A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat ministerie)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2006 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2006. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2006.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2006 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingsstaat agentschappen)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van het Agentschap SZW en Inspectie Werk en Inkomen voor het jaar 2006 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2006

B. DE BEGROTINGSTOELICHTING

1 LEESWIJZER

Begroting politieker, compacter en toegankelijker

In 2004 is de begrotingsopzet interdepartementaal geëvalueerd en verscheen het Eindrapport VBTB-evaluatie: Lessen uit de praktijk (TK 2004–2005, 29 949, nr. 1). De belangrijkste aanbevelingen zijn omgezet in voorstellen die de toegankelijkheid en leesbaarheid van de begroting en jaarverslag vergroten. Vanuit deze invalshoek is onder leiding van het ministerie van Financiën gekeken naar de mogelijkheden om de begroting en jaarverslag politieker en compacter te maken. Dit heeft geleid tot aanpassingen in de Rijksbegrotingsvoorschriften en een gedaantewisseling van de ontwerp-begroting. De informatie op de artikelen wordt puntsgewijs in tabelvorm gepresenteerd en is primair bedoeld voor het vragen van toestemming tot het doen van uitgaven (de zogenaamde autorisatiefunctie van de begroting). In de artikelen wordt verwezen naar beleidsstukken. Deze beleidsstukken zijn via de internetsite www.rijksbegroting.nl te raadplegen.

Opbouw begroting

De begroting van SZW is opgebouwd uit de volgende hoofdstukken:

2. Beleidsagenda

In de beleidsagenda wordt aandacht besteed aan de hoofdlijnen van het beleid van SZW. Daarbij wordt in het bijzonder ingegaan op de prioriteiten.

3. Beleidsartikelen

De belangrijkste beleidsdoelstellingen van SZW zijn in afzonderlijke beleidsartikelen opgenomen. Op de begroting van SZW zijn sinds de begroting 2005 15 beleidsartikelen onderscheiden.

Om te komen tot een toegankelijkere en compactere begroting is de opzet en presentatievorm van de beleidsartikelen gewijzigd. De meeste informatie in de artikelen wordt puntsgewijs in tabelvorm gepresenteerd. Daarnaast is de paragraafindeling van de artikelen gewijzigd. Gestart wordt met de paragraaf Algemene doelstelling, vervolgens komt de paragraaf Budgettaire gevolgen van beleid. In de derde paragraaf worden de Operationele doelstellingen gepresenteerd. Afgesloten wordt met het Overzicht beleidsdoorlichtingen en effectonderzoeken. In de beleidsartikelen wordt verwezen naar relevante beleidsdocumenten. Deze zijn via www.rijksbegroting.nl oproepbaar.

4. De niet-beleidsartikelen

De artikelen 97 (Aflopende regelingen), 98 (Algemeen) en 99 (Nominaal en onvoorzien) betreffen de niet-beleidsartikelen. De middelen op de begroting van SZW die niet rechtstreeks aan een doelstelling gekoppeld kunnen worden of omdat het om een technisch administratieve voorziening gaat (onvoorzien, loonbijstelling) worden op de niet-beleidsartikelen begroot.

5. De bedrijfsvoering

In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan specifieke bedrijfsvoeringsthema's.

6. Diensten die een baten-lastenstelsel voeren

Het ministerie heeft twee baten-lastendiensten: het Agentschap SZW en de Inspectie Werk en Inkomen. Van deze twee baten-lastendiensten is een technische paragraaf opgenomen die bestaat uit een meerjarige begroting en een kasstroomoverzicht met daarbij een bondige toelichting.

7. Verdiepingshoofdstuk

In dit hoofdstuk is de financieel-administratieve opbouw van de beschikbare verplichtingenbedragen, de kasuitgaven en de ontvangsten ten opzichte van de stand ontwerp-begroting 2005 per artikel weergegeven. De belangrijkste mutaties worden kort toegelicht.

8. t/m 15. Bijlagen

De ontwerp-begroting 2006 bevat acht bijlagen. Deze bijlagen zijn ook in de begroting 2005 opgenomen.

Afwijkingen van de Rijksbegrotingsvoorschriften

Toedeling van de apparaatsuitgaven.

Het ministerie van SZW heeft in deze begroting de apparaatsuitgaven zoveel mogelijk aan de verschillende beleidsartikelen toegerekend. Toerekening van middelen (personeel en materieel) vindt jaarlijks plaats op basis van een herziene, globale toedeling van de personeelsinzet naar de verschillende beleidsartikelen. Deze verdeelsleutel wordt ook in het departementaal jaarverslag 2006 gehanteerd. Voor 2007 en volgende jaren zijn bij de beleidsartikelen nog geen apparaatsuitgaven geraamd.

Als gevolg van de nieuwe begrotingsstructuur die met ingang van 2005 is ingevoerd zijn de apparaatsuitgaven voor het jaar 2004 op artikel 98 verantwoord en niet voor een deel op de beleidsartikelen.

De toegerekende apparaatsuitgaven worden niet afzonderlijk bij de beleidsartikelen toegelicht. In artikel 98 «Algemeen» is een integraal overzicht van de inzet van personeel en materieel opgenomen inclusief de verdeling van de personeelsinzet over de verschillende beleidsartikelen en de niet-beleidsartikelen. Dit staat gelijk aan de verdeelsleutel.

Effectinformatie

Met de motie van het lid Douma c.s. (TK 2004–2005, 29 949, nr. 11) heeft de Kamer aangegeven dat de beleidsdoelen in de begroting geformuleerd moeten worden in termen van te realiseren effecten (outcome) en/of in daarvan afgeleide prestatiegegevens. Daarvan kan alleen worden afgeweken als een motivering wordt gegeven volgens het principe «pas toe of leg uit» («comply or explain»).

De algemene lijn is dat in de begroting van SZW, daar waar mogelijk en zinvol, per begrotingsartikel bij de algemene of bij de operationele doelstelling effectgegevens worden gepresenteerd. In mijn brief aan de Tweede Kamer (TK 2004–2005, 29 949 nr. 22) heb ik aangegeven waarom bij bepaalde artikelen het niet mogelijk is om effectinformatie op te nemen. Een totaaloverzicht van prestatie- en effectindicatoren en kengetallen is op 17 augustus 2005 (TK 2004–2005, 29 949, nr. 35) aan de Kamer aangeboden.

2. BELEIDSAGENDA

1. Inleiding: 2006, het jaar van uitvoering en groeiend vertrouwen

Bij het aantreden van dit kabinet was de groei van de Nederlandse economie volledig tot stilstand gekomen. De scherpe terugval van de economie werd mede veroorzaakt door te hoge loonstijgingen, waardoor de concurrentiepositie van Nederland sterk verslechterde en de economische groei in Nederland vanaf 2001 onder het EU-gemiddelde uitkwam. De werkloosheid liep scherp op; eind 2003 waren 449 000 mensen werkloos. De werkgelegenheid daalde in 2003 met circa 45 000. Het EMU-tekort dreigde zonder ingrijpen tot boven de toegestane 3 procent uit te komen. Een situatie die, na jaren van een zeer uitbundige economische groei, veel mensen niet meer voor mogelijk hadden gehouden.

Het kabinet werd ook geconfronteerd met structurele knelpunten in de Nederlandse economie. Het aantal arbeidsongeschikten naderde de één miljoen. Van de mensen tussen de 55 en 65 jaar werkte slechts ongeveer eenderde. Tegelijkertijd worstelden met name jonge gezinnen met kinderen met de combinatie van arbeid en zorg. De positie van Nederlandse bedrijven stond onder druk, door ontwikkelingen als internationalisering en de voortschrijdende technologie, maar ook door te hoge lonen. Verder zag het kabinet zich genoodzaakt een goed antwoord te vinden op de gevolgen voor de toekomst van de vergrijzing. De komende jaren verdubbelt het aantal 65-plussers en daalt het aantal 30- tot 50-jarigen. Daardoor moet een steeds kleiner wordende groep mensen de kosten opbrengen voor de sociale zekerheid en de gezondheidszorg. Als niet meer mensen aan het werk gaan, dreigen deze voorzieningen daardoor onbetaalbaar te worden.

Dit kabinet zag zich kortom geconfronteerd met een situatie waarin de evenwichten zoek waren. Het evenwicht tussen het aantal werkenden en niet-werkenden, het evenwicht tussen lonen en productiviteit en het evenwicht tussen inkomsten en (toekomstige) uitgaven. Mede als gevolg van de uitzonderlijke periode van hoogconjunctuur in met name de tweede helft van de jaren negentig waren belangrijke structurele problemen te lang blijven liggen.

Het is tegen deze achtergrond dat het kabinet in 2003 een ambitieuze agenda opstelde. De hervormingen van het kabinet op het terrein van werk en inkomen zijn erop gericht nieuwe evenwichten te vinden, waarbij een moderne visie op de solidariteit centraal staat. Dat betekent het waarborgen van sociale zekerheid voor mensen die deze steun echt nodig hebben, een betere balans tussen rechten en plichten in de socialezekerheidsregelingen en een accentverschuiving van nazorg (een uitkering) naar voorzorg (voorkomen van werkloosheid en arbeidsongeschiktheid).

Nederland staat hierin niet alleen. Vergelijkbare hervormingen vinden plaats in veel Europese landen. Ook zijn naar aanleiding van de vorig jaar gehouden tussentijdse evaluatie van de Lissabonstrategie afspraken gemaakt door de EU-lidstaten om elkaar meer aan te spreken op structurele hervormingen van het nationale beleid. Het doel is om de Europese Unie als kenniseconomie meer concurrentiekracht te geven in de wereld.

De hervormingsagenda van het kabinet heeft als vertrekpunt: meer mensen aan het werk. Het kabinet heeft in 2004 de nieuwe Wet werk en bijstand (WWB) ingevoerd. Mede door de WWB is het aantal bijstandsgerechtigden jonger dan 65 jaar lager uitgekomen dan aanvankelijk was voorzien; in 2004 was het aantal bijstandsuitkeringen 337 000, terwijl in 2003 nog werd uitgegaan van 390 000 bijstandsuitkeringen voor het jaar 2004. De vervolguitkering WW is afgeschaft om de regeling meer activerend te maken. De nieuwe Wet kinderopvang die in 2005 van kracht werd, maakt kinderopvang toegankelijker, vooral voor de lagere inkomensgroepen.

In 2006 wordt aan de hervormingsagenda invulling gegeven door een aantal nieuwe regelingen, zoals de nieuwe Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA), de opvolger van de WAO. In deze wet ligt de nadruk niet langer op iemands beperkingen, maar op zijn of haar mogelijkheden. Alleen mensen die echt niet meer kunnen werken, houden recht op een volledige uitkering. Ook start in 2006 de Levensloopregeling, waarmee mensen kunnen sparen om periodes van verlof financieel te overbruggen. De fiscale ondersteuning van VUT en prepensioen schaft het kabinet geleidelijk af. Het kabinet heeft voorstellen gedaan om in 2006 de WW en het ontslagrecht te herzien. Verder pakt het kabinet het teveel aan regelgeving aan en worden administratieve lasten beperkt. Zo gaat in 2006 voor werkgevers de gecombineerde inning van belasting en premies door de Belastingdienst van start. Ook bereidt het kabinet een nieuwe Arbowet en een nieuwe Arbeidstijdenwet voor, waarin fors is geschrapt in het aantal regels. Tot slot is er een nieuwe Pensioenwet opgesteld, met in zijn verlengde een nieuw Financieel Toetsingskader. Hierdoor krijgen werknemers en gepensioneerden meer zekerheid over de (toekomstige) uitbetaling van hun pensioen.

Het kabinet moest deze hervormingsagenda ter hand nemen in een periode waarin de economie niet of nauwelijks groeide. Een periode waarin veel mensen door faillissementen en reorganisaties hun baan verloren. En een periode waarin door fors hogere pensioenpremies, noodzakelijke loonmatiging en lastenverzwaringen de koopkracht van de meeste burgers daalde. Het consumentenvertrouwen is daardoor in de afgelopen jaren sterk onder druk komen te staan. Uitstel van de hervormingen is voor het kabinet evenwel nooit een optie geweest. Dat zou er namelijk toe leiden dat over een paar jaar veel drastischer in de sociale zekerheid moet worden ingegrepen om het hoofd te kunnen bieden aan de snelle internationalisering van de economie en de vergrijzing.

De hervormingsplannen van het kabinet hebben geleid tot een stevige politieke en maatschappelijke discussie. In het Sociaal Akkoord 2004 zijn afspraken gemaakt over WAO, WW en VUT, prepensioen en levensloop. Het kabinet verwacht bovendien op grond van de gemaakte afspraken dat de contractloonstijging in 2005 uiterst terughoudend zal zijn. De afspraken betekenden dat er offers werden gevraagd van zowel werkenden als niet-werkenden. Maar de afspraken betekenen ook dat er een breed draagvlak is gecreëerd voor de hervormingsagenda. Sinds het sociaal akkoord van 2004 is veel in gang gezet. Het kabinet heeft in lijn met het akkoord de verschillende maatregelen uitgewerkt. Sociale partners zijn bezig de centrale (intentie)afspraken om te zetten in concrete CAO-afspraken. Zowel het kabinet als sociale partners werken hiermee aan herstel van het onderlinge vertrouwen.

2006 wordt een jaar waarin mensen veel zullen merken van het ingezette beleid. Veel nieuwe regelingen zullen in dit jaar hun beslag krijgen. Nieuw in te zetten beleid is vooral gericht op het aan de slag helpen van mensen en op dynamisering van de arbeidsmarkt. Nieuwe voorstellen voor ingrepen in de sociale zekerheid zijn in 2006 niet meer te verwachten. 2006 wordt daarom vooral een jaar van «werk in uitvoering». Voor een goede uitvoering hebben de uitvoeringsorganisaties ruimte nodig. Ruimte om te kunnen inspelen op specifieke en/of veranderende omstandigheden, zodat maatwerk kan worden geleverd aan individuele burgers. Maar ruimte betekent tegelijkertijd rekenschap, dat wil zeggen heldere afspraken over te bereiken resultaten en over de verantwoording daarover. Het kabinet zal daarom de vinger aan de pols houden bij de uitvoeringsorganisaties, zodat eventuele problemen op tijd kunnen worden aangepakt.

Het jaar 2006 wordt ook het jaar waarin de eerste vruchten van de hervormingen kunnen worden geplukt. Nederland klimt langzaam, maar zeker uit het dal. Ons land presteert weliswaar op dit moment economisch minder dan de meeste andere EU-landen. Daar staat echter tegenover dat de werkloosheid in vergelijking met andere EU-landen laag is. Ook staat de Nederlandse economie er door de hervormingen in de sociale zekerheid en een verantwoord financieel beleid structureel gezien gezond voor. Dat moet zich de komende jaren gaan uitbetalen. De groei van de Nederlandse economie zal naar verwachting van het CPB in 2006 weer langzaam gaan aantrekken tot 2½%. Door de ingezette koers van loonmatiging profiteert Nederland van de groei van de wereldhandel. De werkgelegenheid trekt volgend jaar aan met 90 000 personen. De werkloosheid daalt van 505 000 in 2005 naar 475 000 in 2006. Het EMU-tekort blijft volgend jaar bovendien ruim onder de drie procent. De administratieve lasten voor het bedrijfsleven door SZW-regelgeving zijn in deze kabinetsperiode al met 15,6% (395 miljoen euro) gedaald. In 2006 dalen de lasten verder met 177 miljoen euro. Hiermee komt de totale reductie van administratieve lasten tot en met 2006 uit op 22,6%.

Bovendien is er in 2006 weer enige ruimte om de koopkracht van burgers te ondersteunen. Om te beginnen herstelt het kabinet de koppeling tussen lonen en uitkeringen. In totaal heeft het kabinet ten behoeve van het koopkrachtbeeld € 2,5 miljard beschikbaar gesteld. De invoering van het zorgstelsel leidt voor iedereen op verschillende wijze tot veranderingen in het inkomen, maar de koopkracht van de meeste Nederlanders zal weer stijgen. Wel wijst het Centraal Planbureau erop dat door onzekerheid over de ontwikkeling van de olieprijzen in 2006, ook het koopkrachtbeeld voor 2006 is omgeven met onzekerheden.

Door de afschaffing van de OZB gebruikersheffing en de verhoging van de algemene heffingskorting wordt de koopkracht van de meeste huishoudens ondersteund. Bovendien betalen mensen die werken volgend jaar minder WW-premie. Dit heeft vooral een positief effect voor mensen met een middeninkomen. Het kabinet heeft bij het samenstellen van het pakket speciaal aandacht besteed aan de positie van gezinnen. Het kabinet voert de nieuwe, meer gestroomlijnde kinderkorting in. Hiervan profiteren vooral gezinnen met kinderen met een inkomen tussen modaal en anderhalf maal modaal. Het nieuwe ziektekostenstelsel valt voor particulier verzekerde gezinnen met kinderen gunstig uit omdat de kindpremie in het nieuwe zorgstelsel vervalt. Volgend jaar zal verder 200 miljoen euro extra beschikbaar komen voor kinderopvang. Al in september 2005 wordt het lesgeld voor 16- en 17-jarigen afgeschaft. Ondanks dat de meeste mensen er naar verwachting op vooruit gaan, blijven er huishoudens van wie de koopkracht daalt of gelijk blijft.

In paragraaf 2 van deze beleidsagenda worden de onderliggende filosofie en het perspectief geschetst van de ingezette hervormingen: een sociale zekerheid die activerend is, een arbeidsmarkt die kansen biedt, werk dat een aantrekkelijk perspectief biedt en kwaliteit en maatwerk in de uitvoering. In paragraaf 3 worden deze vier thema's in hun samenhang beschreven en wordt aangegeven welke stappen het kabinet volgend jaar zet binnen de vier thema's. In paragraaf 4 wordt aangegeven welke betekenis dit heeft voor de verdeling van verantwoordelijkheden in de gehele keten van werk en inkomen.

2. Perspectief op het terrein van werk en inkomen

Een duurzaam solidaire samenleving is het perspectief dat het kabinet met de hervormingen op het terrein van werk en inkomen voor ogen staat. Een samenleving die mensen voorziet van een inkomen als ze door ziekte, werkloosheid of anderszins niet zelfstandig in hun inkomen kunnen voorzien. Maar ook een samenleving die mensen nadrukkelijk aanspreekt op hun eigen verantwoordelijkheid om alle mogelijkheden aan te grijpen zo snel mogelijk weer wel zelfstandig in het eigen inkomen te voorzien. Uit onder meer recent onderzoek van het SCP, de Belevingsmonitor van het Rijk en de enquête 21minuten.nl blijkt dat voor deze invulling van het begrip solidariteit een breed maatschappelijk draagvlak bestaat. Uit dit onderzoek blijkt ook dat ondanks de ontzuiling en individualisering in de vorige eeuw, er een duurzame behoefte bestaat aan samenbindende en gemeenschappelijke factoren. Een behoefte ook aan solidariteit met kwetsbare groepen in de samenleving.

In een duurzaam solidaire samenleving staat de eigen verantwoordelijkheid van mensen voorop. Dat betekent in de eerste plaats een eigen verantwoordelijkheid om te voorkomen dat een beroep moet worden gedaan op de sociale zekerheid, bijvoorbeeld door bij dreigend ontslag alvast zelf op zoek te gaan naar een mogelijke nieuwe baan. Maar wanneer het door omstandigheden onvermijdelijk is toch een beroep op de sociale zekerheid te doen, moet deze ook echte zekerheid bieden. Tegelijkertijd staat daar wel een plicht tegenover. Wie is aangewezen op de sociale zekerheid, heeft de plicht zijn best te doen om zich daaraan zo snel mogelijk te ontworstelen. Enerzijds omdat solidariteit moet worden verdiend in de meest letterlijke zin van het woord: zonder financieel draagvlak is er geen sociale zekerheid. Dat betekent dat iedereen die kan werken, moet werken. Anderzijds omdat de bereidheid van mensen om iets van de eigen welvaart op te offeren in het belang van de zorg voor anderen, alleen standhoudt als de zekerheid bestaat dat die zorg daadwerkelijk terechtkomt bij degenen die haar echt nodig hebben. Daarom is het een onmisbaar onderdeel van duurzame solidariteit om misbruik van sociale zekerheid actief op te sporen en te vervolgen. Het kabinet bereidt een notitie aan de Tweede Kamer voor waarin het handhavingsbeleid met het oog hierop nog eens tegen het licht wordt gehouden.

Een werkelijk solidaire samenleving heeft als uitgangspunt dat iedereen mogelijkheden en talenten heeft om aan het werk te komen. De overheid ondersteunt daarbij door gelijke kansen te scheppen. Mensen moeten zoveel mogelijk gelijke kansen hebben om bepaalde keuzes te kunnen maken. Tegelijkertijd zijn mensen wel zelf verantwoordelijk voor de consequenties van hun eigen keuzes.

Bij deze visie op een sociale zekerheid voor mensen die het echt nodig hebben, past een beter evenwicht tussen rechten en plichten. Deze visie betekent ook dat het accent bij de vormgeving van de sociale zekerheid verschuift van nazorg naar voorzorg. Werkloosheid valt beter te voorkomen wanneer iemand zich tijdig bijschoolt, ziekte en arbeidsongeschiktheid vallen beter te voorkomen wanneer preventie en verzuimbeleid hun werk doen, en overbelasting van grote groepen werknemers valt beter te voorkomen naarmate arbeid en zorg zich beter laten combineren. In al deze gevallen blijkt «genezen» vaak een weerbarstig proces, en is voorkomen de beste optie.

3. Het stelsel van werk en inkomen: activeren en toerusten voor de arbeidsmarkt

De noodzaak van een stelsel van werk en inkomen dat mensen goed toerust voor de arbeidsmarkt, dat stimuleert om te participeren en dat prikkelt om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor de eigen loopbaan, staat dan ook centraal in het kabinetsbeleid. De accentverschuiving in de sociale zekerheid van nazorg naar voorzorg, naar een nieuw evenwicht tussen rechten en plichten en naar meer eigen verantwoordelijkheid, komt tot uitdrukking in de volgende thema's:

i) er moet een activerende sociale zekerheid zijn...

Een activerende sociale zekerheid fungeert niet alleen als inkomensvangnet, maar nodigt ook uit tot (hernieuwde) deelname aan de arbeidsmarkt. Hier ligt een belangrijke taak voor de overheid, als voornaamste architect van de regelingen. Op dit vlak is de afgelopen jaren zeer veel in gang gezet. De regelingen zijn meer activerend geworden met een beter evenwicht tussen rechten en plichten. Om de omslag van nazorg naar voorzorg goed te kunnen maken, is er ook een belangrijke taak weggelegd voor werkgevers en werknemers. Zij kunnen goede afspraken maken om het risico op ziekte en arbeidsongeschiktheid in hun bedrijf te verminderen. Ook kunnen zij afspraken maken over «employability» om het risico op werkloosheid te verminderen. Sociale partners kunnen bij reorganisaties afspraken vastleggen in het sociaal plan over bemiddeling naar vervangende werkgelegenheid.

ii) ... en een arbeidsmarkt die kansen biedt

Vervolgens moet de arbeidsmarkt ook voldoende kansen bieden aan hen die langs de kant staan. Dat stelt voorwaarden aan de vormgeving en toegankelijkheid van de arbeidsmarkt. Bedrijven hebben behoefte aan flexibiliteit. Flexibiliteit om snel en eenvoudig mensen te kunnen aannemen, maar ook de flexibiliteit om het personeelsbestand snel en zonder hoge kosten aan te passen aan veranderde omstandigheden. Het vraagt ook om een goede inzet van scholing en onderwijs, zodat mensen een voldoende «employability» behouden. Ook hier hebben de sociale partners een rol, met name op het terrein van scholing.

iii) werken moet een aantrekkelijk perspectief zijn ...

Nog altijd hebben uitkeringsgerechtigden vaak slechts beperkt financieel voordeel als zij weer aan het werk komen. Verder blijkt met name nog altijd voor veel vrouwen de keuze voor al dan niet (meer) werken afhankelijk van de vraag of er voldoende mogelijkheden bestaan arbeid en zorg te combineren. Ouderen ondervinden vaak onvoldoende financiële prikkels om langer door te werken. Om werk een aantrekkelijk perspectief te maken, heeft de overheid een belangrijke verantwoordelijkheid als het gaat om wet- en regelgeving. Sociale partners hebben een rol bij bijvoorbeeld de financiering van kinderopvang, verlof en bij de vormgeving van het pensioen.

iv) ... en kwaliteit en maatwerk zijn nodig in de uitvoering

In de uitvoering van de sociale zekerheid, bij het UWV, het CWI of de gemeenten, moet de kennis van de lokale arbeidsmarkt worden samengebracht met de kennis van de individuele werkzoekende. Doel is zoveel mogelijk te voorkomen dat de werkzoekende een beroep moet doen op een uitkering. Goede samenwerking tussen alle uitvoeringsinstanties, vooral op regionaal niveau, is dan noodzakelijk. De uitvoeringsorganisaties, die hun cliënten in de eigen regio kennen, maken de inschatting hoe groot de afstand van iemand tot de arbeidsmarkt is, welke vaardigheid iemand heeft of kan ontwikkelen, en wat daarmee de perspectieven zijn voor duurzame reïntegratie.

Uit de beschrijving van deze thema's wordt duidelijk dat de overheid in de gehele keten van werk en inkomen een belangrijke verantwoordelijkheid draagt, maar niet de enige verantwoordelijke is. Werkgevers, werknemers, uitvoeringsinstellingen en gemeenten, maar ook de individuele uitkeringsgerechtigden en werkzoekenden hebben allen een eigen verantwoordelijkheid. De vier thema's worden in de volgende paragrafen nader uitgewerkt aan de hand van concreet beleid.

3.1 Activerende sociale zekerheid

Het rapport van de zogenaamde Employment Taskforce van de EU, beter bekend als de Taskforce Kok, heeft er eind 2003 nog eens op gewezen dat het voor Nederland noodzakelijk en mogelijk is om meer mensen aan het werk te krijgen. Daartoe is een activerende sociale zekerheid een belangrijke voorwaarde. In een activerende sociale zekerheid is alles erop gericht mensen vanuit een uitkeringssituatie snel terug te leiden naar de arbeidsmarkt.

Met de invoering van de Wet werk en bijstand (WWB, zie beleidsartikel 30) in 2004 is de verantwoordelijkheid voor de uitvoering volledig overgegaan naar gemeenten. Omdat ze zelf de beleidsvrijheid hebben en financieel verantwoordelijk zijn, worden gemeenten maximaal gestimuleerd zoveel mogelijk bijstandsgerechtigden aan het werk te helpen.

Box WWB

De laatste jaren neemt het aantal bijstandsgerechtigden minder toe dan op basis van de conjuncturele ontwikkeling verwacht mocht worden. Het is bekend dat het bijstandsvolume met vertraging de ontwikkeling van de werkloze beroepsbevolking (WBB) volgt. De verwachting was dan ook dat na de grote stijging van de werkloosheid vanaf 2002 het bijstandsvolume flink zou toenemen. Deze verwachting is, zoals uit de figuur blijkt, niet uitgekomen.

Na een stijging van de werkloosheid met 50 000 in 2002, 94 000 in 2003 en 83 000 in 2004 blijft de toename van het aantal bijstandsgerechtigden beperkt tot 8 000 à 9 000 in de jaren 2003 en 2004 en tot slechts 3 000 in 2005. Dit duidt erop dat de invoering van de Wet werk en bijstand de bijstandsontwikkeling meer dan verwacht heeft beperkt.

Dat blijkt ook uit recent in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid door Regioplan gehouden onderzoek «Gemeenten en de WWB I. Geprikkeld tot werken» en uit de Divosa Monitor 2005. Anderhalf jaar na invoering heeft de wet de bedoelde verandering van werk boven inkomen in gang gezet. De gemeenten tonen zich tevreden over de decentralisatie en vinden dat de verantwoordelijkheden nu daar gelegd worden waar ze moeten liggen. Dat prikkelt gemeenten om beleid te ontwikkelen dat erop is gericht het aantal mensen in de bijstand te beperken. De effecten van het nieuwe beleid zijn volgens het onderzoek nog niet precies te meten. Het is wel merkbaar dat er minder mensen voor een uitkering bij de bijstand aankloppen. «Het feit dat voor een uitkering een tegenprestatie in de vorm van werk wordt verwacht, is voor sommige potentiële klanten een reden om toch maar geen aanvraag in te dienen,» schrijft Regioplan. Het bureau signaleert ook dat veel gemeenten zich inspannen om mensen uit de bijstand door te laten stromen naar een betaalde baan.

De invoering van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA; zie beleidsartikel 31) in 2006 is een volgende belangrijke stap in de richting van een activerend socialezekerheidsstelsel. De wet maakt een helder onderscheid tussen volledig en duurzaam arbeidsongeschikten en gedeeltelijk arbeidsgeschikten. Hiermee wordt inkomenszekerheid verschaft aan diegenen die echt niet meer kunnen werken. Zij die nog wel gedeeltelijk in staat zijn te werken, worden aangesproken op hun mogelijkheden in plaats van hun onmogelijkheden. Met de invoering van de nieuwe wet ontstaat voor hen een grotere financiële prikkel om weer te gaan werken; wie meer gaat werken, ziet zijn inkomen stijgen. Sinds 1 oktober 2004 worden WAO'ers jonger dan 50 jaar opnieuw gekeurd volgens nieuwe, aangescherpte keuringseisen. Dit moet ertoe leiden dat een deel van deze groep weer (deels) aan het werk gaat.

De wet stimuleert ook werkgevers om gedeeltelijk arbeidsgeschikten in dienst te houden of te nemen. De werkgever betaalt dan een lagere premie en krijgt dan bijvoorbeeld een tegemoetkoming voor de kosten van loondoorbetaling bij ziekte en een korting op de premies voor sociale verzekeringen. Tegelijkertijd blijft het succesvolle preventiebeleid van de Wet verbetering poortwachter overeind (zie beleidsartikel 31). Werkgevers en werknemers worden snel op hun verantwoordelijkheid aangesproken om ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid terug te dringen.

Box WAO/WIA

Het aantal WAO-uitkeringen steeg in de periode 1998–2001 met ruim 20 000 per jaar. Er kwamen jaarlijks ca. 100 000 nieuwe WAO-uitkeringen bij terwijl per jaar ca. 80 000 mensen uitstroomden uit de WAO. Sinds 2002 heeft een omslag plaatsgevonden, onder meer als gevolg van de per 1 april 2002 in werking getreden Wet verbetering poortwachter en de steeds groter wordende verantwoordelijkheid van de individuele werkgever voor de kosten van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. De jaarlijkse instroom van nieuwe uitkeringen is scherp gedaald tot ca. 60 000 in 2004, terwijl de uitstroom rond de 80 000 is blijven schommelen. Sinds 2003 daalt daarom het aantal WAO-uitkeringen.

Figuur 2: WAO/WIA-instroom en uitstroom per jaar (links) en totaal aantal uitkeringen (rechts)

In 2005 is de daling van het aantal WAO-uitkeringen bijzonder groot vanwege twee recente kabinetsmaatregelen. Werkgevers zijn per 1 januari 2004 verplicht om twee jaar, in plaats van één jaar, het loon door te betalen van zieke werknemers. Daardoor zal er in 2005 nauwelijks instroom in de WAO plaatsvinden. Daar komt bij dat de uitstroom uit de WAO als gevolg van de per 1 oktober 2004 gestarte herbeoordelingsoperatie met aangescherpte keuringseisen, juist aanmerkelijk zal stijgen.

In de nabije toekomst zal de druk op de arbeidsongeschiktheidsregelingen toenemen als gevolg van onder meer de geleidelijke veroudering van de beroepsbevolking en de toename van de arbeidsparticipatie van vrouwen. Bij ongewijzigd beleid zou dit resulteren in een hernieuwde stijging van het aantal WAO'ers. Dat was voor het kabinet de hoofdreden tot invoering van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen per 1 januari 2006. Deze wet is gericht op activering en leidt tot een verdere beperking van het aantal arbeidsongeschikten. Het aantal arbeidsongeschikten in de WAO en WIA zal in de toekomst naar verwachting dalen tot ca. 550 000. In 2002 raamde de SER in haar advies «Werk maken van arbeidsgeschiktheid» nog een oploop van het aantal WAO'ers tot 1,1 miljoen bij ongewijzigd beleid.

Ook de WW krijgt een activerender karakter (zie beleidsartikel 30). Het kabinet is blij met het akkoord dat binnen de SER is gesloten over modernisering van de WW in relatie tot de ontslagbescherming (zie beleidsartikel 27). De verkorting van de totale duur van de WW van vijf jaar naar drie jaar en twee maanden, is een belangrijke stap voorwaarts. Hierdoor gaat de WW meer fungeren als een brug tussen twee banen. Het kabinet zal de voorstellen van de SER dan ook uitwerken in wetgeving. Het kabinet verwacht hiervoor in november 2005 een wetsvoorstel in te dienen. De wijzigingen in de WW kunnen in de loop van 2006 ingaan.

3.2 Een arbeidsmarkt die kansen biedt

De opkomst van de grote economieën in Azië en de sterke groeicijfers die de nieuwe lidstaten van de Europese Unie laten zien, bieden kansen voor de Nederlandse economie. Er ontstaan nieuwe markten en daarmee nieuwe kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven en nieuwe kansen voor de werkgelegenheid in Nederland. Het is belangrijk dat de Nederlandse arbeidsmarkt in staat is om die kansen te benutten. De uitbreiding van de Europese Unie en de opkomst van de Aziatische reuzen India en China vergroten immers de concurrentie voor Nederlandse bedrijven en uiteindelijk ook de concurrentie met Nederlandse werknemers. Daarom is het belangrijk dat de arbeidsmarkt flexibel en dynamisch is, dat de loonontwikkeling verantwoord blijft en dat er blijvend wordt geïnvesteerd in het opbouwen en onderhouden van kennis en vaardigheden.

Niet alleen de internationalisering neemt snel toe; ook de technologische ontwikkelingen volgen elkaar in snel tempo op. Om concurrerend te blijven, moeten bedrijven zich voortdurend kunnen aanpassen. Bedrijven willen hun mensen flexibel kunnen inzetten; zij moeten dus snel en eenvoudig mensen kunnen aannemen, maar ook snel en eenvoudig hun personeelsbestand kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden op de markt(en) waar zij opereren. De mogelijkheid om makkelijker banen te schrappen, zal bedrijven ook minder huiverig maken banen te creëren.

Ontwikkelingen als internationalisering en de voortschrijdende technologie brengen met zich mee dat een blijvende baanzekerheid steeds meer tot het verleden behoort. Het beste antwoord op deze ontwikkelingen is een dynamische arbeidsmarkt, die weliswaar geen baanzekerheid kan bieden, maar wel de werkzekerheid vergroot. Op een flexibele en dynamische arbeidsmarkt is het immers eenvoudiger om na ontslag weer door te stromen naar een andere baan. Naast een sociale zekerheid die mensen activeert, vraagt dat ook om een arbeidsmarkt die kansen biedt.

De Nederlandse arbeidsmarkt is op een aantal terreinen al behoorlijk flexibel. Bedrijven kunnen tijdelijke vacatures vervullen via uitzendwerk en er zijn ruime mogelijkheden voor werken in deeltijd. Daarnaast heeft het kabinet recentelijk aangegeven (in het kabinetsstandpunt over ontslag en WW) dat het op korte termijn enkele versoepelingen in het ontslagrecht wil aanbrengen. Zo leidt een heroverweging van het zogeheten last in-first out beginsel ertoe dat niet langer de laatst binnengekomen werknemer als eerste voor ontslag in aanmerking komt. Daardoor krijgen met name jongeren en herintreders meer kansen op de arbeidsmarkt. Per CAO zal van deze hoofdregel afgeweken kunnen worden (zie beleidsartikel 26). Hierdoor kunnen werkgevers en werknemers bij noodzakelijke ontslagen beter rekening houden met de specifieke belangen van de onderneming en die van de betrokken werknemers. Ten slotte leidt de beperking van de verwijtbaarheidtoets in de WW ertoe dat er een einde komt aan de zogeheten pro forma ontslagprocedures, die alleen worden gevoerd om het recht op de WW-uitkering veilig te stellen. In de toekomst kunnen noodzakelijke ontslagen tussen werkgever en werknemer met wederzijds goedvinden worden gerealiseerd, zonder dat de werknemer hierdoor zijn recht op een WW-uitkering verliest.

Naast flexibiliteit is het voor een kansen biedende arbeidsmarkt van belang dat alle ruimte die er is voor werkgelegenheid ook wordt benut, met name aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Dit gebeurt nog niet optimaal. Ondanks een hoge werkloosheid onder laagopgeleiden wordt een deel van de seizoenswerkzaamheden in de land- en tuinbouw verricht door werknemers uit de Midden- en Oosteuropese landen en landen buiten de EU. Voor Nederlandse uitkeringsgerechtigden is in 2005 een project gestart om hen via een detacheringsconstructie aan de slag te helpen in de land- en tuinbouw. Dit project loopt door tot in 2006.

Voor de zogenaamde kennismigranten heeft het kabinet de Nederlandse arbeidsmarkt toegankelijker gemaakt. In 2006 neemt het kabinet een beslissing over het vrij verkeer van werknemers uit de vorig jaar tot de Europese Unie toegetreden Midden- en Oosteuropese lidstaten. Feit is dat de Europese grenzen steeds meer open gaan en dat werkgevers in bepaalde sectoren zich voor het vervullen van vacatures ook meer gaan oriënteren op arbeidsmarkten buiten Nederland. Dit heeft gevolgen voor de Nederlandse arbeidsmarkt en de Nederlandse arbeidsverhoudingen. Ook werpt het een scherper licht op de noodzaak om Nederlandse uitkeringsgerechtigden en werkzoekenden zonder uitkering actief bij de arbeidsmarkt te betrekken.

Aan de onderkant van de arbeidsmarkt spelen diverse problemen gelijktijdig, zoals de armoedeval, productiviteitsval en scholingstekorten. Elk van deze problemen vraagt om andere oplossingen. Vanwege het grote belang van de onderkant van de arbeidsmarkt heeft het kabinet vorig jaar juni een brief aan de Tweede Kamer gestuurd met beleidsopties die de vraag naar en het aanbod van arbeidskrachten aan de onderkant van de arbeidsmarkt stimuleren. Ook is om die reden de Raad voor Werk en Inkomen gevraagd een zogenoemde reïntegratieladder op te stellen. De vier sporten van de ladder beschrijven welke reïntegratie-instrumenten geschikt zijn voor welke uitkeringsgerechtigde. Afhankelijk van hoe ver iemand van de arbeidsmarkt afstaat, varieert de begeleiding van bijvoorbeeld schuldhulpverlening, vrijwilligerswerk, stages tot een sollicitatiecursus. Het idee achter de ladder is dat iedereen mogelijkheden krijgt om omhoog te klimmen, met uiteindelijk een betaalde baan als doel. Ook zogenoemde participatiebanen maken onderdeel uit van de reïntegratieladder (zie beleidsartikel 23). In zo'n baan doen mensen voor wie een betaalde baan nog te hoog gegrepen is, werkervaring op. Het kabinet staat hier positief tegenover en gaat dit voorstel in overleg met de Tweede Kamer verder uitwerken. Een reële optie hierbij is dat het kabinet een speciale wettelijke regeling in het leven roept waarmee participatiebanen mogelijk worden gemaakt.

De sociale werkvoorziening wordt gemoderniseerd en blijft voorbehouden aan mensen die op een beschermde werkplek zijn aangewezen. Het gaat om mensen die als gevolg van een handicap uitsluitend onder aangepaste omstandigheden kunnen werken. Voor hen moeten gemeenten vaker werkplekken op maat zoeken, bij voorkeur bij een gewone werkgever. Om een efficiënte uitvoering van de sociale werkvoorziening te stimuleren wordt de financieringsstructuur aangepast (zie beleidsartikel 24).

De Regeling Schoonmaakdiensten Particulieren (de witte werksterrregeling) zal blijven voortbestaan totdat er in overleg met de Tweede Kamer een alternatief is gevonden voor het stimuleren van de markt voor persoonlijke dienstverlening (of totdat de conclusie is getrokken dat er geen alternatief voorhanden is). Daarnaast kunnen de betreffende schoonmaakbedrijven gebruikmaken van een afbouwregeling. Deze regeling is bedoeld om te stimuleren dat de medewerkers die nu een gesubsidieerde schoonmaakbaan hebben bij bedrijven die willen stoppen, een andere baan kunnen vinden.

Kansen bieden doet het kabinet ook door ondernemerschap te stimuleren als een werkend alternatief voor het werknemerschap (zie beleidsartikel 30). Daarvoor zal het kabinet onder andere voorstellen doen om het voor WW-gerechtigden makkelijker te maken te starten als ondernemer. WW'ers mogen volgens deze voorstellen onder andere acquisitie plegen gedurende een oriëntatieperiode van drie maanden. Ook wil het kabinet in 2006 een korte afbouwperiode in de WW creëren, waardoor de ondernemer de tijd tussen het opstarten van zijn bedrijf en de eerste inkomsten kan overbruggen.

Daarnaast is een kansen biedende arbeidsmarkt ook een markt van gelijke kansen. Discriminatie op de Nederlandse arbeidsmarkt is onaanvaardbaar (zie beleidsartikel 27). Ook werkgevers moeten dus hun verantwoordelijkheid nemen en mensen een kans geven ongeacht hun afkomst, geslacht, leeftijd of handicap.

Verder is een effectieve bestrijding nodig van illegale vormen van arbeid en van ontduiking van het Nederlands arbeidsrecht (zie beleidsartikel 22). De Arbeidsinspectie voert vanaf 1 januari 2005 een lik-op-stuk beleid voor werkgevers die illegalen in dienst hebben en de boetes voor het in dienst hebben van illegalen zijn fors verhoogd van circa 900 euro naar 8 000 euro per illegale werknemer voor ondernemingen en 4 000 euro per illegale werknemer voor particulieren. Daarnaast maken steeds meer gemeenten werk van het terugdringen van misbruik van uitkeringen.

Om niet kwetsbaar te zijn op een dynamische arbeidsmarkt, is voldoende «employability» noodzakelijk. Dat betekent op zijn minst het hebben van een startkwalificatie en voortdurende bijscholing. Dit is een terrein waarop de nieuwe projectdirectie Leren en Werken van SZW en OC&W het komende jaar initiatieven ontplooit (zie beleidsartikel 22). De directie wil onder andere regionale samenwerking stimuleren, die moet leiden tot 15 000 duale trajecten (combinaties van werk en scholing) en een regionale infrastructuur voor loopbaanadvies- en begeleiding. Hierin speelt ook het erkennen van Elders Verworven Competenties (EVC) een belangrijke rol. De projectdirectie zal tegelijkertijd de effectiviteit van de huidige financiële instrumenten onderzoeken. Bovendien komt er een pilot waarin het financiële risico voor werkgevers als gevolg van ziekteverzuim door jongeren wordt weggenomen.

3.3 Werk als aantrekkelijk perspectief

Werk biedt mensen de gelegenheid hun talenten te ontplooien en verder te ontwikkelen. Werk bevordert de integratie, het biedt mensen sociale contacten en betrekt hen bij de samenleving. Werk vormt bovendien de beste garantie tegen armoede en sociale uitsluiting. Daarnaast is het door de vergrijzing en ontgroening en de aantrekkende economie noodzakelijk dat meer mensen aan het werk gaan. Het stimuleren van een grotere arbeidsdeelname van alle bevolkingsgroepen heeft daarom voor het kabinet hoge prioriteit.

De armoedeval vermindert de aantrekkelijkheid van werk aan de onderkant van de arbeidsmarkt (zie beleidsartikel 21). Daar kampen mensen met een lage verdiencapaciteit en kennen zij vaak een geringe inkomensvooruitgang bij het aanvaarden van werk. Dit wordt nog eens versterkt wanneer met het aanvaarden van werk ook het profijt van inkomensafhankelijke regelingen als de huursubsidie minder wordt. Het gebrek aan financiële prikkels om werk te aanvaarden doet zich overigens niet alleen voor bij de overgang van uitkering naar baan. Ook de doorstroom naar een nieuwe baan vanuit een bestaande baan kan worden belemmerd, evenals een uitbreiding van het aantal gewerkte uren. In 2006 gaat het kabinet door op de ingeslagen weg om werk relatief financieel aantrekkelijker te maken. De verdere verhoging van de specifiek aan werk gerelateerde fiscale kortingen, zoals de arbeidskorting met € 56, levert hieraan een belangrijke bijdrage. Ook de afschaffing van het gebruikersdeel in de OZB heeft een positief effect op de armoedeval omdat mensen niet langer de kwijtschelding van deze belasting mislopen als ze er in inkomen op vooruit gaan.

Het risico van een lage participatie speelt vooral aan de onderkant van de arbeidsmarkt en bij specifieke groepen op de arbeidsmarkt, zoals veel etnische minderheden, ouderen, vrouwen en jongeren. Veel allochtonen, ouderen, vrouwen met kinderen en jongeren worstelen met specifieke knelpunten die hen belemmeren om te (gaan) werken (zie beleidsartikel 22). Voor ouderen is het bijvoorbeeld niet altijd aantrekkelijk om langer door te blijven werken. Ook worden zij soms te snel afgeschreven door werkgevers. Vooral vrouwen worstelen vaak met de combinatie van arbeid en zorg (zie beleidsartikel 25). De zorg voor kinderen en mantelzorg voor ouderen kunnen in sommige gevallen een belemmering zijn om aan het werk te gaan of te blijven. Op dit moment werkt 54 procent van de vrouwelijke beroepsbevolking, tegen 72 procent van de mannen. Uit onderzoek dat het kabinet heeft laten verrichten, blijkt dat de arbeidsmarktpositie van etnische minderheden nog steeds erg kwetsbaar is. Hun arbeidsmarktparticipatie blijft ver achter, de werkloosheid ligt op een beduidend hoger niveau, de uitkeringsafhankelijkheid is veel hoger en het beroepsniveau ligt op een relatief laag niveau. Ook wanneer rekening wordt gehouden met verschillen in het gerealiseerde onderwijs, blijft de positie van etnische minderheden achter bij die van autochtonen. De problematiek van allochtone vrouwen is een apart verhaal. Hun achterstand maakt duidelijk dat de emancipatie nog niet voltooid is en dat deze groep specifieke belemmeringen ervaart op de arbeidsmarkt (zie beleidsartikel 35). Jongeren ten slotte kampen vaak met een gebrekkige aansluiting tussen school en arbeidsmarkt. Hun gebrek aan een startkwalificatie en werkervaring maakt voor hen de kans op werk kleiner.

Uitgangspunt hierbij is dat specifieke groepen in voldoende mate kunnen profiteren van het algemene arbeidsmarktbeleid. Bovendien biedt het beleid veel ruimte voor maatwerk aan individuele burgers. Aanvullend beleid gericht op één van de groepen moet agenderend, innovatief en tijdelijk van aard zijn. Aanvullend arbeidsmarktbeleid vult het algemene arbeidsmarktbeleid aan daar waar het (nog) onvoldoende effectief is en creëert een gevoel van urgentie.

De afgelopen jaren heeft het kabinet een aantal algemene maatregelen voorbereid, die ertoe moeten leiden dat meer mensen, ook uit de genoemde specifieke groepen, aan de slag gaan.

De belastingvoordelen voor VUT en prepensioen verdwijnen en de Levensloopregeling gaat in 2006 van start (zie beleidsartikel 25). Uit een meting van De Nederlandsche Bank is gebleken dat een groot gedeelte van de pensioenfondsen en verzekeraars hun regelingen aangepast hebben aan de nieuwe regels ten aanzien van VUT en prepensioen. Hierdoor zijn voor circa 4,5 miljoen werknemers (75%) de regelingen op orde. Vanwege het risico dat voor 25% van de werknemers de zaken niet tijdig zullen zijn geregeld, wil het kabinet voor het jaar 2006 een aanvullende overgangsregeling treffen. De regeling houdt in dat nog tot 1 januari 2007 de mogelijkheid wordt geboden de regeling aan te passen aan de nieuwe regels. Het kabinet zal alleen belasting heffen over de «bovenmatige» pensioenopbouw in 2006, dat wil zeggen pensioenopbouw die niet valt onder de nieuwe regels voor VUT en prepensioen. Deze belastingheffing krijgt vorm als een eindheffing bij werkgevers. Hiermee kan worden voorkomen dat de lasten van 1,5 miljoen mensen sterk toenemen.

Ter ondersteuning van de Levensloopregeling is per 1 juni 2005 het recht op langdurend zorgverlof van kracht geworden. Ook de in 2005 ingevoerde nieuwe Wet kinderopvang is gericht op een betere combinatie van arbeid en zorg door de voorwaarden te creëren voor goede en toegankelijke kinderopvangvoorzieningen. Omdat gebleken is dat de betaalbaarheid van kinderopvang voor met name ouders met middeninkomens een probleem vormt, heeft het kabinet besloten om in 2006 200 miljoen euro extra te investeren in kinderopvang.

Voor specifieke groepen heeft het kabinet acties in gang gezet die er met name op zijn gericht om betrokken partijen bij elkaar te brengen, hen te stimuleren acties te ondernemen en die breder te verspreiden. De komende tijd zal de Regiegroep Grijs Werkt onder het motto Senior Power acties in het veld aanjagen en goede voorbeelden van leeftijdbewust beleid verder verspreiden. Tegelijkertijd is er een stimuleringsregeling in het leven geroepen voor bedrijven die aan de slag gaan met leeftijdbewust personeelsbeleid.

Het kabinet is gestart met het «Breed Initiatief Maatschappelijke Binding» om het sociale klimaat te verbeteren en de binding van burgers met de samenleving te versterken. Op het terrein van arbeid zijn door de overheid, sociale partners, uitvoeringsorganisaties, minderhedenorganisaties en andere belangenorganisaties een groot aantal concrete extra actiepunten geformuleerd om de arbeidsparticipatie van allochtonen een extra impuls te geven en discriminatie tegen te gaan. Voorts heeft het kabinet de Stuurgroep Allochtone Vrouwen en Arbeid in het leven geroepen om de acties te bewaken die de Commissie Participatie vrouwen uit etnische minderheidsgroepen (PAVEM) in gang heeft gezet. Tegelijkertijd moet de stuurgroep voor de verbinding zorgen tussen de verschillende partijen die betrokken zijn bij de participatie van allochtone vrouwen. Het plan van aanpak «Emancipatie en Integratie» beoogt om de komende jaren 20 000 vrouwen en meisjes extra te laten deelnemen aan bijvoorbeeld bijeenkomsten, taalcursussen of arbeidsmarkttrajecten. Hierbij zal intensief worden samengewerkt met de gemeenten van de G30 (zie beleidsartikel 35).

De Taskforce Jeugdwerkloosheid moet ervoor zorgen dat er in 2007 40 000 extra jeugdbanen bijkomen en dat werkloze jongeren en voortijdig schoolverlaters binnen een half jaar terug naar school gaan of werk hebben. Omdat een kleine groep jongeren niet bereikt wordt, gaat het kabinet maatregelen nemen om te realiseren dat elke jongere tot 23 jaar die geen startkwalificatie heeft, aan het werk is of naar school gaat.

3.4 Kwaliteit en maatwerk in de uitvoering

Uit het overzicht tot nu toe wordt duidelijk dat in nagenoeg de gehele keten van werk en inkomen nieuw beleid wordt ingezet. Daarmee komt vanuit verschillende perspectieven druk te liggen op de uitvoering. Allereerst moet het voorgenomen beleid in daden worden omgezet, maar daarnaast moet het nieuwe beleid leiden tot nieuw gedrag, nieuwe werkwijzen en natuurlijk ook nieuwe uitkomsten. Dat gehele proces is samengebald in de dagelijkse praktijk van de uitvoering. Daar wordt het uiteindelijke succes van het nieuwe beleid bepaald.

Dat roept de vraag op welke factoren kunnen helpen om de uitvoering zo goed mogelijk te laten functioneren. Allereerst dienen uitvoeringsorganisaties en lokale overheden ruimte en verantwoordelijkheid te krijgen. Ruimte die het leveren van maatwerk mogelijk maakt. Alleen de mensen die de cliënten kennen en die de arbeidsmarkt kennen, weten immers wat nodig is. Niet iedereen heeft hulp nodig om weer op de arbeidsmarkt terecht te komen. «Ruimte» kan ook betekenen ruimte om een uitkeringsgerechtigde direct op de plichten aan te spreken en zonodig gerichte sancties op te leggen. Maatwerk leidt tot een grotere betrokkenheid van uitkeringsgerechtigden bij hun reïntegratieproces. Voorbeeld hiervan is de Individuele reïntegratieovereenkomst die WAO'ers of WW'ers sinds 2004 kunnen aangaan. Uitkeringsgerechtigden nemen hierbij zelf de regie over hun reïntegratietraject.

Bij kwaliteit in de uitvoering hoort ook samenwerking tussen verschillende uitvoeringsorganisaties. Een betere dienstverlening betekent het verlagen van de administratieve lasten door inzet van ICT en het delen van informatie door uitvoeringsinstanties. Als leidend principe zal gelden dat in de keten van werk en inkomen elk gegeven maar eenmaal aan een burger wordt gevraagd. Dit wordt per 2007 in de wet vastgelegd. Ter ondersteuning van deze ambitie wordt een (organisatie-overstijgend) digitaal klantdossier ontwikkeld. Via dit dossier is alle informatie over cliënten beschikbaar voor alle betrokkenen, onafhankelijk van plaats en tijd. Ook op regionaal niveau zijn er samenwerkingsverbanden tussen betrokken partijen in de uitvoering en het bedrijfsleven.

Maar bij meer ruimte voor de uitvoeringsorganisaties op het terrein van werk en inkomen hoort ook het afleggen van rekenschap. Organisaties moeten kunnen laten zien hoe zij de belangen van cliënten invullen en hoe zij omgaan met publieke belangen. Daarom worden met de uitvoeringsorganisaties sinds enkele jaren prestatieafspraken gemaakt. Daarom ook heeft het kabinet de gemeenten de beleidsvrijheid en de financiële verantwoordelijkheid gegeven voor de uitvoering van de WWB. Gemeenten zullen daarover ook verantwoording moeten afleggen, met name aan hun eigen burgers.

Het is evident dat 2006 voor met name de uitvoering een heel belangrijk jaar wordt. In het jaar 2006 wordt heel veel nieuw beleid voor het eerst in uitvoering genomen: WALVIS, de Levensloopregeling, de omzetting van de WAO in de WIA en de voorstellen rond WW en ontslag. Tegelijkertijd is 2006 voor de uitvoering een belangrijk jaar omdat voor het eerst sinds de introductie van de huidige uitvoeringsstructuur van werk en inkomen (SUWI) deze structuur zal worden geëvalueerd.

In 2006 wordt de nieuwe Pensioenwet, met daaraan gekoppeld een nieuw financieel toetsingskader, in het Parlement besproken. Dit toetsingskader stelt eisen aan de financiële positie van pensioenfondsen, waardoor werknemers en gepensioneerden meer zekerheid krijgen over de (toekomstige) uitbetaling van hun pensioen. Pensioenfondsen moeten bovendien deelnemers beter informeren over hun opgebouwde pensioenrechten en over de indexatie van pensioenen.

4. Nieuwe verantwoordelijkheden: ruimte en rekenschap

De kwaliteit van de keten van werk en inkomen hangt niet alleen af van de inhoud van de regelgeving. Ook de verantwoordelijkheidsverdeling die in regels en uitvoering besloten ligt, beïnvloedt het functioneren van de keten. Een goed functionerend stelsel van sociale zekerheid kan alleen bestaan bij een sterke, goed functionerende rechtsorde. Het stelsel van sociale zekerheid berust op een stelsel van rechten, plichten, aanspraken en aansprakelijkheden. De wetgeving biedt daarvoor de infrastructuur. De rechter zorgt ervoor dat geschillen worden beslecht. Niet alleen het «wat» is van belang, maar ook het «hoe». Bij de pogingen om via een andere verantwoordelijkheidsverdeling te komen tot verdere verbeteringen in het functioneren van de keten van werk en inkomen, zijn twee invalshoeken van bijzonder belang. Allereerst de verschuiving van nazorg naar voorzorg. Omdat voorkomen beter is dan genezen, moet de sociale zekerheid zodanig zijn vormgegeven dat partijen die risico's als ziekte of arbeidsongeschiktheid kunnen beïnvloeden, ook daadwerkelijk de verantwoordelijkheid krijgen en nemen om die risico's te minimaliseren. Datzelfde geldt overigens voor werkloosheid; ook daarbij kan voorzorg – in de zin van scholing en «employability» – een preventieve rol spelen. Daarnaast is er soms winst te behalen door verantwoordelijkheden meer decentraal en daarmee dichter bij de dagelijkse praktijk te beleggen, uiteraard mits er in zo'n setting voldoende checks en balances zijn, dan wel kunnen worden gecreëerd.

In de uitvoering en financiering van de sociale zekerheid zijn er diverse voorbeelden van de bovenstaande invalshoeken te vinden. Zo heeft het kabinet met de invoering van de WWB in 2004 de verantwoordelijkheid voor de bijstand en de reïntegratie van bijstandsgerechtigden bij de gemeenten gelegd. Verder zijn bedrijven, door de verlengde loondoorbetalingsverplichting tijdens ziekte en de Wet poortwachter, verantwoordelijk gemaakt voor de bestrijding van ziekteverzuim en eventuele reïntegratie. In termen van voorzorg dienen burgers meer ruimte te krijgen om naar eigen voorkeur arbeid en zorg te combineren en om flexibel te kunnen omgaan met de verdeling van tijd over werk, scholing, zorg en vrije tijd. Met dat doel wordt in 2006 dan ook de Levensloopregeling ingevoerd.

In deze benadering past ook het streven naar verlichting van administratieve lasten: het kabinet wil meer ruimte geven aan ondernemers door regeldruk en de administratieve lasten te verminderen (zie beleidsartikel 22). Hierdoor krijgen bedrijven de ruimte om datgene te doen waar zij het beste in zijn: ondernemen. Daarmee wordt ook werkgelegenheid gecreëerd; het zijn immers uiteindelijk de bedrijven die voor werkgelegenheid zorgen. Niet alleen bedrijven, maar ook burgers zijn in hun contact met de overheid veel tijd kwijt met tijdrovende informatieverplichtingen die voortvloeien uit regelgeving. De Tweede Kamer zal najaar 2005 via een Plan van aanpak worden geïnformeerd over concrete voornemens van SZW om burgers tijd en geld te besparen. Hierbij zal bijzondere aandacht worden besteed aan uitkeringsgerechtigden.

Ook daar waar werkgevers en werknemers via tegengestelde belangen elkaar in evenwicht kunnen houden, kan de overheid zich terughoudender opstellen. Zo moet er ruimte zijn voor maatwerk en flexibiliteit in de bescherming van werknemers. Door werknemers en werkgevers zelf de ruimte te geven om onderling afspraken te maken over hoe zij bijvoorbeeld zaken rond arbeidsomstandigheden willen vormgeven, wordt maatwerk in de bescherming gerealiseerd en blijft onnodige hinder van algemene regelgeving achterwege. In de nieuwe Arbowet zal daarom meer worden overgelaten aan de verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers (zie beleidsartikel 29). Ook op het terrein van arbeidstijdenwetgeving wil het kabinet meer overlaten aan individuele en collectieve werknemers en werkgevers (zie beleidsartikel 27).

De discussie over de bredere verantwoordelijkheidsverdeling in de sociale zekerheid is eigenlijk pas net op gang gekomen. Het kabinet heeft vorig jaar met prinsjesdag zijn visie op een nieuw stelsel van werk en inkomen neergelegd in de notitie «Nieuwe accenten op het terrein van werk en inkomen». Verschillende partijen zijn momenteel op dit thema aan het studeren, in het kader van het denken over de toekomst van de welvaartsstaat. Het CPB en de WRR zijn ieder met een omvangrijke studie bezig en de SER zal op verzoek van het kabinet eind 2005 met een advies voor de middellange termijn komen. Naar verwachting zullen al deze studies ook raken aan het thema van de verantwoordelijkheidsverdeling. In de context van dezelfde discussie zal ook het kabinet medio 2006 met een nieuwe notitie komen, waarin een nadere analyse van de toekomstige welvaartsstaat wordt gegeven, mede op basis van de diverse nog te verschijnen rapporten en adviezen.

5. Slot

Het jaar 2006 wordt een jaar van «werk in uitvoering». Maar 2006 moet ook het jaar worden van groeiend vertrouwen, vertrouwen dat de hervormingen die worden doorgevoerd hun vruchten zullen gaan afwerpen en dat we daarvan in 2006 al enigszins kunnen proeven.

De hervormingen die volgend jaar worden ingevoerd, brengen het perspectief dat dit kabinet voor ogen staat een stap dichterbij. Het perspectief van een samenleving waaraan iedereen deelneemt. En het perspectief van een stelsel van sociale zekerheid dat ook op de langere termijn houdbaar is, zodat AOW, pensioenen en een goede gezondheidszorg voor de toekomst veilig worden gesteld. Die samenleving vraagt om een modernisering van de manier waarop we de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid hebben vormgegeven, met behoud van solidariteit. Met de hervormingsagenda van dit kabinet zal die modernisering voor een belangrijk deel zijn ingevuld. Het belangrijkste is nu dat de hervormingen hun beslag krijgen en neerslaan in een vernieuwd stelsel van werk en inkomen. Want wie voorbereid is op de toekomst, kan die toekomst ook met vertrouwen tegemoet zien.

Tabel 2.4: Totaaloverzicht begroting- en premiegefinancierde uitgaven 2006

«In constante prijzen (x 1 000); premieuitgaven exclusief post nominaal»

3. DE BELEIDSARTIKELEN

21 Inkomensbeleid

Zorgdragen voor een evenwichtige en activerende inkomensontwikkeling.

Omschrijving

Om een zo gelijkmatig mogelijk gespreide inkomensontwikkeling over de verschillende inkomensgroepen te bereiken

Om de financiële prikkels voor werkaanvaarding in stand te houden en te verbeteren (beperken armoedeval)

Bijdrage

SZW beoordeelt de ontwikkeling van de inkomens in Nederland alsmede de inkomens- en armoedevaleffecten van afzonderlijke beleidsvoorstellen zowel vanuit het eigen departement als vanuit andere overheidsorganen (en kan voor de onderdelen die binnen haar invloedssfeer liggen corrigerend optreden)

Verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor:

• het volgen en beoordelen van de inkomensontwikkeling van burgers door middel van standaard koopkrachtcijfers en het zo mogelijk corrigerend optreden

• het in kaart brengen en beoordelen van de gevolgen van het geheel aan beleidsvoorstellen voor het totale koopkrachtbeeld

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van:

• de spanning tussen een evenwichtiger inkomensontwikkeling en verkleining van de armoedeval. Verkleining van de werkloosheidsval impliceert bijvoorbeeld dat de koopkrachtontwikkeling van werkenden en uitkeringsgerechtigden uit elkaar gaat lopen.

• de financieel economische situatie en daarmee de mogelijkheden om negatieve effecten te compenseren

• algemene factoren zoals loon- en prijsontwikkeling

• doorwerking van het beleid van andere departementen en overheidsorganen

Effectgegevens

Behalen van deze doelstelling heeft als effecten dat:

• voor de verschillende inkomensgroepen de koopkrachtmutatie zoveel mogelijk aan elkaar gelijk is en dat uitschieters worden voorkomen

• de inkomensposities van zwakke groepen worden beschermd

• de arbeidsparticipatie wordt gestimuleerd

Verwijzingen beleidsstukken

• Bijlage inkomensbeleid

• Motie Omtzigt (Motie met verzoek om een overzicht van de marginale druk en werkloosheidsvallen bij verschillende huishoudens en inkomensniveaus, vergezeld van een meerjarige aanpak van dit probleem) (TK 2004–2005, 29 764 nr. 26)

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Er worden geen programmauitgaven op dit beleidsartikel begroot, alleen toegerekende apparaatskosten.

Operationele doelstelling 1: Het bereiken van een zo gelijkmatig mogelijk over de verschillende inkomensgroepen gespreide inkomensontwikkeling.

Motivering

Om te komen tot een evenwichtige inkomensverdeling en bescherming van de inkomenspositie van de zwakste groepen

Instrumenten

• Generiek koopkrachtbeeld in de vorm van een standaard koopkrachtoverzicht

• Specifiek koopkrachtbeeld van afzonderlijke maatregelen die niet in het generieke koopkrachtbeeld tot uitdrukking komen

Activiteiten

• Beoordelen van en zo mogelijk corrigerend optreden ten aanzien van de inkomenseffecten van beleid. In 2006 spelen de volgende voor het inkomensbeeld relevante maatregelen:

– de invoering van de Zorgverzekeringswet en de daarmee samenhangende zorgtoeslag

– daling van de AWBZ-premie met 0,9%-punt vanwege de overheveling van een deel van het AWBZ-pakket naar de nieuwe zorgverzekering.

– verhoging van de belastingtarieven eerste en tweede schijf, zodat per saldo het gecombineerde tarief eerste schijf met 0,25%-punt daalt en het gecombineerde tarief tweede schijf met 0,5%-punt.

– verhoging van de algemene heffingskorting met € 78 (naast de gebruikelijke indexering).

– de invoering van de nieuwe gestroomlijnde kinderkorting.

– verlaging van de combinatiekorting en verhoging van de aanvullende combinatiekorting

– verhoging van de arbeidskorting (met € 56)

– daling van de AWF-premie voor werknemers met 0,65%-punt. Dit is het saldo van een stijging van de AWF-premie met 0,5%-punt, samenhangend met de nieuwe premieheffingssystematiek uit hoofde van de Wet financiering sociale verzekeringen en een beleidsmatige verlaging met 1,15%-punt mede gericht op de verbetering van de inkomenspositie van de middeninkomens.

– verhoging van de alleenstaande ouderenkorting en de tegemoetkoming voor AOW-ers en in samenhang hiermee de verlaging van de algemene ouderenkorting. De bestaande inkomensgrens in de alleenstaande ouderenkorting vervalt.

• Monitoren van de loonontwikkeling. De gemiddelde geraamde loonstijging bedraagt in 2006 1½%.

• Monitoren van de prijsstijging (inflatie). De geraamde inflatie voor 2006 is 1%. De afschaffing van de OZB-gebruikersheffing heeft een drukkend effect op de inflatie van ½%-punt.

Doelgroepen

• Verschillende inkomensgroepen

Effectindicatoren

• De inkomensontwikkeling van burgers wordt gevolgd door middel van standaard koopkrachtcijfers zoals gepresenteerd in tabel 21.2. Deze cijfers laten voor een aantal standaardhuishoudens de inkomensontwikkeling zien als gevolg van de gemiddelde loon- en prijsontwikkeling en als gevolg van generieke maatregelen, zoals aanpassingen in belastingen, (ziektekosten)premies en kinderbijslag. Tabel 21.2 is, evenals voorgaande jaren, opgesteld volgens de conclusies van het rapport «Opbouw en samenstelling inkomenskengetallen» (Ministerie van SZW, augustus 2003).

• De cijfers houden geen rekening met veranderingen in de samenstelling van de bevolking of in persoonlijke omstandigheden van burgers zoals bijvoorbeeld werkaanvaarding of baanverlies, promotie of verandering van huishoudsamenstelling (scheiding, geboorte van een kind).

• In de berekeningen van de standaardkoopkrachtcijfers voor 2006 wordt voor het eerst ook rekening gehouden met de buitengewone uitgavenregeling voor de ziektekosten (BU/TBU). Hier is voor gekozen, omdat sommige groepen per definitie voor deze regeling in aanmerking komen en omdat gebleken is dat het feitelijk gebruik fors is toegenomen. De cijfers in de eerste kolom van tabel 21.2 zijn berekend op basis van de veronderstelling dat het huishouden in zowel 2005 als 2006 van de aftrek voor buitengewone uitgaven gebruik maakt. In de tweede kolom is de veronderstelling dat in geen van beide jaren van deze regeling gebruik wordt gemaakt. De regeling voor buitengewone uitgaven voor ziektekosten kent geen wijzigingen tussen 2005 en 2006. Toch zitten er verschillen in de uitkomsten. De regeling voor aftrek van buitengewone uitgaven beperkt het effect van wijzigingen in de ziektekosten voor huishoudens.

• Het standaard inkomensbeeld voor 2006 laat een positief beeld zien (tabel 21.2).

• Binnen het standaard inkomensbeeld is er sprake van grote spreiding. Oorzaak hiervan is invoering van de Zorgverzekeringswet en het hiermee samenhangende vervallen van de ziekenfondsgrens. Voor gezinnen met kinderen en een inkomen boven de huidige ziekenfondsgrens (ongeveer € 33 000) is de koopkrachtverbetering bijvoorbeeld relatief groot (bij 2 maal modaal + 5½%) omdat deze groep niet langer premie hoeft te betalen voor de kinderen. Ziekenfondsverzekerden zijn op dit moment al geen premie voor de kinderen verschuldigd en ondervinden hiervan dus niet een dergelijk groot voordeel.

• Ten opzichte van de in tabel 21.2 opgenomen effecten is sprake van een grote spreiding. Dit zijn de zogenaamde niet-standaardeffecten. Dit wordt veroorzaakt door:

1. de spreiding ten opzichte van de gemiddeld in de tabel opgenomen effect van invoering van de zorgverzekeringswet door bijvoorbeeld grote verschillen in huidige werkgeversbijdragen. Huishoudens met een lage werkgeversbijdrage kunnen hierdoor een meer positieve koopkrachtontwikkeling ondervinden en huishoudens met een hoge werkgeversbijdrage een meer negatieve.

2. het vervallen van de toeslag op de kinderkorting. Dit betekent dat de kinderkorting voor gezinnen met drie of meer kinderen een kleinere verhoging van de kinderkorting ondervinden dan waar in het generieke beeld mee rekening wordt gehouden. Ten opzichte van het generieke beeld gaat het om een effect van – 0,4%-punt.

3. Voor de afschaffing van het OZB-gebruikersdeel wordt in het generieke beeld een positief effect van 0,4%-punt verondersteld. Voor huishoudens die geen OZB betalen (bijvoorbeeld huishoudens met kwijtschelding) treedt dit voordeel niet op.

– In bijlage 11 wordt nader ingegaan op de niet in het generieke beeld opgenomen effecten van maatregelen.

Verwijzingen beleidsstukken

• Bijlage 11 Inkomensbeleid

Operationele doelstelling 2: In stand houden en verbeteren van financiële prikkels voor werkaanvaarding (beperken armoedeval).

Motivering

Om bij te dragen aan een activerend inkomensbeleid

Instrumenten & activiteiten

• Hetzelfde als die geschetst bij OD1, met name de arbeids- en de combinatiekorting.

Doelgroepen

• Huishoudens die door een grotere arbeidsparticipatie hun inkomen kunnen verbeteren

Effectindicatoren

• De onderstaande tabel presenteert indicatoren voor de ontwikkeling van de werkloosheidsval en de marginale druk. De indicatoren voor de werkloosheidsval zijn berekend conform de systematiek die ook in voorgaande begrotingen is gebruikt.

• De berekeningswijze van de cijfers voor marginale druk is aangepast ten opzichte van vorige begrotingen. In voorgaande begrotingen werd voor specifieke inkomensniveau's een marginale druk berekend. Deze cijfers bleken zeer gevoelig voor het exacte inkomensniveau. Zo werd voor een modaal inkomen met kinderen een marginale druk berekend van ruim 100% omdat op dat inkomensniveau het huishouden het recht op de kinderkorting verloor. Bij een inkomen van een paar euro hoger of lager speelde dit effect niet. De nieuwe systematiek gaat uit van de berekening van de marginale druk op een groter inkomenstraject. In de nieuwe systematiek wordt zodoende rekening gehouden met de doorwerking van effecten over het hele inkomenstraject van minimumloon tot en met twee maal modaal. Dit traject is daarbij in drie delen gesplitst. Het arbitraire karakter van het net wel of net niet rekening houden met schokeffecten op een specifiek inkomensniveau wordt hiermee vermeden.

• Voor alleenstaanden wordt de afstand tussen inkomen uit werk en inkomen uit een minimumuitkering groter. De oorzaak ligt in het vervallen van de procentuele ZFW-premie. Omdat deze inkomensafhankelijk was betaalden werkende alleenstaanden meer premie dan alleenstaanden met een minimumuitkering.

• De ontwikkeling van de marginale druk geeft een diffuus beeld. Voor twee van de getoonde situaties stijgt de marginale druk, voor vier daalt de marginale druk. Voor alleenverdieners met kinderen daalt de marginale druk tussen modaal en 2 maal modaal bijvoorbeeld omdat de overgang vlak boven modaal van ZFW-verzekerd naar (duurder) particulier verzekerd voor deze groep vervalt.

Bron: CPB/MEV

* Deze cijfers tonen de procentuele mutatie in het besteedbaar inkomen bij het aanvaarden van een baan op het niveau van het minimumloon vanuit een uitkering op het niveau van het sociaal minimum. De cijfers zijn berekend inclusief het effect van gemeentelijke regelingen en huursubsidie.

** Dit cijfers laat de procentuele toename zien in het huishoudinkomen van een gezin waarbij één partner werkt tegen het minimumloon en de niet-verdienende partner een baan aanvaardt met een inkomen van ½ * minimumloon.

*** Deze cijfers tonen de marginale druk op de genoemde inkomenstrajecten.

**** De marginale druk voor tweeverdieners is berekend onder de veronderstelling van een gelijkblijvend inkomen van de meestverdienende partner. De marginale druk wordt berekend voor de bij de partner genoemde inkomenstrajecten.

Verwijzingen beleidsstukken

• In september wordt de Kamer separaat geïnformeerd over de invulling van de motie Omtzigt (TK 2004–2005 29 764 nr. 26) die vraagt om een overzicht van werkloosheidsvallen en marginale drukken en een meerjarige plan van aanpak van de armoedevalproblematiek.

22 Activerend arbeidsmarktbeleid

Zorgdragen voor een toename van de netto arbeidsparticipatie.

Omschrijving

Bevorderen dat het aandeel werkenden in de leeftijdcategorie 15 tot en met 64 jaar (verder) toeneemt

Bijdrage

SZW wil met het algemeen arbeidsmarktbeleid belemmeringen wegnemen voor participatie op de arbeidsmarkt. Waar nodig wordt tijdelijk, aanvullend specifiek beleid gevoerd

Verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor:

• beleid en maatregelen die moeten bijdragen aan het wegnemen van belemmeringen voor deelname op de arbeidsmarkt

• het stimuleren van de samenwerking tussen de sociale partners, de gemeenten, UWV en CWI

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van:

• juiste beleidsmaatregelen die maximaal bijdragen aan bevordering van de arbeidsparticipatie

• goed inspelen op conjuncturele ontwikkelingen door de uitvoerende instanties

• bereidheid tot samenwerking in de keten van werk en inkomen

Effectgegevens

Behalen van deze doelstelling heeft als effecten dat:

• de netto arbeidsparticipatie stijgt (opgenomen als prestatie-indicator bij OD 3)

• het percentage uitkeringsgerechtigden toeneemt dat uitstroomt naar reguliere arbeid na te hebben deelgenomen aan een reïntegratietraject (ten opzichte van 2004); zie artikel 23

• de integratie van allochtonen wordt bevorderd

• wordt voorkomen dat mensen in een sociaal isolement raken

• de sociale zekerheid betaalbaar blijft

• de door SZW veroorzaakte administratieve lasten dalen (opgenomen als prestatie-indicator bij OD 1)

Verwijzingen beleidsstukken

• brief «Visie op arbeidsmarktbeleid» (TK 2003–2004, 29 544 nr. 1)

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Duale trajecten

Duale trajecten zijn een onderdeel van concrete acties op het terrein van Leven lang leren die worden uitgevoerd door de projectdirectie Leren & Werken (gezamenlijke directie van de ministeries van SZW en OCW). Met duale trajecten is in 2005, 2006, 2007 een budget gemoeid van € 5,0 miljoen. Voor 2005 en 2006 is dit budget overgeboekt naar de begroting van OCW.

Stimulering arbeidsparticipatie

In aanvulling op en ter versterking van het algemene arbeidsmarktbeleid is besloten tot het uitvoeren van een aantal aanvullende acties. Hiervoor is in 2006 een budget van € 19,8 miljoen beschikbaar. Dit budget zal worden ingezet ten behoeve van de onderdelen diversiteitmanagement, drempelslechting, Taskforce Jeugdwerkloosheid, langer doorwerken en hoger opgeleide vluchtelingen.

CWI

De programma-uitgaven van CWI hebben betrekking op de uitvoeringskosten. CWI verzorgt hiervan de dienstverlening aan werkzoekenden (voorkomen dan wel bekorten van uitkeringssituatie door onder meer ondersteuning/bemiddeling/activering) en werkgevers (zorgdragen voor actueel en toegankelijk CV-bestand en op verzoek actieve bijdrage aan snelle vacaturevervulling; ontslag- en tewerkstellingsvergunningen). Hiertoe onderhoudt CWI een netwerk van 130 vestigingen.

Daarnaast voert CWI onder meer de Wsw-indicatiestelling uit. Dit wordt verantwoord op artikel 24. Het budgettair kader gaat er van uit dat het transformatieproces ultimo 2005 door CWI zal zijn afgerond. Vanaf 2006 wordt het structureel lagere basisbudget bereikt. In bijlage 9 «De bijlage inzake ZBO's en RWT's» wordt ingegaan op het budget en de prestatie-indicatoren van CWI.

BKWI

Het Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen (BKWI) vormt een verbindende schakel in de SUWI-keten door het onderhouden van voorzieningen en standaarden waarmee de SUWI-organisaties gegevens op een efficiënte en betrouwbare manier kunnen uitwisselen. Voor BKWI is in 2006 een bedrag van € 8,3 miljoen beschikbaar.

Ontvangsten

De ontvangsten hebben betrekking op de bestuurlijke boeten in het kader van de Wet Arbeid Vreemdelingen.

Afdrachtvermindering onderwijs

De afdrachtvermindering onderwijs (WVA-onderwijs) geldt voor leerlingen die de beroepspraktijkvorming van de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) volgen (vroeger: het leerlingwezen), bepaalde studenten in het hoger beroepsonderwijs met wie een leerwerkovereenkomst is gesloten en bepaalde categorieën assistenten en onderzoekers in opleiding. Doelstelling van de afdrachtvermindering onderwijs is het verruimen van het aantal leerarbeidsplaatsen door verlaging van de loonkosten. Hiervoor is in 2006 een budget beschikbaar van € 41 miljoen.

Arbeidskorting voor ouderen

De arbeidskorting voor ouderen is bedoeld om de arbeidsparticipatie van deze groep te bevorderen. Deze arbeidskorting komt bovenop de reguliere korting die voor elke werkende geldt. Met de arbeidskorting voor ouderen is in 2006 een budget van € 106 miljoen gemoeid.

Operationele doelstelling 1: Beheerste ontwikkeling van de arbeidskosten

Motivering

Om te komen tot een verantwoorde loonontwikkeling die investeringen en de concurrentiepositie van bedrijven bevordert en daarmee de werkgelegenheid en welvaart

Instrumenten

• Scheppen van voorwaarden voor een beheerste ontwikkeling van de arbeidskosten via:

• De inzet van het belasting- en premie-instrumentarium

• Het niveau en aanpassing van het wettelijk minimumloon

• De wettelijke inkadering van het overleg tussen werkgevers en werknemers (CAO en AVV)

Activiteiten

• Verminderen administratieve lasten voor bedrijven en werknemers

• Stimuleren innovatie, scholing en onderwijs

Doelgroepen

• Werkgevers en werknemers alsmede hun organisaties

Bron: CPB, Centraal Economisch Plan 2005, Bijlagen A4 en A6, pp. 186–191

Verwijzingen beleidsstukken

• Brief aan TK «kabinetsplan aanpak administratieve lasten» (TK 2004–2005, nr. 29 515 nr 61)

Operationele doelstelling 2: Stijging van het aandeel werkenden en werklozen in de beroepsbevolking met een startkwalificatie

Motivering

Om duurzame arbeidsparticipatie te bevorderen. Het minimaal benodigde niveau voor duurzame arbeidsparticipatie is het niveau van startkwalificatie (HAVO/VWO of MBO-2 niveau)

Instrumenten

• WVA-onderwijs: Fiscale faciliteit voor werkgevers als tegemoetkoming in de kosten van opleiden via de beroepsbegeleidende leerweg

• WVA-startkwalificatie: Fiscale faciliteit voor werkgevers in de kosten van het opleiden van een voormalig werkloze werknemer tot startkwalificatieniveau

• Subsidies scholingsprojecten via Europees Sociaal Fonds

Activiteiten

• Bevorderen van het aantal EVC-trajecten (7.500 extra trajecten in 2006) en het bevorderen van de toegankelijkheid van EVC voor het individu via een infrastructuur voor EVC

• Creëren van duale trajecten; gecombineerde trajecten van werken en leren

Doelgroepen

Werkenden en werkzoekenden zonder startkwalificatie

Bron: CBS, Enquête Beroepsbevolking (bewerking SZW).

* Realisatiecijfers 2004 zijn nog niet beschikbaar.

Kengetallen

Bron: Plan van aanpak 2005–2007 Projectdirectie leren en werken

* De streefcijfers voor EVC en duale trajecten zijn bepaald voor de periode 2005–2007. Voor EVC bedraagt dit 20 000 trajecten; voor duale trajecten 15 000

Verwijzingen beleidsstukken

• Kabinetsnotitie Duale Trajecten (TK 2004–2005, 30 012 nr. 3)

Operationele doelstelling 3: Wegnemen van factoren die de arbeidsparticipatie belemmeren

Motivering

Om de arbeidsparticipatie van etnische minderheden, jongeren, ouderen en vrouwen te bevorderen

Instrumenten

• Subsidies voor projecten

• Voorlichtingscampagnes

• Fiscale maatregelen (zie tabel 22.2)

• Onderzoek

• Conferenties

• Afspraken met sociale partners

• Wet Arbeid Vreemdelingen (WAV)

• Internationale diplomawaardering

Activiteiten

Etnische minderheden

• Subsidiëren van activiteiten in het kader van «Breed Initiatief Maatschappelijke binding»

• 2500 vluchtelingen in 3 jaar aan werk helpen (uitvoering door samenwerkingsverband van Vluchtelingenwerk Nederland, UAF, CWI en Emplooi)

• 300 hoger opgeleide vluchtelingen aan werk helpen in 3 jaar (uitvoering door samenwerkingsverband VWS/EZ en OCW)

Jeugdwerkloosheid

• In 4 jaar 40 000 jeugdbanen genereren met behulp van de Taskforce Jeugdwerkloosheid

• Inzetten van het budget drempelslechting door CWI

Ouderen

• Tijdelijke stimuleringsregeling stimuleren leeftijdsbewust beleid

• Communicatietraject onder leiding van Regiegroep Grijs Werkt

• Subsidiëren van Pilots (intersectorale) mobiliteit

• Financieren landelijk netwerk diversiteitmanagement (DIV)

Allochtone Vrouwen

• Instellen stuurgroep «Allochtone vrouwen en arbeid» (uitvoering motie Koser-Kaya)

Overig

• Handhaven WAV door de Arbeidsinspectie in samenwerking met de Vreemdelingenpolitie en de Belastingdienst

• Financieren landelijk nerwerk diversiteitsmanagement (DIV)

Doelgroepen

• Ouderen

• Etnische minderheden waaronder (hoger opgeleide) vluchtelingen

• Jongeren

• (Allochtone) Vrouwen

Bron: CBS, Enquête Beroepsbevolking (participatiegraad); SZW/AI rapportages Arbeidsinspectie.

* Cijfer in kolom realisatie 2004 betreft leeftijdscategorie 15 t/m 24 jaar

** Cijfer in kolom realisatie 2004 is nog niet beschikbaar. Streefcijfer in kolom 2010 betreft streven 2008, wordt niet jaarlijks gemeten

Verwijzingen beleidsstukken

• Brief aan de TK «Arbeidsmarktmaatregelen hoger opgeleide vluchtelingen» (TK 2004–2005, 27 223 nr. 64)

• Kabinetsstandpunt «Stimuleren langer werken ouderen» (TK 2003–2004, 27 046 nr. 5)

• Brief staatssecretaris met overzicht concrete maatregelen die arbeidsparticipatie van ouderen bevorderen (TK 2003–2004, 27 046 nr. 8)

• Brief aan TK «Evaluatie wet samen» (TK 2004–2005, 27 223 nr. 55)

• Plan van aanpak bestrijding jeugdwerkloosheid (TK 2002–2003, 23 972 nr. 64)

• Kabinetsreactie op het eindrapport van de commissie PaVEM (TK 2004–2005, 29 203 nr. 26)

• Kabinetsreactie op onderzoek «Etnische minderheden op de arbeidsmarkt» (TK 2004–2005, 27 223, nr. 66)

Operationele doelstelling 4: Verhogen van het aandeel ingeschrevenen bij de Centrale Organisatie Werk en Inkomen dat wordt bemiddeld naar werk

Motivering

Om een (mogelijk) langdurig beroep op een uitkering te voorkomen (preventie) dan wel te beperken (uitstroombevordering) – de SUWI doelstelling «werk boven uitkering»

Om er aan bij te dragen dat mensen niet langdurig aan de kant staan (verhogen van arbeidsparticipatie van werklozen)

Om bij te dragen aan een snelle vacaturevervulling voor werkgevers

Instrumenten

• Bijdrage aan Centrale Organisatie Werk en Inkomen (CWI) en bijdrage aan Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen (BKWI)

• Regelgeving (Wet SUWI)

Activiteiten

Activiteiten SZW

• Opstellen beleid en regelgeving met betrekking tot CWI

• Aansturen van en toezicht houden op CWI

• Activiteiten CWI

• Activiteiten gericht op het voorkomen van een uitkering (preventie)

• Onafhankelijke diagnose en indicatie stellen en beoordelen van competenties van werkzoekenden

• Bemiddelen en activeren, gericht op duurzame plaatsing (bemiddelingsgesprekken, vacature-matching)

• Verstrekken van reïntegratieadviezen/overdrachtsrapportages met arbeidsmarktkansenanalyse

• Uitvoeren van de uitkeringsintake, als beroep op uitkering niet heeft kunnen worden voorkomen

• Dienstverlenen aan werkgevers (aanbieden geschikte kandidaten voor vacatures)

• Wsw-indicatiestellen (het budget voor deze activiteit is opgenomen in artikel 24)

Doelgroepen

• Ingeschreven werkzoekenden

• Werkgevers

Bron: Realisatie 2004: Jaarverslag CWI 2004; Streven 2005: Jaarplan CWI 2005; Streven 2006: conceptjaarplan CWI 2006.

Bij de uitstroomquotes zijn de steefcijfers 2005 gebaseerd op uitsluitend fase 1-cliënten en de 2006-streefcijfers op Route A-cliënten (fase 1 plus een deel van fase 2 en 3).

Verwijzingen beleidsstukken

• Meibrief CWI (TK 2004–2005, 26 448 nr. 207)

* Onderzoek combinatie leren en werken gaat over naar OCW (projectdirectie Leren en Werken)

23 Reïntegratie

Voorkomen van uitval uit arbeid en inschakeling in reguliere arbeid van hen die dat niet op eigen kracht kunnen.

Omschrijving

Om de uitkeringsafhankelijkheid te verminderen en te voorkomen

Bijdrage

SZW bevordert de reïntegratie en voorkomt uitval uit arbeid

Verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor:

– het toezicht op een rechtmatige uitvoering van de WWB door gemeenten (flexibel reïntegratiebudget)

– uitvoering reïntegratie-inspanningen door UWV

– uitvoering van de ESF en EQUAL programma's

– uitvoering Stimuleringsregeling Vacaturevervulling door Werklozen en met Werkloosheid bedreigde werknemers (SVWW) door de RWI

– wet- en regelgeving (medewetgever) in relatie tot reïntegratie en preventie

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van:

– goede samenwerking met en tussen de uitvoerende instanties (gemeenten, CWI en UWV)

– goed inspelen op conjuncturele ontwikkelingen door de uitvoerende instanties

– realiseren van een sluitende aanpak voor (niet)uitkeringsgerechtigden (zowel volwassenen als jongeren)

– optimale benutting van ESF en EQUAL programma's

– optimale werking van de reïntegratiemarkt

Effectgegevens

Behalen van deze doelstelling heeft als effecten dat:

– instroom in de (langdurige) werkloosheid wordt voorkomen

– (langdurige) uitkeringsafhankelijkheid wordt voorkomen

Verwijzing beleidsstukken

– Enig Programmeringsdocument Europees Sociaal Fonds Doelstelling 3 Periode 2000 – 2006. «Activerend Arbeidsmarktbeleid en een Leven Lang Leren».

– Programmadocument Europees Sociaal Fonds EQUAL Periode 2004 – 2006. «Bestrijding discriminatie en ongelijkheid op de arbeidsmarkt».

– MvT Wet invoering en financiering Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (TK 2004–2005, 30 118, nr 3)

– MvT Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (TK 2004–2005, 30 034, nr. 3)

– Beleidsnotitie reïntegratiemarkt (TK 2004–2005, 28 719, nr. 4)

– Werkloosheidswet en ontslagrecht; kabinetsstandpunt (TK 2004–2005, 30 109 nr. 1)

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

1. Programmauitgaven

Flexibel reïntegratiebudget gemeenten

Dit budget is bedoeld ter financiering van de ondersteuning bij arbeidsinschakeling van personen uit de gemeentelijke doelgroepen. De uitvoeringskosten worden niet gefinancierd uit dit budget.

Agenda voor de Toekomst

Het betreft de uitfasering van middelen voor de prestatie-afspraken met gemeenten en de projecten die in het kader van de Agenda voor de Toekomst worden uitgevoerd.

RSP

Dit budget is bestemd voor de Regeling Schoonmaakdiensten Particulieren en de bijbehorende afbouwregeling.

Tijdelijke stimuleringsregeling regulier maken ID-banen

De middelen voor 2006 zijn nodig voor de uitfinanciering van de toegekende subsidies en leer-werktrajecten voor zittende werknemers in ID- en WIW-banen met als doel doorstromen naar ongesubsidieerd werk.

SZW cofinanciering EQUAL

Vanaf 2001 is cofinanciering voor EQUAL projecten in het programma 2000 – 2006 in de begroting opgenomen. Een deel van de beschikbare gelden is bedoeld als subsidie voor aanvragers buiten SZW die onvoldoende cofinanciering op kunnen brengen om EQUAL-subsidie aan te vragen. Een ander deel van de beschikbare gelden is bestemd voor cofinanciering voor departementale aanvragers.

Praktijkscholing

De in 2006 beschikbare middelen van ca € 5 miljoen zijn bestemd voor de afwikkeling van de subsidie aan de ROC's en de liquidatie van de stichting Centrum Vakopleiding.

RWI/SVWW

Het hier opgenomen bedrag betreft de apparaatskosten van de RWI. Het structurele budget hiervoor is vastgesteld op € 6,0 miljoen. Voor 2006 is tevens een budget voor de uitfinanciering van de SVWW opgenomen.

Reïntegratie Wajong

Dit betreft de totale bijdrage van het arbeidsongeschiktheidsfonds jonggehandicapten aan de reïntegratie van jonggehandicapten. Subsidies en voorzieningen die voor 1 januari 2006 zijn gestart, worden uit het Reïntegratiefonds betaald. Dit reïntegratiefonds wordt mede gevoed vanuit het arbeidsongeschiktheidsfonds jonggehandicapten en zal na invoering van de WIA geleidelijk worden afgebouwd en uiteindelijk in 2010 worden opgeheven. Subsidies, voorzieningen die vanaf 1 januari 2006 worden ingezet en de extra middelen voor reïntegratie jonggehandicapten die bij begroting 2003 zijn vrijgemaakt zullen na invoering WIA rechtstreeks worden gefinancierd vanuit het arbeidsongeschiktheidsfonds jonggehandicapten.

2. Overige programmauitgaven

Subsidies

Dit is een samengestelde post, waar ondermeer bedragen voor ESF en EQUAL staan opgenomen. Deze post bevat voor ESF en EQUAL activiteiten ter ondersteuning van de tenuitvoerlegging van de regelingen zoals publiciteit, voorlichting, mainstreaming, coördinatie, bewaking, onderzoek, organisatie van congressen, uitvoering van evaluatie enzovoorts. De uitvoering vindt plaats door onderdelen van het ministerie of door derden.

Binnen de post subsidies is voor de jaren 2005–2007 elk jaar € 160 000,– beschikbaar voor projectsubsidies aan landelijke zelfhulporganisaties voor uitkeringsgerechtigden conform amendement Bakker (TK 2004–2005, 30 105 XV nr. 6). Dit budget is van artikel 30 overgeheveld naar artikel 23, omdat op dit artikel ook de subsidie aan de Landelijke Cliëntenraad wordt verantwoord.

3. Apparaatsuitgaven

Bijdrage aan Agentschap SZW

De uitvoering van subsidieregelingen is voor een belangrijk deel opgedragen aan het Agentschap SZW. Een aantal taken, o.a. coördinatie, bewaking, onderzoek en evaluatie, wordt door onderdelen van het ministerie of door derden uitgevoerd. Voor de programmaperiode 2000–2006 worden ESF 3 en het Communautair Initiatief EQUAL uitgevoerd. Voor de uitvoering van de regelingen ESF 3 en voor het communautaire initiatief EQUAL in de lopende periode 2000–2006 is alleen de financiering die door de lidstaat wordt ingezet opgenomen. De Europese subsidies voor 50% cofinanciering van de uitvoering zijn niet in de rijksbegroting opgenomen.

4. Ontvangsten

De voor 2006 geraamde ontvangsten hangen grotendeels samen met de terugbetaling uit hoofde van de zogenaamde reserveringsconstructie voor liquiditeit in geval van overbenutting bij de ESF programma's en met terugontvangsten als gevolg van lagere vaststellingen van subsidies Agenda voor de toekomst.

Reïntegratie WAO/WIA/WAZ

Dit betreft de middelen voor de reïntegratie van uitkeringsgerechtigden in de premiegefinancierde arbeidsongeschiktheidsregelingen WAO, WIA en WAZ. Subsidies en voorzieningen die voor 1 januari 2006 zijn gestart, worden uit het Reïntegratiefonds betaald. Dit reïntegratiefonds wordt gevoed vanuit de relevante arbeidsongeschiktheids- en werkloosheidsfondsen en zal na invoering van de WIA geleidelijk worden afgebouwd en uiteindelijk in 2010 worden opgeheven. Subsidies en voorzieningen die vanaf 1 januari 2006 worden ingezet, zullen na invoering WIA rechtstreeks vanuit de relevante arbeidsongeschiktheidsfondsen worden gefinancierd. De uitgaven in verband met de No Risk Polis worden vanaf 2006 overgeheveld naar het vangnet Ziektewet en zijn vanaf 2006 opgenomen in artikel 31.

In onderstaande tabel worden de premie- en begrotingsgefinancierde uitgaven aan reïntegratie Wajong/WAO/WIA /WAZ nader uiteengezet in verschillende posten.

Bronnen: SZW en UWV

De Werkgeversvoorzieningen bestaan uit de meerkostenregeling en loondispensatie. De werknemersvoorzieningen bestaan uit de meeneembare werkplekvoorzieningen en de vervoersvoorzieningen leef-werk, intermediairs visueel/auditief, persoonlijke ondersteuning, proefplaatsing en loon- en inkomenssuppletie. Doel van deze instrumenten is om werkgevers te stimuleren om gedeeltelijk arbeids(on)geschikten in dienst te nemen of te houden en om werknemers en gedeeltelijk arbeids(on)geschikten te stimuleren om (aangepast) werk te kunnen blijven doen en/of te aanvaarden.

De inkoop van trajecten inclusief scholing betreft de kosten voor trajecten. Vanaf 1 juli 2003 zijn de uitgaven aan scholing tijdens trajecten onderdeel van de trajectprijs. Alleen voor trajecten die voor 1 juli 2003 zijn gestart, wordt scholing nog separaat vergoed. Vanaf 1 juli 2005 bestaat door het scholingsprotocol de mogelijkheid om in bijzondere omstandigheden scholing los van een traject te vergoeden. De extra reïntegratie Wajong betreft het beschikbare budget dat bij begrotingsbehandeling 2003 is vrijgemaakt voor extra reïntegratie Wajong. Overig bestaat uit de aflopende voorzieningen werkgevers en de aflopende voorzieningen werknemers.

Reïntegratie WW

Voor 2006 is € 90 mln in totaal beschikbaar voor de reïntegratie van WW-ers. Het is de bedoeling om vanaf de ontwerpbegroting 2007 reïntegratielasten en uitvoeringskosten WW op te nemen in tabel 23.2

Operationele doelstelling 1: Het voorkomen van uitval uit arbeid en het toeleiden naar reguliere arbeid van hen die dat niet op eigen kracht kunnen door het bieden van reïntegratievoorzieningen.

Motivering

Om de uitkeringsafhankelijkheid te verminderen en te voorkomen

Instrumenten

Instrumenten gericht op:

Uitvoerders:

– Flexibel reïntegratiebudget WWB (gemeenten)

– Subsidie Agenda voor de Toekomst (gemeenten)

– Bijdrage aan UWV

– Bijdrage aan RWI

– Bijdrage aan Agentschap SZW

– Subsidie voor praktijkscholing (HVS)

– Subsidie cofinanciering EQUAL

Werkgevers/uitkeringsgerechtigden/nuggers/werknemers

– Subsidie reïntegratie WAJONG

– Subsidie i.h.k.v. stimuleringsregeling ID-banen

– Regeling Schoonmaakdiensten Particulieren (RSP)

– Premiekorting/Subsidie aan werkgevers t.b.v. gedeeltelijk arbeidsgeschikten

– Stimuleringsregeling Vacaturevervulling door Werklozen en met Werkloosheid bedreigde werknemers (SVWW)

Activiteiten

– Voeren van bestuurlijk overleg en algemeen ketenoverleg (AKO)

– Voeren van bestuurlijk overleg met belangenorganisatie gemeenten (VNG), RWI, BOREA en UWV

– Kaders stellen voor de reïntegratiemarkt

– Onderhouden van wet- en regelgeving

– Monitoren

– Voorlichten en communiceren

– Verrichten van onderzoek

Doelgroepen

– Niet uitkeringsgerechtigden

– WW'ers

– Bijstandsgerechtigden

– Gedeeltelijk arbeids(on)geschikten

– Anw'ers

– (Schoonmaak) Werkgevers

Indicatoren

Sluitende Aanpak: Hiaatpercentage

Het huidige reïntegratiebeleid richt zich op een actieve en op maat gesneden aanpak voor mensen die niet zelfstandig aan de slag komen. Gemeenten, CWI, UWV en werkgevers hebben de verantwoordelijkheid en de middelen om de individuele ondersteuning bij de zoektocht naar werk, zoals bemiddeling, stages, scholing of een sollicitatietraining, zo effectief mogelijk te laten verlopen.

De Sluitende Aanpak is een van de manieren waarop de overheid vorm heeft gegeven aan reïntegratiebeleid. Het doel van de Sluitende Aanpak is het bevorderen van uitstroom uit de werkloosheid vóórdat voor volwassenen de grens van 12 maanden en voor jongeren de grens van 6 maanden werkloosheid is bereikt. Indien de uitvoerders inschatten dat een werkloze niet op eigen kracht binnen 12 maanden resp. 6 maanden uit de werkloosheid zal uitstromen, zal de uitvoerder ten gevolge van het sluitende aanpakbeleid met de werkloze een bemiddelingsgesprek voeren en/of hem/haar een reïntegratietraject aanbieden.

De realisatie van het sluitende aanpakbeleid wordt jaarlijks gevolgd. Met ingang van 2006 zal dat niet meer zijn in de vorm van de mate van sluitendheid, maar via het hiaatpercentage (Verzamelbrief reïntegratie d.d. 31 mei 2005, Kamerstukken II, 2004–2005). De overstap van de mate van sluitendheid naar hiaatpercentage wordt gemaakt om nauwkeuriger de bijdrage van de uitvoerders en het kabinet in beeld te brengen. Het hiaatpercentage geeft inzicht in de vraag: wie heeft gedurende 12 maanden werkloosheid geen hulp bij reïntegratie ontvangen1

25% doelstelling

In de begroting 2005 van SZW stond de doelstelling opgenomen dat de uitstroom uit reïntegratietrajecten naar regulier werk in 2007 met 25 procent moet zijn toegenomen t.o.v. 2004 ( de zgn. 25%-doelstelling). In het kwartaalbericht Arbeidsmarkt september 2005 zal de nulmeting van de doelstelling worden gepresenteerd. De nulmeting betreft de uitstroom naar werk maximaal 24 maanden na de start van trajecten in 2002. Vervolgens zal er jaarlijks in september inzicht worden gegeven in de voortgang van de realisatie van de 25%-doelstelling.

De invulling van de doelstelling geldt over het totaal van alle reïntegratietrajecten (WW, WAO, Bijstand en NUG). De toename moet onder meer gerealiseerd worden door optimalisatie van de reïntegratiemarkt.

Bron: UWV jaarverslag

(*) Cijfers nulmeting en toelichting hiaat en sluitendheid. Beschikbaar in kwartaalbericht arbeidsmarkt september 2005

(**) In 2007 moet 25% meer dan in 2004 zijn gerealiseerd

(***) De definitieve vormgeving van een adequate nalevingindicator is nog in studie. Over de uitkomsten van die studie wordt gerapporteerd in het jaarverslag 2005. Bij de kengetallen wordt nu wel informatie geboden over sancties op signalen onvoldoende inzet reïntegratie. Deze informatie wordt structureel uitgevraagd bij UWV.

Verwijzingen beleidsstukken

– Brief effectiviteit van reïntegratiebeleid (TK 2004–2005, 28 719, nr. 5)

– Reïntegratiebeleid (o.a. Integraal overzicht middelen, trajecten en plaatsingen conform motie Bruls) (TK 2004–2005, 28 719 nr. 19)

Reïntegratie: middelen, trajecten en plaatsingen

Vanaf het jaarverslag SZW 2005 wordt een eerste aanzet gegeven om de kosteneffectiviteit van reïntegratietrajecten in beeld te brengen. De gegevens uit de tabellen 23.4 (middelen) en 23.5 (trajecten en plaatsingen) kunnen op dit moment nog niet aan elkaar gekoppeld worden. Het UWV werkt aan een model dat meer inzicht moet geven in de door de jaren heen verwachte betalingen door UWV van in een eerder jaar gestarte trajecten.

Bronnen: UWV (WW en Arbeidsgehandicapten) en SZW (WWB)

¹ Totaal van sluitende reïntegratie, WIW-dienstbetrekkingen, basis- en werkervaringsplaatsen en ID-banen.

Toelichting bij tabel 23.4:

De middelen hebben betrekking op trajecten die in het betreffende jaar zijn betaald (en die dus in dat jaar én voorgaande jaren zijn gestart). Daarnaast geldt dat gemeenten ook andere middelen voor trajecten kunnen inzetten dan middelen uit het W-deel, bijvoorbeeld eigen gemeentelijk middelen en ESF-middelen. Deze middelen zijn niet opgenomen in tabel 23.4.

Bron: SZW Uitstroom naar werk, UWV Jaarverslag

¹ Plaatsingscijfers AG en WW betreft duurzame uitstroom, plaatsingscijfers ABW en NUG betreft alle uitstroom

² Trajecten excl. 1e kwartaal en realisatie plaatsingen t/m 2e kwartaal 2005

³ Voorlopig cijfer o.b.v. Agenda voor de toekomst

* De realisaties van de WW en AG trajecten gestart in kalenderjaar 2003 is bij jaarverantwoording 2005 bekend

** Cijfers bekend bij jaarverantwoording 2005, ofwel uit SZW/FEZ Uitstroom naar werk, of wel bewerking daarvan door SZW.

Voor de plaatsingscijfers van gestarte trajecten in 2006 gelden de volgende streefwaarden: voor AG 40% en voor WW 50%

Overzicht beleidsdoorlichtingen en effectonderzoeken

24 Sociale werkvoorziening

Het bevorderen van de arbeidsparticipatie van personen met lichamelijke, verstandelijke of psychische beperkingen, die uitsluitend onder aangepaste omstandigheden tot regelmatige arbeid in staat zijn.

Omschrijving

Om de arbeidsparticipatie te bevorderen van personen uit de doelgroep die willen deelnemen aan het arbeidsproces aangepaste arbeid aanbieden, die tevens een bijdrage levert aan het behouden en bevorderen van de arbeidsbekwaamheid.

Bijdrage

SZW biedt middelen ter beschikking en stelt voorwaarden aan gemeenten ter realisering van aangepaste arbeid bij gemeenten voor personen uit de doelgroep

Verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor:

• het ter beschikking stellen en verdelen van de middelen ten behoeve van de uitvoering van de Wsw door gemeenten

• de regelgeving met betrekking tot de Wet sociale werkvoorziening (Wsw); in zijn hoedanigheid van medewetgever

• het toezicht op de uitvoering en handhaving van de naleving van de Wsw door gemeenten

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van:

het met behulp van subsidie,

• aanbieden van aangepaste arbeid aan personen uit de doelgroep

• aangepaste arbeid te laten bijdragen aan het behouden en bevorderen van de arbeidsbekwaamheid van personen uit de doelgroep

Effectgegevens

Behalen van deze doelstelling heeft als effect dat:

• arbeidsplaatsen worden gerealiseerd in een zo regulier mogelijke arbeidsomgeving voor personen uit de doelgroep en

• de individuele arbeidsbekwaamheid wordt vergroot

Bron: Verslag over de uitvoering Wsw door gemeenten; Wsw monitor

¹ In deze effectindicator komt de doorwerking van de vermindering van inkomsten uit SPAK en VLW voor gemeenten tot uiting, zoals bij begroting SZW 2003 is ingezet.

Verwijzingen beleidsstukken

• Brief staatssecretaris met informatie over voorstel herziening Wsw dat op basis van een onderzoekstraject is vastgesteld (TK 2004–2005, 29 817 nr. 7)

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Wet sociale werkvoorziening

De programma-uitgaven Wsw voor 2006 zijn onderverdeeld in een deel ten behoeve van de indicatie Wsw door CWI, een centraal en een decentraal deel.

Centraal budget

Jaarlijks wordt na Bestuurlijk Overleg met de VNG in september een deel van de begroting «centraal» gereserveerd. Het centrale budget bedraagt in 2006 € 24,8 miljoen en is bestemd voor de Stichting Beheer Collectieve Middelen (SBCM) en vooral het moderniseringstraject Wsw.

Decentraal budget

Het decentrale deel van het Wsw budget bedraagt € 2.167,4 miljoen en is bedoeld ter financiering van het voor 2006 taakgestelde aantal arbeidsplaatsen. Niet gerealiseerde arbeidsplaatsen worden in latere jaren verrekend. Het aantal te realiseren arbeidsplaatsen blijft 89.817 standaardeenheden.

Uitvoeringskosten Indicatie Wsw door CWI

Voor de uitvoering van de indicatiestelling Wsw door CWI is voor 2006 een bedrag van € 18,3 miljoen beschikbaar. In 2005 staan deze uitgaven nog op artikel 22 als onderdeel van het budget CWI.

Ontvangsten

De ontvangsten bestaan jaarlijks grotendeels uit de anticumulatiebaten. Dit zijn uitkeringen Waz, WAO of Wajong van personen met een Wsw-betrekking die worden «verrekend» met de Wsw-salarissen en daarom als ontvangsten worden verantwoord op de SZW-begroting. Voor 2006 gaat het om een bedrag van € 417,7 miljoen. Het totaalbedrag aan anticumulatiebaten is van jaar op jaar vrijwel constant.

Daarnaast worden bij de vaststelling van de subsidie Wsw over eerdere jaren onder meer niet benutte subsidiemiddelen teruggevorderd van de gemeenten.

Bron: SZW-administratie

Operationele doelstelling 1: Het realiseren van aangepaste arbeid voor degenen die hiervoor zijn geïndiceerd.

Motivering

Om personen met een Wsw-indicatie, door het aanbieden van aangepaste arbeid, deel te laten nemen aan het arbeidsproces

Instrumenten

• Subsidie aan gemeenten voor Wsw-arbeidsplaatsen

Activiteiten

• Voeren van Bestuurlijk Overleg met VNG

• Toekennen van budgetten aan gemeenten

• Toezien op de uitvoering

• Vaststellen van de Wsw-subsidie

• Uitvoeren van de indicatiestelling (door CWI)

Doelgroepen

• Personen met een Wsw-indicatie (personen met lichamelijke, verstandelijke of psychische beperkingen, die uitsluitend onder aangepaste omstandigheden tot regelmatige arbeid in staat zijn)

Bron: WSW Monitor

Kengetallen

Bron: Verslag over de uitvoering Wsw door gemeenten, WSW-monitor

Verwijzingen beleidsstukken

Brief staatssecretaris met informatie over voorstel herziening Wsw dat op basis van een onderzoekstraject is vastgesteld (TK 2004–2005, 29 817 nr. 7)

Operationele doelstelling 2: Het bevorderen van de arbeidsbekwaamheid van de sw-werknemer.

Motivering

Om personen met een Wsw-indicatie aangepaste arbeid aan te bieden die een bijdrage levert aan het vergroten van de arbeidsbekwaamheid.

Instrumenten

• Subsidie aan gemeenten voor Wsw-arbeidsplaatsen

Activiteiten

• Voeren van Bestuurlijk Overleg met VNG

• Toekennen van budgetten aan gemeenten

• Toezien op de uitvoering

• Vaststellen van de Wsw-subsidie

• Uitvoeren van de indicatiestelling (door CWI)

Doelgroepen

• Personen met een Wsw-indicatie (personen met lichamelijke, verstandelijke of psychische beperkingen, die uitsluitend onder aangepaste omstandigheden tot regelmatige arbeid in staat zijn)

Bron: Wsw-monitor

¹ In de brief van 15 juni 2005 (Kamerstukken II, 2004/05, 29 817, nr. 7) is als voorstel opgenomen om de kwantitatieve normering van plaatsing in begeleid werken te vervangen door een bonussysteem. Bij introductie van deze systematiek is het percentage te realiseren beleid werken geen prestatieindicator meer.

Kengetallen

Bron: Wsw-monitor

Verwijzingen beleidsstukken

Brief staatssecretaris met informatie over voorstel herziening Wsw dat op basis van een onderzoekstraject is vastgesteld (TK 2004–2005, 29 817 nr. 7)

25 Arbeid en zorg

Bevorderen dat werknemers arbeid en zorg kunnen combineren.

Omschrijving

Om werknemers die arbeid en zorg willen combineren te faciliteren.

Bijdrage

SZW zorgt voor een adequaat stelsel van verlofarrangementen en een stelsel van toegankelijke en verantwoorde kinderopvang

Verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor:

• de vormgeving en werking van het wettelijk stelsel van verlofarrangementen

• de vormgeving en werking van een op de financiering van verlof toegesneden fiscaal kader (i.c. de levensloopregeling), samen met de Minister van Financiën

• de vormgeving en werking van het wettelijk stelsel van kinderopvang, waarbij de Staatssecretaris van Financiën de verantwoordelijkheid draagt voor de uitvoering van de Rijksbijdrage voor de financiering van de kinderopvang

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van:

• de toepassing van de Wet arbeid en zorg door werkgevers

• de mate waarin in CAO's bovenwettelijke dan wel afwijkende afspraken zijn gemaakt over verlofregelingen en de levensloopregeling

• snelheid en variëteit van aanbod aan levensloopprodukten door banken, verzekeraars en beleggingsinstellingen

• de mate waarin werknemers hun verlof kunnen financieren

• de mate waarin werkgevers een bijdrage leveren in de kosten voor kinderopvang

• het adequaat functioneren van de markt voor kinderopvang

• de mate van vertrouwen die werknemers hebben in de kwaliteit van kinderopvang

Effectgegevens

Behalen van deze doelstelling heeft als effecten dat:

• werknemers arbeid en zorg kunnen combineren in de mate waarin ze dat willen

• een bijdrage wordt geleverd aan de verhoging van de arbeidsparticipatie van vrouwen

Bron: CBS-monitor Arbeid en zorg

¹ De realisatie 2004 geldt als nulmeting en wordt door het CBS uitgevoerd in 2005.

Verwijzingen beleidsstukken

• Wet arbeid en zorg (Staatsblad 2001, nr. 567)

• Langdurend zorgverlof (Staatsblad 2005, nr. 274 en nr. 278)

• Levensloopregeling (Staatsblad 2005, nr. 115)

• Wet kinderopvang (Staatsblad 2004, nr. 455)

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Kinderopvang

De grootste programma-uitgaven betreffen de uitgaven voor kinderopvang. De Wet kinderopvang is in 2005 ingevoerd. De uitgaven hebben betrekking op de kinderopvangtoeslag die werkende ouders die formele kinderopvang gebruiken, van het Rijk ontvangen.

Met ingang van 2006 vind een intensivering met € 200 miljoen plaats voor de kinderopvang. Het merendeel hiervan wordt ingezet voor een verhoging van de kinderopvangtoeslag. De subsidietabellen voor het eerste kind worden zodanig aangepast dat vanaf 130% WML de subsidie verhoogd wordt voor alle inkomensgroepen tot het niveau van het huishoudinkomen van bruto € 96 543 per jaar. De intensivering is bedoeld om de negatieve inkomenseffecten van de Wet kinderopvang voor de midden en hogere inkomens (vanaf 1,5 x modaal) te repareren en daarmee ook het belemmerend effect van de hoge kosten kinderopvang op (een uitbreiding van) de arbeidsparticipatie van met name de minstverdienende ouder. Daarnaast wordt een deel van de intensivering ingezet om andere knelpunten in de kinderopvang op te lossen.

Voor de jaren 2006 en 2007 wordt bovendien uit het budget van de Wet kinderopvang € 10,1 miljoen extra overgeheveld naar het gemeentefonds voor de kinderopvang van huishoudens met een sociaal medische problematiek. Hiermee wordt tegemoet gekomen aan de motie Koser Kaya c.s. (TK, 2004–2005, gewijzigde motie 29 800 XV, nr. 45). In de loop van 2007 zal vervolgens een besluit worden genomen of de huidige situatie waarbij de gemeenten verantwoordelijk zijn voor de financiering van kinderopvang voor deze doelgroep wordt gecontinueerd en/of dat de doelgroep onder een ander wettelijk regime zal komen, zoals bijvoorbeeld de Wet maatschappelijke ondersteuning.

Zwangerschaps-, bevallings- en adoptieverlof

De uitgaven betreffen de zwangerschaps- en bevallingverlofsuitkeringen en adoptieverlofuitkeringen van werknemers en zelfstandigen die via premies worden gefinancierd en de uitvoeringskosten van het UWV die met het verstrekken van deze uitkeringen gepaard gaan. Vanaf 2006 zijn er geen uitkeringslasten en uitvoeringskosten meer met betrekking tot deze regelingen voor zelfstandigen. Dit i.v.m. de beëindiging van de toegang tot de WAZ per 1 augustus 2004.

De uitkeringslasten zwangerschaps-, bevallings- en adoptieverlof werden voorheen opgenomen als onderdeel van de Ziektewet uitkeringslasten respectievelijk de WAZ-uitkeringslasten op artikel 31.

Levensloop

De levensloopregeling treedt op 1 januari 2006 in werking. De uitgaven aan de levensloopregeling betreffen ten eerste de belastinguitgaven vanwege deelname van werknemers aan de levensloopspaarregeling en ten tweede de uitgaven aan de heffingskorting waar werknemers beroep op kunnen doen ter financiering van ouderschapsverlof.

Operationele doelstelling 1: Zorgdragen voor een adequaat stelsel van verlofarrangementen.

Motivering

Om te bevorderen dat werknemers arbeid en zorg kunnen combineren

Instrumenten

• Wet arbeid en zorg

• Levensloopregeling

Activiteiten

• Voorlichten over de levensloopregeling, waaronder ook het gebruik van de ouderschapsverlofkorting

• Voorlichten over de Wet arbeid en zorg, waaronder het recht op langdurend zorgverlof

Doelgroepen

• (potentiële) Werknemers

• Werkgevers

Bron: Monitor arbeid en zorg, CBS

¹ De realisatie 2004 geldt als nulmeting en wordt door het CBS uitgevoerd in 2005.

Kengetallen

• De kengetallen over zwangerschaps- en bevallingsverlof en adoptieverlof geven het gebruik (aantal toekenningen) weer.

• De kengetallen over ouderschapsverlof geven het gebruik weer van het aantal ouders dat, betaald of onbetaald, ouderschapsverlof opneemt.

• De financieringsregeling loopbaanonderbreking is per 1 juni 2005 afgeschaft, behoudens overgangsrecht.

• Per 1 augustus 2004 is het recht op een uitkering in verband met zwangerschap en bevalling, adoptie en opname van een pleegkind in het gezin voor zelfstandigen vervallen. Het recht bestaat nog wel voor alfahulpen (die ook tot de zelfstandigen worden gerekend).

Bron: UWV jaarverslag

Verwijzingen beleidsstukken

• Langdurend zorgverlof (Staatsblad 2005, nr. 274 en nr. 278)

• Levensloopregeling (Staatsblad 2005, nr. 115)

Operationele doelstelling 2: Zorgdragen voor een stelsel van toegankelijke en verantwoorde kinderopvang.

Motivering

Om te bevorderen dat werknemers arbeid en zorg kunnen combineren

Instrumenten

• Wet kinderopvang

• Subsidieregeling kinderopvang

Activiteiten

• Uitbreiden van de reikwijdte van de wet doordat ook oudkomers die een door de gemeente aangeboden inburgeringstraject volgen in aanmerking komen voor een financiële bijdrage op grond van de Wet kinderopvang

• Verslagleggen aan de Tweede Kamer over het eerste jaar (2005) van de Wet kinderopvang

• Opstellen van een beleidsreactie op gemeentelijke jaarverslagen toezicht en handhaving kinderopvang

• Verrichten van onderzoek naar de werking van de wet, met het oog op de eerste evaluatie per 1 juli 2006 van de financieringssystematiek

• Subsidie verlenen aan projecten die bijdragen aan toegankelijke en verantwoorde kinderopvang

• Voorlichten over de Wet kinderopvang

Doelgroepen

• Ouders die arbeid en de zorg voor kinderen combineren (werknemers en zelfstandigen).

• Ouders die een reïntegratietraject of een verplicht inburgeringstraject combineren met de zorg voor kinderen of ouders die een studie met de zorg voor kinderen combineren.

Indicatoren

• Gestreefd wordt naar een situatie waarbij in 2008 voor 90% van de werknemers een werkgeversbijdrage in de kosten van kinderopvang beschikbaar is.

• De Wet kinderopvang beoogt de financiële toegankelijkheid van formele kinderopvang te waarborgen. Het streven is het aantal gebruikmakende ouders tenminste gelijk te houden in vergelijking met de situatie voor de inwerkingtreding van de wet (2004).

• Binnen het aantal gebruikers wordt gestreefd naar een gelijkblijvend aandeel huishoudens met een inkomen tot € 45 000.

Bronnen:

Werkgeversbijdrage kinderopvang, Regioplan. De situatie op de peildatum 1 juli 2004;

Het aanbod van kinderopvang per eind 2004, Research voor Beleid 2005;

De klant in beeld, rapportage gebruikersonderzoek nulmeting, Vyvoj.

Kengetallen

• Tot 2005 lag het zwaartepunt van het overheidsbeleid op stimulering van het aanbod. Vanaf 2005 is het beleid vraaggericht. Het aanbod lag in 2003 en 2004 als volgt:

Bron: Het aanbod van kinderopvang per eind 2004, Research voor Beleid, 2005

Verwijzingen beleidsstukken

• Wet kinderopvang (Staatsblad 2004, nr. 455)

• Besluit tegemoetkoming kosten kinderopvang (Staatsblad 2004, 544)

• Regeling Wet kinderopvang (Staatscourant 6 oktober 2004, nr. 192, pag. 17)

• Tijdelijk besluit innovatieve kinderopvang (Staatsblad 2005, 204)

• Beleidsregels kwaliteit kinderopvang (Staatscourant 17 november 2004, nr. 222, pag. 18 en Staatscourant 26 april 2005, nr. 80, pag. 13)

• Beleidsregels werkwijze toezichthouder kinderopvang (Staatscourant 17 november 2004, nr. 222, pag. 20 en Staatscourant 26 april 2005, nr. 80, pag. 13)

• Subsidieregeling kinderopvang (Staatscourant 28 april 2005, nr. 81, pag. 12 en Staatscourant 11 mei 2005, 89, pag. 21)

26 Overlegstructuren, collectieve arbeidsvoorwaardenvorming en medezeggenschap

Het bevorderen van stabiele en evenwichtige arbeidsverhoudingen.

Omschrijving

Om een bijdrage te leveren aan evenwichtige arbeidsverhoudingen via zelfregulering door sociale partners op hun domein en via afstemming en coördinatie van overheidsbeleid en het beleid van sociale partners op sociaal en sociaal-economisch terrein

Bijdrage

SZW biedt diverse instrumenten en structuren ter ondersteuning van zelfregulering en coördinatie

Verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor:

• de vormgeving en het onderhoud van het wettelijk instrumentarium

• het voeren van overleg met de centrale organisaties van werkgevers en werknemers (verenigd in de Stichting van de Arbeid) over actuele onderwerpen van gemeenschappelijk belang

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van:

• de mate waarin de sociale partners op de verschillende niveaus en andere betrokkenen belang hechten aan collectieve arbeidsvoorwaardenvorming, medezeggenschap, samenwerking en kwaliteit van overleg en waarin zij het aangeboden instrumentarium toepassen

Effectgegevens

Behalen van deze doelstelling heeft als effecten dat:

• sociale partners door middel van zelfregulering stabiele en evenwichtige arbeidsverhoudingen tot stand brengen en in stand houden

• er sprake is van een verantwoorde ontwikkeling van collectief tussen sociale partners afgesproken arbeidsvoorwaarden

• de hoge mate van arbeidsrust wordt voortgezet

• door betrokkenheid van de werknemers de onderneming goed functioneert

Verwijzingen beleidsstukken

• Wet Medezeggenschap werknemers (TK 2004/2005, 29 818, nr. 3)

• Voorjaarsrapportage CAO-afspraken 2005 (TK 2004/2005, 29 800 XV, nr. 86)

• Wijziging van de Wet op de bedrijfsorganisatie en enige andere wetten (TK 2004/2005, 25 695, nr. 25).

• Brief aan TK naar aanleiding van het AO d.d. 6-4-2005 (TK 2004/2005, 25 695, nr. 32)

• Aanbiedingsbrief van minister SZW bij de definitieve versie van de kabinetsverklaring naar aanleiding van het Najaarsoverleg 2004 (TK 2004/2005, 29 800, nr.58)

• Uitkomsten Voorjaarsoverleg 2005 (TK 2004/2005, 29 800 XV, nr. 87)

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Voorlichting WMW

Het betreft hier voorlichting ter verbetering van de kwaliteit van medezeggenschap in het algemeen en in verband met de wetswijziging in het bijzonder. Het gaat hier om specifieke voorlichting over de WMW en om voorlichting over de nationale OR-verkiezingen.

Subsidies

Het gaat hier om de subsidieregeling «Kwaliteit arbeidsverhoudingen» (Staatscourant 14 december 2000, nr. 243, pagina 19).

Operationele doelstelling 1: Het bevorderen van zelfregulering door sociale partners.

Motivering

• Om het recht op collectief onderhandelen van sociale partners teneinde arbeidsvoorwaarden door middel van collectieve arbeidsovereenkomsten te regelen, te waarborgen en te bevorderen

• Om het grondwettelijk recht op medezeggenschap door werknemers te regelen, te waarborgen en te bevorderen

Instrumenten

• Wet op de collectieve arbeidsovereenkomst (CAO)

• Wet op het Algemeen verbindend en het onverbindend verklaren van bepalingen van collectieve arbeidsovereenkomsten (AVV)

• Wet op de loonvorming

• Wet op de bedrijfsorganisatie (WBO)

• Wet op de ondernemingsraden (WOR), te vervangen door de Wet Medezeggenschap Werknemers (WMW)

• Wet op de Europese ondernemingsraden (WEOR)

• Wet rol werknemers Europese vennootschap

Activiteiten

• Invoeren van de Wet Medezeggenschap Werknemers (WMW) ondersteunen door middel van het project «Kwaliteitsverbetering bevordering medezeggenschap», bestaande uit onder andere een voorlichtingscampagne en het ambassadeursnetwerk medezeggenschap

• Invoeren van de Wet werknemers Europese coöperatieve vennootschap en implementeren van andere Europese richtlijnen met betrekking tot de medezeggenschap van werknemers

• Uitbrengen kabinetsstandpunt met betrekking tot de toekomst van de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie, mede op basis van door product- en bedrijfschappen geformuleerde toekomstvisies

Doelgroepen

• Sociale partners en hun organisaties/instellingen

• Werknemers en werkgevers

• Ondernemingsraden en Europese ondernemingsraden

• (Hoofd)product- en (hoofd)bedrijfschappen en de SER

Indicatoren

• Aangezien de toepassing van het aangeboden instrumentarium niet onder de verantwoordelijkheid van de minister valt, maar bij sociale partners ligt, is het formuleren van indicatoren hier niet zinvol

Kengetallen

• De kengetallen geven informatie over de mate van het gebruik van het aangeboden instrumentarium door sociale partners

• Meting van de naleving medezeggenschap vindt om de drie jaar plaats. De eerstvolgende meting vindt in 2005 plaats. De uitkomsten zullen in 2006 worden gepubliceerd. Dit zal de laatste meting zijn in de WOR-periode (en in die zin functioneren als een nulmeting voor de WMW)

Bronnen: Voorjaarsrapportage CAO-afspraken

Verwijzingen beleidsstukken

• Wet Medezeggenschap werknemers (TK 2004/2005, 29 818, nr. 3)

• Voorjaarsrapportage CAO-afspraken 2005 (TK 2004/2005, 29 800 XV, nr. 86)

• Wijziging van de Wet op de bedrijfsorganisatie en enige andere wetten (TK 2004/2005, 25 695, nr. 25)

• Brief aan TK naar aanleiding van het AO d.d. 6-4-2005 (TK 2004/2005, 25 695, nr. 32)

• Uitkomsten Voorjaarsoverleg 2005 (TK 2004/2005, 29 800 XV, nr. 87)

Operationele doelstelling 2: Afstemmen en onderling coördineren van overheidsbeleid en het beleid van sociale partners.

Motivering

Om zoveel mogelijk draagvlak te verkrijgen voor het kabinetsbeleid op sociaal en sociaal-economisch terrein

Om een adequate overlegstructuur tussen het kabinet en sociale partners in stand te houden ten behoeve van onderlinge beleidsafstemming en coördinatie op sociaal en sociaal-economisch terrein

Instrumenten

• Voorjaars- en najaarsoverleg

Activiteiten

• Onderhouden van een adequate overlegstructuur

• Voeren van overleg met sociale partners in het bijzonder op centraal niveau, maar ook op decentraal niveau

Doelgroepen

• Sociale partners

Indicatoren

• Afstemming, coördinatie en onderhandelingen over telkens wisselende onderwerpen lenen zich niet goed voor het formuleren van indicatoren

Verwijzingen beleidsstukken

• Aanbiedingsbrief van minister SZW bij de definitieve versie van de kabinetsverklaring naar aanleiding van het Najaarsoverleg 2004 (TK 2004/2005, 29 800, nr. 58)

• Uitkomsten Voorjaarsoverleg 2005 (TK 2004/2005, 29 800 XV, nr. 87)

27 Regulering van individuele arbeidsrelaties

Bescherming van werknemers binnen een arbeidsrelatie onder waarborging van voldoende flexibiliteit voor de werkgever.

Omschrijving

Om werknemers een basisniveau van bescherming te bieden dat in overeenstemming is met de maatschappelijke ontwikkelingen en voldoende ruimte biedt voor eigen verantwoordelijkheid van sociale partners.

Bijdrage

SZW zorgt voor de ontwikkeling en het onderhoud van beleid en regelgeving op het gebied van gelijke behandeling bij de arbeid, arbeidsrecht en arbeids- en rusttijden en voor het bevorderen van de naleving hiervan.

Verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor:

• een basisniveau aan arbeidsrechtelijke bescherming en ordening;

• het bevorderen van de naleving en toezicht op de naleving.

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van:

• maatschappelijk draagvlak voor normen;

• mate waarin sociale partners hun eigen verantwoordelijkheid nemen voor zelfregulering;

• kunnen hanteren van voldoende effectieve handhavingsinstrumenten om naleving te bevorderen dan wel af te dwingen, hetzij door de overheid, hetzij door betrokken partijen.

Effectgegevens

Behalen van deze doelstelling heeft als effecten dat:

• er op de arbeidsmarkt minder ongerechtvaardigde verschillen bestaan in de behandeling van werkzoekenden en werknemers;

• er een goede balans blijft bestaan tussen rechten en plichten voortvloeiend uit een arbeidsovereenkomst, alsmede een adequaat stelsel van ontslagbescherming;

• de risico's voor de werknemer met betrekking tot veiligheid en gezondheid verminderd worden, voor zover deze verband houden met zijn arbeids- en rusttijden en er bij het opstellen van werkroosters in redelijkheid rekening gehouden wordt met zijn persoonlijke omstandigheden.

Verwijzingen beleidsstukken

• Brief aan de Tweede Kamer over de integratiewet Awgb (TK 2004/2005, 29 311, nr. 8)

• Kabinetsstandpunt Vereenvoudiging Arbeidstijdenwet (TK 2003/2004, 29 379, nr. 1)

• Kabinetsstandpunt over WW en ontslagrecht (TK 2004/2005, 30 109, nr. 1)

• Brief aan EK en TK over evaluatie Flexwet (TK 2004/2005, 30 108, nr. 1)

• Brief minister aan TK reactie Stichting van de Arbeid inzake bescherming van klokkenluiders private sector (TK 2004/2005, 29 200 XV, nr. 9)

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Subsidies

Het betreft subsidie aan het Expertisecentrum LEEFtijd. Met ingang van 2008 wordt de huidige subsidieconstructie (op basis van Jaarplannen) beëindigd en zal LEEFtijd overgaan op projectsubsidies.

Ontvangsten

De ontvangsten betreffen boeten-opbrengsten ATW (€ 1,8 miljoen per jaar) opgelegd door de Arbeidsinspectie.

Operationele doelstelling 1: Bevordering van gelijke kansen op (toegang tot) de arbeidsmarkt door bescherming te bieden tegen ongelijke behandeling bij arbeid en beroep.

Motivering

Om werknemers en werkzoekenden bescherming te bieden tegen ongelijke behandeling en te waarborgen dat een ieder gelijke kansen heeft op het terrein van de arbeid, hetgeen bijdraagt aan de verhoging van de arbeidsparticipatie van vrouwen, allochtonen, ouderen en gehandicapten.

Instrumenten

• Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid

• Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen

• Wet verbod van onderscheid op grond van arbeidsduur

• Wet gelijke behandeling van tijdelijke en vaste werknemers

• Commissie gelijke behandeling en de Commissie klachtenbehandeling aanstellingskeuringen

• Subsidie aan Expertisecentrum LEEFtijd

• Het ondersteunen van werkgevers met onder andere de Managementtool gelijke beloning en Leidraad aanstellingskeuringen

• Voorlichting en onderzoek

Activiteiten

• Integreren van de Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij arbeid, de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte en de Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen in de Algemene wet gelijke behandeling

• Implementeren van de herziene tweede richtlijn (gelijke behandeling m/v) in nationale regelgeving

• Terugdringen van ongelijke beloning in strijd met de wet door voorlichting, onderzoek, instrumentontwikkeling en overleg met sociale partners.

• Bevorderen van een zorgvuldig werving- en selectiebeleid en het tegengaan van niet-functionele aanstellingskeuringen (door evaluatie van de WMK en het uitvoeren van de uitkomsten daarvan).

• Tegengaan van negatieve beeldvorming en discriminatie van etnische minderheden op de arbeidsmarkt (in het kader van en als vervolg op het Breed Initiatief Maatschappelijke Binding)

• Tegengaan van ongerechtvaardigd leeftijdsonderscheid door voorlichting, overleg met sociale partners, volgen van jurisprudentie, overleg en samenwerking met het Expertisecentrum LEEFtijd.

Doelgroepen

• CAO-partijen

• Individuele werkgevers en werknemers

• Intermediairs op de arbeidsmarkt

Indicatoren

• De gecorrigeerde beloningsverschillen1 fungeren als indicator voor de stand van beloningsdiscriminatie; de ongecorrigeerde beloningsverschillen fungeren als indicator voor de stand van de emancipatie. Het streven is erop gericht dat zowel de gecorrigeerde als de ongecorrigeerde beloningsverschillen afnemen.

• De cijfers voor 2004 zijn nog niet beschikbaar en daarom niet opgenomen in onderstaande tabel.

Bron: SZW/ AI Rapportage Arbeidsinspectie Rapport «De arbeidsmarktpositie van werknemers in 2002».

Kengetallen

Bron: gegevens Commissie gelijke behandeling en Jaarverslag 2004 Commissie klachtenbehandeling aanstellingskeuringen

Verwijzingen beleidsstukken

• Vierde voortgangsbrief gelijke beloning (TK 2004/2005, 27 099, nr. 11)

• Kabinetsreactie Onderzoek «Etnische minderheden op de arbeidsmarkt» (TK 2004/2005, 27 223, nr. 66)

• Routeplanner voor de discussie over wegnemen van belemmeringen voor doorwerken na 65 jaar (TK 2004/2005, 28 170, nr. 29)

Operationele doelstelling 2: Zorgdragen voor een goede balans tussen rechten en plichten van werkgevers en werknemers voortvloeiend uit de arbeidsovereenkomst.

Motivering

Om de arbeidsrechtelijke bescherming van werknemers te waarborgen zonder daarbij het belang van werkgevers voor het goed kunnen functioneren van de onderneming uit het oog te verliezen

Instrumenten

• Arbeidsovereenkomstenrecht

• Buitengewoon Besluit arbeidsverhoudingen 1945

• Wet melding collectief ontslag

• Ontslagbesluit

• Wet bescherming persoonsgegevens

• Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag

• Besluit minimumjeugdloonregeling

• Beleidsregels Werktijdverkorting

• Monitor naleving Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag

Activiteiten

• Verdere uitwerking geven aan de beleidsvoornemens op het terrein van het ontslagrecht zoals verwoord in het kabinetsstandpunt WW en ontslag

• Inrichten van het ontslagstelsel nader bezien aan de hand van het advies van de SER over sociaal economische ontwikkeling op middellange termijn (MLT-advies SER).

• Vergunningverlening door CWI ex art. 6 BBA 1945 (ontslagvergunning)

• Vergunningverlening ex art. 8 BBA 1945 (ontheffing verbod op werktijdverkorting)

Doelgroepen

• Werkgevers en werknemers

Indicatoren

• De doelstelling van het beleid, het zorgdragen voor een goede balans tussen rechten en plichten van werkgevers en werknemers, leent zich niet voor een kwantitatieve indicator (inclusief streefwaarden).

Kengetallen

Bron: CWI Ontslagstatistiek

Verwijzingen beleidsstukken

• Kabinetsstandpunt WW en Ontslag (TK 2004/2005, 30 109, nr. 1)

• Brief aan de Eerste en Tweede Kamer over evaluatie van de Flexwet (TK 2004/2005, 30 108, nr. 1)

• Brief aan Tweede Kamer over klokkenluiders (TK 2004/2005, 29 200 XV, nr. 9)

Operationele doelstelling 3: Zorgdragen voor een adequaat normstelsel voor arbeids- en rusttijden.

Motivering

• Om de veiligheid en gezondheid van de werknemer, voor zover verband houdend met zijn arbeids- en rusttijden, bescherming te bieden

• Om te bevorderen dat bij het opstellen van werkroosters in redelijkheid rekening gehouden wordt met de persoonlijke omstandigheden, en werkgevers en werknemers daarin een actieve rol spelen en hun eigen verantwoordelijkheid nemen.

Instrumenten

• Arbeidstijdenwet (ATW)

• Arbeidstijdenbesluit (ATB)

• Arbeidstijdenbesluit vervoer (ATB-v)

• Nadere Regeling Kinderarbeid

• Handhaving en toezicht

• Voorlichting

Activiteiten

• Implementeren wetsvoorstel Vereenvoudiging ATW

• Aanpassen van de regelgeving naar aanleiding van gesignaleerde knelpunten, waaronder uitspraken van het Europese Hof van Justitie (aanwezigheidsdiensten)

• Bijdragen aan totstandkomen en wijziging nieuwe internationale regelgeving (EU-richtlijn betreffende een aantal aspecten van de organisatie van de arbeidstijd, ILO-verdragen)

• Controleren, handhaven en sanctioneren van wetgeving door de Arbeidsinspectie

Doelgroepen

• Werkgevers en werknemers

• Kinderen en jeugdigen, en vrouwen rond de bevalling

• Zelfstandigen (zzp'ers) in geval van veiligheidsrisico's voor derden

Indicatoren

• De doelstelling van het beleid om te komen tot een transparante regelgeving waarbij op evenwichtige wijze rekening wordt gehouden met zowel de bescherming van de werknemer als met de benodigde flexibiliteit voor de onderneming, leent zich niet voor een kwantitatieve indicator.

Kengetallen

Bron: De Arbeidstijdenwet in 2003, Ministerie van SZW, 2004

Verwijzingen beleidsstukken

• Kabinetsstandpunt Vereenvoudiging Arbeidstijdenwet (TK 2003/2004, 29 379, nr. 1)

28 Pensioenbeleid

Bevorderen en beschermen van arbeidspensioenen.

Omschrijving

Om werkgevers en werknemers te stimuleren afspraken te maken over aanvullend pensioen en om een waarborg te scheppen dat een pensioentoezegging van de werkgever aan zijn werknemers na pensionering gestand wordt gedaan.

Bijdrage

SZW schept het wettelijk kader waarbinnen sociale partners aan de inhoud en de uitvoering van pensioenregelingen vorm geven.

Verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor:

• een adequaat wettelijk kader voor arbeidspensioenen;

• een op arbeidspensioenen toegesneden fiscaal kader, samen met de Minister van Financiën;

• de organisatie van het toezicht op de uitvoering van pensioenregelingen;

• het overleg met sociale partners over een betaalbaar en duurzaam pensioenstelsel dat rekening houdt met maatschappelijke ontwikkelingen en andere aspecten van sociaal-economisch beleid.

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van:

• economische ontwikkelingen;

• arbeidsvoorwaardenonderhandelingen;

• langer doorwerken van ouderen;

• voldoende ruimte in EU-regelgeving voor handhaving van nationale kenmerken van het pensioenstelsel;

• een transparant beheer en bestuur van pensioenuitvoerders;

• een voldoende pensioenbewustzijn in de samenleving.

Effectgegevens

Behalen van deze doelstelling heeft als effect dat:

• ouderen na pensionering over een adequate inkomensvoorziening beschikken.

Verwijzingen beleidsstukken

• Hoofdlijnen voor een nieuwe Pensioenwet (TK 2002/03, 28 294, nrs. 1 en 2).

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Er worden geen programmauitgaven op dit beleidsartikel begroot, alleen toegerekende apparaatskosten

Operationele doelstelling 1: Vergroten van het bereik van aanvullende pensioenen.

Motivering

Om zoveel mogelijk werknemers in de gelegenheid te stellen een aanvulling op de AOW te verkrijgen om na pensionering hun levenstandaard zo goed mogelijk te kunnen handhaven

Instrumenten

• Pensioen- en Spaarfondsenwet/Pensioenwet

• Wet Beroepspensioenregelingen

• Wet verplichtstelling bedrijfstakpensioenfondsen 2000

• Fiscale regelingen voor pensioenen

Activiteiten

• Voorlichten via de Pensioenkijker

• Stimuleren van sociale partners tot een breder bereik van pensioentoezeggingen aan werknemers, onder andere door verlagen van intredeleeftijd

• Bevorderen van gelijke behandeling in al zijn facetten in pensioenregelingen (geen onrechtmatig onderscheid naar geslacht en leeftijd)

Doelgroepen

• Werknemers

• Werkgevers

• Pensioenfondsbesturen

Indicatoren

Streven is halvering van het in 1996 gemeten percentage van 7.

Kengetallen

Bron: bewerking SZW op basis van DNB, Pensioenmonitor 1998–2004

Verwijzingen beleidsstukken

• Nieuwe regeling voor verplichte deelneming in een beroepspensioenregeling (Wet verplichte beroepspensioenregeling) (TK 2003/04, 29 481);

• Hoofdlijnen voor een nieuwe Pensioenwet (TK 2002/03, 28 294, nrs. 1 en 2);

Operationele doelstelling 2: Verbeteren van de houdbaarheid van het stelsel van aanvullende pensioenen.

Motivering

Om er voor te zorgen dat pensioentoezeggingen ook daadwerkelijk tot pensioenuitkeringen komen.

Instrumenten

• Pensioen- en Spaarfondsenwet; te vervangen door de Pensioenwet met daarin verankerd het Financieel toetsingskader pensioenen

• Toezicht op de uitvoering van pensioenregelingen door De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten

Activiteiten

• Opstellen van Invoeringswet en nadere regelgeving in verband met invoering Pensioenwet

• Overleggen met Stichting van de Arbeid over een code voor pension fund governance

• Overleggen met pensioenuitvoerders over verbeteringen in de praktijk van de uitvoering van pensioenregelingen

Doelgroepen

• Sociale partners

• Gepensioneerden

• Pensioenuitvoerders

Indicatoren

• De primaire verantwoordelijkheid ligt bij sociale partners. Bovendien is er sprake van een groot aantal (macro-economische) afhankelijkheden. Daarom kon vooralsnog geen indicator voor de operationele definitie worden geformuleerd. Aan de hand van het toezichtkader en de daarmee samenhangende handhavingsinstrumenten wordt het beoogde maatschappelijk effect nagestreefd.

Kengetallen

• Het type pensioenregeling als kengetal voor de wijze waarop aan de pensioentoezegging invulling wordt gegeven (zie tabel 28.3). In de grote verandering in percentages voor eindloon en middelloon komt de aanpassing van pensioenregelingen om de door de beurscrisis verslechterde financiële situatie van pensioenuitvoerders te verbeteren tot uitdrukking.

Bron: bewerking SZW op basis van DNB, Pensioenmonitor 1998–2004

Verwijzingen beleidsstukken

• Brief staatssecretaris SZW bij aanbieding nota over hoofdlijnen voor regeling financiële toezicht op pensioenfondsen in de Pensioenwet (TK 2003/04, 28 294, nr. 4H);

• Brief minister SZW met de definitieve versie van de Uitwerkingnota en de aanbiedingsbrief aan de sociale partners (TK 2003/04, 28 294, nr. 11);

• Brief minister over de kerntaken van pensioenfondsen, alsmede zelfregulering (TK 2003/04, 28 294, nr. 8);

• Brief minister ter aanbieding van het rapport «Pension fund Governance» en de vervolgnotitie over het financieel toetsingskader (TK 2003/04, 28 294, nr. 9);

• Brief minister over uitkomst overleg Ministerie SZW, De Nederlandsche Bank en de Stichting van de Arbeid over nota financiële toezicht op pensioenfondsen (FTK-matrixnota) (TK 2003/04, 28 294, nr. 16).

• Wijziging van de Pensioen- en spaarfondsenwet en enige andere wetten in verband met de implementatie van richtlijn nr. 2003/41/EG van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van 3 juni 2003 betreffende de werkzaamheden van en het toezicht op instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening (PbEG L 235/10) (TK 2004/05, 30 104, nr. 3).

Operationele doelstelling 3: Verbeteren van de betrokkenheid van deelnemers bij hun pensioenvoorziening.

Motivering

Om deelnemers te stimuleren kennis te nemen van hun pensioenregelingen en hun verantwoordelijkheid voor aanvullend pensioen te nemen

Instrumenten

• Voorlichting, vooral door tussenkomst van de Pensioenkijker

• Overleg met sociale partners, gepensioneerden en pensioenuitvoerders over pension fund governance

• Het wettelijke kader in de Pensioenwet voor voorlichting en medezeggenschap

Activiteiten

• (Mede)Financieren van een project van het Coördinatieorgaan samenwerkende ouderenorganisaties (CSO) gericht op kwalitatieve verbetering van de medezeggenschap door gepensioneerden;

• Bevorderen van een infrastructuur voor medezeggenschap bij de uitvoering van pensioenregelingen.

Doelgroepen

• Deelnemers en gepensioneerden in pensioenregelingen

• Bevolking in de leeftijd van 18 tot 65 jaar met in het bijzonder aandacht voor vrouwen, jongeren en allochtonen

Indicatoren

Bron: evaluatieonderzoek convenant CSO-STAR

Verwijzingen beleidsstukken

• Brief staatssecretaris SZW over medezeggenschap deelnemers rechtstreeks verzekerde regelingen (TK 2003/04, 28 294, nr. 7);

• Kabinetsstandpunt over het initiatief wetsvoorstel van het lid Giskes (nu overgenomen door het lid Bakker) tot wijziging van de Pensioen- en spaarfondsenwet (bestuursstructuur pensioenfondsen) (TK 2004/05, 28 294, nr. 10).

29 Arbeidsomstandigheden, arbozorg en verzuim

Bevorderen van veilige en gezonde arbeidsomstandigheden en goede ARBO-zorg.

Omschrijving

Om ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid te beperken

Om bij te dragen aan arbeidsproductiviteit en groei van ondernemingen

Om incidenten met een maatschappelijk ontwrichtend karakter te voorkomen

Bijdrage

SZW activeert zelfwerkzaamheid en stuurt op ernstige risico's met stimuleringsbeleid, vraaggestuurde informatie en in regelgeving en handhaving

Verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor:

• het bevorderen van veilige en gezonde arbeidsomstandigheden en goede ARBO-zorg

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van:

• de mate waarin werkgevers en werknemers hun verantwoordelijkheid nemen

Effectgegevens

Behalen van deze doelstelling heeft als effecten dat:

• Het beroep op sociale verzekeringen zoals de WIA wordt verminderd (zie artikel 31)

• Efficiënter en effectiever arbobeleid in bedrijven wordt gevoerd

Verwijzingen beleidsstukken

SER-adviesaanvraag evaluatie Arbowet 1998 (TK 2004–2005, 25 883 nr. 33)

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Subsidies OD 1: De uitgaven zijn met name toe te schrijven aan de programma's VAV en VASt en aan de subsidieregelingen SPA en FARBO.

Arboconvenanten: De uitgaven nemen af door afronding van de convenanten uiterlijk in 2007.

Subsidies OD 2: Hier worden uitgaven geraamd voor verzuimbeleid (onder andere Commissie het werkend perspectief) en het project sociale zekerheid en zorg.

Ontvangsten: Deze houden verband met de handhaving door de Arbeidsinspectie van de regelgeving op arboterrein.

Operationele doelstelling 1: Beperken van de arbeidsrisico's waaraan werknemers zijn blootgesteld.

Motivering

Om uitval te voorkomen ten gevolge van de arbeid

Instrumenten

• Subsidieverlening/-regeling

• Wet- en regelgeving

• Sectorale afspraken

Activiteiten

• Stimuleren risicogestuurd beleid op basis van ernstige risico's

• Ondersteunen bedrijven bij het voorkomen van arbeidsongevallen via het Programma Versterking Arbeidsveiligheid (VAV)

• Stimuleren van ondernemers in het midden- en kleinbedrijf om via het Programma Versterking Arbeidsomstandighedenbeleid Stoffen (VASt) de blootstelling van werknemers aan gevaarlijke stoffen te beheersen

• Stimuleren ontwikkeling nieuwe of sterk verbeterde arbeidsmiddelen (SPA)

• Stimulering van aanschaf en gebruik van innovatieve arbovriendelijke bedrijfsmiddelen (FARBO)

• Handhaven van regels op arboterrein door inspecties en het openbaar maken van inspectieresultaten

Doelgroepen

• Werkgevers en werknemers

Indicatoren *

Bron: CBS (EBB, module arbeidsomstandigheden, zoals door SZW bewerkt); SZW; Rapportage Arbeidsinspectie

* In het licht van de het in 2005 uitgebrachte SER advies over de Arboregelgeving zullen alle in deze paragraaf genoemde indicatoren in 2006 worden heroverwogen.

Kengetallen

Bron: Monitor arbeidsongevallen in Nederland 2002, TNO rapport

Bron: Rapportage Arbeidsinspectie (fiscale regeling)

SZW (subsidieregeling)

Verwijzingen beleidsstukken

• Brief over evaluatie Farboregeling (TK 2004–2005, 25 883 nr. 31)

• Brief over het programma Versterking Arbeidsveiligheid en het programma Versterking Arbeidsomstandighedenbeleid Stoffen (VASt) (TK 2003–2004, 25 883 nr. 30)

• Monitor Arbeidsongevallen in Nederland 2002, TNO rapport (tabel 17, p.25)

Operationele doelstelling 2: Beperken ziekteverzuim en instroom in arbeidsongeschiktheidsregelingen ten gevolge van arbeid

Motivering

Om mensen aan het werk te houden door het stimuleren en ondersteunen van beleid ter voorkoming van ziekte en uitval ten gevolge van arbeid

Instrumenten

• Subsidieverlening

• Wet- en regelgeving

• Voorlichting

• Sectorale afspraken

Activiteiten

• Toegankelijk en toepasbaar maken van de kennis over de Risico-inventarisatie en evaluatie (ri&e)

• Faciliteren van voortgaande digitalisering van branchespecifieke ri&e's die via internet vrij toegankelijk zijn

• Ontwikkelen van ARBO-informatiepakketten voor het MKB

• Begeleiden uitvoering en afronding van met sociale partners afgesloten arboconvenanten, over beperking van blootstelling aan belangrijke arbeidsrisico's en bevordering van vroege reïntegratie.

• Stimuleren van aanpassingen van werkplek of werkomgeving ten behoeve van werk voor arbeidsgehandicapten.

Doelgroepen

• Werkgevers en werknemers

Indicatoren

De indicator aandeel werkzame arbeidsgehandicapten wordt in 2006 heroverwogen

Bron: CBS (EBB, module arbeidsgehandicapten); Rapportage Arbeidsinspectie

¹ Realisaties 2004 nog niet vergelijkbaar.

Verwijzingen beleidsstukken

• Jaarrapportage Arboconvenanten 2004 (TK 2004–2005, 25 883 nr. 41)

30 Inkomensbescherming met activering

Zorgdragen voor adequate bescherming met activerende voorwaarden tegen de financiële risico's bij inkomensverlies.

Omschrijving

Om personen te beschermen tegen de financiële risico's bij inkomensverlies en hen in beginsel een inspanningsverplichting om betaalde arbeid te verkrijgen op te leggen.

Bijdrage

SZW creëert de voorwaarden voor het toekennen van de uitkeringen en zorgt voor de uitvoering door het laten verstrekken van uitkeringen door gemeenten en UWV. Zij verstrekt hiertoe financiële middelen.

Verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor:

• een adequate bescherming van personen tegen inkomensverlies;

• de vormgeving en werking van het wettelijk stelsel;

• een rechtmatige, doelmatige en doeltreffende uitvoering van de sociale verzekeringen door het UWV en voor het toezicht daarop;

• het toezicht op een rechtmatige uitvoering van de bijstandsregelingen door gemeenten;

• de bepaling van de hoogte van het sociaal minimum/algemene bijstandsniveaus;

• de vaststelling van het niveau van de individuele uitkeringen van de sociale verzekeringen;

• de coördinatie van het rijksbeleid op het terrein «sociale insluiting».

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van:

• de kwaliteit en uitvoerbaarheid van wet- en regelgeving;

• een effectieve uitvoering van de wetten door gemeenten en het UWV;

• de hoogte van het nalevingsniveau van wet- en regelgeving door de gerechtigden.

Effectgegevens

Behalen van deze doelstelling heeft als effecten dat:

• in beginsel in inkomensbescherming tot op ten minste het sociaal minimum wordt voorzien;

• personen er weer in slagen zelfstandig in hun levensonderhoud te voorzien;

• er zodoende invulling wordt gegeven aan de grondwettelijke taak van de overheid te zorgen voor de «bestaanszekerheid der bevolking».

Verwijzingen beleidsstukken

• Nieuwe accenten op het terrein van werk en inkomen (TK 2004–2005, 29 804 nr.1)

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

WWB

Dit betreft het inkomensdeel van de Wet Werk en Bijstand (WWB), inclusief de middelen voor de langdurigheidstoeslag. Het WWB Werkdeel is begroot op beleidsartikel 23 Reïntegratie. Een vergoeding voor de uitvoeringskosten ontvangen gemeenten via de algemene uitkering uit het gemeentefonds.

IOAW/IOAZ/Bijstand zelfstandigen

Dit betreffen optellingen per regeling van het budgetdeel (25%) en het declaratiedeel (75%). Een vergoeding voor de uitvoeringskosten ontvangen gemeenten via de algemene uitkering uit het gemeentefonds. De stijging van de uitgaven voor de IOAW en IOAZ worden veroorzaakt door de afschaf van de vervolguitkering WW en de WAZ.

Het budget 2005 voor bijstand zelfstandigen is als gevolg van een ramingsbijstelling op grond van conjucturele ontwikkelingen van € 8 miljoen tot € 14 miljoen.

Handhaving

Uit dit budget worden onder meer de uitvoeringskosten van het Inlichtingenbureau voor gemeenten gefinancierd.

WWIK

Dit betreffen de uitkeringslasten en uitvoeringskosten van de WWIK die voor 100% door 20 uitvoerende centrumgemeenten en «Kunstenaars & Co» worden gedeclareerd.

BIA

Dit betreffen de uitgaven voor deze tijdelijke overgangsregeling op grond waarvan naar verwachting ultimo 2016 het uitkeringsrecht vervalt.

TRI

Deze regeling is in het leven geroepen om de inkomensgevolgen tengevolge van de herbeoordelingen in het kader van de Wet wijziging systematiek herbeoordelingen te beperken. De verwachting is dat het recht op deze regeling per 2009 komt te vervallen.

WW uitkeringslasten

Met ingang van 2006 zetten de uitkeringslasten WW een dalende lijn in. Deze daling wordt enerzijds veroorzaakt door een verbeterde conjunctuur en anderzijds door in het recente verleden ingevoerde beleidsmaatregelen.

WW uitvoeringskosten

Als gevolg van het dalende WW-volume, vertonen de uitvoeringskosten eveneens een dalende lijn. Ook de efficiency-afspraken uit SUWI dragen nog steeds aan deze daling bij.

Een deel van de uitkeringslasten en uitvoeringskosten WW is te relateren aan reïntegratie-activiteiten die onder artikel 23 worden verantwoord. Op dit moment is het echter niet mogelijk om deze uitkeringslasten en uitvoeringskosten uit te splitsen naar de begrotingsartikelen 23 en 30. Met ingang van de begroting 2007 is deze uitsplitsing wel te maken en worden deze middelen overgeheveld van artikel 30 naar artikel 23.

Operationele doelstelling 1: Zorgdragen dat een aanvulling tot inkomen op minimumniveau wordt verstrekt aan mensen die niet zelf (volledig) kunnen voorzien in hun levensonderhoud.

Motivering

Om inkomensverlies tot onder het niveau van het sociale minimum te voorkomen en om personen zo spoedig mogelijk weer zelfstandig in het eigen levensonderhoud te laten voorzien.

Instrumenten

• Het inkomensdeel van de WWB (v.w.b. het reïntegratiebudget wordt verwezen naar art. 23);

• Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW);

• Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ);

• Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz);

• Inlichtingenbureau gemeenten;

• Subsidies (o.a. ter bevordering van beleidsinnovatie).

Activiteiten

Activiteiten SZW:

• onderhouden van de wet- en regelgeving;

• ramen macrobudget WWB inkomensdeel en onderhouden verdelingssystematiek;

• toezien op een rechtmatige wetsuitvoering;

• opstellen nationaal actieplan «sociale insluiting» 2006;

• uitvoeren SZW-actiepunten uit plan van aanpak schuldhulpverlening.

Activiteiten gemeenten:

• beoordelen van recht op een uitkering;

• verstrekken van uitkeringen.

Doelgroepen

• Mensen tot 65 jaar die niet zelf (volledig) kunnen voorzien in hun levensonderhoud (bijstand als aanvulling op een onvolledige AOW-uitkering komt aan de orde in artikel 32)

• Mensen met een langdurig minimuminkomen en/ of grote afstand tot de arbeidsmarkt.

Indicatoren

In samenhang met de in artikel 23 opgenomen doelstelling om in 2007 25% meer uitstroom uit reïntegratietrajecten naar regulier werk te hebben verwacht de regering dat de WWB leidt tot een bijstandslastenreductie van 5% in 2006, rekening houdende met de conjunctuur en effecten van Rijksbeleid. In het kader van de evaluatie WWB is voor dit laatste een analyse voorzien.

¹ Ten opzichte van situatie zonder WWB.

Kengetallen

Bronnen:

¹ CBS bijstanduitkeringenstatistiek

² SZW-administratie

³ SZW POROSZ

⁴ CBS fraude- en debiteurenstatistiek

⁵ Betrouwbaarheidsinterval

Verwijzingen beleidsstukken

• Wet Werk en Bijstand (Staatsblad 2003, 375)

• Plan van aanpak evaluatie WWB 2004–2007 nader uitgewerkt (TK 2004–2005, 29 674 nr.6)

Operationele doelstelling 2: Zorgdragen dat een tijdelijke en activerende inkomensvoorziening wordt verstrekt aan werknemers die werkloos zijn geworden.

Motivering

Om werknemers tijdelijk te beschermen tegen het risico van loonderving als gevolg van werkloosheid. Om werknemers te activeren tot werkhervatting.

Instrumenten

• Werkloosheidswet (WW);

• Bijdrage uitvoeringskosten aan het UWV.

Activiteiten

Activiteiten SZW:

• toezien op een rechtmatige wetsuitvoering;

• onderhouden van de wet- en regelgeving. In dit kader is voor 2006 onder meer het voorbereiden van wijziging van de WW, het aanpassen van het ontslagrecht (beide in overeenstemming met het kabinetsstandpunt over het SER-advies) en de invoering van premiedifferentiatie in de wachtgeldfondsen van belang.

Activiteiten van UWV:

• beoordelen van recht op een uitkering;

• verstrekken van uitkeringen;

• verbeteren van de kwaliteit van de controle op naleving van de arbeidsverplichtingen.

Doelgroepen

• Werknemers (incl. personen die met werknemers worden gelijkgesteld);

• Werkgevers.

Indicatoren

• Het kabinet heeft in en buiten de WW maatregelen genomen om de arbeidsparticipatie van ouderen te verhogen en hun beroep op de WW te beperken. Het kabinet wil de instroom van oudere werknemers in de WW terugdringen en de gemiddelde uitkeringsduur van alle WW-gerechtigden, maar met name van ouderen bekorten. De eerste twee indicatoren bieden inzicht in de uitwerking van het kabinetsbeleid op werknemers in de leeftijdscategorie 57½ jaar en ouder afgezet tegen respectievelijk de leeftijdscategorie 55–57½ jaar en het gemiddelde voor de totale WW-populatie.

• Het beoogd maatschappelijk effect van handhaving is de naleving van de wet- en regelgeving. Naleving kan inzichtelijk worden gemaakt door nakoming van de belangrijkste verplichtingen, die aan het verkrijgen van een uitkering zijn verbonden, te meten (effectindicatoren). Om aan te geven dat frauderen niet ongestraft blijft, worden ook het totaal geconstateerde fraudebedrag en de afdoening als kengetal in beeld gebracht. Dat geldt ook voor de mate waarin kennis van regelgeving aanwezig is, omdat dit van invloed is op de mate waarin de uitkeringsgerechtigden zich aan de wet houden.