INHOUDSOPGAVE

DEEL A: ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat ministerie)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het ministerie van Justitie voor het jaar 2008 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2008. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2008.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2008 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenaamde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingsstaat baten-lastendiensten)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en – ontvangsten van de baten-lastendiensten Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB), Nederlands Forensisch Instituut (NFI), Dienst Justis en Gemeenschappelijke Beheerorganisatie (GBO) voor het jaar 2008 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de diensten die een baten-lastenstelsel voeren.

Wetsartikel 3 (begroting Raad voor de rechtspraak)

Met ingang van 2002 is het stelsel van de rechtspraak ingrijpend gewijzigd. De belangrijkste wijziging is dat de rechtspraak, mede door de instelling van de Raad voor de rechtspraak en de invoering van het principe van integraal management bij het besturen van de gerechten, verantwoordelijk is geworden voor het eigen beheer. Op grond van de nieuwe bevoegdheidsverdeling is de minister van Justitie niet verantwoordelijk voor de doelmatigheid van de rechterlijke organisatie, wel heeft de minister een toezichthoudende verantwoordelijkheid.

Met de vaststelling van dit wetsartikel wordt de positie van de minister van Justitie ten opzichte van de rechterlijke organisatie verduidelijkt. Dit betekent voorts dat in deel B naast de toelichting op beleidsartikel 12, waarin de beleidsdoelstelling van de minister van Justitie ten aanzien van de rechtspleging wordt toegelicht, een apart hoofdstuk Raad voor de rechtspraak wordt opgenomen, waarin de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de raad en de gerechten voor het jaar 2008 wordt gegeven.

DEEL B. DE BEGROTINGSTOELICHTING

HOOFDSTUK 1. LEESWIJZER

Algemeen

In deze leeswijzer wordt kort ingegaan op de beleidsagenda, wijzigingen in de begrotingsstructuur, de verantwoordelijkheidsverdeling van de bewindslieden, de overzichtsconstructies, een aantal specifieke afspraken met het ministerie van Financiën en de opbouw van de Memorie van Toelichting.

Beleidsagenda

In de beleidsagenda zijn – aan de hand van een aantal centrale thema’s – de belangrijkste doelstellingen van het Justitiebeleid voor het jaar 2008 opgenomen. Daarnaast is in de beleidsagenda een overzicht opgenomen van de belangrijkste beleidsmatige mutaties.

Begrotingsstructuur

Met ingang van het kabinet Balkenende IV is er een programmaminister voor Jeugd en Gezin ingesteld. Het civiele gedeelte van het beleidsterrein jeugd van het ministerie van Justitie valt nu onder verantwoordelijkheid van de minister voor Jeugd en Gezin. Het beleidsterrein integratie is van het ministerie van Justitie overgeheveld naar de begroting van de minister van Wonen, Wijken en Integratie.

Dit heeft een aantal gevolgen voor de begrotingsstructuur. Daarnaast heeft in een aantal gevallen een aanscherping van de formulering van operationele doelstellingen plaatsgevonden. Daarmee komen de taken en verantwoordelijkheden van Justitie beter tot uitdrukking. Als gevolg van bovenstaande hebben de volgende wijzigingen plaatsgevonden: De operationele doelstellingen 13.2 en 13.3 zijn samengevoegd tot 13.3. Op actorniveau wordt 13.4.3 samengevoegd met 13.4.4. De budgetten van artikel 14.1 (met uitzondering van adoptie), artikel 14.2 (met uitzondering van 14.2.2) en artikel 14.3 worden overgeheveld naar de begroting van de minister voor Jeugd en Gezin. Daarnaast wordt het actorniveau 14.2.5 toegevoegd. Actor 15.1.2 is nieuw ten bate van naturalisatie. Vanaf de begroting van 2008 maakt artikel 16 geen onderdeel meer uit van de Justitiebegroting.

Verantwoordelijkheidsverdeling bewindslieden

Ingevolge artikel 46 van de Grondwet treedt een staatssecretaris in de gevallen waarin de minister het nodig acht en met inachtneming van diens aanwijzingen, in zijn plaats als minister op. De staatssecretaris is uit dien hoofde verantwoordelijk onverminderd de verantwoordelijkheid van de minister. Ingevolge artikel 3 van de Wet houdende nadere voorzieningen in verband met de invoering van de ambten van minister zonder portefeuille en staatssecretaris, zijn bij besluit van 22 maart 2007, gewijzigd op 20 juni 2007, in het bijzonder de aangelegenheden op het gebied van de vreemdelingenzaken (zonder grensbewaking en naturalisatie), de sanctietoepassing, de reclassering en de juridische beroepen alsmede de modernisering van het tuchtrecht, nader bepaald. De primaire verantwoordelijkheden van de beide bewindslieden zijn in principe op het niveau van beleidsartikel te onderscheiden.

De staatssecretaris is primair verantwoordelijk voor het beleid dat valt onder de beleidsartikelen 12 (Rechtsbijstand), artikel 13 (DJI, Reclassering) en 15 (Vreemdelingen, met uitzondering van de grensbewaking). De minister van Justitie is naast de overige beleidsartikelen ook verantwoordelijk voor de niet-beleidsartikelen. Voor zover er beleidsinhoudelijke overlap is op de artikelen, is de minister van Justitie op deze artikelen beheersmatig verantwoordelijk voor het gehele beleidsartikel. De bewindslieden geven gezamenlijk aan het ministerie als één geheel leiding.

De overzichtsconstructies

In de Justitiebegroting 2008 wordt een interdepartementale overzichtsconstructie gepresenteerd: «Asiel en Migratie». Deze wordt gecoördineerd door de minister van Justitie. De ministers van BZK, SZW, OC&W en VWS leveren hier een bijdrage aan.

Het ministerie van Justitie levert een bijdrage aan twee interdepartementale overzichtsconstructies: «Grote Stedenbeleid» (GSB) en de «Homogene Groep Internationale Samenwerking» (HGIS). De coördinatie hiervan is in handen van respectievelijk het ministerie van VROM en het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Specifieke afspraken

Het ministerie van Justitie heeft in de begroting 2008 over een aantal punten specifieke afspraken gemaakt met het ministerie van Financiën. Deze punten worden hieronder genoemd.

Meerjarenperspectief

Per beleidsartikel is een meerjarenperspectief opgenomen. Het meerjarenperspectief geeft een doorkijk naar de toekomst en wat het ministerie van Justitie de komende jaren tot doel heeft.

Positionering apparaatsuitgaven

In de begroting 2008 van Justitie worden – met uitzondering van het apparaatsbudget van de Directie Wetgeving alle apparaatsbudgetten van beleidsdirecties bij het niet-beleidsartikel 91 «Effectieve besturing van het Justitie-apparaat» ondergebracht.

Budgetflexibiliteit

In de begroting is de informatie omtrent budgetflexibiliteit opgenomen in de tabellen betreffende de «budgettaire gevolgen van beleid». Concreet betekent dit dat in deze tabellen een regel is opgenomen waarin wordt aangegeven welk deel van het totale budget op een beleidsdoelstelling juridisch verplicht is.

Subsidies

Bij de tabellen betreffende de «budgettaire gevolgen van beleid» worden de subsidieverplichtingen niet gespecificeerd. In het verdiepingshoofdstuk zijn uitsluitend die subsidieverleningen opgenomen die hun wettelijke grondslag aan deze begroting ontlenen zoals voorgeschreven in artikel 4:23, derde lid, onder c, van de Algemene wet bestuursrecht.

Positionering baten-lastendiensten

De uitgaven aan alle uitvoerende diensten, inclusief de baten-lastendiensten van het ministerie van Justitie, worden wat betreft de begrotingsindeling aangemerkt als programma-uitgaven.

Toelichten van programma- en apparaatsuitgaven met volume- en prijsgegevens

In overleg met het ministerie van Financiën zijn apparaats- en programmauitgaven met volume- en prijsgegevens niet toegelicht indien Justitie dit niet zinvol acht.

Outcome- en outputindicatoren

Dit jaar is er Rijksbreed voor gekozen de Kamer niet via de zogenaamde «comply or explain-brief» over ontbrekende outcome- en outputindicatoren te informeren. Bij de doelstellingen 11.1, 13.6 en 17 in de begroting ontbreken dergelijke gegevens omdat er geen wijzigingen zijn ten opzichte van eerdere begrotingen. Dit betreft prestaties of activiteiten die zich lastig in kwantificeerbare gegevens laten uitdrukken. Bij de betreffende algemene of operationele doelstelling zal worden aangegeven dat deze informatie ontbreekt en dit nader worden toegelicht.

Onderscheid meetbare gegevens

Bij de meetbare gegevens wordt onderscheid gemaakt tussen gegevens die regulier van aard zijn en gegevens die niet-regulier van aard zijn. Het ministerie van Justitie maakt eveneens dit onderscheid maar hanteert daarbij andere begrippen. Hiervoor is gekozen omdat deze andere begrippen ingeburgerd zijn in de organisatie. Reguliere gegevens worden aangeduid als «meetbare gegevens» en niet-reguliere gegevens hebben betrekking op evaluatie-onderzoeken.

Raad voor de rechtspraak

In het wetslichaam is een apart wetsartikel opgenomen voor de Raad voor de rechtspraak. In de Wet op de Rechterlijke Organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering geattribueerd aan de gerechten en aan de Raad voor de rechtspraak. Per 1 januari 2005 kent de rechtspraak een nieuwe bekostigingssystematiek gebaseerd op outputfinanciering en is gelijktijdig het baten-lasten stelsel ingevoerd. Door Justitie is gekozen voor een «bijdrage-constructie». Dit betekent dat op artikel 12 «Rechtspleging en rechtsbijstand» de bijdrage aan de Raad is opgenomen en de Raad voor de rechtspraak niet in de begrotingsstaat inzake baten-lastendiensten is opgenomen. Voor de Raad is in de begroting een apart hoofdstuk opgenomen (hoofdstuk 7).

Overige punten

Gehanteerde toerekeningssleutels

Het komt voor dat een onderdeel van een organisatie-eenheid een bijdrage levert aan meerdere doelstellingen. Indien geen betere informatie voorhanden is, zullen de toerekeningssleutels voor de afzonderlijke bijdragen die ex-ante bij de begrotingsvoorbereiding worden vastgesteld ook ex-post worden gehanteerd bij de verantwoording.

Derdeninformatie

Indien binnen de begroting informatie verkregen van derden is opgenomen, wordt dit specifiek in de toelichting bij de betreffende operationele doelstelling vermeld.

Prognosemodel Justitiële Ketens (PMJ)

Als bijlage is opgenomen de uitkomsten van het Prognosemodel Justitiële Ketens. Deze uitkomsten geven de geraamde capaciteitsbehoeften in meerjarig perspectief weer binnen de Justitiële keten.

Opbouw Memorie van Toelichting

De Memorie van Toelichting is als volgt opgebouwd:

• Artikelsgewijze toelichting bij het wetsvoorstel;

• Begrotingstoelichting, uitgesplitst in:

1. Leeswijzer;

2. Beleidsagenda;

3. Beleidsartikelen;

4. Niet-beleidsartikelen;

5. Bedrijfsvoeringsparagraaf;

6. Diensten die een baten-lasten stelsel voeren;

7. Raad voor de rechtspraak;

8. Verdiepingshoofdstuk;

9. Moties en toezeggingen;

10. Overzichtsconstructies;

– Interdepartementale overzichtsconstructie Asiel en Migratie;

11. Overzicht ZBO’s en RWT’s;

12. Bijlage PMJ;

13. Wetgevingsprogramma;

14. Lijst met afkortingen;

15. Trefwoordenlijst.

HOOFDSTUK 2 BELEIDSAGENDA 2008

Inleiding

Het Ministerie van Justitie is het ministerie van het recht en de rechtsorde; het draagt dus zorg voor de kwaliteit van de rechtstaat. Het recht dient een veilige en rechtvaardige samenleving. Een van de grootste uitdagingen de komende tijd is om een klimaat van veiligheid, rechtszekerheid en rechtsbescherming te waarborgen dat mensen vertrouwen geeft. Deze uitdaging staat centraal in de vijfde pijler van het beleidsprogramma van het kabinet. Daarbij gaat het niet alleen om bestrijding van criminaliteit en geweld nadat dit zich heeft voorgedaan, maar ook om de preventie daarvan. En ook in de zesde pijler, waar asiel en migratie onder vallen, staat de waarborg van veiligheid, rechtszekerheid en rechtsbescherming centraal: het beleid op dit terrein is gericht op bescherming van hen die dat behoeven en een duurzame terugkeer van hen die hier geen recht op hebben. In de tweede pijler staat de selectieve toelating van kennismigranten eveneens in het teken van evenwichtig beleid. Een open, op de wereld gerichte economie als de Nederlandse, heeft daar alle belang bij.

Cruciaal voor het functioneren van het recht is het vertrouwen dat burgers in het recht en de instituties van het recht hebben. Dat vertrouwen is niet vanzelfsprekend; het vergt voortdurend aandacht en onderhoud.

Vertrouwen veronderstelt voorspelbaarheid zonder in verstarring te belanden. Dit betekent dat de rechtsorde een stabiele rechtsorde moet zijn. Het recht is de basis waarop mensen moeten kunnen bouwen. Stabiel is echter iets anders dan onveranderlijk. Onveranderlijk recht zou bij een statische samenleving passen. In onze samenleving vinden echter voortdurend ontwikkelingen plaats, zodat het gaat wringen en schuren indien het recht van a tot z als in steen gebeiteld wordt beschouwd. Nu is het natuurlijk een illusie te denken dat zulk wringen en schuren altijd te vermijden is. Maar Justitie staat wel voor de taak om signalen uit de samenleving, liefst vroegtijdig, op te vangen en te duiden. Steeds is de vraag waar zich ontwikkelingen voordoen waarop het recht nog geen antwoord biedt en waar bestaande antwoorden op nieuwe ontwikkelingen gebrekkig zijn.

Het is onmogelijk om zorgwekkende gebeurtenissen altijd te voorkomen. Behoud van vertrouwen vergt wel dat zorgen van mensen serieus worden genomen. Wanneer mensen hun zorg uiten over het functioneren van het recht, mag daar niet afhoudend op worden gereageerd. Kritiek biedt juist kansen. Kansen om te leren en te verbeteren.

Justitie zal adequaat moeten reageren zonder de grondslagen van de rechtsorde aan te tasten. Een voorbeeld is de aanpak van terrorisme, waarbij strafrechtelijke mogelijkheden zijn uitgebreid maar het laatste woord aan de rechter blijft.

In de gelukkig zeldzame gevallen waarin blijkt dat een verdachte ten onrechte is veroordeeld moet daaruit lering worden getrokken, opdat de kans op vergelijkbare fouten in de toekomst kleiner wordt. Daarom worden oude zaken nog eens kritisch tegen het licht gehouden (Posthumus II). Op basis van een analyse van de oorzaken van de Schipholbrand worden maatregelen genomen om de brandveiligheid te verbeteren. Door grondig te kijken naar incidenten bij Tbs-verloven, komen maatregelen tot stand om dergelijke incidenten tegen te gaan.

Gebeurtenissen die leiden tot zorg en kritiek vormen aanleiding om stil te staan bij de vraag of het vigerende recht adequaat is. Alleen zo kan het recht ruimte blijven bieden voor het nemen van risico’s, voor mensen die een stap naar voren durven te zetten, voor vernieuwing en samenwerking. Een voorbeeld is de modernisering van het migratiebeleid, waardoor een grotere flexibiliteit en stroomlijning wordt bereikt in het toelatingsbeleid voor die migranten die Nederland graag wil toelaten, zoals kenniswerkers. Een ander voorbeeld is de invoering van de rechtsvorm van de maatschappelijke onderneming, waardoor bij de invulling van overheidszorg en publieke voorzieningen zoveel mogelijk ruimte wordt gelaten voor maatschappelijke betrokkenheid en eigen initiatief.

Het recht moet dus niet alleen stabiel maar ook responsief zijn, antwoord kunnen geven op veranderde behoeften. Of, scherper geformuleerd, het recht moet responsief zijn om stabiel te kunnen zijn. Het omgaan met deze paradox is een strategische opgave waar Justitie voortdurend voor staat. Dit krijgt gestalte binnen alle pijlers van het kabinetsbeleid, in het bijzonder de pijlers 2, 5 en 6.

Pijler 2 Een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie

Modern migratiebeleid

De uitwerking van de beleidsnotitie «Naar een modern migratiebeleid» wordt in 2008 voortgezet. De belangrijkste doelstelling is te voorzien in de behoefte van de Nederlandse samenleving aan migranten die een belangrijke (bijvoorbeeld economische, culturele of wetenschappelijke) bijdrage aan onze maatschappij kunnen leveren. Hiertoe worden de toelatingsregels aanzienlijk vereenvoudigd en gestreefd naar vermindering van regeldruk en administratieve lasten. Tevens wordt de invoering onderzocht van een goed uitvoerbaar puntensysteem dat aantrekkelijk is voor talentvolle, hooggekwalificeerde migranten. Bedrijven, instellingen en organisaties die een belang hebben bij de toelating van kennis-, arbeids-, studie- of uitwisselingsmigranten kunnen een convenant met de IND sluiten. Daardoor kunnen zij een belangrijke rol gaan spelen in het toelatingsproces, dat immers eenvoudig en snel moet kunnen verlopen. Het toelatingsbeleid moet kunnen uitgaan van vertrouwen in burgers en bedrijven. Dit kan alleen als er tegelijkertijd stevige en effectieve handhavingsarrangementen zijn om misbruik en fraude tegen te gaan. Het kabinet streeft ernaar de hiertoe noodzakelijke wetgeving in 2008 bij de Tweede Kamer in te dienen.

Vermindering regeldruk waaronder administratieve lastenverlichting

Justitie neemt op verschillende terreinen maatregelen die bijdragen aan vermindering van regeldruk en administratieve lasten voor burgers en bedrijven, bijvoorbeeld de vereenvoudiging van het BV-recht en de vereenvoudiging van het stelsel van toezicht op vennootschappen. Daarnaast draagt Justitie zorg voor een algemene juridische infrastructuur die bijdraagt aan vermindering van regeldruk, zoals bestaande en nieuwe kaders in het Burgerlijk Wetboek en Algemene wet bestuursrecht voor elektronisch rechtsverkeer tussen burgers onderling en burger en overheid. Ten slotte dragen de algemene kaders voor inrichting van toezicht en subsidies in de Algemene wet bestuursrecht bij aan gestroomlijnde inrichting van wettelijke regels terzake en de uitvoering daarvan.

Pijler 5 Veiligheid, stabiliteit en respect

Project Veiligheid begint bij Voorkomen

De ambitie van de regering om de criminaliteit en overlast verder terug te dringen en om minder zichtbare vormen van criminaliteit een halt toe te roepen, krijgt in het bijzonder vorm met het Project Veiligheid begint bij Voorkomen (VbbV). Doelstelling van het project is om in 4 jaar tijd de criminaliteit met 25% te reduceren ten opzichte van 2002. De beleidsthema’s en de maatregelen die dat moeten bewerkstelligen, vooral door de gezamenlijke inzet van burgers, organisaties, middenveld en overheid, in samenhang met strafrechtelijke acties, worden hieronder toegelicht.

De afgelopen jaren is er al veel geïnvesteerd in de professionalisering van de bestrijding van georganiseerde misdaad. Deze ontwikkeling is echter nog lang niet voltooid en zal de komende jaren met kracht moeten worden doorgezet. Voor de bestrijding van georganiseerde criminaliteit is een gecombineerde inzet nodig van preventieve, bestuurlijke en strafrechtelijke maatregelen en dus een integrale aanpak door OM, politie en bestuur. Daarbij gaat het ook om thema’s als extra aandacht voor de kwaliteit en capaciteit van de informatieanalyse, het in samenwerking met andere EU-lidstaten implementeren van EU-prioriteiten op nationaal niveau en het versterken van de bestuurlijke aanpak van georganiseerde misdaad. Rijk en Gemeenten stellen in 2007 een gezamenlijk actieprogramma voor de aanpak van georganiseerde criminaliteit op.

Het Programma Informatievoorziening in de strafrechtsketen (PROGIS) heeft tot doel met strafrechtelijke handhaving de juiste persoon te treffen, de werkelijke dader. Administratieve persoonsverwisselingen en a fortiori identiteitsfraude dienen te worden voorkomen. Om dat te bereiken is het noodzakelijk de identiteit van verdachten en veroordeelden zo goed mogelijk vast te stellen. Daartoe wordt gebruik gemaakt van technische apparatuur om identiteitsdocumenten te controleren en op ruimere schaal dan tot dusver ook van foto’s en vingerafdrukken. Identiteitsvaststelling is eveneens van evident belang voor de vreemdelingenketen en vindt op vergelijkbare wijze als in de strafrechtsketen plaats. De informatie-uitwisseling tussen de strafrechtketen en de vreemdelingenketen wordt met behulp van technische apparatuur verder verbeterd.

Ten aanzien van criminaliteit en veiligheid zijn onder invloed van onder meer de technologische ontwikkelingen nieuwe kansen ontstaan. Zo bestaan er toegenomen mogelijkheden tot het verzamelen, bewerken en uitwisselen van gegevens en informatie, en zijn ook de mogelijkheden van surveillance en controle door inzet van technologie vergroot. Dit zijn ontwikkelingen die van grote positieve invloed kunnen zijn op het voorkomen en bestrijden van criminaliteit en het vergroten van de veiligheid. Een van de belangrijkste aspecten die hierbij aan de orde zijn, betreft de vraag hoe de toegenomen mogelijkheden zich moeten verhouden tot het privacybeleid. Uit de opkomst van «privacy enhancing technologies» blijkt dat bescherming van privacy en veiligheid niet zozeer tegengestelde dimensies zijn, maar juist in samenhang moeten worden gezien. Dit aspect, dat naar verwachting in de toekomst in belang zal toenemen, verdient de komende periode uitdrukkelijk de aandacht. Een adviescommissie zal worden gevraagd hiertoe een evenwichtige benadering in kaart te brengen.

Veel overlast en criminaliteit is gerelateerd aan illegaal verblijf. Daarom heeft een actieve vermindering van illegaal verblijf prioriteit voor het kabinet. Speerpunten daarbij blijven overlast en criminaliteit rond illegaal verblijvende vreemdelingen en aanpak van segmenten in de samenleving die profiteren van illegalen en daarmee illegaliteit bevorderen, zoals werkgevers, huisjesmelkers en mensenhandelaars.

Huiselijk geweld

Eergerelateerd geweld vereist een specifieke aanpak. Hiervoor is voor de komende jaren een beleidsprogramma in gang gezet. De minister voor WWI is verantwoordelijk voor het onderdeel maatschappelijke preventie in dit programma. Centraal staat daarin het verhogen van de weerbaarheid van risicogroepen.

Aanpak jeugdcriminaliteit

Om de jeugdcriminaliteit terug te dringen zijn de komende jaren extra inspanningen noodzakelijk. Ook BZK en J&G zijn hierbij nauw betrokken. Al voor het twaalfde jaar zullen risicojongeren worden gesignaleerd. Hiervoor zal naast een goede registratie van twaalfminners die een delict hebben gepleegd, een screeningsmethodiek worden ontwikkeld. Speciale aandacht zal worden besteed aan de criminaliteit en overlast die uitgaat van jeugdgroepen. Naast een jaarlijkse analyse van de verschillende jeugdgroepen zal op lokaal niveau geïnvesteerd moeten worden in een gerichte aanpak. Voor alle jeugdige justitiabelen zal een afgestemd diagnose-instrumentarium beschikbaar komen. Op basis van een gerichte diagnose zullen alleen nog door de Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie getoetste programma’s worden toegepast. Bij jongeren met een relatief hoog recidiverisico zal een intensief traject met een of meer (gedrags)programma’s, zonodig aangevuld met gerichte begeleiding en toezicht, worden aangeboden. Ook zal extra worden geïnvesteerd in nazorg gericht op reïntegratie van de jongere. Om de uitvoering op een kwalitatief hoog niveau te brengen is het in een aantal gevallen (in ieder geval in de justitiële jeugdinrichtingen) nodig om hoger gekwalificeerd personeel en een intensievere aanpak in te zetten.

Dit alles is niet genoeg om de jeugdcriminaliteit te kunnen terugdringen, ook preventieve maatregelen zijn van belang. Daarom zal bijvoorbeeld ook worden ingezet op een vroegtijdige aanpak, nog voordat een jongere in aanraking komt met politie of justitie. Hier ligt een logische verbinding met de projecten Aanval op de schooluitval en Alle kansen voor kinderen, die onder primaire verantwoordelijkheid van de bewindslieden van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, respectievelijk voor Jeugd en Gezin worden uitgevoerd.

Verbeteren kwaliteit jeugdstrafrechtketen

In 2007 is een begin gemaakt met de verbetering van de strafrechtelijke PIJ1. Het traject van verbetering zal in 2008 volgens plan worden doorgezet in samenhang met een kwaliteitsverbetering voor de overige taken van de justitiële jeugdinrichtingen: uitvoering van voorlopige hechtenis en jeugddetentie.

De hoofdlijnen van dit meerjarig beleidsprogramma 2007–2011 zijn: een versterking van de ketenbenadering waarbij het verblijf in een justitiële jeugdinrichting als één fase in een langer traject wordt benaderd en waarbij de casusregie van de Raad voor de Kinderbescherming voor het hele traject zal worden geïntensiveerd; binnen dat kader wordt de uitvoering van de taken op een hoger peil gebracht en worden betere voorwaarden gecreëerd voor verhoging van de effectiviteit (het terugdringen van recidive): verantwoorde uitvoering, verkleining van de groepen, verhoging van de deskundigheid en betere benutting van de beschikbare wetenschappelijke kennis over effectieve aanpakken.

Aandacht voor minder zichtbare criminaliteit

Waar in het Veiligheidsprogramma na 2002 de nadruk lag op de straatcriminaliteit, gaat de komende jaren de aandacht ook uit naar vormen van criminaliteit die minder zichtbaar zijn. Hierbij gaat het om vormen van georganiseerde misdaad die structuren van de samenleving aantasten, om criminaliteit die het vertrouwen in het zakelijke verkeer in de samenleving aantast (financieel-economische criminaliteit) en om nieuwe vormen van criminaliteit als uitvloeisel van de moderne informatie- en communicatietechnologie (cybercrime).

Het vertrouwen in een integere werking van de rechtsstaat wordt ook wel aangeduid als het «sociale kapitaal» van de samenleving. Fraude en financieel-economische criminaliteit vormen een geheel aan delicten waardoor dit sociale kapitaal wordt ondermijnd. Door de opkomst van de moderne informatie- en communicatietechniek zijn de mogelijkheden tot fraude sterk veranderd en gegroeid. Daarnaast kent de criminaliteit steeds vaker een internationale dimensie. Het kabinet heeft daarom in het Coalitieakkoord opgenomen dat de bestrijding van fraude en financieel-economische criminaliteit, waaronder ook ontneming en verbeurdverklaring van crimineel verworven bezittingen, worden geïntensiveerd. Ook zal Justitie in 2008 de bestrijding van cybercrime versterken, zowel als het gaat om preventie als wanneer het gaat om opsporing en vervolging.

Bij de opheffing van het bordeelverbod is ingezet op beheersing en regulering van prostitutie om zo misstanden beter aan te kunnen pakken. Hiervoor is een scheiding aangebracht tussen legale en illegale activiteiten. Voor het legale deel betekent dit dat momenteel het gehele bestuurlijke instrumentarium op de prostitutiebranche van toepassing is, waar voorheen alleen gewerkt kon worden met het strafrechtelijke instrumentarium. Hoewel het zicht en het toezicht op de branche hierdoor verbeterd is ten opzichte van de situatie voor de opheffing van het bordeelverbod, blijkt dat het (toe)zicht zeker nog niet compleet is en er in de prostitutiebranche nog steeds ernstige misstanden te constateren zijn, waaronder (het gebruik maken van) mensenhandel, die met kracht dienen te worden bestreden. Met dit voor ogen zal de prostitutiebranche worden onderworpen aan een scherper vergunningenbeleid, inclusief de mogelijkheid van een nuloptie voor gemeenten.

In 2007 is de evaluatie Wet BIBOB1 gepubliceerd. Naar aanleiding van deze evaluatie wordt verbreding van de reikwijdte van de wet bezien. Het gebruik van de wet wordt verder gestimuleerd, mede door het promoten van regionale samenwerking. Daarnaast wordt bezien in hoeverre de tipfunctie van het OM eenduidig kan worden toegepast. Ook wordt de werkwijze van het Bureau BIBOB tegen het licht gehouden om de doorlooptijden van advisering te garanderen. De resultaten van deze acties worden in 2008 geïmplementeerd.

Terugdringen recidive

Met het project Veiligheid begint bij Voorkomen zet het kabinet fors in op het terugdringen van recidive. Er wordt extra geïnvesteerd in een stevige aanpak van de grote groep verslaafden die in aanraking komt met Justitie. Waar nodig wordt behandeling geboden binnen een effectief kader van straf en zorg. Ook de nazorg voor (ex-)gedetineerden krijgt prioriteit. In samenwerking tussen Justitie, gemeenten en zorginstellingen wordt sluitende nazorg georganiseerd om terugval in crimineel gedrag te voorkomen. De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) draagt daarbij zorg voor een goede informatievoorziening over de justitiabelen aan de betrokken instanties. Tevens wordt ingezet op een intensivering van het reclasseringstoezicht op de naleving van voorwaarden die in toenemende mate worden gesteld aan justitiabelen, onder andere in het kader van de invoering van de voorwaardelijke invrijheidstelling.

De modernisering van het gevangeniswezen krijgt in 2008 stapsgewijs verder vorm. Vanaf 1 januari 2008 zal DJI bijvoorbeeld alleen nog werken met erkend effectieve gedragsinterventies. De verlofverlening aan gedetineerden wordt verder toegesneden op de persoonsgebonden voorbereiding van terugkeer in de vrije maatschappij. Een andere belangrijke moderniseringsstap voor 2008 is het streven uit het Coalitieakkoord om zoveel mogelijk gedetineerden zinvolle arbeid te laten verrichten. Daarbij mogen de kosten van arbeid in detentie de baten niet overstijgen. Op basis van de uitkomsten van een lopende proef zal worden bezien welke groepen gedetineerden hiervoor het meest in aanmerking komen. Naar verwachting zal hierover in de eerste helft van 2008 duidelijkheid bestaan. Dit geldt overeenkomstig voor het aanbieden van onderwijs in detentie. Conform de taakstelling in het Coalitieakkoord wordt onderzocht op welke wijze de toepassing van meerpersoonscelgebruik kan worden geïntensiveerd.

Forensische zorg

De uitvoering van het kabinetsstandpunt over het rapport van de Commissie-Visser vordert gestaag. Het omvat onder meer vergroting van de forensische deskundigheid, verlenging van de duur van het toezicht en uitbreiding van de voorzieningen voor Tbs-gestelden en gedetineerden die psychische zorg behoeven. Door de uitvoering van het project Vernieuwing Forensische Zorg wordt onder meer een inkoopfunctie bij Justitie gerealiseerd. Met de inkoop van forensische zorg door Justitie en de aansluiting bij de bekostigingssystematiek in de GGz wordt een betere aansluiting tussen justitiële en reguliere zorgvoorzieningen tot stand gebracht.

Kwaliteit en professionaliteit

De zorg voor kwaliteit is, als onderdeel van professionaliteit, primair een verantwoordelijkheid van de professional zelf en van de betrokken taakorganisatie. De taak van het ministerie van Justitie is gelegen in het stimuleren en faciliteren van professionals, onder andere op het gebied van kwaliteits- en kennismanagement. Voorbeelden hiervan zijn Kwaliteitsimpuls rechtspraak en het Programma Versterking opsporing en vervolging.

In het Coalitieakkoord spreekt het kabinet de ambitie uit integraal gemeentelijk veiligheidsbeleid en systematische handhaving door het bestuur te bevorderen. Het ministerie van Justitie geeft hieraan onder meer invulling door het programma Handhaven met Effect1. Ook zal Justitie het benutten van nieuwe technologieën en het ontstaan van innovatieve ideeën ten behoeve van de opsporing en vervolging van strafbare feiten stimuleren.

Versterken van de verbinding met de omgeving

Justitie is in sterke mate afhankelijk van andere actoren om het hoofd te kunnen bieden aan de (criminele) problematiek die zich in de maatschappij voordoet. Belangrijk hierbij is te onderkennen waar de rol van Justitie eindigt en die van anderen begint en een goede afstemming tussen het een en het ander te realiseren. Hierbij kan worden gedacht aan de rol van het bestuursrecht als preventief en gedragssturend instrument. Ook samenwerkingsverbanden, zoals de Arrondissementale Justitiële Beraden’s (AJB’s) en Justitie in de Buurt (JiB), zijn hier van belang en behoeven een extra inspanning vanuit Justitie. Daartoe worden operationele netwerkverbanden zoals ketenunits en veiligheidshuizen structureel in de werkwijze ingebed en wordt gestreefd naar landelijke dekking. Via deze netwerkverbanden kan aansluiting worden georganiseerd bij de lokale preventie- en zorgnetwerken.

Een effectief en samenhangend rechtsbestel

De juridische infrastructuur van Nederland moet open en toegankelijk zijn voor burgers en bedrijven. Het vormgeven en onderhouden van dit rechtsbestel is in een rechtsstaat een van de primaire functies van de overheid. Doel van dit beleid is de kwaliteit en integriteit van het rechtsbestel te bewaken en zoveel mogelijk te versterken. De toenemende complexiteit van de samenleving vraagt hoogwaardige expertise. In vervolg op de evaluatie van de modernisering van de rechtspraak (commissie-Deetman) zal het eenvoudiger worden specialisaties binnen de rechtspraak te organiseren. Ook zal de rechtspraak voor burgers digitaal toegankelijk worden gemaakt. Regiovorming wordt steeds belangrijker binnen de rechtspleging. Daarbij is van belang dat rekening wordt gehouden met zowel voor de organisatie specifieke eisen bij de regiovorming als met de eisen die voortvloeien uit een goede afstemming binnen de keten. Van belang hierbij is dat de verschillende justitiële organisaties bij concernvorming vanuit een gedeeld concept werken. Hiermee wordt de samenhang tussen die organisaties behouden of zelfs bevorderd.

Naar aanleiding van de aanbevelingen van de Commissie Advocatuur (Wijmen) is het kabinet voornemens de rol van de advocaat in het rechtsbestel te versterken door het opnemen van kernwaarden in de wet. Dit biedt voor de Nederlandse Orde van Advocaten bovendien een handvat om voorstellen te doen voor het bevorderen van de kwaliteit van de juridische dienstverlening en het inrichten van een onafhankelijke raad van advies. Voorts zal bevorderd worden dat de Orde een experiment met de resultaatgerelateerde beloningsvorm «no win no fee» zal uitvoeren.

Naar aanleiding van de evaluatie van de Wet op het notarisambt zal ook bij het notariaat de nadruk liggen op een verbetering van de kwaliteit en integriteit. Evenals in de advocatuur is bij het notariaat daarbij een belangrijk rol weggelegd voor de beroepsorganisatie, de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB). Verder zal het versterken van het toezicht en het tuchtrecht hieraan een bijdrage leveren.

Met name met betrekking tot het politiebestel is het belangrijk de Nederlandse politie in de komende jaren tot grotere eenheid te smeden. Eind 2008 wordt bezien of de politie op de gewenste koers zit. De ministers van Justitie en BZK zullen met de korpsbeheerders afspraken maken over de eind 2008 te bereiken resultaten. Indien eind 2008 met de samenwerking onvoldoende voortgang en resultaat is bereikt, zal de behandeling van het wetsvoorstel tot invoering van een landelijke politieorganisatie worden voortgezet.

Door het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand wordt de toegang voor de minder draagkrachtigen tot het rechtsbestel mogelijk gemaakt. Instandhouding hiervan vereist een voortdurende bezinning op de effectiviteit, slagvaardigheid en betaalbaarheid van de voorziening. In 2008 zal daarom een herinrichting van de bestuurlijke organisatie en van de asielrechtsbijstand plaatsvinden. Daarnaast worden, als uitvloeisel van de bezuinigingstaakstelling in het Coalitieakkoord, maatregelen genomen die betrekking hebben op de omvang van de aanspraken op gesubsidieerde rechtsbijstand en op het stelsel. Uiteraard geldt hierbij als uitgangspunt dat de minder draagkrachtige een effectieve toegang tot het rechtsbestel behoudt.

Terrorismebestrijding

Teneinde strategische keuzes voor de toekomst te maken is het van belang om vooruit te kijken en in te gaan op mogelijke ontwikkelingsrichtingen die een relatie hebben of kunnen krijgen met terroristische dreiging voor Nederland. Het accent moet liggen op de lessen die zijn geleerd uit het verleden en uit ervaringen in binnen- en buitenland met bestaande maatregelen. De investeringen zijn vooral hierop gericht. De activiteiten worden meer gericht op preventie zodat radicalisering en maatschappelijke polarisatie in een vroeg stadium kunnen worden onderkend en aangepakt. In samenwerking met de minister van BZK en de minister voor WWI is het Actieplan Polarisatie en Radicalisering opgesteld. In 2008 komt er een meerjarig programma voor het tegengaan van polarisatie en radicalisering vanuit het integratieperspectief. Op communicatief gebied worden activiteiten gericht op het doen klinken van een tegengeluid dat positief staat tegenover de waarden van de democratische rechtsstaat. Daarbij wordt intensief gecommuniceerd met immigranten en relevante actoren in de islamitische organisaties.

Samenwerking en communicatie met islamitische landen en groeperingen

Hoewel de terroristische dreiging in Nederland voor een groot deel «home grown» van aard is, blijkt uit analyses dat ook internationale aspecten en verbanden een rol spelen. Het gaat dan om internationale netwerken en inspiratiebronnen die bewust of onbewust aanzetten tot radicalisering en extremisme. In veel islamitische landen zijn verschillende, door interpretaties van de islam geïnspireerde, politieke bewegingen actief die aanleiding vormen voor (politieke) spanningen. Door internationale contacten en uitwisselingen treedt een verbreiding van deze spanningen op. De internationale aanpak van terrorisme zal voornamelijk zijn gericht op het investeren in samenwerking met de islamitische wereld. Deze zal een (eigen) oplossing moeten vinden voor fundamentalistische stromingen met politieke ambities. Assistentie daarbij kan een bijdrage zijn aan de oplossing. Daarnaast kan samenwerking ook bijdragen aan het bestrijden van terrorisme en radicalisering van Nederlandse bodem. Terrorismebestrijding krijgt voorts een impuls door samen te werken bij de bestrijding van financiering van terrorisme, douane, grensbewaking en documentfraude.

Internet

De bestrijding van het internetgebruik voor radicale en terroristische doeleinden omvat het verkrijgen van zicht op de aard en omvang van de problematiek, het uitwerken van de mogelijkheden om bepaalde informatie op het Internet te blokkeren, alsmede het bevorderen van de samenwerking in Europees verband. Daartoe zijn in samenwerking met betrokken partijen activiteiten gestart op het gebied van monitoring en surveillance op het Internet. Daarnaast zijn activiteiten gestart die het functioneren van het meldpunt cybercrime moeten optimaliseren en de informatie-uitwisseling tussen EU-lidstaten moeten bevorderen. Uitwerking van het voornemen uit het coalitieakkoord «om te voorzien in de mogelijkheid doorgifte van radicaliserende boodschappen en voorlichting over de middelen van terreur door Internet providers te verbieden» vindt plaats door de huidige aanpak aan te vullen met nieuwe initiatieven.

CBRN-terrorisme

De dreigingsbeoordeling die is opgesteld door de inlichtingendiensten geeft aan dat de kans op een aanslag in Nederland waarbij chemische, biologische, radiologische of nucleaire (CBRN) middelen worden ingezet volgens de inlichtingendiensten klein is, maar reëel. Deze inschatting en de grote gevolgen die een CBRN-aanslag teweeg kan brengen, vragen om een gecoördineerde inspanning van civiele diensten. Hiertoe worden opleidingen en uitrusting verbeterd en zullen in toenemende mate multidisciplinaire oefeningen worden gehouden. Naast aandacht voor chemische en nucleaire objecten is er tevens aandacht voor CBRN-onderzoeksinstellingen, zoals ziekenhuizen, laboratoria en universiteiten. In Europees verband is gestart met identificatie van kritieke, eenvoudig verkrijgbare grondstoffen voor het zelf maken van explosieven. In dit verband worden afspraken gemaakt met de leveranciers en producenten over de verkrijgbaarheid en samenstelling van deze grondstoffen.

Internationale en Europese agenda

Justitie heeft groot belang bij de verdere ontwikkeling van de «ruimte van vrijheid, veiligheid en recht» in het kader van de Europese Unie. Het versterken van de Europese en internationale samenwerking op het terrein van de rechtshandhaving, rechtspleging en migratie is een van de prioriteiten van dit kabinet. Versterking van de internationale positie moet vooral worden gezocht in betere strategische standpuntbepaling en meer sturing op hoofdlijnen en prioriteiten. De verbetering van de informatie-uitwisseling, verbetering en vereenvoudiging van de internationale rechtshulp derde landen, een beter gebruik van bestaande instrumenten voor justitiële en politiële samenwerking, dataretentie en cybercrime zijn onderwerpen waarop Justitie initiatieven zal nemen.

Pijler 6 Overheid en dienstbare publieke sector

Nalatenschap oude Vreemdelingenwet

Voor het asielbeleid zijn de internationale verplichtingen van Nederland, waaronder die in het verband van de Europese Unie en het EVRM1, van doorslaggevend belang. Binnen dat juridische kader wordt gewerkt aan een rechtvaardig en humaan asielbeleid en effectieve uitvoering van de Vreemdelingenwet 2000, ook op het gebied van de terugkeer.

In lijn met het coalitieakkoord en in overleg met de gemeenten is een regeling tot stand gekomen om de nalatenschap van de oude Vreemdelingenwet af te wikkelen. De uitvoering van deze regeling loopt door tot eind 2009 en wordt gemonitord.

Verbetering Vreemdelingenwet 2000

Mede in het licht van de aanbevelingen van de commissie-Scheltema, die de Vreemdelingenwet 2000 heeft geëvalueerd, wordt de toelatingsprocedure asiel verbeterd, in het bijzonder de versnelde asielprocedure in de aanmeldcentra (AC-procedure). De asielprocedure als geheel wordt versneld waarbij als uitgangspunten gelden: snel en zorgvuldig duidelijkheid geven over toelating of terugkeer en het voorkomen van herhalingen van zetten in de procedure. Bij de verdere uitwerking van de verbetering van de asielprocedure zullen organisaties zoals Amnesty International, Vluchtelingenwerk Nederland, UNHCR, rechtsbijstand en de VNG alsook de Raad voor de rechtspraak worden betrokken.

In de tweede helft van 2007 is gestart met een wetgevingstraject tot wijziging van de Vreemdelingenwet 2000 met als doel om het afnemen, de opslag en de verwerking van biometrische gegevens van vreemdelingen mogelijk te maken. Dat wetgevingstraject zal tot eind 2008 doorlopen.

In aanvulling op de eerste notitie Ontwikkeling en migratie2 wordt in 2007 een aantal voorstellen gedaan voor vervolgmaatregelen. Tot de onderwerpen behoren onder meer de uitwerking van mogelijkheden voor circulaire migratie (inclusief tijdelijke arbeidsmigratie), het vergroten van de ontwikkelingsimpact van remittances, het sluiten van partnerschappen met landen van herkomst en/of transit, alsmede de inzet van herintegratie-initiatieven ten behoeve van terugkeer.

Het komende half jaar zal een studie worden verricht naar het zoveel mogelijk beperken van herhaalde asielaanvragen. Daarbij wordt de mogelijkheid verkend dat later ingetreden beletselen op grond van artikel 3 EVRM en andere niet verwijtbare omstandigheden zonder herhaalde aanvraag in het kader van een lopende procedure kunnen worden beoordeeld.

Kinderen in het vreemdelingenbeleid

De positie van kinderen in het vreemdelingenbeleid zal bijzondere aandacht krijgen. Specifieke aandacht zal worden gegeven aan de manier waarop bescherming en begeleiding moet worden geboden aan alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’s). In 2007 wordt een pilot gestart die ten doel heeft om aan categorieën AMV’s die het risico lopen om slachtoffer te worden van uitbuiting, beschermde opvang te bieden. Aan de hand van de uitkomsten daarvan zal worden bezien of in 2008 meer of andere maatregelen nodig zijn. In het onderzoek naar illegaliteit wordt specifiek aandacht besteed aan minderjarigen. Korte procedures en een snelle terugkeer na afwijzing zijn essentieel. Tevens wordt de mogelijkheid dat gezinnen met kinderen in detentiecentra terecht komen zoveel mogelijk beperkt.

Terugkeer

Terugkeer krijgt speciale aandacht. Conform het bestuursakkoord met de VNG van mei 2007 worden aanvullende maatregelen genomen ter bevordering van de effectiviteit van het terugkeerbeleid, waaronder mogelijkheden om, met inachtneming van de uitgangspunten van de Vreemdelingenwet 2000, het op straat terechtkomen van vreemdelingen na ommekomst van de 28-dagen vertrektermijn te beperken. De oprichting van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) en een goede en intensieve samenwerking met de gemeenten moeten de uitvoering van het terugkeerbeleid verbeteren.

Besturing Vreemdelingenketen

In de vreemdelingenketen wordt vergaand en zeer breed samengewerkt door partijen als de IND, DT&V, COA, KMar, Vreemdelingenpolitie, Zeehavenpolitie, de posten van Buitenlandse Zaken en gemeenten. De vreemdelingenketen is complex en kent veel dynamiek: de betrokken organisaties hebben vaak meerdere doeleinden, worden op verschillende wijzen aangestuurd en zijn verschillend ingericht. Bovendien opereren de organisaties niet in een vacuüm maar in de context van heel andere beleidsterreinen. Bovendien is de politieke omgeving van de vreemdelingenketen zeer gevoelig. De sturingsvraagstukken, die hiermee samenhangen en die destijds ook via het Algemene Rekenkamerrapport naar voren kwamen, staan hoog op de agenda. Door middel van een verbeteragenda wordt in de komende periode gezorgd voor gezamenlijke ketendoelen, breed gedeelde prioriteitstelling, voldoende sturingsinstrumenten, slagvaardige besluitvorming en een daarop toegespitste informatievoorziening.

Rechtsvorm maatschappelijke onderneming

Het kabinet bereidt een wetsvoorstel voor ter introductie van een rechtsvorm voor de maatschappelijke onderneming. Met deze rechtsvorm wil het kabinet recht doen aan ontwikkelingen als schaalvergroting, professionalisering van het management en ondernemingsgezindheid die de instellingen in de semi-publieke sector de afgelopen decennia hebben doorgemaakt. In beginsel gaat het daarbij om instellingen die niet het doen van winstuitkeringen, maar dienstbaar te zijn aan een maatschappelijk belang. Daarmee wordt de basis gelegd voor nieuwe verhoudingen tussen overheid, semi-publieke instellingen en burgers. Hoe professioneler en meer omgevingsbewust een instelling kan werken, hoe groter de mogelijkheden om het overheidstoezicht te beperken. Om tot een rechtsvorm te komen die zoveel mogelijk voldoet aan de wensen van de instellingen, zal het kabinet deze in een open proces ontwerpen door publicatie op Internet en een brede en actieve benadering van belangenorganisaties. Eind 2007 hoopt het kabinet een besluit te kunnen nemen over de inhoud van het wetsvoorstel dat aan de Raad van State voor advies zal worden gezonden.

Algemeen wetgevingsbeleid

Het algemeen wetgevingsbeleid bestaat uit de toetsing van wetsvoorstellen, de doorlichting van bestaande wetgevingscomplexen, de bevordering van de Europese dimensie in wetgeving en de ondersteuning en opleiding van wetgevingsjuristen via het Kenniscentrum Wetgeving (KCW) en de Academie voor Wetgeving. Nieuwe en beloftevolle initiatieven zijn het Nederlands Taxonomie Project en de aanzetten tot digitale ondersteuning van de voorbereiding van wetgeving. In aansluiting op het programma Bruikbare rechtsorde en op het wetgevingskwaliteitsbeleid vormen deze ontwikkelingen in het Coalitieakkoord aanleiding tot vernieuwing van het algemeen wetgevingsbeleid, waarmee dit een belangrijk kwalitatief complement vormt op de meer op kwantitatieve lastenreductie gerichte regeldrukprogramma’s.

Koninkrijksrelaties

In 2008 zal nieuwe rijksregelgeving in het parlement worden besproken in verband met de uitvoering van de slotakkoorden van eind 2006/begin 2007, tussen Nederland, de Nederlandse Antillen, Curaçao, St. Maarten en de BES-eilanden1. Het gaat hier om consensus-rijkswetten inzake het Gemeenschappelijk Hof van Justitie, het openbaar ministerie en de politie zoals die moeten functioneren op de Caribische delen van het Koninkrijk en de aanwijzingsbevoegdheid op Koninkrijksniveau op het terrein van opsporing en vervolging. Ook zal aanpassing van het Statuut voor het Koninkrijk plaatsvinden, die voortvloeit uit de bestuurlijke herinrichting van de Nederlandse Antillen. Voorts zal een doorlichting plaatsvinden van de Nederlandse wetgeving, voorzover die van toepassing zal zijn op de BES-eilanden zodra zij de status van openbaar lichaam hebben verkregen.

Belangrijke programma’s en het meerjarig beleidskader

Veiligheid van personeel en justitiabelen

De veiligheid van personeel en justitiabelen wordt, mede naar aanleiding van de Schipholbrand, door Justitie met kracht bevorderd. Alle Justitiepanden worden gescand op brandveiligheid door de Rijksgebouwendienst. De panden met het hoogste risico, zoals gebouwen met niet-zelfredzamen, worden het eerst onderzocht. In de unitbouw zijn de meest urgente brandveiligheidsmaatregelen getroffen en zijn, indien noodzakelijk, tijdelijke organisatorische maatregelen getroffen om de brandveiligheid te garanderen. In overleg met de betreffende gemeenten worden in de unitbouw nog sprinklerinstallaties aangebracht. Eind 2008 zullen ook de overige panden op brandveiligheid zijn onderzocht. Hierbij zal worden gekeken of de panden voldoen aan het wettelijke niveau van brandveiligheid. Daarnaast zijn organisatorische maatregelen genomen of in uitvoering om de preventie en bedrijfshulpverlening te verbeteren.

De Rijksgebouwendienst heeft in 2007 voor de Justitiepanden met een verhoogd risico, zoals justitiële inrichtingen, met betrekking tot legionella een geactualiseerd beheersplan opgesteld. Voor asbest bestaan er, voor de desbetreffende panden, al beheersplannen.

Elektronische behandeling authentieke akten

Gestreefd wordt naar aanpassing van wetgeving, zodat het rechtsverkeer rond authentieke akten1 zoveel mogelijk elektronisch kan plaatsvinden. Doel is dat de burger sneller en efficiënter kan beschikken over informatie die hij nodig heeft of moet leveren, zowel in het verkeer met de overheid als in het private rechtsverkeer, en dat de wetgeving wordt aangepast aan de toegenomen mogelijkheden voor elektronische communicatie. Daarbij zullen onder meer voorzieningen moeten worden getroffen voor de bewijskracht van de elektronische authentieke akten. Het project zal in een aantal wetsvoorstellen worden uitgevoerd. Het gaat daarbij om aanpassingen in het Burgerlijk Wetboek, de Wet op het notarisambt, het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering en aanverwante wetten en besluiten.

Zorg voor de juridische infrastructuur

De taken van het ministerie van Justitie ten aanzien van de algemene wetboeken en wetten vergen voortdurend onderhoud. De vierde tranche van de Algemene wet bestuursrecht zal, zo is de bedoeling, begin 2008 in werking treden. Op het gebied van het privaatrecht zijn de onderdelen die de sociaal-economische verhoudingen betreffen, voorwerp van discussie. Dit geldt voor het ontslagrecht, het ondernemingsrecht, het faillissementsrecht, het aansprakelijkheidsrecht, het consumentenrecht en de intellectuele eigendom. Op al deze terreinen zal Justitie – in samenwerking met beleidsmatig betrokken departementen – zich richten op de totstandkoming van evenwichtige, transparante ordeningen.

Strafvordering 2011

De herziening van het Wetboek van Strafvordering (Eerste en Tweede Boek) beoogt de bestaande wetgeving te stroomlijnen en een betere systematisering aan te brengen in de na 1926 toegevoegde wetgeving. Het wetboek moet voorts worden aangepast aan nieuwe technologische ontwikkelingen. In het Eerste Boek komt een beschrijving van de bevoegdheden en plichten van de procesdeelnemers (waaronder slachtoffer, getuige, deskundige en rechter-commissaris); in het Tweede Boek vindt een herstructurering van het voorbereidende onderzoek plaats: een duidelijke beschrijving van onderzoekshandelingen en daartoe bevoegde functionarissen in een behoorlijke procedure.

Modern tuchtrecht

Eind vorig jaar is het rapport «Beleidsuitgangspunten wettelijk geregeld tuchtrecht» uitgebracht, waarin wordt gepleit voor harmonisatie van het niet-hiërarchisch geregeld tuchtrecht voor vrije beroepen en economisch tuchtrecht. Inmiddels wordt een kabinetsstandpunt voorbereid, dat eind 2007 aan de Kamer zal worden gestuurd. Het gaat hier o.a. om versnelling van termijnen, invoeren van vereenvoudigde afdoening, afstemming op het EVRM, financiering, openbaarheid van uitspraken en afstemming tussen tuchtrecht en klachtrecht. Het rapport sluit aan bij de wens van de Tweede Kamer om tot een eenduidige lijn op het terrein van het tucht(proces)recht te komen.

Doelstellingen Beleidsprogramma «Samen werken, Samen leven»

Onderstaande tabel geeft een inzicht in de doelstellingen uit het beleidsprogramma gekoppeld aan de daaronder vallende doelstellingen (voorzover betrekking hebbend op Justitie). Ook wordt verwezen naar het beleidsartikel, waarin wordt bijgedragen aan het realiseren van deze doelstelling.

Overzichtstabel met belangrijkste beleidsmatige mutaties

Onderstaande tabel bevat de belangrijkste budgettaire mutaties sinds de begroting 2007 (inclusief de 1e suppletore begroting 2007).

Toelichting op de overzichtstabel belangrijkste beleidsmatige mutaties

Beleidsprogramma

Pijler 2:

1) Modern migratiebeleid

In het Coalitieakkoord is afgesproken dat het reguliere vreemdelingenbeleid wordt herijkt conform het project «Modern migratiebeleid», waarbij de nadruk wordt gelegd op immigratie ten behoeve van de arbeidsmarkt en verdere verbetering van het beleid ten aanzien van «kennismigranten». Met de hiervoor in pijler 2 gereserveerde middelen kan de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) een start maken met de modernisering van haar organisatie, waarbij de procedures voor de toelating van kennismigranten worden vereenvoudigd.

Pijler 5:

2) Georganiseerde criminaliteit

Het in het vorige Veiligheidsprogramma gestelde doel om de criminaliteit met een kwart t.o.v. 2002 te verminderen, is nog niet bereikt. Dit vergt de komende jaren meer inzet. Nederland moet, in vergelijking met andere Europese landen, niet meer zo hoog scoren als het om criminaliteit gaat. Om dit te realiseren heeft het kabinet veiligheidsdoelstellingen geformuleerd in de pijler «Veiligheid, stabiliteit en respect» (pijler 5) van het Coalitieakkoord. Eén van de thema’s is de bestrijding van georganiseerde misdaad, fraude en cybercrime. Met de aanpak van financieel-economische criminaliteit moet het vertouwen in het economische verkeer weer toenemen. Een programma voor de aanpak van cybercrime moet ervoor zorgen dat criminaliteit met behulp van elektronische netwerken wordt tegengegaan.

3) Effectieve veiligheidsorganisatie

Samenwerkingsverbanden in het kader van de veiligheid worden onder andere versterkt door de burger en de lokale overheden nauwer te betrekken bij de realisatie van de doelstellingen. Daarnaast wordt geïnvesteerd in een nieuw identificatiesysteem voor een eenduidige vaststelling van de identiteit van personen in de gehele veiligheidsketen. Tevens zijn binnen de genoemde reeks middelen beschikbaar gesteld voor de rechtspraak (circa € 7 miljoen in 2008 oplopend tot 17 miljoen in 2012), conform de in het Besluit financiering rechtspraak gemaakte afspraken. Een belangrijk deel zal door de rechtspraak zelf worden gefinancierd, onder andere door een hogere doelmatigheid.

4) Overlast

Het kabinet heeft zich ten doel gesteld de fysieke verloedering en ernstige sociale overlast met een kwart te verminderen. De inzet van Justitie richt zich met name op de strafrechtelijke reactie op overlast en verloedering.

5) Jeugd en recidivisten

Het kabinet heeft middelen gereserveerd ten behoeve van de jeugd en het terugdringen van recidive bij zowel volwassen als bij jeugdigen met 10%-punt ten opzichte van 2002. Het gaat hier onder andere om intensivering van de nazorg voor ex-gedetineerden, de aanpak van veelplegers en het toezicht op Tbs-ers. Daarnaast gaat het om extra capaciteit voor gedragsbeïnvloeding en om een kwaliteitsverbetering in de jeugdsector.

6) Geweld, agressie, diefstal en respect

Bij de aanpak van agressie en geweld krijgen huiselijk geweld en eergerelateerd speciale aandacht. Bij de politie en justitieorganisaties wordt geïnvesteerd in forensische opsporing om het ophelderingspercentage te verhogen met 15% in 2010 ten opzichte van 2002.

7) Terrorisme en radicalisering

Doel van het kabinet is om in het kader van het programma «Veiligheid» meer inzet te plegen op de terreinen «terrorismebestrijding» en «tegengaan van radicalisering». Dit zal worden bereikt door verdere verbetering en versterking van de huidige preventieve en repressieve structuren (politie, justitie, defensie, brandweer maar ook gemeenten, scholen en jeugdwerkers).

Overige beleidsmatige prioriteiten:

8) Taakstelling rechtsbijstand

In het Coalitieakkoord is een taakstelling ter hoogte van € 25 miljoen in 2008 en € 50 miljoen in 2009 en verdere jaren opgenomen. De in dit kader te nemen maatregelen moeten leiden tot een verbetering van de financiële beheersbaarheid van het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand.

9) Rechtsbijstand en schuldsanering

De aantallen civiele toevoegingen, reguliere straftoevoegingen en zaken schuldsanering stijgen vanaf 2006 uit boven de meerjarenraming. Zo zijn er voor Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp) circa 3 900 zaken meer dan waarmee in de vorige begroting rekening is gehouden. Daarnaast is er een toename van het aantal civiele en reguliere straftoevoegingen van circa 19 000. De begroting 2008 wordt hierop aangepast.

10) Meerpersoonscelgebruik

Dit betreft een taakstelling uit het Coalitieakkoord. Het intensiveren van de toepassing van meerpersoonscelgebruik in het gevangeniswezen moet leiden tot besparingen (€ 25 miljoen in 2008, € 50 miljoen in 2009 en verder).

11) Capacitaire maatregelen

De uitgaven op de beleidsartikelen 13, 14 en 15 nemen toe vanwege de volgende capacitaire maatregelen:

• Brandveiligheidsmaatregelen: in de kabinetsreactie op het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid is aangegeven dat de nodige maatregelen worden getroffen om de aanbevelingen van het rapport te implementeren. Het huidige brandveiligheidniveau voor DJI-inrichtingen wordt verhoogd naar het niveau Bouwbesluit 2003 nieuwbouw. Dit betreft een reeks van € 109 miljoen in 2007, € 82 miljoen in 2008 en 2009, € 55 miljoen in 2010 en € 62 miljoen structureel vanaf 2011. Deze middelen worden verdeeld over de drie beleidsartikelen;

• Uitbreiding van plaatsen in de jeugdinrichtingen en verkleining van de groepsgrootte in de jeugdinrichtingen: een reeks van € 32,6 miljoen in 2008 oplopend tot € 43,8 miljoen structureel vanaf 2011 op beleidsartikel 14. Er worden vanaf 2008 extra plaatsen gecreëerd. De groepsgrootte wordt verkleind van 10 tot 12 pupillen per groep naar 8 tot 10 pupillen per groep;

• Uitbreiding van plaatsen voor vreemdelingenbewaring: dit betreft een reeks van € 10,5 miljoen in 2007, € 8,5 miljoen in 2008 en € 9,0 miljoen vanaf 2009 op beleidsartikel 15. Het gaat hierbij om 192 plaatsen in 2007, 133 plaatsen in 2008 en 140 plaatsen in latere jaren.

Ter financiering van deze maatregelen worden middelen ingezet die vrijvallen vanwege het (geprognosticeerde) overschot aan celplaatsen voor volwassenen en als gevolg van terugbetaling van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) aan het moederdepartement. Daarnaast zijn middelen beschikbaar gesteld uit onder meer pijler 5 van het Coalitieakkoord.

12) Beleidsmatige verhoging Boeten en Transacties (ontvangsten)

In het Coalitieakkoord is een structurele taakstelling van € 90 miljoen op de ontvangsten uit boeten en transacties opgenomen, deze gaat in per 2008. Invulling van deze taakstelling vindt plaats door middel van een algemene tariefsverhoging.

13) Taakstelling fraudebestrijding (ontvangsten)

In het Coalitieakkoord is een taakstelling opgenomen om de inkomsten «Intensivering fraudebestrijding door koppeling bestanden en meer veiligheid» te verhogen. Voor Justitie leidt dit tot hogere «Pluk ze»- en boeten-opbrengsten oplopend tot € 13 miljoen extra in 2011.

14) Programmabegroting Jeugd en Gezin

Bij de coalitievorming van het kabinet is besloten een programmaminister voor Jeugd en Gezin (J&G) te benoemen. Deze programmaminister zal met ingang van het begrotingsjaar 2008 het beheer gaan voeren over een eigen programmabegroting. De daarmee samenhangende programmagelden op de Justitie-begroting worden overgeheveld naar de J&G-begroting. Hierin zitten ook middelen voor de overdracht van 536 plaatsen in de jeugdinrichtingen in het kader van de operatie «Optimalisering zorgaanbod».

15) Hogere instroom ondertoezichtstelling en voogdij bij Bureaus Jeugdzorg

In 2006 is de groei bij de Bureaus Jeugdzorg fors hoger uitgevallen dan eerder verwacht, onder andere als gevolg van het inlopen van bestaande wachtlijsten. Naar verwachting zal de groei in 2007 om dezelfde reden ook hoger uitvallen. Daarnaast zullen enkele publicatiecampagnes waarschijnlijk leiden tot een hogere instroom. Bovenstaande leidt tot een extra instroom van het aantal ondertoezichtstellingen (OTS) en zaken voogdij van respectievelijk 1951 en 788.

16) COA

In deze post zitten een aantal verschillende mutaties die betrekking hebben op het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Het grootste deel van dit bedrag heeft betrekking op de bezetting. Vanwege de regeling ter afwikkeling van de nalatenschap oude vreemdelingenwet verloopt de afbouw van de asielcapaciteit van het COA in een trager tempo dan thans voorzien. Vanaf 2006 is namelijk de uitstroom lager en de instroom hoger dan geraamd, waardoor de bezetting bij het COA hoger is. Veel asielzoekers hadden de neiging om in afwachting van een eventuele regeling in de opvang te blijven.

17) VNG

Conform de afspraak uit het bestuursakkoord tussen Justitie en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) stelt het Rijk € 55 miljoen beschikbaar voor de kosten die de gemeenten maken in het kader van de regeling ter afwikkeling van de nalatenschap oude Vreemdelingenwet.

18) Besparing modern migratiebeleid

Dit betreft dat deel van de besparingen als gevolg van modern migratiebeleid dat vooralsnog zal worden ingezet voor alternatieven voor gezinnen met kinderen in vreemdelingenbewaring.

19) Legesproblematiek IND

In 2008 doet zich een eenmalige onvermijdelijke tegenvaller voor bij de IND als gevolg van niet te ontvangen leges. De verklaring voor deze tegenvaller is onder andere een besparingsverlies als gevolg van een vertraagde ophoging van de leges voor naturalisatie. In de begroting 2007 zijn verder abusievelijk legesopbrengsten opgenomen voor producten waar tijdelijk geen leges voor konden worden geheven. Voorzien zal worden in een structurele oplossing voor het verschil tussen de geraamde en daadwerkelijk geinde legesopbrengsten.

20) Brandveiligheidsmaatregelen COA

Naar aanleiding van het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid voert het COA vanaf 2007 de nodige aanpassingen uit aan de locaties, om te voldoen aan de brandveiligheidvereisten. Daarnaast is er vanaf 1 september 1 extra medewerker per locatie actief om de brandveiligheid te bewaken.

21) Overgang Directie Inburgering en Integratie (DI&I) (naar VROM en WWI)

Bij de coalitievorming van het kabinet is besloten tot benoeming van een programmaminister voor Wonen, Wijken en Integratie (WWI). De programmaminister zal met ingang van het begrotingsjaar 2008 het beheer gaan voeren over een eigen programmabegroting. De daarmee samenhangende apparaats- en programmagelden zijn vanaf het jaar 2007 overgeheveld naar de VROM-begroting, resp. de WWI-begroting.

22) Efficiencytaakstelling

Dit betreft de efficiencytaakstelling op personeel, oplopend tot een bedrag van € 91 miljoen in 2011 en verdere jaren. Deze taakstelling vloeit voort in het Coalitieakkoord. Aangezien op dit moment nog niet duidelijk is waar en hoe de taakstelling exact zal neerslaan, wordt de taakstelling geparkeerd op het niet-beleidsartikel 92 «Nominaal en onvoorzien». De interne doorverdeling zal waarschijnlijk bij voorjaarsnota 2008 plaatsvinden.

HOOFDSTUK 3 BELEIDSARTIKELEN

11 Nederlandse rechtsorde

Algemene doelstelling

Een goed functionerende rechtsorde, waarbinnen samenleving en burger tot hun recht komen.

Meerjarenperspectief

Een structurele taak van Justitie in het kader van de zorg voor de rechtsorde is de instandhouding van een juridische infrastructuur voor het rechtsverkeer tussen overheid en burger, en tussen burgers onderling. Deze wordt gevormd door de wetboeken en Algemene wet bestuursrecht. In het verlengde daarvan wordt een algemeen wetgevingsbeleid gevoerd, gericht op de kwaliteit van wetgeving van alle ministeries en de afstemming daarvan op de juridische infrastructuur.

Juridische infrastructuur en wetgevingsbeleid moeten enerzijds bestendig zijn, maar anderzijds ook in staat zijn om maatschappelijke, economische en technologische ontwikkelingen te weerspiegelen. Dat vergt continu onderhoud en aanpassing aan de eisen van de tijd. De herziening van strafvordering en de modernisering van het ondernemingsrecht, van het burgerlijk procesrecht en van het bestuurs(proces)recht – het introduceren van nieuwe rechtsvormen en het bieden van kaders voor digitalisering van het rechtsverkeer – kunnen in dit licht worden bezien. Dat geldt ook voor de vernieuwing van het wetgevingsbeleid, gericht op goede wetgeving en het voorkomen en verminderen van regeldruk.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Uitvoering van de beleidsdoelstelling veronderstelt het ontwerp van nieuwe regelgeving en de aanpassing van bestaande aan de actuele behoeften in de samenleving. Daarbij wordt steeds oog gehouden voor de mogelijkheid van alternatieven voor en in wetgeving, om onnodige regeldruk te voorkomen. Beleidsmaatregelen gericht op uiteenlopende vraagstukken zoals de dreiging van terrorisme, het juridisch kader voor ondernemingen, de organisatie van de politie en de inburgering in binnen- en buitenland de implementatie van Europees recht, behoeven een basis in wetgeving. Op genoemde en vele andere terreinen is dan ook wetgeving voorbereid en tot stand gebracht.

Verantwoordelijkheid

De minister van Justitie is verantwoordelijk voor het tot stand brengen van wet- en regelgeving ter uitvoering van de grondwettelijke opdracht het burgerlijk recht, het strafrecht en het burgerlijk procesrecht en strafprocesrecht in algemene wetboeken en algemene regels van bestuursrecht bij wet vast te leggen. Tevens wordt regelgeving tot stand gebracht ter realisering van de beleidsdoelen van Justitie en een adequate implementatie van internationale regelgeving in de Nederlandse rechtsorde.

Daarnaast is de minister van Justitie verantwoordelijk voor het (rijksbreed) bevorderen van de kwaliteit van wetgeving, van de onderlinge samenhang en consistentie daarin, alsmede van een beheerste ontwikkeling van wetgeving.

Op het terrein van Europese regelgeving vervult de minister van Justitie een bijzondere rol. Enerzijds bewaakt hij de samenhang tussen het nationale en het Europese recht door middel van de toetsing van voorgenomen nationale regelgeving en door de rol die Justitie speelt in de Interdepartementale Commissie Europees Recht (ICER). Anderzijds speelt hij een rol ten aanzien van de kwaliteit van Europese regelgeving door bij te dragen aan de ontwikkeling van een Europees beleid terzake en door de toepassing te bevorderen van de uitgangspunten uit het Europese better regulation beleid.

Externe factoren

• Sociaal maatschappelijke ontwikkelingen die via het politiek proces hun weerslag vinden in wet- en regelgeving.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Het tot stand brengen van wetgeving laat zich lastig in outcome- en output-indicatoren vangen, aangezien het aantal op te stellen wetten en regels geen doel op zich vormt. Om toch zo concreet mogelijk inzicht te bieden in de voorgenomen prestaties, worden in de toelichting bij operationele doelstelling 11.1 de belangrijkste activiteiten in 2008 op het gebied van het straf- en sanctierecht, staats- en bestuursrecht en privaatrecht weergegeven. Daarenboven geeft hoofdstuk 13 «wetgevingsprogramma» in de begroting een volledig overzicht van de activiteiten van Justitie op dit terrein. In dit hoofdstuk wordt nauwkeurig aangegeven welke wetstrajecten in voorbereiding zijn, in welke fase het betreffende wetstraject zich bevindt en de daarbij te verwachten datum van inwerkingtreding.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 11.1

Het tot stand brengen van wet- en regelgeving ter uitvoering van de grondwettelijke opdracht het burgerlijk recht, het strafrecht en het burgerlijk procesrecht en strafprocesrecht in algemene wetboeken en algemene regels van bestuursrecht bij wet vast te leggen.

Ook wordt regelgeving tot stand gebracht ter realisering van de beleidsdoelen van Justitie en de adequate implementatie van internationale regelgeving in de Nederlandse rechtsorde.

Straf- en sanctierecht

Motivering

De komende kabinetsperiode staat in het teken van de realisering van de volgende doeleinden:

• Verwezenlijking van de voornemens in het Coalitieakkoord.

• Tijdige en adequate implementatie van de internationale regelgeving, met name de EU-kaderbesluiten.

• Aanpassing van de strafprocedure aan de eisen van deze tijd. Dit als gevolg van nieuwe technologische ontwikkelingen, gewijzigde inzichten of in verband met internationale ontwikkelingen. Het project Strafvordering 2011 is mede hiervoor bedoeld en beoogt verder een stroomlijning van de bestaande regelgeving en een nagenoeg gehele herziening van het eerste en tweede boek van het Wetboek van Strafvordering.

Met het oog op het bereiken van bovengenoemde doelstellingen kunnen de volgende activiteiten worden genoemd.

Actoren

• Ministerie van Justitie;

• Overige ministeries.

Instrumenten

1. Wetgeving ter uitvoering van het Coalitieakkoord

Wetsvoorstellen ter verruiming mogelijkheden van voordeelsontneming ter invoering van thuisdetentie worden ingediend.

De parlementaire afhandeling van het wetsvoorstel tot wijziging van art. 13b Opiumwet, inzake de duur van voorwaardelijke beëindiging Tbs, inzake de afhandeling wetsvoorstel voorwaardelijke invrijheidstelling, ter verruiming van de mogelijkheden voor gedragsbeïnvloeding en de versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces, wordt naar verwachting afgerond.

Het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet schadefonds geweldmisdrijven is in voorbereiding genomen.

Gestreefd wordt naar indiening in 2008 van het wetsvoorstel verplichte medewerking bloedtest in strafzaken en het wetsvoorstel maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast.

2. EU-implementatiewetgeving

Ter implementatie van EU-regelgeving is de parlementaire behandeling te verwachten van wetsvoorstellen ter uitvoering van de richtlijn telecommunicatiegegevens, de derde EU-Richtlijn witwassen met het oog op terrorismebestrijding en het EU-Kaderbesluit wederzijdse erkenning beslissingen tot confiscatie.

3. Herziening Wetboek van Strafvordering

De parlementaire behandeling is voorzien van het wetsvoorstel deskundige in strafzaken en van het wetsvoorstel identificatie in de strafrechtsketen.

In voorbereiding zijn genomen het wetsvoorstel inzake de positie van de rechter-commissaris en het gerechtelijk vooronderzoek, tot schadecompensatie voor strafvorderlijk overheidsoptreden, en de herziening van onherroepelijke strafrechtelijke uitspraken.

4. Bijdragen aan de internationale rechtsorde en uitvoering van internationale verplichtingen

Ook op het terrein van het straf- en strafprocesrecht dient in 2008 de nodige Europese regelgeving te worden geïmplementeerd of met deze implementatie te worden begonnen. Van belang is met name de hierboven onder 2 reeds vermelde implementatieregelgeving. Daarnaast valt te noemen:

Het wetsvoorstel tot implementatie van het kaderbesluit inzake het Europees bewijsverkrijgingsbevel en twee wetsvoorstellen ter goedkeuring van het Raad van Europa-verdrag inzake mensenhandel en ter goedkeuring en uitvoering van het Raad van Europa-verdrag inzake witwassen dat wordt ingediend.

Het wetsvoorstel tot implementatie van het kaderbesluit wederzijdse erkenning vrijheidsstraffen en vrijheidsbenemende maatregelen, tot implementatie van het kaderbesluit inzake recidive en tot implementatie van de richtlijn milieubescherming door middel van het strafrecht dat in voorbereiding is genomen.

Staats- en bestuursrecht

Motivering

De doelen van de wetgeving op dit gebied zijn als volgt:

• een slagvaardig bestuursrecht;

• op de eisen van deze tijd toegesneden regels op het terrein van rechtspleging, juridische beroepen, tuchtrecht en rechtsbijstand;

• efficiënte regelgeving die de overheid, in het bijzonder opsporings- en vervolgingsinstanties en inlichtingendiensten, in staat stelt een adequaat en doelmatig veiligheidsbeleid te voeren;

• staatkundige hervorming van de Nederlandse Antillen;

• een doelmatig en handhaafbaar systeem van regels voor immigratie, dat met eerbiediging van de mensenrechtelijke beginselen en met inachtneming van in internationaal verband vastgestelde verplichtingen, gericht is op beheersing en sturing internationale personenstromen naar Nederland;

• het op orde en in overeenstemming met het Europees recht houden van de regelgeving inzake bescherming van persoonsgegevens;

• Een veiliger samenleving vergt aanpassing en aanscherping van verschillende stukken wetgeving. Het betreft onder meer wetgeving die zich richt op de organisatie, slagvaardigheid en bevoegdheden van de politie en op bestrijding van terrorisme.

Instrumenten

1. Algemeen en bijzonder bestuursrecht

Op het gebied van het algemeen bestuursrecht staat de wetgeving ook in 2008 in het teken van stroomlijning, dejuridisering en vergroting van de effectiviteit van het bestuurs(proces)recht. Het gaat hierbij onder meer om vergroting van coördinatiemogelijkheden bij besluitvorming, een meer definitieve geschilbeslechting door de bestuursrechter en verdere codificatie op het gebied van bestuurlijke geldschulden en bestuurlijke handhaving, ook met het oog op deregulering en vermindering van regeldruk.

In het bijzonder bestuursrecht zal, in samenwerking met de andere betrokken departementen, de herziening van de Onteigeningswet voorrang krijgen, onder meer met het oog op harmonisatie en een zo efficiënt mogelijke inrichting van de procedure. De voorgenomen herziening van de Wet op de Kansspelen en het Kansspelbesluit, zal met kracht worden voortgezet, ook vanwege de grote aandacht van de Europese Commissie voor deze regelgeving. Begonnen wordt met de uitvoering van een kabinetsstandpunt n.a.v. de evaluatie van de regelgeving inzake particuliere beveiliging. Op zowel VN- als EU-niveau vinden ontwikkelingen plaats die hun weerslag zullen vinden in de nationale regels inzake wapens en munitie. In voorbereiding zijn algemene regels voor het preventief fouilleren. Voorts zullen nieuwe regels voor zogenoemde air marshals in werking treden.

2. Juridische infrastructuur

In 2008 zal gevolg worden gegeven aan verschillende evaluaties. Wat betreft de evaluatie van de wetgeving modernisering rechterlijke organisatie (Commissie Deetman) gaat het in het bijzonder om meer samenwerking mogelijk te maken tussen de gerechten, herbezinning op de bijzondere regels voor de positionering van de sector kanton in de gerechtelijke organisatie en de organisatie van de topstructuur van de Raad voor de rechtspraak. Een regeling inzake nevenbetrekking van rechters zal in werking treden. Er komen regels voor een meer juiste en efficiënte toedeling van rechtsmacht aan de verschillende administratieve rechters. Het systeem van rechtsbijstand ondergaat een grondige herziening. Onderzocht wordt onder meer de mogelijkheid van introductie van een algemene rechtsbijstandverzekering. De regelgeving inzake de rechtspositie van rechterlijke ambtenaren wordt aangepast.

In het najaar van 2008 moet een besluit worden genomen over de toekomst van de algehele herziening van de Politiewet, om te bezien of wetgeving inderdaad nodig is om de doeleinden van de aansturing van de politieorganisatie en de samenwerking tussen de politieonderdelen te realiseren. Er is sprake van verdergaande internationale samenwerking tussen politiële diensten, die voortdurend tot aanpassing van de nationale wetgeving leidt.

3. Juridische beroepen en tuchtrecht

Verschillende kabinetsstandpunten naar aanleiding van evaluatie van de wetgeving zullen hun vertaling naar wetgeving vinden. Het gaat hier om de Advocatenwet (Commissie Van Wijmen), de Wet op het Notarisambt (Commissie Hammerstein) en de lopende evaluatie van de Gerechtsdeurwaarderswet. Naar aanleiding van het rapport van de werkgroep Huls (in het kader van het project bruikbare rechtsorde) wordt de modernisering van het tuchtrecht ter hand genomen. De nieuwe regelgeving inzake tolken en vertalers zal net als het vernieuwde tuchtrecht voor accountants in werking treden.

4. Staatsrecht

De aanpassing van de Bekendmakingswet (samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken) zorgt voor grotere toegankelijkheid en transparantie van regelgeving, niet alleen van de centrale overheid maar ook die van provincies en gemeenten. De doorlichting als gevolg van de Kaderwet ZBO’s leidt voor de Justitie-zbo’s tot aanpassingen van de toepasselijke wetgeving. Als gevolg van rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg maar ook met het oog op een meer efficiënte inrichting van de structuur van de Raad van State zal een wijziging van de Wet op de Raad van State in werking treden. Met het oog op de bevoegdheden van de Minister van Justitie als minister verantwoordelijk voor de terrorismebestrijding bij een (dreigende of geëffectueerde) terreuraanslag komen er regels waarmee hij zijn bevoegdheden kan doorzetten, zo nodig in de plaats van bevoegdheidsuitoefening door andere bewindspersonen.

5. Nieuwe verhoudingen binnen het Koninkrijk.

De bestuurlijke herinrichting van de Nederlandse Antillen als gevolg van de slotakkoorden eind 2006 tussen Nederland, de Nederlandse Antillen, Curaçao, St. Maarten en de drie kleine eilanden (Bonaire, St. Eustatius en Saba) brengt een omvangrijke hoeveelheid (rijks)regelgeving met zich mee, met name op het terrein van de rechtspleging (gemeenschappelijk hof), de rechtshandhaving (openbaar ministerie en politie), het procesrecht, de overkoepelende bestuursstructuur en het vreemdelingenrecht. Ook dient het Statuut te worden aangepast en moeten er overgangsbepalingen komen. Daarnaast moet alle Nederlandse wetgeving doorgelicht worden om te bezien of en in welke mate die op de drie kleine eilanden zal gaan gelden.

6. Vreemdelingenrecht

Verschillende EU-richtlijnen, zoals op het terrein van doorgifte van passagiersgegevens en minimumnormen voor asielprocedures dienen zo spoedig mogelijk te worden omgezet in aanpassingen van de Vreemdelingenwet 2000 en het Vreemdelingenbesluit 2000. Nieuwe voorstellen voor richtlijnen, onder meer op het terrein van arbeidsmigratie, liggen inmiddels op de tekentafel of zijn onderwerp van overleg in Brusselse raadswerkgroepen. Op Europees niveau wordt gewerkt aan gemeenschappelijke regels inzake terugkeer van vreemdelingen die illegaal op het grondgebied van een lidstaat verblijven. Op nationaal niveau is sprake van initiatieven op verschillende terreinen. Het meest in het oog springen de voornemens om het (met name kennis- en arbeids-) migratiebeleid te moderniseren langs de lijnen van de notitie «naar een modern migratiebeleid» en de afstemming van de Vreemdelingenwet 2000 en de Wet arbeid vreemdelingen. In behandeling bij het ministerie van Buitenlandse Zaken is voorts een aanpassing van de regelgeving inzake het visumbeleid. Op dit terrein is op Europees niveau eveneens sprake van belangrijke ontwikkelingen, zoals een nieuw mobiel vreemdelingentoezicht, de introductie van snelle interventieteams (FRONTEX), een Europees Visa Informatiesysteem en een gemeenschappelijke visumcode, die alle tot aanpassing van de nationale regelgeving zullen leiden. Voorts wordt gewerkt aan uit de recente evaluatie van de Vreemdelingenwet 2000 voortvloeiende plannen tot procedurele stroomlijning (de AC/OC-procedure), invoering van biometrie in de vreemdelingenketen en aanpassing van de regels inzake bewaring (zoals met betrekking tot minderjarigen). Tot slot is sprake van een aanpassing van de Wet COA in verband met taakuitbreiding en herstructurering van de bestuursverhoudingen. Afspraken van Nederland met andere staten over terugname en overname van vreemdelingen worden neergelegd in Terugname- en overname-overeenkomsten.

7. Mensenrechten

Zoals in voorgaande jaren zal wederom de nodige aandacht worden besteed aan de behandeling van klachten gericht tegen Nederland (in de praktijk vaak: Justitie) ingediend bij de verschillende internationale mensenrechtelijke gremia; de belangrijkste daarvan is het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Het aantal klachten dat het Hof aan de Regering overbrengt, is de afgelopen jaren gegroeid. Voorts zal worden gewerkt aan advisering over mensenrechtelijke aspecten van nieuwe wetsvoorstellen en voorgenomen regelgeving en beleidsontwikkeling, zoals in het vreemdelingenrecht en strafrecht. Daarnaast is het ministerie betrokken bij de totstandkoming van internationale regelgeving (binnen het kader van de Europese Unie, de Verenigde Naties en de Raad van Europa) op het terrein van de mensenrechten. Tot slot zal wederom aandacht worden besteed aan de verplichte rapportering op grond van verschillende mensenrechtelijke verdragen.

8. Privacy en justitiële gegevens

Op het terrein van bescherming van persoonsgegevens zal de tweede fase van een grote evaluatie van de Wet bescherming persoonsgegevens worden afgerond. In het kader van deze evaluatie wordt niet alleen aandacht besteed aan de in literatuur en rechtspraak gesignaleerde knelpunten, ook zal een nadere bezinning plaatshebben over de rol en taken van het College Bescherming Persoonsgegevens. Conform de passage in het Coalitieakkoord zullen bij maatregelen gericht op veiligheid ook altijd de gevolgen voor de privacy van burgers worden verantwoord. Met het oog op herijking van de wijze waarop de gegevensbescherming is ingericht, wordt een commissie ingesteld. Met het oog op verlichting van administratieve lasten is een aanpassing van de Wet bescherming persoonsgegevens in voorbereiding. Met andere departementen wordt voorts gewerkt aan mogelijkheden voor nauwere samenwerking tussen inspectiediensten. Het toezicht op rechtspersonen wordt herzien in de zin dat voor het bestaande preventief toezicht (de verklaring van geen bezwaar) een systeem van permanente controle in de plaats komt, dat voorziet in een efficiënter en gerichter gebruik van informatie omtrent deze rechtspersonen. De Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens en de Wet BIBOB worden gemoderniseerd, deels naar aanleiding van evaluaties. Daarnaast zal het Besluit justitiële gegevens worden gewijzigd als gevolg van Europese regelgeving. Verder wordt in samenwerking met het Ministerie van Economische Zaken het aanbestedingswetsvoorstel aangepast op het punt van de integriteitsverklaring aanbestedingen die nauw aansluit bij de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens.

In Europees verband wordt deelgenomen aan de permanente werkgroep van Lidstaten en de Commissie die toezicht houdt op de uitvoering en toepassing van de Richtlijn 95/46/EG (privacyrichtlijn). Gewerkt wordt voorts aan een permanente overeenkomst tussen de EU en de VS inzake verwerking en overdracht van persoonsgegevens van passagiers. Voorts zal worden gezocht naar een uniforme oplossing in EU-verband voor de uitwisseling van financiële data tussen de EU en de VS.

Privaatrecht

Motivering

De doelstellingen op het terrein van de privaatrechtelijke wetgeving kunnen in drie thema’s worden onderscheiden:

• (Her)codificatie gericht op toegankelijkheid van de wet en praktische hanteerbaarheid;

• aanpassing aan veranderende omstandigheden en opvattingen, zoals de programma’s voor modernisering van het insolventierecht, de modernisering van het vennootschapsrecht en het rechtspersonenrecht, de fundamentele herbezinning op het burgerlijk procesrecht en de wijzigingen in het aansprakelijkheidsrecht;

• bijdragen aan de internationale rechtsorde en de uitvoering van internationale verplichtingen.

Instrumenten

1. Burgerlijk procesrecht

Het kabinetsstandpunt over de fundamentele herbezinning burgerlijk procesrecht (Kamerstukken II, 30 951, nr. 1) geeft de wetgevingsinitiatieven ter uitvoering van het standpunt weer. Dat betreft onder meer de afschaffing van het verplicht procuraat, herziening griffierechten, invoering van een eenvoudige procedure in eerste aanleg en vastlegging van beginselen van procesrecht en oprichting van een Raad voor regels burgerlijk procesrecht.

2. Aansprakelijkheidsrecht en verzekeringsrecht

In 2006 is de Wet collectieve afwikkeling massaschade in werking getreden. Inmiddels zijn beslissingen genomen in de DES-zaak en de aandelenleasezaak. De ervaringen in deze zaken worden in 2008 geëvalueerd. Voorts wordt het wetsvoorstel verhaal van kosten van verzorging door naasten, waarover inmiddels adviezen zijn ontvangen, gereed gemaakt voor indiening. Als onderdeel van de toegang tot het recht in schadezaken wordt gestreefd naar indiening van een wetsvoorstel deelgeschilprocedure.

3. Vennootschapsrecht

In 2008 zal het enquêterecht worden geëvalueerd op de onderwerpen procedurevoorschriften en rol van de ondernemingsraad. Overige maatregelen betreffen de invoering van de personenvennootschap, betrokkenheid van de ondernemingsraad bij het beloningsbeleid, een wettelijke regeling voor de rechtsvorm van de maatschappelijke onderneming en samenval van fiscale en commerciële jaarrekening.

4. Algemeen vermogensrecht

Een nieuwe titel voor de consumentenkredietovereenkomst is in voorbereiding. De Europese invloed op het algemeen vermogensrecht komt tot uiting in een wetsvoorstel over terugvordering van ten onrechte verleende steunmaatregelen waar nationale regels de uitvoering van Europese verplichtingen zouden kunnen beletten. Gestreefd wordt naar invoering van een bijzondere rechtsvorm die initiatieven van bedrijven voor inrichting en beheer van bedrijfsterreinen ondersteunt.

5. Faillissementsrecht

De Commissie insolventierecht werkt aan een ontwerp voor een nieuwe Insolventiewet. Na ontvangst van het advies van de commissie kan besluitvorming over wetgevingsinitiatieven plaatsvinden.

6. Auteursrecht

Voorstellen zijn in voorbereiding voor verscherpt toezicht op collectieve beheersorganisaties en een regeling voor het auteurscontractenrecht.

7. Wetgeving over de positie van natuurlijke personen

De parlementaire behandeling van het wetsvoorstel voortgezet ouderschap en zorgvuldige echtscheiding heeft veel aandacht gevraagd. In 2008 treden de aanpassing van het huwelijksvermogensrecht, het huisverbod voor plegers van huiselijk geweld en een regeling voor verzoek tot gezamenlijk gezag in werking. Voorts staat een wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap in verband met dubbele nationaliteit en ontneming nationaliteit wegens terroristische misdrijven op de rol. Daarnaast wordt gestreefd naar afronding van de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel verbetering kinderbeschermingsmaatregelen.

8. Internationaal privaatrecht

Het internationaal privaatrecht staat onder sterke invloed van Europese initiatieven op dit gebied. Nationaal zijn actueel de inwerkingtreding van het wetsvoorstel conflictenrecht goederenrecht en de indiening van een wetsvoorstel consolidatie wetgeving op het gebied van het internationaal privaatrecht.

9. Uitvoering EU-maatregelen

Een belangrijk deel van het wetgevingsprogramma vormt de uitvoering van Europese maatregelen. Het gaat hierbij onder meer om uitvoering van maatregelen op het gebied van oneerlijke handelspraktijken, internationale fusies, aandeelhoudersrechten, kapitaalbescherming. jaarrekeningrecht, het Europees betalingsbevel, small claims en de betekening van vonnissen.

Operationele doelstelling 11.2.

Het bevorderen van de bruikbaarheid van wetten en regels, van de onderlinge samenhang en consistentie van de wetgeving, en van een beheerste ontwikkeling van wet- en regelgeving.

Wetgevingsbeleid

Motivering

Het algemeen wetgevingsbeleid heeft tot doel om wetgeving te laten voldoen aan eisen van rechtmatigheid, de verwerkelijking van rechtsbeginselen, subsidiariteit en proportionaliteit, effectiviteit en efficiency, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid, onderlinge afstemming en eenvoud, duidelijkheid en toegankelijkheid.

Deze kwaliteitseisen zijn algemeen van aard. Zij moeten telkens opnieuw tot gelding worden gebracht, door toetsing van nieuwe regelgeving, door onderzoek van bestaande wetgevingscomplexen, door voorzieningen (instrumenten, kennis, opleidingen) voor wetgevingsjuristen, voor het ontwerpen van regelgeving en door interdepartementale structuren voor de behandeling van wetgevingsvraagstukken – zowel vanuit een nationale als Europeesrechtelijke invalshoek – in stand te houden.

In dit verband verdient de Visitatiecommissie Juridische Functie en Wetgeving vermelding. De activiteiten van deze commissie zijn gericht op meer kwaliteit in het proces van voorbereiding van wetgeving en de juridische adviesfunctie binnen de ministeries. Beide aspecten zijn een belangrijke randvoorwaarde voor de kwaliteit van wetgeving en de toepassing daarvan.

Het Coalitieakkoord geeft aan dat in het wetgevingsbeleid nader invulling wordt gegeven op het punt van vertrouwen in burgers en van het functioneren van publieke voorzieningen om ruimte te geven voor vernieuwing en kwaliteitszorg. Een andere wijze van regelgeven, van toezicht en controle, en een meer geïntegreerde en meer projectmatige wijze van beleidsvorming worden nagestreefd. Deze voornemens zijn aanleiding voor een herijking van het algemeen wetgevingsbeleid, waarin integraliteit van de onderdelen (toetsing, doorlichting, kennis, Europeesrechtelijke advisering) centraal staat. Daarmee kan ook worden bijgedragen aan kwantitieve en kwalitatieve doelstellingen voor vermindering van regeldruk van het kabinet.

Actoren

• Ministerie van Justitie

• Overige ministeries

Instrumenten

1. Toetsing

De toetsing van ontwerpwetgeving wordt voortgezet. Hoe wordt getoetst wordt mede bepaald door de «zwaarte» van het dossier en de wijze van kwaliteitsborging binnen de aanleverende ministeries. Een belangrijk instrument is het integraal afwegingskader regeldruk dat daartoe wordt opgesteld, en waarin verschillende instrumenten voor het vooraf in kaart brengen van effecten van voorgenomen regelgeving (o.a. BET, MET en U&H-toets, administratieve lasten, bestuurlijke lasten) bijeen zijn gebracht. Bezien wordt hoe de uitkomst van analyse en toetsing, zowel door de ministeries zelf als door Justitie of andere toetsende organen, een nog steviger rol kan spelen in de (politieke) besluitvorming.

De wetgevingstoets op nieuwe regelgeving en de doorlichting van bestaande wetgevingscomplexen worden meer aan elkaar verbonden. Toetsing van wetsvoorstellen en concept-amvb’s vindt plaats aan de hand van dezelfde parameters als de doorlichting van bestaande wettelijke regels.

2. Doorlichting

Het beleid van het kabinet is erop gericht de regeldruk in de breedte te verminderen. De toetsing ex post van de bestaande wetgevingscomplexen (stock), de doorlichting, geschiedt met de bedoeling om invulling te geven aan vertrouwen in burgers en aan het functioneren van publieke voorzieningen om ruimte te geven voor vernieuwing en kwaliteitszorg. De uitkomsten van deze projecten zullen ook hun weerslag hebben op de toetsing en de kennisontwikkeling.

De samenhang in de keten van normstelling, uitvoering en dienstverlening, naleving, toezicht en handhaving vormt een leidraad bij de keuze van de nieuwe projecten:

• Het thema toezicht en handhaving (het Coalitieakkoord legt een onmiddellijk verband tussen regelgeving en toezicht en handhaving);

• Versterking van de samenhang tussen wetgeving en uitvoering, in het bijzonder door regie bij de omzetting van wettelijke regels in gegevensmodellen (naar aanleiding van de ervaringen in het Nederlandse Taxonomie Project);

• Actuele maatschappelijke thema’s die veel aandacht hebben in de media en waarbij regeldruk een belangrijk probleem is of kan worden;

• Het interdepartementale karakter van de beoogde projecten.

Gedacht wordt aan 2 á 3 tamelijk omvangrijke projecten per jaar. Door middel van deze interdepartementale projecten worden bestaande wetgevingscomplexen in hun samenhang bezien en vernieuwd.

3. Vergemakkelijken en verbeteren van de voorbereiding van regelgeving

Beoogd wordt de voorbereiding van regelgeving te vergemakkelijken en te verbeteren door het in stand houden van netwerken van wetgevingsjuristen bij de rijksoverheid en de Raad van State, het ontwikkelen van gereedschappen voor de wetgevingspraktijk en het verzamelen, ontwikkelen en verspreiden van kennis. Een belangrijke nieuwe invalshoek daarbij vormen de technologische mogelijkheden voor ondersteuning van wetgevingskwaliteit en -proces, bijvoorbeeld door toepassing van ICT.

3.1 Ontwikkeling en gebruik van ICT ten behoeve van wetgevingskwaliteit en wetgevingsproces.

Mede in het licht van de ervaringen uit het Nederlandse Taxonomie Project (NTP) met de realisering de XBRL-taxonomie voor het financiële domein (jaarrekeningrecht, fiscaliteit en statistieken) zijn ideeën ontwikkeld over het toepassen van ICT-ondersteuning in het wetgevingsproces, bij de toepassing van wetgeving en ten behoeve van transparantie en participatie.

Daarmee kunnen initiatieven als internetconsultatie, een systeem van vaste verandermomenten, voortgangsbewaking in het wetgevingproces, en activiteiten als het omzetten van regels naar gegevens- en procesmodellen voor de uitvoering via ICT-systemen en ook terugkoppeling van ervaringen in de uitvoering naar de wetgever worden ondersteund. Gestreefd wordt naar een architectuur voor wetgeving en wetgevingsproces die het cyclische karakter van beide ondersteunt1. In een programma zullen deze ideeën – samen met betrokkenen uit overheid, wetenschap en bedrijfsleven – worden uitgewerkt, met als doel de realisering van werkende toepassingen.

3.2 Kenniscentrum Wetgeving en Academie voor Wetgeving

Het Kenniscentrum Wetgeving (KCW) is gericht op gezamenlijke ontwikkeling van instrumenten voor wetgevers en op uitwisseling van kennis en ervaring. Het KCW voert voor deze ontwikkel- en uitwisselingsfunctie interdepartementale projecten uit, onderhoudt en ontwikkelt een website met een gevulde gereedschapskist en ruime interactieve mogelijkheden.

Samen met de Academie voor Wetgeving verzorgt het KCW de kennisinfrastructuur voor het wetgevende werk. Het KCW werkt aan de ontwikkeling van een «clearing house voor wetsevaluatie», waarin informatie uit wetsevaluaties wordt verzameld en gedeeld. Beide zullen investeren in de ontwikkeling van een Europees netwerk van wetgevingsjuristen. Gewerkt wordt aan de versteviging van de contacten met de wetenschappelijke wereld. De instandhouding van twee deeltijdleerstoelen aan de Universiteit Maastricht voor de Relatie tussen Europees recht en nationaal en decentraal bestuursrecht en voor Wetgeving en wetgevingskwaliteit draagt daaraan bij.

3.3 Interdepartementale commissies

De Interdepartementale Commissie voor Constitutionele aangelegenheden en Wetgevingsbeleid (ICCW) bevordert het interdepartementale overleg over wetgevingsvraagstukken en waarborgt de continuering van de zorg voor kwaliteitsaspecten.

De ICCW heeft een tweeledige functie. Het is in de eerste plaats een forum voor wetgevingsvraagstukken en andere aspecten van algemeen wetgevingsbeleid. Bij de uitoefening van deze taak ondervindt de ICCW steun van een vaste subcommissie, het Interdepartementaal wetgevingsberaad (IWB). In de tweede plaats fungeert de ICCW als voorportaal voor de Raad voor de Veiligheid en de Rechtsorde. Het IWB dient als forum voor de ontwikkeling en actualisatie van gereedschappen voor de wetgevingsjurist, zoals de Aanwijzingen voor de regelgeving. De activiteiten van ICCW en IWB worden in 2008 voortgezet.

3.4 Kwaliteit en doorwerking van Europese regelgeving

Kwalitatieve gebreken in Europese regelgeving werken direct door in de nationale rechtsorde. De ICER behandelt vraagstukken van afstemming van Europees en nationaal recht. De ministeries van Justitie en Buitenlandse Zaken zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor vervulling van het voorzitterschap en het secretariaat van de Commissie en haar drie subcommissies. Activiteiten liggen op het vlak van: analyse van uitspraken van het Europese Hof van Justitie en van het Gerecht in eerste aanleg, beoordeling van nieuwe voorstellen van de Commissie op de wenselijkheid van nadere Europeesrechtelijke advisering, adviezen over Europeesrechtelijke vraagstukken en praktische juridische ondersteuning bij Europese onderhandelingen.

4. Vermindering van regeldruk

Een van de speerpunten uit de vorige kabinetsperiode was het substantieel verminderen van de administratieve lasten (AL) voor het bedrijfsleven en de burgers. Ook het ministerie van Justitie heeft daarin zijn aandeel geleverd. Het voorziene eindresultaat bij Justitie wat betreft de verlichting van de AL voor het bedrijfsleven is een reductie van 36% en wat de AL burgers betreft een reductie van 23% in de tijd en een kleine 20% in de (out-of-pocket) kosten.

De Tweede Kamer is gedurende de gehele kabinetsperiode (en daarna) regelmatig op de hoogte gehouden van de voortgang en ontwikkelingen op dat terrein (TK 29 515 met betrekking tot het bedrijfsleven enTK 29 362 met betrekking tot de burger). Op basis van het Coalitieakkoord van het huidige kabinet is voorzien in opvolgers van deze programma’s. Een aanzienlijk deel van de wetgeving genoemd in het voorgaande draagt bij aan regeldrukvermindering en economische dynamiek.

12 Rechtspleging en rechtsbijstand

Algemene doelstelling

Een slagvaardige, toegankelijke en doelmatige rechtspleging, waaronder begrepen de buitengerechtelijke alternatieven van geschilbeslechting.

Meerjarenperspectief

Het rechtsbestel omvat de ordening van instituties die, elk afzonderlijk en in samenhang, gericht zijn op het in staat stellen van burgers en instellingen om hun rechten geldend te maken en hun geschillen op te lossen en op de handhaving van wet- en regelgeving. Burgers en bedrijven moeten een effectieve toegang hebben tot dit systeem. Ze moeten kunnen vertrouwen op de kwaliteit en integriteit ervan en op de mensen die binnen het systeem werkzaam zijn. Het hebben van een goed en integer rechtsbestel is in een rechtstaat een van de primaire functies van de overheid.

Om ook in de toekomst een kwalitatief hoog en integer rechtsbestel te kunnen garanderen is een Meerjaren Beleidsagenda Rechtsbestel 2007–2011 ontwikkeld. Hierin zijn strategische opgaven voor de komende jaren benoemd. Daarmee biedt het stuk handvatten om nieuwe projecten een plaats te geven. In concreto zal het rechtsbestel de komende jaren een kwaliteitsimpuls krijgen, waardoor deze doelmatiger, slagvaardiger en toegankelijker wordt.

N.B. Het niet-juridische verplichte deel op dit beleidsartikel is gereserveerd voor bestuurlijk gebonden uitgaven via diverse subsidiebeschikkingen, onder meer voor de Stichting Geschillencommissie Consumentenzaken, de Nederlandse Orde van Advocaten en het Bureau Financieel Toezicht. Daarnaast zijn er middelen gereserveerd voor de gesubsidieerde rechtsbijstand in de vorm van toevoegingen en piketten. Ook zijn er middelen bestemd voor toezicht en onderzoek, bijvoorbeeld op het terrein van rechtspraak, schuldsanering en rechtsbijstand.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Zorg voor rechtspleging en rechtsbijstand zijn kerntaken van Justitie, die ertoe moeten bijdragen dat recht wordt gedaan. Met het oog op dit maatschappelijke belang richt Justitie zich in zijn beleidsvoornemens op het behoud en het zo mogelijk versterken van een slagvaardige, toegankelijke en doelmatige rechtspleging, waaronder begrepen de buitengerechtelijke geschilbeslechting.

De maatschappij in zijn algemeenheid en burgers en bedrijven in het bijzonder hebben baat bij een sterke juridische infrastructuur. Deze draagt onder meer bij aan een adequate handhaving, een snellere oplossing van conflicten, aan vermindering van administratieve lasten en aan het voor overeenkomsten en transacties noodzakelijke onderlinge vertrouwen. Daarbij staat het uitgangspunt, dat burgers en bedrijven in eerste instantie proberen zelf een oplossing te vinden voor gerezen conflicten en geschillen, centraal.

Verantwoordelijkheid

De minister van Justitie is verantwoordelijk voor de wijze waarop en de mate waarin in onze samenleving recht wordt gedaan.

Stelselverantwoordelijkheid

De verantwoordelijkheid van de minister beperkt zich in belangrijke mate tot het vormgeven, onderhouden en verbeteren van het stelsel van rechtspraak en rechtsbijstand. Ook is de minister van Justitie verantwoordelijk voor het in stand houden van de kernfuncties van het notariaat, de advocatuur en de gerechtsdeurwaarders en voor de inzet van kwalitatief goede tolken en vertalers binnen het justitiële domein.

Beheersverantwoordelijkheid

De directe verantwoordelijkheid voor de Raad voor de rechtspraak en de gerechten beperkt zich tot de financiering en het beheersmatig toezicht houden. De minister van Justitie treedt daarnaast ook op als werkgever voor de rechterlijke macht en is in die hoedanigheid verantwoordelijk voor de arbeidsvoorwaarden van rechterlijke ambtenaren. Voor de Commissie Gelijke Behandeling (CGB), het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) en de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR) heeft de minister een beheersmatige verantwoordelijkheid.

Externe factoren

Het goed functioneren van (stelsels van) rechtspraak en rechtsbijstand hangt mede af van een aantal externe factoren:

• Europese wetgeving;

• Economische ontwikkelingen;

• Sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen.

Bovenstaande factoren hebben een belangrijk effect op de vraag naar rechtspraak en rechtsbijstand. Wanneer hier onvoldoende op wordt geanticipeerd, vormt dit een belemmering in het functioneren.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 12.1

Het scheppen van voorwaarden voor en het in standhouden van een stelsel voor een slagvaardige, toegankelijke en doelmatige rechtspleging.

Motivering

Om recht te kunnen doen is een goede rechtspleging, waarbij burgers en instellingen in staat zijn hun rechten te behouden en te beschermen, noodzakelijk. Een rechtsorde zonder goed werkende rechtspraak is ondenkbaar; gebrek aan vertrouwen van de burgers in de maatschappelijke instituties en in elkaar leidt tot eigenrichting en het vastlopen van het economische leven.

Actoren

• Raad voor de rechtspraak, gerechten en bijzondere kamers;

• Hoge Raad;

• Commissie Gelijke Behandeling (CGB), College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) en Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR).

Instrumenten

Toerusting «frontlinie»: kwaliteit en professionaliteit; Kwaliteitsimpuls rechtspraak

• In de begroting 2008 zijn nieuwe kostprijzen opgenomen voor de periode 2008–2010. Belangrijke overwegingen bij de vaststelling hiervan zijn, conform het financieringsbesluit, de kwaliteit en doelmatigheid van de rechtspraak. Bij de vaststelling van de kostprijzen voor de komende periode zijn expliciete afspraken met de Raad voor de rechtspraak (verder: de Raad) gemaakt over te behalen doelmatigheid en te nemen maatregelen op het gebied van kwaliteit. Vanaf 2008 zijn dit:

– Invoeren van een systeem van permanente educatie voor onder andere rechters en gerechtssecretarissen;

– Vaker dan voorheen meervoudig afdoen van zaken binnen de strafsectoren;

– Vaker dan voorheen laten meelezen van vonnissen in enkelvoudige kamers (EK);

– Beter motiveren van strafvonnissen door invoering van de PROMIS-systematiek bij rechtbanken en hoven;

– Versterken van de positie en ondersteuning van het rechtercommissariaat;

• In het jaarplan van de rechtspraak voor het jaar 2008 zal dieper worden ingegaan op de wijze waarop deze maatregelen worden ingevuld en de beoogde doelstellingen. In 2008 zullen vervolgens de concrete en meetbare doelen worden vastgesteld en zal een nulmeting worden uitgevoerd. Jaarlijks zal over de vorderingen door de Raad worden gerapporteerd in zijn jaarverslag.

In vervolg op de evaluatie van de modernisering van de rechtspraak (Commissie Deetman, TK 29 279, nr. 47) worden onder andere de volgende instrumenten ingezet:

Werken aan een slagvaardige rechtspraak

• Rechtbanken krijgen de ruimte om binnen de grenzen van het ressort met elkaar samen te werken. Bovendien krijgen ze zelfstandige bevoegdheden voor het voeren van een locatiebeleid waardoor het stelsel flexibeler wordt en de rechtspraak beter kan inspelen op (regiospecifieke) eisen en ontwikkelingen;

• Er komt een wettelijke voorziening op basis waarvan concentratie van rechtspraak bij Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) geregeld kan worden;

• De standplaatsen van rechterlijke ambtenaren worden verruimd van arrondissement naar de rechtbanken binnen het ressort.

Verbeteren van de toegankelijkheid

• Verhogen van de competentiegrens van de kantonrechter tot 10 000 euro;

• Voorzien in wetgeving die noodzakelijk is voor een goede digitale toegankelijkheid van de rechtspraak.

Verhogen van de doelmatigheid

Wijzigen van de ressortindeling zodat een evenwichtiger verdeling van de werklast over de hoven ontstaat.

Meetbare gegevens bij 12.1

Belangrijke indicatoren voor het functioneren van de rechtspraak zijn de verwachte instroomontwikkelingen (tabel «Instroomontwikkeling rechtspraak (aantallen)» en tabel «Ontwikkelingen Hoge Raad (aantallen)») in relatie tot de financiering van de rechtspraak (tabel «Bijdrage Raad») en het effect daarvan op de doorlooptijden. In de tabel met productieafspraken worden de mutaties in de productieafspraken voor de rechtspraak t.o.v. de vorige begroting zichtbaar gemaakt.

Raad voor de rechtspraak – gerechten

Voor de totale instroom van de gerechten wordt de volgende ontwikkeling verwacht:

* inclusief nota van wijziging

* inclusief nota van wijziging

Toelichting

Ten opzichte van de begroting 2007 is het de verwachting dat de instroom in 20081 iets lager zal zijn maar de jaren daarna weer verder licht zal stijgen. Met bovenstaande instroomverwachting en de gefinancierde productieaantallen kan in belangrijke mate tegemoet worden gekomen aan de door de Raad voor de rechtspraak ingediende begroting. De reeks beleidsmiddelen zullen verder worden ingezet voor de te verwachten kosten voor de gerechten als gevolg van de landelijke invoering van C2000. Verder is de bekostiging van het aantal zaken richting de Raad voor de Rechtspraak in 2007 en 2008 neerwaarts bijgesteld. Mede hierdoor is het de verwachting dat de griffieontvangsten tegen zullen vallen. De financiële gevolgen hiervan moeten nog worden verwerkt.

Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar hoofdstuk 7: Raad voor de rechtspraak.

Hoge Raad

Toelichting

Invoering per 1 januari 2005 van de belastingrechtspraak in eerste instantie bij de rechtbanken en appèl bij de gerechtshoven zal bij de Hoge Raad leiden tot minder instroom van belastingzaken. Gezien het huidige hoge voorraadniveau (eind 2006 1 676 zaken) en het moeilijk in te schatten toekomstige instroomniveau van cassatiezaken inzake belastingrecht zal de Hoge Raad de komende jaren nog voldoende capaciteit nodig hebben om een acceptabel voorraadpeil te realiseren.

Op het gebied van civiele zaken en strafzaken beraden de Hoge Raad en de parketten zich op maatregelen om de toenemende instroom op te vangen, teneinde te bewerkstelligen dat de doorlooptijden en de voorraden (eind 2006 613 civiele en 2 453 strafzaken) binnen aanvaardbare grenzen blijven.

Operationele doelstelling 12.2

Het waarborgen van een effectieve toegang tot het rechtsbestel zodat burgers en bedrijven hun in de rechtsorde neergelegde rechten in en buiten rechte geldend kunnen maken.

Motivering

Om de toegang tot het rechtsbestel te waarborgen, wordt een adequaat voorzieningenniveau van gesubsidieerde rechtsbijstand in stand gehouden en worden geschillen, die zich beter lenen voor andere vormen van conflictoplossing dan voor een beslissing door de rechter, anders opgelost. Daarnaast wordt via publiekrechtelijke beroepsorganisaties de kwaliteit, integriteit en continuïteit van de juridische beroepsgroepen zeker gesteld. Tot slot worden burgers in staat gesteld problematische schulden te saneren.

Actoren

• Raden voor rechtsbijstand;

• Overig, zoals: Nederlandse Orde van Advocaten, de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie, Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders, Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken en Bureau Financieel Toezicht.

Instrumenten

Werken aan een effectief en samenhangend rechtsbestel Rechtsbijstand;

• Verbeteren van de financiële beheersbaarheid van het stelsel gesubsidieerde rechtsbijstand. Nemen van maatregelen, die moeten leiden tot een besparing van € 25 miljoen in 2008 en € 50 miljoen in de daarop volgende jaren en die verzekeren dat de minder draagkrachtigen een effectieve toegang tot het rechtsbestel behouden1. Mogelijke oplossingen zijn:

– Verminderen van de kosten van een toevoeging;

– Tijdelijk aanpassen van de jaarlijkse indexering van de uurvergoeding;

– Treffen van maatregelen die van invloed zijn op de vraag naar gesubsidieerde rechtsbijstand (o.a. het verhogen van de eis van een voldoende financieel belang van de rechtzoekende en het versterken van de positie van mediation);

– Onderzoeken of de particuliere rechtsbijstand-verzekering een rol kan spelen bij de rechtsbijstand aan minder draagkrachtigen.

• Bestuurlijke inrichting stelsel gesubsidieerde rechtsbijstand.

  Conform een voorstel van de Raden voor Rechtsbijstand worden de besturen van de 5 Raden voor rechtsbijstand gecentraliseerd. Dit proces wordt in 2008 afgerond; Vooruitlopend op de wijziging van de Wet op de rechtsbijstand zullen binnen de huidige wettelijke kaders de mogelijkheden van verdergaande samenwerking tussen de Raden worden benut;

• Herinrichting rechtsbijstand asiel.

  Bij brief van 6 december 2006 (TK 19 637, nr. 1108) is aangegeven dat de asielrechtsbijstand volledig wordt ondergebracht bij de advocatuur. In 2008 wordt deze herinrichting gerealiseerd.

Positioneren van de advocatuur (Commissie Van Wijmen,TK 30 800 VI, nr. 13)

• Invullen van de kernwaarden waaraan de advocatuur en de verordenende bevoegdheid van de Nederlandse Orde van Advocaten moeten voldoen;

• Versterken van de legitimiteit van de regelgevende bevoegdheid van de Orde door:

– de Orde te verplichten een adviesraad in te richten met het oog op het uitoefenen van hun verordenende bevoegdheid;

– het wettelijk vastleggen van voorafgaande toestemming van de minister van Justitie voordat regelgeving die door de Orde is opgesteld bindend wordt;

• Versterken van de kwaliteit en integriteit van de advocatuur door de Orde te stimuleren hiervoor instrumenten te ontwikkelen, zoals het opstellen van een verordening op de kwaliteit;

• Het stimuleren van de Orde om een experiment met «no win no fee» op te zetten.

Versterken van de professionele dienstverlening van de notaris (Commissie Hammerstein, TK 23 706, nr. 62 en64)

• Invullen van de kernwaarden waaraan het notariaat en de verordenende bevoegdheid van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) moeten voldoen;

• Versterken van de aandacht voor kwaliteit en integriteit van de beroepsuitoefening door in overleg met de KNB hiervoor normen te ontwikkelen die gelden als toetsingskader in de vorm van wetsvoorstellen en verordeningen;

• Nader uitwerken van de aanbevelingen van de commissie Hammerstein in de vorm van wijzigingsvoorstellen voor de Wet op het notarisambt en bevorderen dat de KNB verordeningen opstelt c.q. wijzigt;

• Nader uitwerken van de aanbevelingen van de commissie Hammerstein met het oog op het versterken van het toezicht op het notariaat door het scheiden van toezichtsbevoegdheden en tuchtrechtspraak, alsmede door herijken van het toezichtsinstrumentarium van het Bureau Financieel Toezicht.

Huisvesting notariële archieven verbeteren

• In 2008 opstellen van een projectplan huisvesting conform brief aan Tweede Kamer (TK 30 3000 VI, nr. 143);

• Verbeteren van de kwaliteit van het archiefbeheer bij het notariaat in 2008 door:

– het versterken van de toezichthoudende taak;

– het huren van ruimten die voldoen aan Archiefwet 1995 en de Wna;

– het opstellen van een calamiteitenplan.

Meetbare gegevens bij 12.2

De vraag naar en het aanbod van juridische dienstverleners zijn continu aan (maatschappelijke) ontwikkelingen onderhevig. Deze ontwikkelingen doen zich zowel in de samenleving als binnen het stelsel voor. De effecten hiervan zijn vooraf moeilijk in te schatten. Om vast te stellen wat de gevolgen van die ontwikkelingen zijn, worden jaarlijks monitors opgesteld en aangeboden aan de Tweede Kamer. De meest recente monitors zijn:

• Monitor Gesubsidieerde Rechtsbijstand 2005 (TK 30 300, nr. 179);

• Monitor WSNP 2006 (TK 30 800, nr. 72);

• Mediation Monitor 2007 (TK 29 528, nr. 5).

Deze monitors leveren relevante beleidsindicatoren op (zoals tarieven, aanbod beroepsgroepen, vraag naar de dienstverlening en wachttijden), die in zijn totaliteit inzicht geven in de meerjarige trends en kwantitatieve ontwikkelingen in de onderscheiden beroepsgroepen. Deze monitors vormen mede de basis voor beleidsaanpassingen. In onderstaande tabellen wordt een aantal prestatiegegevens uit de monitors gepresenteerd. Voor een toelichting op deze cijfers wordt verwezen naar bovenstaande monitors.

Gesubsidieerde rechtsbijstand

Juridische beroepsgroepen

Buitengerechtelijke geschilbeslechting

Schuldsanering

13 Rechtshandhaving, criminaliteitsbestrijding en terrorismebestrijding

Algemene doelstelling

Een goed functionerende rechtshandhaving en sanctietoepassing, waaronder begrepen het voorkomen en bestrijden van nationale en grensoverschrijdende criminaliteit en terrorisme.

Meerjarenperspectief

De criminaliteit is sterk verminderd de afgelopen jaren. Burgers voelen zich ook veiliger. Het niveau van criminaliteit in Nederland is, vergeleken met de ons omringende landen nog te hoog. Een verdere reductie wordt daarom in de komende jaren bevorderd. Tevens zal geïnvesteerd worden in de aanpak van «minder zichtbare vormen van criminaliteit» (georganiseerde misdaad, fraude en cybercrime).

Ook de aanpak zowel op nationaal als op internationaal niveau van andere vormen van ernstige criminaliteit, die de internationale rechtsorde verstoren (oorlogsmisdrijven, misdrijven tegen de menselijkheid en genocide) blijven een aandachtspunt voor Justitie.

Waar de voorbije jaren de strafrechtelijke huishouding goeddeels op orde is gebracht (er zijn geen heenzendingen meer, de opsporingsprestatie is verbeterd en zaken worden sneller behandeld), komt nu het accent te liggen op de preventie. Daarbij worden twee wegen bewandeld. De aandacht gaat ten eerste uit naar situaties waar de criminaliteit geconcentreerd is en waar primair de «criminogene condities» aangepakt moeten worden, onder andere met bestuurlijke, technische en organisatorische maatregelen. Ten tweede gaat het om het voorkomen dat degenen die de fout in gingen dat vaker doen.

N.B. Het niet-juridisch verplichte deel op dit beleidsartikel is bestuurlijk gereserveerd voor onder meer strafrechtelijke handhaving door het Openbaar Ministerie, terrorismebestrijding en systeemvernieuwing van het CJIB. Daarnaast is een gedeelte complementair noodzakelijk of anderszins bestuurlijk gebonden. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om projecten als Meld Misdaad Anoniem, Justitie in de Buurt, Regionale Arrondissementale Justitiële Beraden, bestrijding voetbalvandalisme, bijdrage Rijksalarmcentrale en Airmarshalls.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Rechtshandhaving, criminaliteitsbestrijding en terrorismebestrijding zijn kerntaken van Justitie, die ertoe moeten bijdragen dat recht wordt gedaan. Met het oog op dit maatschappelijke belang richt Justitie zich in haar beleidsvoornemens – zowel nationaal als internationaal – op een rechtsstatelijke en effectieve rechtshandhaving. De samenhang in het beleid op het terrein van rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding wordt onder meer geborgd met het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen (VbbV)».

Rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding moeten maatschappelijk effectief zijn. Dat betekent ook afwegen of een andere aanpak (bestuurlijke oplossingen, organisatorische maatregelen en administratieve voorzieningen) effectiever is.

De bijdragen van Justitie aan rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding liggen op de beleidsterreinen preventie (13.1), opsporing en handhaving van straf- en ordeningswetgeving (13.3), ten uitvoerlegging van strafrechtelijke sancties en maatregelen (13.4) en slachtofferzorg (13.5). Het beleid op het gebied van terrorismebestrijding (13.6) is gericht op het zoveel mogelijk voorkomen van terroristische aanslagen. Justitie spant zich hierbij in om zowel de informatiepositie van, als de samenwerking met betrokken actoren te versterken.

Verantwoordelijkheid

De minister van Justitie is verantwoordelijk voor de wijze waarop en de mate waarin in onze samenleving recht wordt gedaan.

Enerzijds is hij verantwoordelijk voor het vormgeven, onderhouden en verbeteren van de strafrechtsketen. Justitie moet er voor zorgen dat de schakels in de strafrechtsketen onderling goed op elkaar zijn afgestemd en de keten als geheel goed functioneert.

Anderzijds is hij verantwoordelijk voor het beleid (incl. de uitvoering) en het beheer op de beleidsterreinen van preventie, opsporing, vervolging en tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen, en het beleid op het gebied van slachtofferzorg. Tot slot is de minister van Justitie verantwoordelijk voor terrorismebestrijding en heeft daartoe doorzettingsmacht.

Externe factoren

Een goed functionerende strafrechtsketen hangt mede af van een aantal externe factoren:

• De kwaliteit van het opsporingsapparaat;

• De samenwerking in de totale veiligheidsketen;

• Internationale ontwikkelingen op het terrein van Justitie- en politie(-samenwerking).

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Het streven is de criminaliteit in 2010 met 25% gereduceerd te hebben ten opzichte van 2002. Voor de nieuwe terreinen die speciaal aandacht vragen (fraude en cybercrime) worden aparte doelstellingen geformuleerd nadat een nulmeting is afgerond.

Recidive

De doelstelling is om in 2010 te komen tot een reductie van het recidivepercentage voor de doelgroep volwassen ex-gedetineerden van 10%-punt ten opzichte van 2002. Voor een uitgebreidere toelichting op deze doelstelling wordt verwezen naar de rapportage over het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen», die voorafgaand aan de behandeling van de Justitie- en de BZK-begroting aan de Tweede Kamer wordt aangeboden.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 13.1

Het bewerkstelligen van een doeltreffende preventie van criminaliteit.

Motivering

Een effectieve en efficiënte rechtshandhaving is het meest gebaat bij een combinatie van preventie en repressie. Bij de preventie van criminaliteit heeft niet alleen de (rijks)overheid verantwoordelijkheden, maar de samenleving als geheel. Elke burger, elke ondernemer, maar ook elke organisatie en overheidsinstantie kan bijdragen aan de preventie van criminaliteit. Vanuit Justitie krijgen daarnaast integriteit en kansspelen extra aandacht. Het kansspelbeleid is gericht op het beperken en verminderen van het aantal kansspelverslaafden, het beschermen van consumenten en het tegengaan en verminderen van het illegale aanbod van kansspelen.

Actoren

• Dienst Justis;

• Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid;

• College van Toezicht op de Kansspelen.

Instrumenten

Uit het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen» van het kabinet vloeien voor het preventiebeleid de prioriteiten bedrijfsleven en geweld voort. Doelstelling van het programma is om in vier jaar tijd de criminaliteit met 25% te reduceren ten opzichte van 2002.

Aanpakken van agressie en geweld

Aanpak van geweld is gericht op de uitvoering van het «Actieplan tegen Geweld» (TK 28 684, nr. 65). Daarnaast komen er extra maatregelen om, in het kader van het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen», de persoonsgerichte preventie van agressie en geweld te intensiveren. Daarbij wordt ingezet op het tegengaan van risicofactoren voor geweld en op het toepassen van effectieve gedragsinterventies. Door gerichte maatregelen worden een respectvolle omgang van mensen met elkaar en het fatsoen in het maatschappelijk verkeer bevorderd. Daarbij valt te denken aan buurtbemiddeling, gedragscodeprojecten, gedragsinterventies in een vrijwillige setting, de registratie van alcohol- en druggebruik bij geweld en bijvoorbeeld aan pilots met veelbelovende lokale preventieprojecten.

Aanpakken van criminaliteit in het bedrijfsleven

Voor de aanpak van de criminaliteit waarvan het bedrijfsleven slachtoffer wordt, wordt ingezet op het zorgvuldig afronden van alle publiekprivate projecten van de Actieplannen «Veilig Ondernemen» deel 1 en deel 2 (TK 28 864, nr. 24), onder andere de aanpak van heling en winkelcriminaliteit. Het Actieplan «Veilig Ondernemen» deel 3 noemt een groot aantal projecten; de bedoeling is om reeds in 2008 de in dat actieplan beschreven activiteiten en projecten op te starten.

Bevorderen van Integriteit

In 2007 zijn de evaluaties van de Verklaring omtrent het gedrag (VOG) en de wet Bevordering Integere Besluitvorming Openbaar Bestuur (BIBOB) gepubliceerd en aangeboden aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal (TK 31 109, nr. 1). De in de begeleidende brieven beschreven maatregelen worden in 2008 verder uitgevoerd.

Toezicht op kansspelen

In 2008 is de parlementaire behandeling voorzien van de herziene Wet op de kansspelen. Verder wordt gestart met het inrichten van een organisatie met taken op het terrein van kansspelen (TK 24 557, nr. 76).

Indicatoren

In onderstaande tabel worden de gerealiseerde en geraamde omvang van producten van de Dienst Justis getoond, die ten dienste staan aan het bewerkstelligen van een doeltreffende preventie van criminaliteit.

* Gelet op de herziening van het preventieve toezicht is vanaf 2009 geen productieraming opgenomen

** Per 1 januari 2007 is het Centraal Testamenten Register overgedragen aan de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB).

*** Vanuit de middelen voor pijler 5 is voorzien in de financiering van de oploop in het aantal adviezen.

Volume- en prijsindicatoren

Operationele doelstelling 13.3

Het bewerkstelligen van een effectieve en doelmatige opsporing en vervolging en de verbetering van de samenwerking in EU-verband en op internationaal niveau op het terrein van Justitie en politie.

Motivering

Om recht te kunnen doen is het achterhalen van feiten en omstandigheden rondom gepleegde strafbare feiten (opsporing) essentieel. Opsporing is behalve een kerntaak van de politie ook de kerntaak van de bijzondere opsporingsdiensten. Justitie hecht groot belang aan het realiseren van goede resultaten in de opsporing. De opsporing is, na(ast) preventie, immers de basis voor het functioneren van (de rest van) de rechtshandhavingsketen.

Het overtreden van regels moet worden bestraft om:

• De rechtsorde te herstellen door vergelding van de geschonden norm;

• De sociale veiligheid te waarborgen;

• Het geschonden rechtsgevoel van burgers te herstellen.

Veel aandacht gaat uit naar criminaliteit die in het oog springt, zoals geweld op straat. Het is van groot belang het zoeklicht ook te richten op minder zichtbare maar in hun uitwerking ondermijnende verschijnselen waaronder georganiseerde misdaad en corruptie van maatschappelijke sectoren; evenals onveiligheid op de «elektronische snelweg» (cybercrime) en financieel-economische criminaliteit die het wederzijds vertrouwen aantasten dat nodig is voor zakelijke transacties. Evident is dat zulke verschijnselen niet alleen nationaal aangepakt moeten worden maar ook internationaal.

Actoren

• Openbaar Ministerie;

• Nederlands Forensisch Instituut (NFI);

• Overige, waaronder Justitiële Informatiedienst (Just-ID) en Dienst Justitiële uitvoeringsdienst Toetsing, Integriteit & Screening (Justis).

Instrumenten

Programma «Veiligheid begint bij Voorkomen» (VbbV).Bestrijden van drugs

• Komen tot een euregionaal «veiligheidsplan». Met België en Duitsland zijn afspraken gemaakt ter intensivering van de grensoverschrijdende aanpak van de (drugs)criminaliteit;

• Deelnemen aan het Maritime Analysis and Operations Centre-Narcotics te Lissabon met name om cocaïnesmokkel via de zee en vanuit West-Afrika te bestrijden;

• Vormgeven van – mede vanuit Justitie en in samenspraak met de operationele diensten en het ministerie van BZK – de afspraken die in internationaal Hazeldonkverband met Frankrijk, België en Luxemburg gemaakt worden, met name ten aanzien van de activiteiten van de Joint HiT Teams in Zuid-Nederland;

• Voortzetten van het handhavingsproject Hektor te Venlo tot 2009 (samen met het ministerie van BZK).

Bestrijden van georganiseerde misdaad

Voor de bestrijding van georganiseerde misdaad zijn maatregelen nodig van het Openbaar Ministerie, de politie en het bestuur. Voorgenomen activiteiten zijn:

• Stimuleren van de samenwerking van de Nationale Recherche met de bovenregionale teams, de politieregio’s en andere opsporingsinstanties en verwante instellingen;

• Verbreden van de programmatische aanpak – die zich bewezen heeft in de bestrijding van de mensenhandel – naar andere terreinen van georganiseerde misdaad;

• Verder professionaliseren van de Nationale Recherche;

• Op nationaal niveau en in samenwerking met andere EU-lidstaten implementeren van EU-prioriteiten – zoals vastgesteld op basis van het Organized Crime Threat Assessment (OCTA) 2007;

• Invoeren van een beroepsverbod voor bestuurders van rechtspersonen (TK 29 911, nr. 4);

• Versterken van het bewustzijn en de slagkracht van het lokale bestuur om bestuurlijke instrumenten sneller en beter te gebruiken.

Bestrijden van eergerelateerd geweld

• Opzetten van een Landelijk expertisecentrum eergerelateerd geweld voor de politie;

• Registratie eergerelateerd geweld bij o.a. Vrouwenopvang;

• Ontwikkelen van diverse (basis)opleidingen voor professionals i.h.k.v. eergerelateerd;

• Ontwikkelen en onderhouden van een landelijke website.

Verbeteren van de informatievoorziening in de strafrechtsketen (PROGIS)

Het programma Informatievoorziening in de strafrechtsketen heeft tot doel met strafrechtelijke handhaving de werkelijke dader te treffen. Daartoe worden de volgende activiteiten ondernomen:

• Deugdelijke identiteitsvaststelling van verdachten en veroordeelden in de gehele strafrechtsketen (TK 30 800, nr. 23):

– Controleren van identiteitsdocumenten wordt ondersteund met apparatuur;

– Vaststellen van de identiteit van verdachten ondersteunen met foto’s en vingerafdrukken;

– Controleren van de identiteit van alle gedetineerden met gebruikmaking van foto’s en vingerafdrukken;

• Mogelijk maken van digitale overdracht van het proces-verbaal (TK 30 800, nr. 29).

Reduceren van criminaliteit door afspraken met politie

Vaststellen van nieuwe landelijke prioriteiten voor de politie voor de periode 2008 tot en met 2011, die voor een belangrijk deel gericht zijn op de reductie van criminaliteit.

Versterken van verbinding met de omgeving

Justitie in de buurt (JiB)/arrondissementale Justitiële beraden (AJB’s)

• Structurele basis geven én op een hoger niveau brengen van de veiligheidshuizen;

• Veiligheidshuizen in de (middel-)grote steden operationaliseren;

• Versterken van de lokale operationele samenwerking van Justitieorganisaties met politie en bestuur (w.o. zorginstellingen), zodat in alle grotere gemeenten specifieke samenwerkingsvoorzieningen tot stand komen;

• Extra aandacht naar de verdere professionalisering van het AJB, door beter ondersteunen van de strafrechtketen op regionaal niveau (AJB’s) via een landelijke regie. Keteninformatisering is daarbij belangrijk.

Bestrijden van minder zichtbare criminaliteitBestrijden van financieel economische criminaliteit inclusief Plukze en fraudebestrijding

Ten behoeve van de hierna vermelde activiteiten zal capaciteitsuitbreiding bij de uitvoerende diensten in gang worden gezet:

• Investeren in een geautomatiseerd registratiesysteem voor monitoring bij het Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie (BOOM);

• Verder ontwikkelen van het BOOM tot EU «contact point»;

• Meer zware en complexe zaken ter hand nemen door het OM;

• Een stijging van het aantal minder complexe fraudezaken die het OM afdoet;

• Een substantiële toename van het aantal zaken waarin voor witwassen is geverbaliseerd;

• Extra aandacht voor corruptiebestrijding, onder meer door uitbreiding van de Rijksrecherche.

Bestrijden van cybercrime (CC)

• Monitoren en waar nodig stimuleren van het functioneren van de meldpunten Cybercrime en Kinderporno en de uitbouw van het High Tech Crime Team;

• Verder uitbouwen van het High Tech Crime Team;

• Aanpassen en monitoren van het jaarprogramma Nationale Infrastructuur voor de bestrijding van Cybercrime (NICC);

• Verder uitwerken van een samenhangende, doelgerichte aansturing vanuit het Rijk, waarbij EZ, BZK en Justitie samenwerken aan een integrale aanpak van Cybercrime, waaronder een samenhangend onderzoeksprogramma Cybercrime;

• Afspraken maken – met departementen – over hun inzet op het gebied van de preventie van Cybercrime;

• Vervolg geven aan het overleg en onderzoek dat in 2007 heeft plaatsgevonden in het kader van het project Notice & Take Down (NTD), dat tot doel heeft om ongewenste inhoud op het Internet, waar het gaat om kinderporno en terrorisme, te filteren en te blokkeren.

Beheersen en reguleren van prostitutie

• In samenwerking met het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties formuleren van een kaderwet voor de prostitutie met een vergunningsverplichting voor gemeenten, die betrekking heeft op verschillende vormen van seksindustrie (bordelen en escortbedrijven). Hierbij wordt het mogelijk voor de «nuloptie» te kiezen (geen prostitutiebedrijven);

• Onderzoeken of de klant bij misstanden of gebruikmaking van de illegale sector, strafrechtelijk aansprakelijk kan worden gesteld.

Toerusten «frontlinie»: kwaliteit en professionaliteit.Versterken van de opsporing en vervolging

• Doorwerking bij het Openbaar Ministerie, politie en NFI van de in het programma «Versterking Opsporing en Vervolging» opgenomen maatregelen die moeten leiden tot een structurele kwalitatieve verbetering van opsporing en vervolging, inclusief uitbreiding van het aantal forensisch officieren en de opleiding daarvan;

• Invoeren van een landelijk deskundigenregister op basis van het wetsvoorstel deskundigen in strafzaken. Hiertoe zullen kwaliteitseisen worden ontwikkeld, die aan de deskundige worden gesteld;

• Uitvoeren van een experiment met de raadsman bij het eerste politieverhoor (motie Dittrich c.s. (TK 30 800 VI, nr. 14)).

Systematisch handhaven

• Uitvoeren van het programma «Handhaven met effect» (TK 30 800 VI, nr. 18);

• Aanreiken van beslismodellen en structuren voor samenwerking op daartoe geschikte domeinen (inclusief inzichten in optimale schaalgrootte);

• Bijdragen aan de ontwikkeling van ICT-toepassingen ten behoeve van samenwerking in de handhaving.

Innoveren

• Deelname aan het innovatieplatform;

• Uitwerking geven aan aanbeveling 8 uit het rapport «Technologie en Misdaad» van de commissie Winsemius (TK 27 834, nr. 39);

• Opstellen van een onderzoeks- en ontwikkelingsagenda m.b.t. de forensische opsporing.

Verbeteren van de samenwerking in het politiebestel

Vaststellen van samenwerkingsafspraken waar de politie eind 2008 aan moet voldoen. Deze afspraken zien toe op de samenwerking tussen de korpsen en hebben als doel de Nederlandse politie meer als eenheid te laten functioneren.

Internationale, Europese agendaVerbeteren van de informatie uitwisseling

Implementeren van de afspraken die voortvloeien uit instrumenten ter invulling van het beschikbaarheidbeginsel in het kader van het «Haags Programma» (TK 23 490, nr. 444) onder andere door het (laten) treffen van (organisatorische) maatregelen bij en voor de betrokken nationale handhavingsinstanties t.b.v. de realisatie en bevordering van de internationale informatieuitwisseling.

Internationale rechtshulp derde landen

Zorgen voor een adequaat beleid inzake internationale rechtshulp derde landen, dat wil zeggen: onderhandelen over bilaterale verdragen, Memorandums of Understanding (MoU’s) etc. met te selecteren landen.

Justitiële en politiële samenwerking

• Beter benutten van het bestaand Europees instrumentarium (zoals Europol, Eurojust en recent afgesloten verdragen);

• Versterken van de operationele samenwerking in de grensregio’s en in breder EU-verband op basis van de OCTA-prioriteiten.

Internationaal Strafhof en internationale tribunalen

• Beleid rondom de samenwerking met het permanente Internationaal Strafhof en de in Nederland gevestigde internationale tribunalen blijven ontwikkelen;

• Het Internationaal Strafhof en de internationale tribunalen blijven ondersteunen zowel vanuit onze rol als lidstaat als vanuit die van gastland.

Dataretentie

Effectueren van de uitvoeringsmaatregelen van het wetsvoorstel dataretentie.

Meetbare gegevens bij 13.3

In onderstaande tabel worden de gerealiseerde en geraamde omvang van de producten van de Dienst Justis getoond, die bijdragen aan een effectieve en doelmatige opsporing en handhaving van straf- en ordeningswetgeving.

* Per 1 januari 2005 is het NFI overgegaan op in samenwerking met de klant ontwikkelde externe producten. Per onderzoeksaanvraag wordt een afspraak gemaakt over de levertijd (aan standaardproducten is meestal een standaardlevertijd verbonden). De geplande 85% heeft nog betrekking op de situatie van vóór 2005, waarbij de levertijd werd gemeten aan de hand van de interne producten.

De bijdrage van DNA-onderzoek (forensisch onderzoek) ten behoeve van de opsporing en vervolging van strafbare feiten is de afgelopen jaren sterk toegenomen. De verwachting is dat dit nog verder zal toenemen. De inspanningen die verricht moeten worden voor het traject DNA-onderzoek bij veroordeelden zullen geïntensiveerd worden teneinde de DNA-databank zo optimaal mogelijk te kunnen benutten.

Om de toenemende vraag naar DNA-onderzoek te kunnen verwerken heeft het NFI het afgelopen jaar diverse maatregelen genomen om dit onderzoek efficiënter in te richten en heeft zij een forse capaciteitsuitbreiding voorbereid die in 2008 geëffectueerd zal worden. Deze capaciteitsuitbreiding wordt onder meer gerealiseerd door het aantrekken van een groot aantal nieuwe medewerkers (deskundigen) en de aanschaf van nieuwe en extra robots.

Het meldpunt ongebruikelijke transacties (MOT) is (voorlopig) als zelfstandige eenheid geplaatst binnen de dienst Nationale Recherche Informatie (dNRI) van het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD).

Toelichting

Het aantal verdachte transacties voor het jaar 2007 is berekend op basis van de trend van het jaarlijks aantal doormeldingen tussen 2003 en 2006. Op basis van deze trend zou het aantal meldingen voor 2007 zo ongeveer 175 000 bedragen. Echter, evenals in 2006 is ook in 2007 een stijgende lijn van het aantal gemelde money transfers zichtbaar. Daarnaast zal het MOT in de loop van 2007 extra meldingen ontvangen als gevolg van de invoering van een deviezenregeling. Deze regeling heeft betrekking op vervoer van contanten, vloeit voort uit Europese regelgeving en leidt tot extra meldingen vanuit de Nederlandse douane.

Toelichting

Vanaf 1 september 2007 is het Besluit van 13 september 2006, houdende een wijziging van het Besluit verstrekking gegevens telecommunicatie en het Besluit vergunningen mobiele telecommunicatie, voor Telecom- en Internetaanbieders en alle aanvragers van toepassing. De planning is om in 2007 150 aanbieders aan te sluiten en dit in 2008 op te laten lopen tot 180.

Aanvragers: De (bijzondere) opsporings- en inlichtingen- en veiligheidsdiensten (BOID’s).

Aanbieders: Aanbieders van telefonie en van Internet.

Vragen: Uniek is dat het aantal vragen dat wordt gesteld in principe geen invloed heeft op de kosten van het systeem.

Hit-rate: De hit-rate wordt grotendeels bepaald door het aantal aangesloten aanbieders, immers meerdere vragen zullen tot een antwoord leiden.

Prestatiegegevens

Toelichting

In de prognoses is rekening gehouden met het besluit om de prestatieafspraken met de politie voor 2006 te laten doorlopen tot 2007. Ook in de jaren daarna moeten de ambities met betrekking tot de strafrechtelijke rechtshandhaving tot uitdrukking komen in een stijgend aantal ingestroomde en afgedane rechtbankzaken. Van de instroom in 2008 is ca. 251 000 afkomstig van de politieregio’s.

In de raming van het aantal kantonzaken is nog geen rekening gehoudenmet de effecten van de invoering van de politiestrafbeschikking. Tegenover het aantal OM-afdoeningen staat een instroomreductie van kantonzaken met 30% en een reductie van afdoeningen door de kantonrechter met 15%. De instroom van kantonzaken bij het OM zal afnemen door de betere inningsmogelijkheden van het CJIB, waardoor meer geldsommen ineens zullen worden betaald. Per saldo vertalen zich deze ontwikkelingen niet in een werklastvermindering voor het OM. Op basis van de opgedane ervaringen na invoering van de OM-afdoening zullen de prognoses geactualiseerd worden.

Operationele doelstelling 13.4

Effectieve tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties en maatregelen

Motivering

Vergroting van de maatschappelijke veiligheid en de veiligheidsbeleving van de burgers zijn speerpunten van het kabinetsbeleid. Een kernelement is de tenuitvoerlegging van sancties. Met de vormgeving daaraan worden verschillende doelen nagestreefd (TK 29 200, nr. 167):

• Herstel van de rechtsorde door:

– Vergelding van de geschonden norm;

– Genoegdoening voor slachtoffers van misdrijven.

• Vergroting van de maatschappelijke veiligheid door:

– Het afschrikken van potentiële delinquenten;

– Onschadelijkmaking van delinquenten gedurende de vrijheidsbeneming;

– Vermindering van de kans op recidive na invrijheidstelling.

Om effectief te zijn dient het sanctiestelsel op maatschappelijke veranderingen aan te sluiten. Dat betekent continue aandacht voor de vraag naar specifieke sancties. De introductie van thuisdetentie als een nieuwe hoofdstraf is daar een goed voorbeeld van. Selectiviteit en functionaliteit zijn kernbegrippen: investeren daar waar rendement verwacht wordt. Straffen op maat, mede op basis van adequate advisering. Zo worden vraag en aanbod gegeven de beschikbare middelen optimaal op elkaar afgestemd en wordt vraagsturing een leidend beginsel in de sanctietoepassing.

Actoren

• Dienst Justitiële Inrichtingen (sectoren gevangeniswezen, terbeschikkingstelling en bijzondere voorzieningen) (DJI);

• Reclasseringsorganisaties (Stichting Reclassering Nederland, Stichting Verslavingsreclassering GGZ, Stichting Leger des Heils);

• Instellingen Geestelijke Gezondheidszorg (GGz);

• Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB);

• Overige, waaronder: Justis, Inspectie voor de Sanctietoepassing (Ist) en Raad voor de Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming (RSJ).

Instrumenten

Bij een groot aantal activiteiten wordt gebruik gemaakt van:

• Wet- en regelgeving;

• Intramurale en extramurale sanctiecapaciteit (waaronder inkoop zorgplaatsen);

• Reclasseringsproducten;

• Subsidies.

Deze activiteiten worden onderscheiden naar:

• Effectiviteit en toeleiding naar de maatschappij;

• Sanctiecapaciteit.

Effectiviteit en toeleiding naar de maatschappij

Met het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen» zet het kabinet in op het terugdringen van de recidive. Onder andere wordt ingezet op een intensivering van het reclasseringstoezicht. Daarnaast worden de volgende activiteiten ondernomen:

• Implementatie van de verbetermaatregelen voortvloeiend uit het parlementair onderzoek naar Tbs (TK 29 452, nr. 48);

• Verbeteren van de aansluiting tussen justitiële voorzieningen en reguliere zorg, zowel inhoudelijk als ten aanzien van besturing, financiering en organisatie (TK 29 452, nrs. 36en 48);

• Implementatie nieuwe vormgeving aansluiting detentietrajecten op nazorgvoorzieningen en landelijke implementatie nieuw samenwerkingsmodel gevangeniswezen en reclassering;

• Toetsing en landelijke invoering nieuwe gedragsinterventies;

• Voortzetting en afronding van de evaluatie van de wet-ISD (TK 28 980, nrs. 1 t/m 38);

• Voorbereiding inwerkingtreding nieuwe regeling voor voorwaardelijke invrijheidstelling (TK 30 513, nrs. 6–7);

• Start pilots optimalisering voorwaardelijke sancties in arrondissementen Amsterdam, Zwolle/Lelystad, Groningen en Maastricht (TK 30 300 VI, nr. 164).

Sanctiecapaciteit

• Voortzetting van de implementatie van maatregelen uit het Veiligheidsprogramma (TK 28 684, nr. 1);

• Verdere optimalisering brandveiligheidsvoorzieningen justitiële inrichtingen naar aanleiding van aangescherpte eisen door de afzonderlijke brandweerkorpsen (TK 24 587, nr. 213);

• Capaciteitsuitbreidingen bij de Tbs (reguliere behandelplaatsen voor blijvend delictgevaarlijken) (TK 29 452, nrs. 10,35 en48);

• Beproeving en mogelijke opschaling detentieconcept Lelystad met zes personen op een cel (TK 28 979, nrs. 1 t/m 38);

• Uitbreiding mogelijkheden en intensiveren en verlengen van psychiatrische zorg in het gevangeniswezen, intensiveren forensisch psychiatrisch toezicht bij voorwaardelijke (beëindiging) Tbs (TK 29 452, nr. 48);

• Implementatie van de stapsgewijze moderniseringsoperatie in het gevangeniswezen (TK 24 587, nr. 225);

• Begeleiden wetgevingstraject en voorbereiding implementatie wetsvoorstel thuisdetentie (TK 29 800, nr. 106);

• Conform de taakstelling uit het Coalitieakkoord wordt onderzocht op welke wijze de toepassing van meerpersoonscelgebruik kan worden geïntensiveerd. Een en ander moet leiden tot een besparing van € 25 miljoen in 2008 oplopend naar € 50 miljoen in 2009 en volgende jaren.

Meetbare gegevens bij operationele doelstelling 13.4

Toelichting

Eind 2007 zal op grond van de wet OM-afdoening de strafbeschikking worden ingevoerd. De mogelijkheid om een transactie aan te bieden ter voorkoming van vervolging komt ingevolge dit wetsvoorstel op termijn te vervallen. Vanaf 2008 worden transacties derhalve gefaseerd vervangen door de strafbeschikking. Het percentage geïnde zaken na 1 jaar zal daarom in de loop van 2009 en zeker in 2010 en verder steeds meer gebaseerd zijn op een beperkt aantal aangeboden transacties. Mogelijk zal dit invloed hebben op het percentage binnen 1 jaar geïnde zaken.

Justitie is aangewezen als centrale autoriteit bij de executie van buitenlandse geldelijke sancties in Nederland. De wettelijke bevoegdheid is vastgelegd in de Wet wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging strafrechtelijke sancties. De wet draagt bij aan een snellere en meer effectieve samenwerking binnen de EU bij de aanpak van grensoverschrijdende criminaliteit.

Overzicht intramurale sanctiecapaciteit

* exclusief in bewaring gestelden op politiebureau’s

Toelichting

Bovenstaande tabel geeft de meerjarige ontwikkeling in de intramurale sanctiecapaciteit weer. Ten opzicht van de ontwerpbegroting 2007 is de productietaakstelling neerwaarts aangepast als gevolg van een verwachte lagere behoefte aan sanctiecapaciteit binnen het gevangeniswezen. De middelen die aldus beschikbaar komen worden ingezet om extra sanctiecapaciteit voor Jeugdinrichtingen te realiseren alsmede om de brandveiligheidsvoorzieningen in justitiële inrichtingen op het niveau Bouwbesluit 2003 nieuwbouw te brengen. Daarnaast wordt een deel van de middelen ingezet om de capaciteit voor Vreemdelingenbewaring uit te breiden.

Extramurale sanctiecapaciteit

¹ Het betreft hier het aantal door DJI uitgevoerde penitentiaire programma’s (PP), eventueel in combinatie met een aanvullende maatregel als electronisch toezicht. Electronisch toezicht (ET) kan als een aanvullende maatregel bij een PP worden opgelegd, of als bijzondere voorwaarde bij een voorwaardelijke veroordeling door de rechter. De maatregel ET leidt op zichzelf niet tot substitutie van celcapaciteit.

Toelichting

Naast intramurale capaciteit biedt DJI ook de mogelijkheid om straffen extramuraal ten uitvoer te leggen. Daarbij gaat het om penitentiaire programma’s, electronisch toezicht en electronische detentie. Bovenstaande tabel geeft de ontwikkeling weer in de extramurale capaciteit. Daarbij wordt uitgegaan van een onderverdeling in: (basis) penitentiaire programma’s ((B)PP), elektronisch toezicht (ET) en elektronische detentie (ED).

Toelichting

De tenuitvoerlegging van de maatregel ter beschikkingstelling vindt plaats in justitiële Tbs-klinieken en GGZ-instellingen. Met ingang van 2008 wordt het zgn. inkoopmodel ingevoerd. Dit houdt in dat DJI per 2008 zelf produktieafspraken gaat maken met o.a. GGZ-instellingen om forensische zorg te bieden aan personen op grond van een strafrechtelijke titel. De behoefte aan zorg en beveiliging zal door een onafhankelijke (t.o.v. de inkoop) landelijke kwaliteitscommissie worden vastgesteld.

Nederlands Instituut Forensische Psychiatrie (NIFP)

Financiering van het Pieter Baan Centrum (PBC) als onderdeel van het NIFP, vindt t/m 2007 plaats op basis van het aantal rapportages. Met ingang van 2008 zijn niet meer de rapportages maar de capaciteit in aantallen plaatsen opgenomen.

* Met ingang van 2008 zijn niet meer de rapportages maar de capaciteit in aantallen plaatsen opgenomen.

Toelichting

Onder bepaalde voorwaarden kan een veroordeelde in aanmerking komen voor gratie. Hij of zij dient daartoe een verzoek in te dienen. Dit verzoek wordt beoordeeld door Justis. Bovenstaande tabel geeft inzicht in het aantal beslissingen op ingediende verzoeken.

* Voorlopige cijfers.

Toelichting

Bij de tenuitvoerlegging van strafrechterlijke sancties en maatregelen is een belangrijke rol weggelegd voor de reclassering. De reclassering is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de tenuitvoerlegging van taakstraffen. Ook in de periode na detentie (nazorg) speelt de reclassering een grote rol via bijvoorbeeld toezicht en begeleiding. Daarmee levert de reclassering een belangrijke bijdrage aan de doelstelling van dit kabinet om de recidive terug te dringen.

Operationele doelstelling 13.5

Zorg voor slachtoffers van criminaliteit

Motivering

Een goed functionerende rechtshandhaving kan niet zonder zorg voor slachtoffers. Erkenning van het slachtoffer draagt bij aan het vertrouwen in de rechtsstaat, verschaft draagvlak voor de activiteiten tegenover daders en is van belang voor de bereidheid zich aan de wet te houden.

Sommige slachtoffers hebben ondersteuning nodig om de gevolgen van het delict te boven te komen en weer adequaat te kunnen functioneren in de samenleving. De specifieke gevolgen van slachtofferschap van criminaliteit maken gespecialiseerde opvang en (juridische) ondersteuning voor deze groep noodzakelijk.

Actoren

De strafrechtsketen waaronder de politie, het Openbaar Ministerie, de gerechten en de Dienst Justitiële Inrichtingen. Daarnaast de specifiek op slachtoffers gerichte organisaties:

• Slachtofferhulp Nederland;

• Schadefonds Geweldsmisdrijven.

Instrumenten

De belangrijkste ontwikkelingen in 2008 zijn de volgende:

• Implementatie van het plan «Slachtoffers centraal»1. gericht op het verbeteren van:

– de wijze waarop slachtofferzorg is georganiseerd;

– de kwaliteit van de uitvoering van slachtofferzorg;

– de mogelijkheden voor een schaderegeling;

• Naar verwachting zal in 2008 ook het wetsvoorstel «versterking positie van het slachtoffer in strafproces»1 in werking treden;

• De pilot voor nabestaanden wordt in 2008 gecontinueerd en waar mogelijk uitgebreid tot het hele land en naar slachtoffers van zeer ernstige delicten;

• In 2008 wordt de wet Schadefonds Geweldsmisdrijven aangepast. Met de invoering van die wet zal tevens een voorschotregeling voor slachtoffers van geweld- en zedendelicten worden geïntroduceerd.

Meetbare gegevens bij 13.5 slachtofferzorg

In onderstaande tabellen wordt de omvang getoond van de diensten die de Stichting Slachtofferhulp Nederland en het Schadefonds Geweldsmisdrijven in 2008 aanbieden.

Operationele doelstelling 13.6

Kwalitatieve goede beleids- en uitvoeringkaders ten behoeve van terrorismebestrijding gericht op het zoveel mogelijk voorkomen van terroristische aanslagen in Nederland, alsmede het op voorhand beperken van schade als gevolg van een mogelijke terroristische aanslag.

Motivering

In Nederland zijn ruim 20 instanties2 betrokken bij de bestrijding van terrorisme. De minister van Justitie is ingevolge het Coalitieakkoord verantwoordelijk voor terrorismebestrijding en heeft daartoe doorzettingsmacht. Het daartoe benodigde voorstel van wet wordt op korte termijn ingediend. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding heeft tot taak een doeltreffende coördinatie, samenwerking en afstemming van beleid en uitvoering te ontwikkelen. Dit is niet uitsluitend een preventieve taak, maar ook noodzakelijk op het moment van concrete dreiging en na een eventuele terroristische aanslag of activiteit. De minister van Justitie en de minister van BZK zijn verantwoordelijk voor de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding.

In 2008 zal, mede op basis van de resultaten van de eind 2007 te houden internationale conferentie, nadere invulling worden gegeven aan internationale samenwerking. Daarnaast wordt de samenwerking met een aantal prioritaire landen verder uitgewerkt.

Actoren

• Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding;

• Immigratie- en Naturalisatiedienst.

Instrumenten

Verzamelen van informatie en uitvoeren van analyses

Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding brengt informatie bijeen, afkomstig van bestuurlijke en wetenschappelijke bronnen en van inlichtingenverschaffende diensten. Het resultaat hiervan wordt neergelegd in een Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN). Deze rapportage verschijnt in principe vier maal per jaar. Indien daar aanleiding toe is kan ieder moment een actueel DTN worden opgesteld. De rapportage is een globale analyse van de nationale en internationale terroristische dreiging tegen Nederland, en Nederlandse belangen in het buitenland. Het DTN draagt bij aan het anti-terrorismebeleid van de overheid, doordat er op basis van het DTN beleidsmaatregelen genomen kunnen worden.

Dreigingsanalyses

Naast dreigingsbeelden worden tevens dreigingsanalyses opgesteld, welke duidelijker gekoppeld zijn aan het object of de persoon tegen wie de (eventuele) dreiging zich richt. Dreigingsanalyses zijn veelal bedoeld voor het nemen van (beveiligings)maatregelen.

Ontwikkelen van beleid en strategieAntiterrorismebeleid

Het antiterrorismebeleid dat het vorige kabinet in gang zette, wordt voortgezet. Het gaat uit van de brede benadering en wordt gecoördineerd door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding. Bij de beleidsontwikkeling speelt het hierboven genoemde DTN een belangrijke rol. Ontwikkelingen en trends die uit het DTN naar voren komen kunnen aanleiding vormen voor aanpassing van het beleid. In 2008 zal aandacht uitgaan naar de preventieve kant van het beleid, door de strategische hoofdlijnen uit het interdepartementale actieplan polarisatie en radicalisering te vertalen in beleid en acties. Nadruk daarbij zal onder meer liggen op de strategische aanpak van extremisme en het verhogen van de weerstand van met name jongeren door het bevorderen van pluriform aanbod. Het betrekken van immigranten en relevante actoren in de islamitische organisaties is daarbij cruciaal. Deze activiteiten sluiten aan op het Nationaal actieplan Polarisatie en Radicalisering.

Beveiliging Burgerluchtvaart

Tot de taken van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding behoort de beveiliging van de burgerluchtvaart, zowel nationaal als internationaal. Naast de gebruikelijke beveiligingsinstrumenten waaronder de controle van passagiers, bagage en vracht is de inzet van airmarshals mogelijk. Tot nu toe vindt die inzet plaats op basis van vrijwilligheid. Het bij de Tweede Kamer aanhangige wetsvoorstel «wijziging van de luchtvaartwet in verband met de verduidelijking en uitbreiding van bevoegdheden op het terrein van de beveiliging van de burgerluchtvaart» (nr. 30 543) voorziet erin Nederlandse luchtvaartmaatschappijen te verplichten airmarshals aan boord toe te laten.

Regie, Coördinatie en samenwerkingchemisch, biologisch, radiologisch, nucleair terrorisme (CBRN)

Nederland is een transitieland, waar verplaatsingen van CBRN-materialen veelvuldig voorkomt. Bij talrijke organisaties zijn CBRN (chemisch, biologisch, radiologisch, nucleair) kennis en agentia (stoffen en materialen) aanwezig. De inschatting dat een aanslag met CBRN middelen klein is maar reëel, maakt dat gecoördineerde inspanning van civiele diensten noodzakelijk is. De activiteiten in 2008 zijn gericht op het beveiligen van CBRN-opbjecten, het optimaliseren van CBRN grenscontrole, communicatie en het optimaliseren van informatie over CBRN. Daarnaast wordt in 2008 het project zelfgemaakte explosieven gecontinueerd. Dit project is gericht op identificatie van grondstoffen voor explosieven en het maken van afspraken over de verkrijgbaarheid en samenstelling van deze grondstoffen.

Internet

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding coördineert in samenwerking met diverse betrokken partijen, waaronder het Openbaar Ministerie, het Korps landelijke politiediensten en de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst, de aanpak ter bestrijding van het gebruik van het Internet voor radicale en terroristische doeleinden.

Deze aanpak omvat verschillende initiatieven. Zo wordt het Internet gemonitord op trends en ontwikkelingen, wat kan leiden tot nieuwe beleidsmaatregelen. Daarnaast vindt surveillance op het Internet plaats teneinde de nodige operationele maatregelen te kunnen treffen. Tevens worden mechanismen ontwikkeld om bepaalde uitingen op het Internet te blokkeren. Bij de aanpak wordt ook samengewerkt met andere landen, bijvoorbeeld op het gebied van monitoring van het Internet.

Aanpak radicaliseringshaarden

In samenwerking met de lokale overheden en landelijke diensten wordt in 2008 de aanpak van radicaliseringshaarden gecontinueerd. De multidisciplinaire analyses over de reeds bekende radicaliseringshaarden zijn inmiddels geactualiseerd.

Op basis van deze analyses is besloten dat het nodig en wenselijk is om de aanpak van radicaliseringshaarden voort te zetten en de uitvoering van de maatregelen te vervolgen.

Dit gebeurt met name in nauwe samenwerking met de lokale besturen.

Mobiele Camera beveiliging

In 2008 kunnen de resultaten van de pilot mobiel cameratoezicht worden omgezet naar de gewenste operationele inzet van camera’s. Deze wijze van camerabeveiliging is erop gericht in zeer korte tijd een systeem van camera’s en eventueel andere sensoren in te zetten voor het tijdelijk of semi-permanent toezicht op objecten, onafhankelijk van de locatie. Dit toezicht is momenteel een personeelsintensieve en vaak omgevingsbelastende vorm van bewaking en beveiliging.

Door gebruik te maken van mobiele camera’s kan de huidige, relatief lange doorlooptijd om een bewakingsplan uit te voeren, sterk worden bekort.

Cameratoezicht

Het programma Beveiliging Vervoersector door middel van Cameratoezicht gaat in 2008 verder in de vorm van het uitvoeren van meerdere pilotprojecten op openbaar vervoer locaties die in het Alerteringssyteem Terrorismebestrijding als kwetsbaar aanmerkt. De pilotprojecten dienen voor het beproeven van samenwerkingsverbanden, werkmethoden en geavanceerde toezichttechnologieën ter voorbereiding van een brede investering door de sector met ondersteuning van de NCTb. De hiervoor benodigde samenwerkingsverbanden met de bij het openbaar vervoer en veiligheid betrokken partijen worden uitgebreid. Tevens wordt gewerkt aan het bundelen en uitzetten van in de industrie en in de sector zelf aanwezige kennis over cameratoezicht. Daarnaast wordt een toetsingskader en normeringstelsel ingericht. Met de luchthaven Schiphol en het KLPD wordt de versterking van de aanwezige meldkamerinfrastructuur verder ontwikkeld.

Inspectie Beveiliging Burgerluchtvaart

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding is verantwoordelijk voor de systematische kwaliteitstoetsing van de beveiliging van de burgerluchtvaart.

Deze toetsing wordt uitgevoerd door middel van inspecties en audits gericht op de beveiliging van de bij de burgerluchtvaart betrokken partijen.

Immigratie- en Naturalisatiedienst

De IND beoordeelt en behandelt (in afstemming met de CT-infobox) circa 600 dossiers van vreemdelingen waarbij een inbreuk op de openbare orde in verband met terrorisme of gevaar voor de nationale veiligheid aan de orde is.

Meetbare gegevens bij 13.6

«Comply or explain»

De activiteiten van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding laten zich nauwelijks vertalen in kwantificeerbare prestatiegegevens. Voor kwalitatieve meetbare gegevens wordt verwezen naar de periodieke voortgangsrapportage terrorismebestrijding waarin een beeld wordt geschetst van de stand van zaken van het terrorismebeleid in Nederland.

14 Jeugd

Algemene doelstelling

Het beschermen van jeugdigen tegen aantasting van een goede opvoedings- en leefsituatie, en het bestrijden en voorkomen van jeugddelinquentie.

Meerjarenperspectief

De hoofddoelstelling bij de aanpak van jeugdcriminaliteit is het verminderen van de jeugdcriminaliteit en het terugbrengen van het huidige recidivepercentage onder jongeren. Dit wordt gerealiseerd door onder meer te investeren in een gericht diagnose-instrumentarium, effectieve interventies, die kwalitatief goed worden uitgevoerd (met hoger gekwalificeerd personeel en meer uren per jongere) en passende nazorg zodat een sluitende aanpak wordt bereikt. De aanpak richt zich op jongeren onder de 24 jaar die in aanraking (dreigen te) komen met de politie wegens het plegen van strafbare feiten. De kans op een positief resultaat is het grootst bij ingrijpen aan het begin van de keten. Daarom gaat ook aandacht uit naar de fase voordat een jongere met de politie in aanraking komt. Daartoe zal afstemming met het programma voor Jeugd en Gezin plaatsvinden. Het meerjarenperspectief ten aanzien van het beschermen van jeugdigen tegen aantasting van een goede opvoedings- en leefsituatie is opgenomen in de begroting van de minister voor Jeugd en Gezin. Over de voortgang van de aanpak van recidive wordt de Tweede Kamer twee jaarlijks geïnformeerd via de rapportage «Veiligheid begint bij Voorkomen».

N.B. Het niet-juridische verplichte deel op dit beleidsartikel is gereserveerd. Dit budget is vooral bestemd voor activiteiten op het gebied van de aanpak van Jeugdcriminaliteit en de verbetering van de kwaliteit van de JJI’s.

Omschrijving van de samenhang in beleid

Doel van het beleid van de minister van Justitie is het tot stand brengen en in stand houden van een effectieve aanpak van jeugdcriminaliteit, inclusief preventie. Daarnaast is het doel om een effectieve aanpak van huiselijk geweld, internationale kinderontvoering en interlandelijke adoptie tot stand te brengen en in stand te houden.

Verantwoordelijkheid

De minister van Justitie is primair verantwoordelijk voor het beleid inzake de aanpak van jeugdcriminaliteit, interlandelijke adoptie, internationale kinderontvoering, jeugdreclassering en huiselijk geweld. In 2007 is een programmaminister voor Jeugd en Gezin ingesteld. Deze programmaminister is primair verantwoordelijk voor het beleid inzake jeugdbescherming, de voogdij van alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s), kindermishandeling en gezinsbeleid waaronder scheiding, omgang en ouderbijdrage.

De minister van Justitie heeft voor de uitvoerende organisaties een bestuurlijke verantwoordelijkheid door middel van regelgeving, kaderstelling en financiering. Bij bepaalde organisaties zoals de Bureaus Jeugdzorg is sprake van de bestuurlijke tussenschakel van provincies. Justitie en Jeugd en Gezin hebben ook een signaleringsfunctie, wanneer de voorliggende schakels in de keten onvoldoende functioneren en daardoor de druk op de jeugdbescherming en jeugdcriminaliteit groeit.

Externe factoren

Het kabinet stimuleert dat de uitvoerende organisaties op het gebied van jeugdbescherming en de aanpak van jeugdcriminaliteit gezamenlijk in een zo vroeg mogelijk stadium bedreigende situaties voor jeugdigen signaleren en passende maatregelen treffen. Om de doelstelling te realiseren is Justitie mede afhankelijk van optreden van en samenwerking met gemeentelijke overheden en overige belanghebbenden, als bijvoorbeeld de Bureaus Jeugdzorg.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Recidive

De doelstelling is om in 2010 te komen tot een reductie van het recidivepercentage voor de doelgroep ex-delinquenten van 10%-punt ten opzichte van 2002. Voor een uitgebreidere toelichting op deze doelstelling wordt verwezen naar de rapportage over het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen», die voorafgaand aan de behandeling van Justitie en BZK begroting aan de Tweede Kamer wordt aangeboden.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 14.1

Effectieve bescherming van jeugdigen, tegen voor hun opvoeding en ontwikkeling bedreigende situaties, met inzet van juridische dwangmiddelen, en de zorgvuldige behandeling van internationale kinderbeschermingszaken.

Motivering

De minister van Justitie is verantwoordelijk voor het zorgvuldig uitvoeren van de wettelijk verplichte verdragen inzake interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering. Ook is hij verantwoordelijk voor de aanpak van huiselijk geweld en wetgeving met betrekking tot jeugdbescherming zoals opgenomen in boek 1 BW.

Actoren

• Raad voor de Kinderbescherming;

• Stichting adoptievoorzieningen;

• Vergunninghouders interlandelijke adoptie;

• overige, zoals Openbaar Ministerie (OM), politie en gemeenten.

Instrumenten

Interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering zijn reguliere activiteiten. De aanpak van huiselijk geweld wordt uitgevoerd als programma.

Tegengaan van huiselijk geweld

• Het interdepartementaal project huiselijk geweld wordt in 2008 en volgende jaren voortgezet. Speerpunten daarbij zijn: privacy en beroepsgeheim, opvang en hulpverlening van slachtoffers, preventie en vroegsignalering;

• In 2008 vindt een inventarisatie plaats van de regionale aanpak van huiselijk geweld tussen gemeenten, politie en hulpverlening met het doel de aanpak te verbeteren;

• In 2008 wordt de wet tijdelijk huisverbod ingevoerd. Tegelijk met het opleggen van het huisverbod wordt een hulpverleningstraject ingezet voor pleger, slachtoffer en kinderen.

Scheppen van randvoorwaarden voor een optimale interlandelijke adoptie

• Een onafhankelijke commissie van deskundigen brengt in 2008 haar advies uit over interlandelijke adoptie. Op basis hiervan wordt bezien of en hoe de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie aangepast wordt;

• In 2008 wordt het kwaliteitskader geïmplementeerd dat in overleg met de vergunninghouders interlandelijke adoptie is vastgesteld.

* Adoptieonderzoek, afstammingsonderzoek, afstandsonderzoek en screening

Toelichting

Door middel van onderzoek draagt de Raad voor de Kinderbescherming bij aan de internationale kinderbescherming. Vanaf 2007 wordt het aantal afgedane zaken uitgedrukt in kindzaken (in plaats van gezinszaken). Voor de vergelijkbaarheid zijn de cijfers over 2006 ook omgezet in kindzaken.

Toelichting

Justitie draagt zorg voor een zorgvuldige behandeling van adoptie. Naar aanleiding van de afname van het aanbod van adoptiekinderen met name uit China, is het aantal voorlichtingsgroepen voor 2008 naar beneden bijgesteld waarmee wordt voorkomen dat er de werkvoorraden bij de vergunninghouders oplopen.

Operationele doelstelling 14.2

Het bewerkstelligen van een effectieve aanpak van jeugddelinquenten.

Motivering

Het jeugdstrafrecht heeft ten doel te voorkomen dat jongeren (eerste) delicten plegen èn wanneer zij dat wel doen, niet in herhaling vervallen (het verminderen van recidive). Hierbij is een effectieve aanpak van jeugddelinquenten een belangrijke voorwaarde. Naast het beschikbaar hebben van voldoende capaciteit voor jeugddetentie, moet bij het opleggen van straf aan jeugdigen nadrukkelijk worden gekeken naar het pedagogische effect: wat is, naast het signaal dat het gedrag onacceptabel is, nodig om de jeugdige weer terug te brengen op het rechte pad. Belangrijke factor bij het verlagen van de recidive onder jeugdigen is een goede resocialisatie, waaronder nazorg.

Actoren

• Bureaus Jeugdzorg-jeugdreclassering;

• DJI, sector Justitiële Jeugdinrichtingen;

• Halt;

• Raad voor de Kinderbescherming;

• Overige, waaronder Openbaar Ministerie (OM), politie en gemeenten.

Instrumenten

De activiteiten rond jeugdcriminaliteit zijn onderdeel van een aantal programma’s en themagewijze aanpak.

Aanpakken van jeugdcriminaliteit

Na afronding van het programma «Jeugd terecht» in 2007 wordt ingezet op borging en implementatie van de ingezette maatregelen. Een belangrijk aantal activiteiten zal uitwerking krijgen in een vervolgprogramma, waaronder de volgende activiteiten:

• Een gericht (in de keten afgestemd) instrumentarium voor signalering, screening en risicotaxatie in de jeugdstrafrechtketen is onmisbaar, opdat jongeren op het juiste moment de juiste interventie krijgen. In 2008 worden de huidige instrumenten aangepast aan de uitgangspunten van het landelijk kader;

• Delinquent op jonge leeftijd, al voor het twaalfde jaar, is een belangrijke voorspeller van later delinquent gedrag. Er wordt ingezet op een sluitende aanpak voor 12-minners. In dat kader komt er in 2008 een landelijk model voor een verbeterde politieregistratie van 12-minners met een delict en wordt gestart met de ontwikkeling van een gevalideerde screenings-methodiek van 12-minners met risico-indicatie;

• In 2008 worden gedragsinterventies door de Erkenningscommissie op effectiviteit getoetst, met als doel in 2009 een gericht pakket van erkende gedragsinterventies beschikbaar te hebben;

• In 2008 komt er een landelijk onderzoek naar de criminaliteit en overlast van jeugdgroepen;

• Het toezicht op delinquente jongeren dient op eenzelfde manier te zijn geregeld, waartoe eind 2008 alle jeugdreclasseerders volgens eenzelfde methodiek (basismethodiek en ITB/Harde Kern en CRIEM) werken;

• In 2008 wordt gemonitord hoe de oververtegenwoordiging van Marokkaanse jongeren in de criminaliteit zich in de vier grote steden als gevolg van intensivering van de lokale aanpak zich ontwikkelt.

Bevorderen van maximale prestatie van de Justitiële Jeugdinrichtingen

• In 2008 zal de Wet gedragsbeïnvloeding jeugdigen in werking treden, ter verruiming van de mogelijkheden tot gedragsbeïnvloeding van jeugdigen via het jeugdstrafrecht (TK 30 332, nrs. 1–3);

• In 2008 wordt de aangepaste Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen parlementair behandeld. De wijzigingen zijn gericht op vermindering van de bureaucratie, vergroting van de flexibiliteit van het aanbod en verhoging van de kwaliteit van het verblijf;

• Het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet op de Jeugdzorg zal in 2008 in werking treden. Deze wetswijziging maakt behandeling van jeugdigen in gesloten jeugdzorg mogelijk. Door de overheveling van de eerste tranche Justitiële Jeugdinrichtingen per 1 januari 2008 en de uitbreiding van het nieuwe zorgaanbod naar de begroting voor Jeugd en Gezin zijn per 1 januari 2008 aldaar 769 plaatsen beschikbaar. Capaciteit en de bijbehorende middelen zullen in drie tranches worden overgeheveld. Hierbij wordt zoveel mogelijk tegemoetgekomen aan de strekking van de Motie Voordewind (TK 30 800, nr. 98);

• De verwachte toename in het aantal jeugddelinquenten en de kwaliteitsverbetering binnen de justitiële jeugdinrichtingen (onder andere verkleining van groepsgrootte) leidt tot een hogere behoefte aan jeugddetentieplaatsen. Daartoe wordt de capaciteit voor de jeugddetentie uitgebreid;

• Het verantwoordelijkheidskader nazorg wordt in 2008 verder geïmplementeerd. Hierdoor wordt het mogelijk om op regionaal niveau sluitende afspraken te maken tussen de ketenpartners. Doel is dat alle jongeren na het verlaten van de Justitiële Jeugdinrichtingen passende nazorg krijgen aangeboden;

• Eind 2008 heeft de Raad voor de Kinderbescherming voor elke inrichting een netwerkberaad, waarbinnen met ketenpartners voor alle jongeren een individueel trajectplan wordt opgesteld en de voortgang van de uitvoering wordt bewaakt;

• In 2008 start de uitvoering van een plan voor de professionalisering van de medewerkers in de jeugdstrafrechtketen. De Justitiële Jeugdinrichtingen werken onder andere aan integraal intercultureel beleid op het gebied van personeel, methodiek en nazorg.

Verbeteren van de Pij-maatregel

• In 2008 worden twee pilots uitgevoerd naar de mogelijkheden van meer individuele begeleiding van jongeren met een pij-maatregel.

• Voor 18 + pij-ers wordt op vrijwillige basis in 2008 een pilot opgezet om deze jongeren bij het verlaten van een Justitiële Jeugdinrichting onder verantwoordelijkheid van de volwassenenreclassering passende nazorg te kunnen bieden.

Bevorderen van maximale prestaties van Halt

• Op basis van het onderzoek naar de effecten van Halt «Halt: het Alternatief? De effecten van Halt beschreven» van 2006 en de verdere ontwikkeling van interventies naar aanleiding van dit onderzoek, is eind 2008 sprake van een effectieve en gedifferentieerde inzet van de Halt-afdoening.

* het gaat hier om plaatsen welke in de Rijks- dan wel in de particuliere inrichtingen zullen worden gerealiseerd.

Toelichting

Opname in een jeugdinrichting is één van de juridische dwangmiddelen voor een effectieve aanpak van jeugddelinquenten en om jeugdigen op een effectieve manier te beschermen. Daartoe is van belang dat er voldoende capaciteit beschikbaar is. Als gevolg van de naar verwachting hogere behoefte aan jeugdcapaciteit, alsmede de kwaliteitsverbetering die wordt doorgevoerd, wordt deze uitgebreid met structureel 146 plaatsen. Hiertoe worden middelen ingezet, die vrijvallen als gevolg van de naar verwachting lagere behoefte aan capaciteit in het reguliere gevangeniswezen.

Na het in werking treden van de gewijzigde Wet op de jeugdzorg (Wjz) zal de verantwoordelijkheid voor de behandeling van civielrechtelijke jeugdigen in gesloten jeugdinstellingen overgaan naar de Programmaminister voor Jeugd en Gezin.

De daling van het aantal inkoopplaatsen is het gevolg van het structureel verlagen van de ingekochte capaciteit bij Glen Mills van 60 naar tot 30 plaatsen.

Ten opzichte van de realisatie 2006 is sprake van een stijgende gemiddelde dagprijs. Dit is in belangrijke mate het gevolg van de kwaliteitsimpuls van de Pij-maatregel. Daarnaast heeft de overheveling van bestaande capaciteit ten behoeve van civielrechtelijk geplaatsten een opdrijvend effect op de gemiddelde dagprijs van achterblijvende capaciteit.

Toelichting

Bij het strafrechtelijk traject heeft de Raad voor de Kinderbescherming een adviserende rol naar de rechter toe en draagt daarmee bij aan een effectieve aanpak van jeugddelinquentie.

Toelichting

De Halt-afdoening zit voor het strafrechtelijk traject en draagt bij aan het bestrijden van jeugddelinquentie. Het aantal geraamde Halt-afdoeningen en stop-reacties laten een lichte stijging zien. Het percentage geslaagde Halt-afdoeningen blijft met 91% stabiel.

Toelichting

Voor doorlooptijden in de jeugdstrafrechtketen zijn normen van toepassing, de zogeheten Kalsbeeknormen. Het voldoen aan deze normen is onderdeel van de prestatieafspraken met de politiekorpsen.

Operationele doelstelling 14.3

De uitgaven Nidos zijn opgenomen in begrotingshoofdstuk XVII van de programmaminister voor Jeugd en Gezin in artikel 3 – Zorg en bescherming.

15 Vreemdelingen

Algemene doelstelling

Een gereglementeerde en beheerste toelating tot verblijf in en vertrek uit Nederland of terugkeer van vreemdelingen, die in nationaal en internationaal opzicht maatschappelijk verantwoord zijn.

Meerjarenperspectief

De komende regeerperiode zal het vreemdelingenbeleid zich in het bijzonder richten op een innovatief en eigentijds migratiebeleid, waarin de behoeften van de Nederlandse economie en samenleving en de bijdrage die migranten daaraan kunnen leveren centraal staan. Het beleid zal zich richten op vereenvoudiging van het vergunningenstelsel en op verbetering en versnelling van toelatingsprocedures. Tevens zal het asielbeleid worden herijkt. Zo zijn er al middelen beschikbaar gesteld voor geschikte capaciteit in besloten en gesloten opvang, die wordt aangewend als alternatief voor de toepassing van vreemdelingenbewaring op gezinnen met minderjarige kinderen. Het terugkeerbeleid richt zich op een rechtvaardig terugkeerproces waarvoor in ketenverband aaneensluitende terugkeerprocedures essentieel zijn. Uitgangspunt blijft zelfstandig vertrek.

N.B. Het niet-juridisch verplichte deel van het budget op dit beleidsartikel is geoormerkt voor onder meer de Vereniging Vluchtelingenwerk Nederland, voor de begeleiding van asielzoekers. Daarnaast is een deel gereserveerd voor de Internationale Organisatie voor Migratie teneinde haar in staat te stellen om (gewezen) asielzoekers te faciliteren om Nederland vrijwillig te verlaten.

Omschrijving van de samenhang in beleid

Het vreemdelingenbeleid maakt onderscheid tussen asielzoekers en «reguliere» vreemdelingen. Het gaat in op het belang van mensen die Nederland als veilig toevluchtsoord beschouwen of die een verblijf in Nederland belangrijk vinden voor hun toekomstperspectief. Voor de eerste categorie geldt dat, mede op grond van het Vluchtelingenverdrag dan wel het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, bescherming boven het nationaal belang gaat. Tot de tweede categorie behoren vreemdelingen die als buitenlandse werknemer, au pair of student, voor gezinsvorming of gezinshereniging, of bijvoorbeeld op medische gronden naar Nederland willen komen. Ten aanzien van deze categorie zullen in het vreemdelingenbeleid, binnen de geldende internationale en Europese kaders, nationale maatschappelijke belangen, met name economische en culturele belangen voorrang krijgen. De bijdrage van migranten aan de Nederlandse samenleving kan hierdoor een grotere rol gaan spelen. Om dit te bereiken zal het project «Modern Migratiebeleid» het reguliere migratiebeleid vereenvoudigen.

Het proces van toelating, verblijf en terugkeer is hieronder in volgorde uitgewerkt in de operationele doelstellingen 15.1 tot en met 15.3.

Verantwoordelijkheid

De Minister en Staatssecretaris van Justitie zijn verantwoordelijk voor het totstandkomen, de coördinatie en de uitvoering van het vreemdelingenbeleid.

Externe factoren

De basis voor het beleid wordt gevormd door internationale verdragen (zoals het Vluchtelingenverdrag, het Europese Verdrag tot bescherming van de rechten van de Mens (EVRM), het VN-verdrag ter bestrijding van marteling, Europese regelgeving met name op grond van titel IV van het EG-verdrag (vrij verkeer van personen) en nationale regelgeving, zoals de Vreemdelingenwet 2000 en de Rijkswet op het Nederlanderschap (voor het behandelen van aanvragen tot naturalisatie).

De factoren en randvoorwaarden die van essentieel belang zijn voor het beleid zijn:

• Een intensieve samenwerking op internationaal niveau met name op gebied van asielbeleid, grensbewaking en informatie-uitwisseling;

• Medewerking van andere ministeries, lagere overheden en instellingen op het terrein van verblijf, opvang, vertrek en terugkeer en huisvesting van statushouders.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 15.1

Een vreemdeling die een verblijfsvergunning aanvraagt of een verzoek tot naturalisatie indient, krijgt binnen de daarvoor gestelde termijn een besluit uitgereikt.

Motivering

Het gereguleerd toelaten van vreemdelingen tot Nederland, op een maatschappelijk verantwoorde wijze, die recht doet aan de belangen van de vreemdelingen en aan de Nederlandse belangen.

Actoren

• Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND);

• Overige actoren waaronder:

– Vreemdelingenkamers van de rechtbanken;

– Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State;

– Gemeenten;

– Adviescommissie Vreemdelingenzaken (ACVZ);

– Ministerie van Buitenlandse zaken/Ontwikkelings-samenwerking;

– Internationale actoren (UNHCR).

Instrumenten

• Relevante nationale wet en regelgeving (w.o. Vreemdelingenwet 2000, Vreemdelingenbesluit 2000, Voorschrift Vreemdelingen 2000, Vreemdelingencirculaire 2000 enz.);

• Internationale wet- en regelgeving, waaronder de richtlijnen vrij verkeer van personen, langdurig verblijvende onderdanen van derde landen en minimum normen asielprocedures;

• Co-financieringsbijdragen uit Europese Fondsen;

• Met betrekking tot het landenbeleid: ambtsberichten van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Binnen de kaders van de geldende wet- en regelgeving liggen in 2008 voor het realiseren van deze operationele doelstelling de accenten op de volgende activiteiten:

Vernieuwing IND

Ter vergroting van de doelmatigheid, efficiency en klantgerichtheid worden in de bedrijfsprocessen van de IND verbetermaatregelen doorgevoerd. Het accent ligt daarbij op het herontwerpen van IND-processen, de implementatie van frontoffice taken, het inlopen van achterstanden, de kwaliteit van de IND-prestaties en het terugdringen van de complexiteit van wet- en regelgeving.

Harmonisatie, internationale samenwerking en implementatie Europese richtlijnen

Randvoorwaardelijk voor het nationale toelatingsbeleid is een Europees asiel- en migratiebeleid. Hiervoor zijn harmonisatie, internationale samenwerking en toekomstige Europese wetgeving van grote betekenis. In de tweede helft van 2007 presenteert de Europese Commissie de richtlijn Kennismigratie en de kaderrichtlijn Basisrechten van arbeidsmigranten (onderdelen van het Beleidsplan Legale Migratie). Over deze richtlijnen wordt in 2008 in Brussel onderhandeld.

Verbetering van de asielprocedure

Mede naar aanleiding van de aanbevelingen van de Commissie Scheltema wordt de toelatingsprocedure asiel verbeterd. Hiertoe worden maatregelen getroffen om de asielzoeker beter voorbereid aan de procedure te laten beginnen, worden ruimere termijnen gehanteerd tijdens de Aanmeldcentrum-procedure en worden casemanagement en het AC/behandelkantoor onder één dak geïntroduceerd. Daartoe wordt in 2007 en 2008 de AC-behandelcapaciteit en de inrichting van de Tijdelijke Noodvoorziening Vreemdelingen (TNV) aangepast. De verbetermaatregelen zijn gericht op het beter laten aansluiten van de huidige AC- en OC-procedure en op het versnellen van de procedure.

Verbetering van de reguliere procedure

Het project «Modern Migratiebeleid» beoogt een innovatief en eigentijds migratiebeleid, met als uitgangspunt de behoefte aan en de bijdragen van migranten aan de Nederlandse samenleving. Hiertoe worden de toelatingsregels aanzienlijk vereenvoudigd en de toelatingsprocedures versneld. Door convenanten met bedrijven en instellingen te sluiten zal de IND meer als partner optreden; de verantwoordelijkheid van bijvoorbeeld werkgevers en universiteiten in het toelatingsproces wordt vergroot. Het streven is in 2008 de noodzakelijke wetswijzigingen bij de Tweede Kamer in te dienen.

In het Coalitieakkoord is aangegeven dat naast de stimulering van de immigratie ten behoeve van de arbeidsmarkt in het project «Modern Migratiebeleid» , aandacht zal zijn voor verdere verbetering van het beleid ten aanzien van «kennismigranten». In 2007 is een start gemaakt met het onderzoek naar de eventueel belemmerende werking van de hoogte van de leges voor deze groepen migranten. De resultaten daarvan en de mogelijke consequenties die deze voor de hoogte van de leges heeft worden in 2008 verwacht. Daarin zal ook worden meegenomen een structurele oplossing voor het verschil tussen de geraamde en daadwerkelijk geïnde legesopbrengsten.

Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet

Deze Regeling heeft tot doel het afwikkelen van de nalatenschap van de oude vreemdelingenwet. In het bestuursakkoord met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (TK 31 018, nr.1) zijn uitvoeringsafspraken vastgelegd tussen het Rijk en Gemeenten op het terrein van toelating, huisvesting en inburgering van die vreemdelingen die vóór 1 april 2001 hun asielaanvraag hebben ingediend en aantoonbaar het land niet hebben verlaten. Daarnaast zijn afspraken gemaakt over diegenen die wegens contra-indicaties van een verblijfsvergunning zijn uitgesloten.

Voor deze begroting is ervan uitgegaan dat de Regeling betrekking heeft op een groep van naar verwachting 25 000 – 30 000 personen. Een deel van de groep verblijft momenteel in de asielopvang, een ander deel in noodopvangvoorzieningen.

De uitvoering van de Regeling leidt naast extra uitvoeringskosten ook tot besparingen. Zo zal bij de Dienst Terugkeer en Vertrek op termijn het werkaanbod verminderen. Bij het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers zal de bezetting afnemen. Als voorwaarde voor verstrekking van een verblijfsvergunning is onder de Regeling gesteld dat lopende procedures ingetrokken dienen te worden. Hierdoor zal de IND vele procedures minder hoeven te verwerken.

Uitgenodigde vluchtelingen

Zoals in het coalitieakkoord is vermeld, zal Nederland het quotum voor uitgenodigde vluchtelingen ook in 2008 ten volle benutten. Dit quotum is vastgesteld op gemiddeld 500 personen per jaar. In 2007 loopt het drie-jarig quotum (hervestiging van 1 500 personen in de jaren 2005–2007 af. Het quotum is over deze drie jaar volledig benut. Eind 2007 zal de Tweede kamer worden geïnformeerd over het beleidskader met betrekking tot het quotum na 2007.

Rijkswet op het Nederlanderschap

Met het aantreden van het kabinet zijn verantwoordelijkheden op het terrein van integratie overgedragen aan de minister voor Wonen, Wijken en Integratie. De beleidsverantwoordelijkheid voor de Rijkswet op Nederlanderschap in Nederland en op de Nederlandse Antillen en Aruba met bijbehorende activiteiten zijn achtergebleven bij het ministerie van Justitie. Verantwoording vindt plaats onder deze operationele doelstelling.

Meetbare gegevens