd te worden in het verkrijgen of uitvoeren van werk. Van hen waren er 778 000 werkzaam. Daarvan gaf 16% aan dat er nog een aanpassing noodzakelijk is. Streven is dit percentage te verlagen naar 14% in 2007 door zoveel mogelijk belemmeringen voor arbeidsgehandicapten bij het verkrijgen of uitvoeren van werk te verminderen, door een toegespitste arboaanpak van hun werkgever.

Belangrijke inspanningen voor het stimuleren van toetrede tot arbeid en behoud van werk voor deze werknemers worden verricht door de Commissie Het Werkend Perspectief (CWP).

Bron: Arbeidsinspectie en NCvB.

De fiscale Farboregeling wordt vanaf 2005 vervangen door een subsidieregeling. Deze regeling moet nog vorm krijgen; aantallen producten worden daarom pas in de begroting 2006 gepresenteerd.

29.3 Budgettaire gevolgen