Inhoudsopgave

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat begroting Wonen Wijken en Integratie XVIII)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van de programmabegroting Wonen, Wijken en Integratie (XVIII) voor het jaar 2008 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten te zamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2008. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2008.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2008 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenaamde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingsstaat baten-lastendienst)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de baten-lastendienst «Rijksgebouwendienst» voor het jaar 2008 vastgesteld. De in die begroting opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de diensten die een baten-lasten stelsel voeren.

De ondertekening van dit wetsvoorstel mede namens de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer vindt plaats om tot uitdrukking te brengen dat de Minister van VROM verantwoordelijk is voor de bedrijfsvoering van de Rijksgebouwendienst; de Minister van WWI is beleidsverantwoordelijk voor de Rijkshuisvesting.

Wetsartikel 4 (Inwerkingtreding)

De inwerkingtreding van de onderhavige wet zal bij Koninklijk Besluit worden geregeld, omdat de inwerkingtreding afhankelijk is van de inwerkingtreding van de Wet tot Vierde wijziging van de Comptabiliteitswet 2001. Voorzien is dat het wetsvoorstel tot wijziging van de Comptabiliteitswet 2001 gelijktijdig met het onderhavige wetsvoorstel bij de Tweede Kamer wordt ingediend. In het Koninklijk Besluit zal worden voorzien in een terugwerkende kracht tot 1 januari 2008.

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1. Leeswijzer

Bij de samenstelling van dit kabinet is er behalve sprake van de begroting van VROM, ook sprake van de programma begroting voor Wonen, Wijken en Integratie (WWI), die als begrotingshoofdstuk XVIII wordt gepresenteerd.

Om van de «oude» naar «nieuwe» artikelstructuur te komen is een conversietabel gemaakt op instrumentniveau. Deze tabel maakt inzichtelijk waar instrumenten van de begroting van VROM 2007 heen zijn verplaatst in de ontwerpbegroting 2008. Deze tabel is opgenomen in hoofdstuk vier.

De memorie van toelichting van de WWI-begroting (XVIII) is opgebouwd uit de volgende onderdelen en is terug te vinden in de hoofdstukken:

2.1. De beleidsagenda

2.2. De beleidsartikelen

2.3. De niet-beleidsartikelen

3. Verdiepingshoofdstuk

4. Conversietabel

5. Begroting van de Rijksgebouwendienst

Bijlage 1. ZBO’s en RWT’s

Bijlage 2. Moties en toezeggingen

Bijlage 3. Horizontale overzichtsconstructie integratiebeleid etnische minderheden

Bijlage 4. Extracomptabel Overzicht Grotestedenbeleid

Bijlage 5. Lijst van afkortingen

Bijlage 6. Trefwoordenregister

De (niet)beleidsartikelen van de programma-begroting van WWI, kennen alleen de component programmageld. De apparaatsuitgaven worden geraamd op de VROM-begroting op het niet-beleidsartikel «Algemeen». Op dat artikel is inzichtelijk hoe de totale apparaatsinzet voor de beleidsdiensten wordt toegerekend aan de betreffende beleidsartikelen.

De beleidsagenda voor de WWI-begroting

In het verlengde van het Coalitieakkoord en het Beleidsprogramma van het kabinet, is de beleidsagenda voor WWI ingedeeld in de volgende prioriteiten:

• Wijkaanpak en stedenbeleid;

• Integratie en inburgering;

• Wonen als basis voor individuele en maatschappelijke ontwikkeling.

Iedere prioriteit wordt gevolgd door de belangrijkste prestaties voor 2008. De beleidsagenda wordt afgesloten met een overzichtstabel met daarin de belangrijkste beleidsmatige mutaties en bijbehorende toelichting. Deze tabel geeft de aansluiting weer tussen de vorige begroting en de nu voorliggende ontwerpbegroting.

De (beleids)artikelen

De WWI-begroting bestaat uit 6 artikelen waarvan 5 artikelen op het terrein van Wonen, Wijken en Integratie en 1 artikel op het terrein van rijkshuisvesting en architectuur. Daarnaast zijn er twee niet-beleidsartikelen te weten artikel 95 «Algemeen» en artikel 96 «Onverdeeld». Op artikel 95 «Algemeen» worden de uitgaven geraamd van een aantal instrumenten die geen beleidsmatig doel hebben, passend bij een van de beleidsartikelen. Artikel 96 «Onverdeeld» is louter een administratief artikel waarop zaken worden geparkeerd die nog niet direct verdeeld kunnen worden over de andere artikelen.

In de beleidsartikelen komt het beleid voor de komende jaren aan bod. Elk artikel start met een omschrijving van de algemene beleidsdoelstelling Hierbij wordt in algemene vorm consequent ingegaan op: omschrijving, verantwoordelijkheid, externe factoren en meetbare gegevens. Daarna volgt de tabel «budgettaire gevolgen van beleid». Deze tabel geeft financieel inzicht op het gebied van begrotingsstanden. In de tabel is een cijfermatige uitsplitsing gemaakt van de «programmagelden». Dit artikelonderdeel «programma» wordt vervolgens weer opgedeeld naar de diverse operationele doelen die weer zijn opgebouwd uit (financiële) beleidsinstrumenten.

Het cijfermatige gedeelte wordt afgesloten met een overzicht van de budgetflexibiliteit van het desbetreffende artikel. Dit geeft inzicht in het nog te beïnvloeden deel van de uitgavenraming.

De algemene beleidsdoelstelling van een artikel wordt geconcretiseerd en geoperationaliseerd bij de beschrijving van de operationele doelen. Elk operationeel doel wordt apart tekstueel toegelicht. Bij ieder operationeel doel wordt consequent ingegaan op: motivering, instrumenten en meetbare gegevens. Ieder artikel wordt afgesloten met een overzicht van geplande beleidsonderzoeken.

Het is in deze begroting nog niet mogelijk gebleken om ieder beleidsartikel te beleggen met meetbare effect- of prestatiegegevens. Het betreft doelstellingen die een ruime planhorizon kennen, doelstellingen die met name betrekking hebben op instrumentele dan wel coördinerende verantwoordelijkheden of doelstellingen die nog nader moeten worden uitgewerkt. In onderstaande tabel is aangegeven voor welke operationele doelstellingen het nog niet mogelijk is gebleken om meetbare effect- of prestatiegegevens op te nemen.

De baten-lastendiensten

Tegelijkertijd met de WWI-begroting wordt ook de begroting van Rijksgebouwendienst gepresenteerd.

Verdiepingshoofdstuk

In het begrotingshoofdstuk zijn de mutaties in de volgorde van de begrotingsartikelen van de begrotingsstaat opgenomen. Technische mutaties dan wel beleidsmatig niet relevante mutaties worden slechts cijfermatig gepresenteerd. Alleen indien er sprake is van een grote omvang worden ook technische mutaties nader toegelicht. De beleidsmatig relevante mutaties worden nader omschreven in de toelichting waarbij het bijbehorende mutatiebedrag wordt genoemd. Een beleidsmatige mutatie is het gevolg van gevoerd beleid en is dus te beïnvloeden (bijvoorbeeld beleidsintensivering en -extensivering, beleidswijzigingen met financiële gevolgen, afwijkingen uit hoofde van behoorlijk bestuur).

2. HET BELEID

2.1. De beleidsagenda

1. Inleiding

Het kabinet wil de sociale samenhang versterken, zodat kansen beter en breder worden benut. Daartoe zet het kabinet in op een samenleving, waarin mensen kunnen meedoen en worden gewaardeerd om wie ze zijn en niet om wat ze zijn. Sociale samenhang is het cement van de samenleving. Het kabinet zet in op participatie, emancipatie en integratie. Het biedt ondersteuning en activering en bevordert gemeenschappelijkheid, opdat mensen individueel en gezamenlijk hun verantwoordelijkheid voor hun eigen leven en de samenleving in al zijn verscheidenheid daadwerkelijk vorm kunnen geven.

Het beleidsterrein van Wonen, Wijken en Integratie (WWI) levert aan deze missie een belangrijke bijdrage. De Minister voor WWI heeft daartoe een eigen integrale verantwoordelijkheid voor wonen en inburgering; als programmaminister draagt de Minister voor WWI verantwoordelijkheid voor het grotestedenbeleid, de wijkenaanpak en integratie. Gekozen is voor een programmaminister om de integratie tussen de fysieke en sociale pijler te verstevigen en de verbinding te leggen tussen vraagstukken en verantwoordelijkheden van andere minister(ie)s. Ook is het noodzakelijk gebleken extra focus te leggen op, en slagkracht te organiseren in een aantal wijken, waar sprake is van cumulatie van problemen. Daarnaast doet het integratievraagstuk zich in sterke mate voor in de steden. Belangrijke delen van deze programma’s worden uitgevoerd in nauwe samenwerking met andere bewindslieden.

Het streven van dit kabinet om de sociale samenhang te versterken komt voort uit de zorg dat een toenemend aantal mensen als gevolg van de snelle maatschappelijke veranderingen niet meer mee kan komen en dat toenemende diversiteit soms leidt tot nieuwe scheidslijnen tussen groepen. Niet iedereen heeft de bagage en ontwikkelkracht om de ruimte voor zelfontplooiing te benutten of om te participeren in de samenleving. Het gaat erom dat mensen in staat zijn een goede startpositie te verwerven om maatschappelijk te kunnen participeren. Want zonder voldoende opleiding en een reële kans op werk geen integratie. En zonder een goede en betaalbare woning en een prettige en veilige woon- en leefomgeving geen sociale stijging. Mensen moeten kansen worden geboden en tegelijkertijd aangesproken worden op het nemen van eigen verantwoordelijkheid voor hun toekomst. Indien nodig worden zij daarbij ondersteund. Zo gezien is ondersteuning door de overheid in de regel dan ook eerder een trampoline dan een hangmat.

Te vaak wonen mensen met een opeenstapeling van problemen geconcentreerd in bepaalde wijken en buurten met een veelal slechte woonkwaliteit, waar ze maar moeilijk aan kunnen ontstijgen. De natuurlijke rol van grote steden als emancipatiemachine en vehikel voor sociale stijging staat onder druk. Sociaal-economische scheidslijnen worden scherper en, vooral in de steden, ook ruimtelijk zichtbaar. Daarom richt het beleid zich zowel op de woonsituatie in de wijken als op de sociale en economische positie van de mensen in die wijken.

De aandacht van dit kabinet gaat in het bijzonder uit naar:

• Wijkaanpak en stedenbeleid: focus op 40 wijken en daarbinnen op wonen, werken, leren en opgroeien, integreren en veiligheid. In samenhang daarmee ontwikkeling van het stedelijk beleid in de lopende periode en de nieuwe periode vanaf 2010.

• Integratie en inburgering: bevorderen van maatschappelijke emancipatie en sociale integratie door middel van inburgering, onderwijs, werk en bestrijding van discriminatie.

• Wonen als basis voor individuele en maatschappelijke ontwikkeling: een goede en betaalbare woning in een woonomgeving die schoon, heel en veilig is, geeft een solide basis van waaruit mensen zich zowel individueel als maatschappelijk kunnen ontwikkelen.

2. Wijkaanpak en stedenbeleid

Steden zijn belangrijke economische motoren voor de samenleving als geheel. Ook hebben steden een belangrijke functie voor de sociale stijging van hun bewoners. Een stad biedt mensen de mogelijkheid op te klimmen qua opleiding, werk, inkomen en woonsituatie.

Die liftfunctie werkt echter niet overal en niet voor iedereen. In sommige wijken hopen problemen zich op en wordt de achterstand ten opzichte van de rest van de stad te groot. Bewoners die dat kunnen, verlaten de wijk. Mensen met minder mogelijkheden en sociaal-economische bagage blijven achter en nieuwe bewoners met een zwakke positie vestigen zich in de wijk. Vooral in de grote steden ontstaat daardoor een tweedeling tussen sterkere en zwakkere wijken, waardoor de vitaliteit van de stad als geheel onder druk komt te staan. Dit uit zich het meest in de zogenaamde 40 aandachtswijken, die door het kabinet zijn geselecteerd.

Een samenhangende aanpak op de terreinen van wonen, werken, leren en opgroeien, integreren en veiligheid, moet soelaas bieden. Lokale overheden zijn hier primair aan zet. Investeringen in wijken leiden tot meer resultaat naarmate het stads- en stedelijk beleid hieraan complementair is. De economische vitaliteit van de stad als geheel vergroot de kansen op verbetering van wijken en op sociale stijging van mensen in wijken. De problemen zijn echter groot en hardnekkig. Daarom is al een aantal jaren een specifiek grotestedenbeleid vanuit het Rijk gevoerd als ondersteuning van de lokale inspanningen. De bestaande afspraken tot en met 2009 op het terrein van het grotestedenbeleid (GSB) en de stedelijke vernieuwing (ISV) scheppen de randvoorwaarden. Op basis van een midtermreview in de tweede helft van 2007 kan de aanpak voor de jaren 2008 en 2009 van de derde convenantsperiode grotestedenbeleid (GSBIII) worden aangescherpt. Daarnaast zal in 2008 worden bezien hoe het beleid voor de grote steden na deze periode gevoerd zal worden op basis van een evaluatie van het huidige GSB en een verkenning van de toekomstige stedelijke opgaven.

Focus op 40 wijken

De laatste jaren is er meer aandacht gekomen voor de wijk met een aanpak die past bij het schaalniveau waarop de meeste problemen zich voordoen. Evaluaties van het GSB/ISV laten zien dat meer focus en meer maatwerk noodzakelijk zijn, en dat de fysieke aanpak nog meer geïntegreerd moet worden met de sociale en economische positie van de bewoners. Het kabinet kiest met de 40 wijkenaanpak voor een extra inspanning bovenop het vigerende beleid zoals het grotestedenbeleid en de stedelijke vernieuwing. Deze wijkaanpak betekent een extra impuls en intensivering van het beleid in de wijken waar zich een cumulatie van problemen voordoet. Hierbij ligt de focus op wonen, werken, leren en opgroeien, integreren en veiligheid.

Dit kabinet heeft de ambitie om samen met de gemeenten, de wijkbewoners en maatschappelijke organisaties de voorwaarden te scheppen voor verbetering van de wijken en kansen te scheppen voor sociale stijging van de mensen in de wijken. Het doel van het Actieplan Krachtwijken is om – samen met alle betrokkenen ervoor te zorgen dat de 40 wijken over 8 à 10 jaar weer vitale en prettige woon-, werk-, leer- en leefomgevingen zijn. Wijken waar bewoners wonen die betrokken zijn bij de samenleving, een perspectief hebben op sociale stijging en participeren op de arbeidsmarkt. Wijken ook, waar mensen met uiteenlopende etnische en levensbeschouwelijke achtergronden elkaar accepteren als mede-bewoners van de wijk of de buurt. De komende jaren al moeten de eerste resultaten voor de bewoners merkbaar zijn. Op basis van de wijkactieplannen zullen de te bereiken resultaten over de totale kabinetsperiode inzichtelijk worden gemaakt.

Uitgangspunt van de wijkaanpak is om de problemen aan te pakken met de mensen die in de wijk wonen en de professionals die er werken. Samen met professionals en bestuurders van organisaties die actief zijn in de wijk, zoals woningcorporaties, scholen, welzijns- en zorginstellingen, politie, ondernemers en buurtbewoners, stellen gemeenten wijkactieplannen op. Hierin geven de partijen aan wat de belangrijkste doelen en te bereiken resultaten zijn voor de komende jaren, wat hun inbreng is, met wie ze een vitale coalitie in de wijk gaan vormen en wat zij daarvoor nodig hebben. Het verhogen van de slagkracht voor het oplossen van problemen staat voorop.

Voor een dergelijke integrale en probleemoplossende wijkaanpak is er behoefte aan een hernieuwd partnerschap tussen Rijk en steden. Steden, maatschappelijke partners en bewoners nemen het voortouw. Het Rijk heeft haar eigen verantwoordelijkheid: als schepper van randvoorwaarden, als inspirator en aanjager, maar ook als kritische gesprekspartner. Waar nodig zal het Rijk beleid of regelgeving aanpassen om de gewenste veranderingen te realiseren.

Tabel 1 Actieplan Krachtwijken¹

• Gemeenten stellen wijkactieplannen op samen met de bewoners, professionals en bestuurders van maatschappelijke organisaties die actief zijn in de wijk.

• In het najaar 2007 sluit het Rijk op basis van de wijkactieplannen charters af met de 18 gemeenten waarin de 40 wijken zich bevinden. Doelen, resultaten, in te zetten acties en inzet van middelen en menskracht staan hierbij voorop, zodat duidelijk wordt op welke punten en hoe in deze kabinetsperiode het verschil wordt gemaakt.

• In 2008 wordt gestart met een monitor om de voortgang in kaart te brengen.

• Vanuit de thema’s Wonen, Werken, Leren en Opgroeien, Integreren en Veiligheid zorgt de overheid, Rijk en gemeenten samen, voor de goede randvoorwaarden voor de wijkaanpak.

• De financiering van het actieplan is onderwerp van overleg met de woningcorporaties. Inzet van het kabinet is om afspraken te maken over een investeringsprogramma ten behoeve van de wijkaanpak en betaalbaarheid, waarbij tegelijkertijd recht wordt gedaan aan de financiële uitgangspunten van het kabinetsbeleid. Daarnaast dienen gemeenten eigen middelen in te zetten en zullen bij voorrang beschikbare middelen vanuit andere departementen, die betrekking hebben op wonen, werken, leren en opgroeien, integreren en veiligheid, worden ingezet in de 40 wijken.

• Het Rijk stelt in overleg met de gemeenten vast welke ondersteuning voor de uitvoering van de wijkactieplannen en charters gewenst is. Het Rijk biedt vraaggerichte ondersteuning bij de analyse van de problemen en mogelijke aanpak, formeert een pool van «krachtige personen» die kunnen helpen in alle fasen van het proces en organiseert eind 2008 en eind 2010 een externe visitatie. Daarnaast vormt het Rijk een alliantie vanlandelijke koepels uit het maatschappelijk middenveld, die bevorderen dat hun aangesloten leden expertise in de wijken inzetten. In 2008 wordt tevens één loket voor de gemeenten georganiseerd waarmee kenniscentra als o.a. Nicis, KEI, SEV en Forum hun expertise ten behoeve van de wijkaanpak inzetten en waarmee het proces van kennisdelen tussen de gemeenten vorm gegeven kan worden.

• Vanuit het Rijk wordt waar nodig regelgeving aangepast en wordt experimenteerruimte geboden.

¹ Aangeboden aan de Tweede Kamer op 23 juli 2007 (TK 2006–2007, 30 995, nr. 7)

Gemeenten met een of meer van de 40 aandachtswijken zijn Alkmaar, Amersfoort, Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Deventer, Dordrecht, Eindhoven, Enschede, Groningen, Heerlen, Leeuwarden, Maastricht, Nijmegen, Rotterdam, Schiedam, Utrecht en Zaanstad.

Naast de extra aandacht voor de 40 wijken is het van belang ook oog te hebben voor wijken die dreigen in vergelijkbare omstandigheden terecht te komen als de nu geselecteerde wijken. Daaraan dient het lopende grotestedenbeleid en ISV een bijdrage te leveren. Tevens zal worden georganiseerd dat de opgedane ervaringen in de 40 wijken zo snel mogelijk overdraagbaar worden gemaakt voor andere wijken en steden. Tot slot beschikt de Minister voor WWI ook over de mogelijkheid om op ad hoc basis extra ondersteuning aan te bieden aan wijken die in een negatieve spiraal dreigen terecht te komen.

3. Integratie en inburgering

Onvrede over integratie

De integratie van niet-westerse migranten is de afgelopen jaren onderwerp geweest van een indringend maatschappelijk debat. Wederzijds is er onbehagen. Veel migranten vinden dat zij niet als gelijkwaardige burgers worden geaccepteerd. Veel autochtonen menen dat migranten zich niet willen aanpassen aan «onze» manier van leven. De onvrede spitst zich toe op de islam en de vermeende onverenigbaarheid ervan met de moderne samenleving. Er dreigt een moeilijk overbrugbare kloof te ontstaan tussen moslims en niet-moslims.

Maar integratie gaat ook over maatschappelijke positie, over meetellen in de samenleving. Door hoge uitkeringsafhankelijkheid en oververtegenwoordiging in banen met laag aanzien, is het maatschappelijk prestige van veel niet-westerse migranten gering. Een deel van de niet-westerse jongeren vindt hierin een aanleiding om zich af te zetten tegen hun omgeving. Bij lager opgeleiden komt dit vooral tot uiting in onhebbelijk gedrag en criminaliteit, bij hoger opgeleiden soms in radicalisering en extremisme. Tegelijkertijd is er een groeiende groep niet-westerse jongeren die wel de weg omhoog vindt, zij volgen hoger onderwijs en hebben goede banen. Zij willen niet worden geïdentificeerd met het beeld van maatschappelijke achterstand en marginalisering.

Maatschappelijke achterstand en culturele afstand belemmeren integratie. De bereidheid om echt kennis te nemen van elkaars manier van leven, door de gangbare clichébeelden heen te kijken en contact met elkaar te zoeken, is zowel bij allochtonen als autochtonen gering.

Het doen afnemen van het culturele ongemak is alleen mogelijk als van twee kanten wordt geprobeerd de kloof te overbruggen. Contact zoeken, luisteren naar elkaar, clichébeelden vermijden is essentieel. Het kabinet is zich er van bewust dat attitude/houding moeilijk afdwingbaar is. Uiteraard horen burgers zich aan de wet te houden. Hierbij valt met name te denken aan het uitdragen en handhaven van de belangrijkste democratische normen, waarden en beginselen en de bijbehorende verantwoordelijkheden voor individuele burgers en instellingen. Dit kabinet zal zoveel mogelijk initiatieven faciliteren die hier aan bijdragen en zelf in het publieke debat het voorbeeld geven.

Maatschappelijke emancipatie én sociale integratie

Hoe verder met integratie? De analyse van het integratievraagstuk in termen van achterstand en sociale segregatie is niet nieuw, maar de afgelopen decennia was het beleid onevenwichtig. Terwijl in de jaren negentig het accent lag op achterstandsbeleid, kwam na de millenniumwisseling het accent meer te liggen op de culturele aanpassing van migranten.

Het kabinet richt zich in zijn integratieprogramma op de erkenning en acceptatie van niet-westerse migranten als gelijkwaardige burgers. Maatschappelijke emancipatie, meetellen, is hiervoor even hard nodig als sociale integratie, meedoen. Acceptatie van migranten als gelijkwaardige burgers is geen terugkeer naar de ontkenning van intercultureel ongemak en misstanden uit het nog niet zo verre verleden. Kwesties als de afzijdigheid van de samenleving bij delen van de migrantenbevolking, psychisch en fysiek geweld tegen vrouwen en homoseksuelen, overlast en criminaliteit door specifieke groepen migrantenjongeren worden benoemd én aangepakt. Actief burgerschap vereist het beheersen van de Nederlandse taal en het respecteren van de democratische rechtsstaat, zoals vastgelegd in de Grondwet.

De sleutel voor emancipatie ligt in educatie, opleiding, arbeidsparticipatie en maatschappelijke participatie. Inburgeringsbeleid, onderwijsbeleid, jeugdbeleid, arbeidsmarktbeleid en woonbeleid zijn daarom cruciale onderdelen van het integratieprogramma. Integratie is een tweezijdig proces. Naast de eigen verantwoordelijkheid van de migranten hebben ook instellingen en bedrijven een rol. Zij moeten bereid zijn om competente personen mee te laten doen, ongeacht etnische, culturele of levensbeschouwelijke achtergrond, en hun dienstverlening daar waar nodig af te stemmen op de gegroeide diversiteit. Diversiteitsbeleid behoort een vast onderdeel te worden van het beleid van overheidsinstellingen, maatschappelijke organisaties en bedrijven.

Sociale integratie is het overbruggen van etnische, culturele en maatschappelijke scheidslijnen in het dagelijks leven. Sociale integratie komt vooral tot stand wanneer mensen vanuit gedeelde interesses en/of gedeelde belangen gemeenschappelijke activiteiten ondernemen: samen sporten, samen koken, samen de kinderen op het speelpleintje in de gaten houden, samen een buurttuin onderhouden. Sociale integratie ontstaat ook door actief modern burgerschap. Dat is actieve betrokkenheid bij zaken die we allemaal belangrijk vinden: dat we gebruik kunnen maken van onze vrijheden en rechten, dat onze kinderen goed worden opgevoed, dat de buurt waar we wonen veilig is, dat er voldoende mogelijkheden zijn voor ontspanning en recreatie, dat nieuwkomers de ruimte krijgen om een weg te vinden in de samenleving.

Integratieprogramma op hoofdlijnen

Het bevorderen van maatschappelijke emancipatie en sociale integratie vormt de kern van het integratieprogramma van dit kabinet. Binnen de eigen verantwoordelijkheid van de burger richt het integratieprogramma zich op het creëren van randvoorwaarden die gemeenten, maatschappelijke instellingen en burgers in staat stellen om bij te dragen aan emancipatie en sociale integratie. Om de effectiviteit van het integratiebeleid te vergroten zal in 2008 met gemeenten een gezamenlijke beleidsagenda integratie worden opgesteld. Het integratieprogramma kent twee stevige accenten in het Deltaplan Inburgering en in het actieplan Krachtwijken (zie kaders). Deze twee projecten worden opgezet en uitgevoerd onder directe verantwoordelijkheid van de Minister voor WWI.

De Minister voor WWI heeft een integrale verantwoordelijkheid voor de opzet en voortgang van het integratieprogramma en rapporteert hierover aan de Tweede Kamer. Belangrijke delen van het programma worden uitgevoerd onder primaire verantwoordelijkheid van bewindslieden van andere departementen. De Minister voor WWI is zelf ook primair verantwoordelijk voor de uitvoering van de inburgering en voor een aantal specifieke integratieonderwerpen.

Medio oktober 2007 wordt de Jaarnota Integratiebeleid 2007 aan de Tweede Kamer aangeboden. De jaarnota bevat een uitwerking en concretisering van het beleidsprogramma. Hier wordt volstaan met een aanduiding van de belangrijkste beleidsprioriteiten op de twee hoofdonderdelen: maatschappelijke emancipatie en sociale integratie.

Prioriteiten maatschappelijke emancipatie

Bij het bevorderen van de maatschappelijke emancipatie van niet-westerse migranten en hun kinderen staan vier beleidsterreinen centraal: inburgering, onderwijs en jeugd, arbeidsdeelname en maatschappelijke participatie, wonen en woonomgeving.

• De huidige inburgeringstrajecten schieten tekort. De komende jaren moet de kwaliteit van de inburgering aanzienlijk omhoog. Participatie moet instrument worden voor inburgering. Het «Deltaplan Inburgering» geeft hieraan concrete uitwerking.

• In het onderwijs gaat het om verbetering van de schoolprestaties en schoolloopbanen van kinderen van migranten. Dit gebeurt onder meer door versterking van de voor- en vroegschoolse educatie, extra onderwijs van de Nederlandse taal, brede scholen en bestrijding van voortijdig schoolverlaten.

• Voor de emancipatie van migranten is vergroting van hun arbeidsparticipatie essentieel. Dit deel van het integratieprogramma richt zich op het wegnemen van specifieke belemmeringen op de arbeidsmarkt en op het bevorderen van zelfstandig ondernemerschap.

• Op het terrein van het wonen is de inzet vooral gericht op het creëren van een gevarieerde woningvoorraad en woonomgeving, hetgeen prikkelt tot maatschappelijke participatie en sociale stijging.

• Samen met de Minister voor Jeugd en Gezin komt de Minister voor Wonen, Wijken en Integratie tot een Actieprogramma Diversiteit in het Jeugdbeleid, dat tot doel heeft het jeugdbeleid en de jeugdzorg kwalitatief toegesneden te laten zijn op de diversiteit onder jongeren, zodat deze voor alle jongeren in Nederland even toegankelijk en even effectief is.

• Een specifieke aanpak is nodig om de aansluitingsproblemen op te lossen die veel Antillianen, Arubanen en Marokkanen ondervinden en die bij een deel van deze jongeren overlast en criminaliteit tot gevolg hebben. Hiertoe wordt een Beleidsbrief opgesteld, waarin samen met gemeenten en organisaties uit de gemeenschappen en met als uitgangspunt de eigen verantwoordelijkheid van deze jongeren, vorm wordt gegeven aan concrete acties gericht op de emancipatie van Antillianen, Arubanen en Marokkanen. Het repressieve beleid is onlosmakelijk verbonden aan het preventieve beleid. Voor de oplossing van de problematiek van Antillianen en Arubanen is operationele samenwerking nodig met de Nederlandse Antillen en Aruba.

Tabel 2 Deltaplan Inburgering¹

Al ruim 10 jaar worden in Nederland inburgeringcursussen gegeven. De resultaten zijn ontoereikend voor het vergroten van de maatschappelijke participatie en de arbeidsparticipatie van de deelnemers. Minder dan de helft van hen haalt het niveau van beheersing van de Nederlandse taal dat minimaal nodig is voor maatschappelijke participatie (niveau 2–5).

Resultaten inburgering 2003–2006: niveau bij afronding (nieuwkomers)

niveau 0 = alfabetisering; niveau 1= eenvoudig communiceren; niveau 2 = sociale redzaamheid

Het Deltaplan Inburgering richt zich op verbetering van kwaliteit en rendement van de inburgering en aansluitend daarop, op vergroting van het aantal aan te bieden inburgeringstrajecten. Het Deltaplan kent als uitgangspunten:

• Inburgeren begint bij participeren;

• De inburgeraar staat centraal: dat betekent een kanteling van systeeminterventie naar de uitvoeringspraktijk;

• Het beleid werkt als er een wil tot Inburgering is, inburgering nodig is om mee te doen in de maatschappij en het bijdraagt aan het verwezenlijken van de eigen ambities;

• Inburgeren moet binden én verbinden zijn;

• Het verbeteren van inburgering is een gezamenlijke opgave.

Deze uitgangspunten zijn vervolgens in het Deltaplan vertaald naar een groot aantal acties en de daarbij behorende opbrengsten, die deze kabinetsperiode zullen worden gerealiseerd.

¹ Rond Prinsjesdag aan te bieden aan de Tweede Kamer.

Prioriteiten sociale integratie

Inburgering is niet alleen een instrument voor emancipatie, maar heeft ook een functie voor sociale integratie. Door inburgeringstrajecten interactiever te maken en inburgeraars in direct contact te brengen met de omgeving waarin zij inburgeren, wordt inburgering een oefening in sociale integratie en actief burgerschap. Andere prioriteiten zijn:

• Het bestrijden van racisme als een probleem van allochtonen én autochtonen door middel van een integrale beleidsaanpak vanuit de betrokken departementen (WWI, SZW, BZK, Justitie, OCW). In 2008 wordt een wettelijke regeling ingevoerd voor een landelijk netwerk van anti-discriminatievoorzieningen. Om het gebruik ervan te stimuleren, zal in 2008 een publiekscampagne starten.

• Het versterken van de maatschappelijke betrokkenheid onder niet-westerse vrouwen, onder andere door het stimuleren van de participatie van vrouwen in vrijwilligerswerk en door microkredieten voor startende vrouwelijke ondernemers.

• Het in samenwerking met Justitie en VWS bestrijden van eergerelateerd geweld door het versterken van de weerbaarheid van potentiële slachtoffers. Etnische organisaties voeren hiervoor een meerjarig programma uit. In 2008 worden pilots gestart waarin nieuwe werkwijzen worden ontwikkeld om risicogroepen tijdig te bereiken.

• Het stimuleren van interculturele dialoog in 2008 door kennismakings- en ontmoetingsactiviteiten op lokaal niveau, het toegankelijk maken en verspreiden van kennis over culturen en levensbeschouwingen en door kunstzinnige projecten.

• Ontwikkelen van actief burgerschap als bindend beginsel voor etnische, culturele en levensbeschouwelijke diversiteit. Ambitie is gedurende 2008 een handvest te ontwikkelen over actief burgerschap.

• Een meerjarig interdepartementaal actieprogramma gericht op preventie, ter voorkoming van polarisatie en radicalisering. In 2008 richt dit programma, waarvan de Minister van BZK de trekker is, zich onder meer op expertiseversterking van bestuurders, docenten, jongerenwerkers en imams, en op het realiseren van de-radicaliseringsprojecten in samenwerking met gemeenten.

Integratiebeleid Europese Unie.

Eén van de instrumenten in het Europese beleid, zoals vastgesteld in 2007 door de Raad van Ministers van de Europese Unie is het Europees Integratie Fonds. Uit dit Fonds worden integratieprojecten ondersteund in de Lidstaten. In het Fonds is voor de periode 2007–2013 voor de gehele EU € 825 mln beschikbaar. Nederland zal een aantal nationale integratieprojecten voordragen voor cofinanciering uit het Fonds.

Het jaar 2008 is door de Europese Commissie uitgeroepen tot jaar van de interculturele dialoog. De interculturele dialoog is een van de prioriteiten van het beleidsprogramma integratie van WWI.

4. Wonen als basis voor individuele en maatschappelijke ontwikkeling

Voor de individuele en maatschappelijke ontwikkeling van mensen is een goede en betaalbare woning in een woonomgeving die schoon, heel en veilig is, essentieel. Het woonbeleid draagt bij aan het creëren van een goede startpositie voor burgers om maatschappelijk te kunnen participeren. Er is nog steeds sprake van een tekort aan woningen en ook de kwaliteit van het aanbod sluit in onvoldoende mate aan op de vraag. Daarom wil het kabinet zorgen voor een verruiming van het aanbod van woningen. Daarbij gaat het niet alleen om méér woningen. Het gaat ook om kwaliteit, om woningen die beter aansluiten bij de wensen van (toekomstige) bewoners en van voldoende bouwtechnische kwaliteit zijn, waar veilig en gezond in kan worden gewoond en die relatief energiezuinig zijn en de doorstroming faciliteren. Mensen moeten tevens een woning kunnen vinden die bij hun portemonnee past. Daarom wil het kabinet de woonlasten beheersbaar houden. Bovendien moeten mensen kunnen kiezen tussen huren en kopen. Daarom ondersteunt het kabinet starters die het moeilijk hebben op de koopmarkt. Het welslagen van deze inzet op een moeilijke markt als de woningmarkt, met al zijn imperfecties, vergt een grote inspanning.

Deze beleidsagenda heeft een belangrijke relatie met de uitvoering van het werkprogramma Schoon & Zuinig, sector gebouwde omgeving. Dit sectorplan levert een grote bijdrage aan de nationale doelstellingen van het CO₂-reductieplan. Een groot aantal instrumenten dat hiervoor wordt ingezet, is onderdeel van deze beleidsagenda en bijbehorende beleidsartikelen (zoals invoering energielabel, aanscherping energieprestatie-eisen nieuwbouw, investeringssubsidie en innovatieprogramma).

Woningcorporaties

De woningcorporaties zijn een onmisbare partner op de woningmarkt om voldoende aanbod van goede en betaalbare woningen in een aantrekkelijke woonomgeving te realiseren.

Naast deze primaire volkshuisvestelijke taak, nemen woningcorporaties meer en meer verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling en exploitatie van maatschappelijk vastgoed in wijken waar ze woningbezit hebben en investeren ze mede in de verbetering van de sociale en economische positie van hun huurders. Bij een succesvol verloop van de onderhandelingen met de woningcorporaties over hun bijdrage en prestaties is het kabinet voornemens deze taakverbreding van de corporaties ook wettelijk te verankeren.

Hoewel qua rechtsvorm privaatrechtelijk, opereren de woningcorporaties als maatschappelijke ondernemingen op het snijvlak van markt, overheid en maatschappelijk middenveld. Het kabinet ontwikkelt voorstellen voor de positionering van de maatschappelijke onderneming. Uitgangspunt daarbij is een transparante governance-structuur, met professioneel intern toezicht en een verbetering van de horizontale verankering en verantwoording. De Minister voor WWI streeft er naar met de woningcorporaties over de governance-structuur afspraken te maken op voorwaarde dat de onderhandelingen met de sector succesvol verlopen. Afhankelijk van de mate waarin de sector zelfregulerend optreedt door bindende gedragscodes, externe visitatie en benchmarking kan er sprake zijn van een vermindering van het externe toezicht. Gelet op de eindverantwoordelijkheid die de Minister draagt voor de woningcorporaties zal deze over voldoende instrumentarium moeten beschikken om in te grijpen bij het tekortschieten van de zelfregulering.

Het kabinet is van mening dat de bijdrage van de woningcorporaties in deze kabinetsperiode in elk geval zou moeten worden gericht op de wijkaanpak en de stedelijke vernieuwing, de nieuwbouw, de energiebesparing en de betaalbaarheid van de huren en de huisvesting van bijzondere doelgroepen (waaronder ex-deliquenten). Het kabinet is in gesprek met de corporatiesector om over deze bijdrage concrete afspraken te maken.

Het kabinet heeft aan de woningcorporaties gevraagd naast de reguliere investeringen voor deze extra inspanningen mee te werken aan de totstandkoming van een fonds voor de wijkaapak.

Nieuwbouw: voldoende woningen mét kwaliteit

De kabinetsambitie is de realisatie van 80 000–100 000 woningen per jaar. Dit is nodig om ervoor te zorgen dat meer mensen «goed en betaalbaar kunnen wonen» en starters in de huur- en de koopmarkt beter aan bod komen.

In 2007 en 2008 zullen naar verwachting meer woningen worden gerealiseerd dan in 2006. Toch is dit niet voldoende om het woningtekort in te lopen en de nieuwe vraag te bedienen.

De urgentie om de bouwproductie te verhogen blijft onverminderd hoog. Deze urgentie wordt versterkt omdat vraag en aanbod ook kwalitatief niet goed op elkaar aansluiten. Om de kwaliteit te verhogen zal er meer gebouwd en verbeterd moeten worden, waarbij specifiek aandacht wordt geschoken aan architectuur die de kwaliteit en identiteit van wijken bevorderen.

De verwachtingen over de bouwproductie voor de jaren na 2008 zijn zeer onzeker. Het aantal vergunningverstrekkingen is na jaren van forse toename in het eerste kwartaal van 2007 afgenomen. De verwachting is dat het aantal verleende bouwvergunningen in 2007 op 90 000 komt en in 2008 op 86 000. De piek deed zich voor in 2006 met 96 000 vergunningen. In de jaren 2009 en 2010 ligt het aantal verleende vergunningen naar verwachting lager. Tegelijkertijd nemen de signalen rondom het tekort aan menskracht in de bouw en stijgende kosten van materiaal toe. Het risico van vertragingen en herontwikkeling van plannen wordt hierdoor groter. Alle zeilen zullen dus moeten worden bijgezet om de ambities van het kabinet te realiseren. In het najaar van 2007 zal een actieplan woningproductie aan de Tweede Kamer worden aangeboden.

Bron: CBS/nieuwbouwstatistiek en TNO-bouwprognoses 2007–2012

In het actieplan zal de kabinetsinzet primair gericht zijn op die regio’s waar de in 2004 overeengekomen woningbouwafspraken niet worden gehaald én waar het woningtekort niet onder de 1,5% komt. Daar waar blijkt dat de woningbouw wordt belemmerd door de manier waarop interbestuurlijk wordt samengewerkt binnen stedelijke gebieden en randgemeenten onvoldoende bouwen voor lagere en middeninkomens, wordt een aanwijzingsbevoegdheid ontwikkeld.

Daarnaast ontwikkelt het kabinet in 2008 samen met de mede-overheden beleid en instrumentarium voor de bevordering van de woningbouw vanaf 2010. Daarbij gaat het zowel om voldoende bestemmingsplancapaciteit voor het volgende decennium als om de daadwerkelijke realisering van de benodigde aantallen woningen met de gevraagde kwaliteit. Vooral in die gebieden waar grote druk op de woningmarkt blijft is dit een omvangrijke opgave. Een goede ruimtelijke inpassing van de woningbouwopgave is daarbij een vereiste, rekening houdend met onder meer bundeling van nieuwe verstedelijking, benutting van het bestaand bebouwd gebied (25%–40% van de uitbreiding van de voorraad), groen in en om de stad en klimaatverandering. In ontspannen woningmarkten zullen met name oude wijken het risico lopen leeg te stromen, met alle problemen van dien. In regio’s waar op langere termijn ontspanning ontstaat is nieuwbouw noodzakelijk in het kader van herstructurering, waarbij de kwalitatieve mismatch moet worden opgelost.

Betaalbaarheid van het wonen

Mensen moeten een woning kunnen bewonen die past bij hun financiële mogelijkheden. De overheid borgt de betaalbaarheid via het huurbeleid en de huurtoeslag. Voor de komende jaren zet het kabinet in op een gematigde stijging van de huurlasten. De doelstelling van een gematigde huurontwikkeling wordt bereikt door de maximale huurstijging te koppelen aan de inflatie. De huurstijging in de periode 2007/2008 bedraagt 1,1% en dat is historisch gezien laag. De bezuiniging van 1 juli 2007 waarbij de eigen bijdrage in de Huurtoeslag is verhoogd, zal met ingang van 1 januari 2008 ongedaan worden gemaakt (€ 1,05 per maand).

Betere energieprestaties van woningen leveren, naast een bijdrage aan milieudoelstellingen (klimaat- en energiebesparingsbeleid), ook een bijdrage aan een beheerste woonlastenontwikkeling. Met (markt)partijen, zoals de energieleveranciers, de bouw- en installatiesector en de woningcorporaties, worden afspraken gemaakt over energiebesparing in de bestaande woningvoorraad: het plan Meer met Minder. Voorstellen van de landelijke koepels van huurders en verhuurders (Woonbond, Aedes, IVBN en Vastgoed Belang) vormen hiervoor een belangrijke basis. Het plan Meer met Minder stimuleert met name eigenaar-bewoners om te investeren in energiebesparende maatregelen.

Eén van de maatregelen betreft aanpassing van het woningwaarderingsstelsel, opdat rekening wordt gehouden met de energieprestatie van een woning volgens het energielabel. Aanpassing is voorzien met ingang van 2009.

Een belangrijke maatregel voor de nieuwbouw is de aanscherping van de energieprestatie EPC van nieuwe woningen van 0,8 naar 0,6 in 2011. Voor de utiliteitsbouw wordt een vergelijkbare aanscherping gepleegd. Om aanscherpingen van de EPC in de toekomst goed voor te bereiden, start in 2008 ook een Innovatieprogramma Energiebesparing bij nieuwbouw en renovatie. Binnen dit programma vinden niet alleen experimenten plaats met energiezuinige nieuwbouw en renovatie maar vooral ook de kennisverspreiding van marktervaringen.

Starters op de koopmarkt

Eigenwoningbezit bevordert de eigen verantwoordelijkheid van mensen, vergroot de kansen op sociale stijging en vergroot de betrokkenheid van mensen bij hun directe leefomgeving.

Het kabinet wil dat mensen een reële keuze hebben tussen kopen of huren. Vooral voor starters op de koopmarkt is het moeilijk om in de huidige krappe woningmarkt een betaalbare en geschikte woning te vinden. Het kabinet ondersteunt starters met de in 2007 vernieuwde Wet Bevordering Eigenwoning Bezit (BEW) en met startersleningen via de gemeenten. In 2008 wil het kabinet de combinatie van koopsubsidie en verkoop onder voorwaarden mogelijk maken zodat het bereik van de regeling toeneemt. Meer mensen kunnen in 2008 gebruik maken van de BEW en het kabinet zal gemeenten stimuleren meer startersleningen te verstrekken door middel van bijdragen uit het startersfonds. Het kabinet staat positief tegenover vormen van sociale koop, omdat hiermee wordt bevorderd dat mensen in toenemende mate in hun eigen woonbehoefte kunnen voorzien. Gelet op het belang van transparantie van de woningmarkt voor burgers streeft het kabinet naar aandacht voor standaardisering van tussenvormen tussen koop en huur.

5. Rijkshuisvesting

De Minister voor WWI is verantwoordelijk voor de rijkshuisvesting zoals die wordt geleverd door de Rijksgebouwendienst. In het kader van het programma «Naar een duurzame en efficiënte huisvesting 2007–2011» worden initiatieven genomen om de rijkshuisvesting duurzamer èn efficiënter en effectiever te maken.

Dit programma leidt er toe dat het Rijk geleidelijk beter èn efficiënter gehuisvest wordt, met als afgeleide lagere huisvestingslasten voor de rijksdienst. Een nieuwe portefeuillestrategie moet leiden tot meer flexibiliteit in de huisvesting door onder andere standaardisatie (naar een gefaciliteerde rijkswerkplek), stimulering van concentraties rijkskantoren in verschillende steden, terugbrengen van het ruimtegebruik per medewerker, kerndepartementen in Den Haag openstellen voor meerdere gebruikers en een gezamenlijk gebruik van facilitaire voorzieningen. Begin 2008 wordt per regio de ontwikkeling van de rijksdiensten integraal bekeken en van hieruit wordt per regio een strategie voor de portefeuille tot 2020 ontwikkeld. Tevens wordt in het kader van het programma «Naar een duurzame en efficiënte huisvesting 2007–2011» een aantal randvoorwaarden ingevuld om de duurzame en efficiënte huisvesting te kunnen realiseren. In het rijkshuisvestingsstelsel moet bijvoorbeeld worden ingeregeld hoe energiebesparende maatregelen met een lange terugverdientijd worden gefinancierd. Uiteindelijk moeten deze randvoorwaarden leiden tot weer verdergaande vereenvoudiging en flexibilisering van het rijkshuisvestingsstelsel, en tot lagere administratieve lasten voor de departementen. Het kabinet streeft ernaar om het Rijk in 2012 klimaatneutraal gehuisvest te laten zijn. Om het goede voorbeeld te geven zal bij nieuwbouw van rijksgebouwen tenminste één fase vooruitgelopen worden op de aanscherping van de energieprestatienorm. Voor de bestaande rijksgebouwen wordt een ambitieus programma voor energiebesparing ontwikkeld. Uitgangspunt is om daarmee in de periode 2008–2012 tot een energiebesparing van tenminste 2% per jaar te komen.

Toelichting:

In de bovenstaande tabel staat weergegeven in welke beleidsartikelen van de WWI-begroting de doelstellingen uit het beleidsprogramma terugkomen.

Toelichting:

Definitief: deze bedragen zijn in deze begroting verwerkt.

AP: aanvullende post, deze bedragen zijn wel toegewezen aan de Minister voor WWI, maar zullen jaarlijks bij Voorjaarsnota per tranche beschikbaar worden gesteld.

De uitgaven- en lastenenveloppen uit het Coalitieakkoord zijn voor de gehele kabinetsperiode verdeeld over de ministers. De bedragen voor 2008, inclusief de meerjarige doorwerkingen, zijn overgeboekt naar de departementale begrotingen. De resterende bedragen voor 2009 en verder blijven conform de afspraak uit het Coalitieakkoord per departement gereserveerd op de aanvullende post van het Rijk. Deze bedragen worden jaarlijks bij Voorjaarsnota per tranche beschikbaar gesteld.

Toelichting mutaties:

De mutaties 1e suppletore begroting 2007 zijn toegelicht in de 1e suppletore wet 2007 (Kamerstukken II, 2006–2007, 31 061 XI, nr. 2).

Nieuwe mutaties:

Ad 4) In 2003 is het BTW-compensatiefonds ingevoerd, waardoor gemeenten en provincies de door hun betaalde BTW kunnen declareren bij het BTW-compensatiefonds (BCF). Het kabinet heeft besloten ook de bestaande specifieke uitkeringen netto te gaan verstrekken. Het kabinet, de VNG en het IPO zijn overeengekomen dat de nettering van de specifieke uitkeringen volledig wordt gecompenseerd. Dienovereenkomstig zijn enkele specifieke uitkeringen op de VROM en WWI begrotingen verlaagd.

Ad 5, 6, 12 en 13) Het kabinet Balkenende IV heeft bij aanvang besloten om grotestedenbeleid (GSB) van BZK en Integratie en Inburgering (I&I) van Justitie op te nemen in de portefeuille van de minister voor Wonen, Wijken en Integratie. Hiertoe is budget overgeheveld naar de begroting van WWI (programmagelden) en VROM (apparaat).

Ad 7) Uit pijler 4 (sociale samenhang) is vooralsnog meerjarig € 50 mln toegekend voor maatregelen ten behoeve van het Deltaplan Inburgering en het actieplan integratie. Het Deltaplan Inburgering geeft invulling aan de ambitie van het kabinet om het rendement van de inburgering te verbeteren door deze gedifferentieerder en op de persoon toegesneden aan te bieden. Het plan richt zich op de kwaliteit en capaciteit van de inburgering. Het actieplan integratie richt zich op actief burgerschap, economische participatie, effectievere hulpverlening aan allochtone jongeren en de aanpak van discriminatie.

Ad 8) Uit het laatste Coalitieakkoord is de enveloppe «Schoon & Zuinig» voortgekomen. Aan de WWI-begroting zijn twee reeksen toegekend, namelijk ter stimulering van energiebesparing in gebouwen (vier keer € 14 mln) en voor energiebesparing in de rijkshuisvesting (vier keer € 5 mln), zoals aangegeven in het werkprogramma.

2.2. De beleidsartikelen

Artikel 1. Stimuleren krachtige steden en vitale wijken

1.1 Algemene beleidsdoelstelling

Motivering

Streven naar krachtige steden met vitale wijken die in staat zijn op een goede manier in te spelen op de eisen en wensen van bewoners, bedrijven, instellingen, bezoekers en recreanten.

Het borgen en verbeteren van de leefbaarheid, sociale samenhang en integratie door de focus te richten op de 31 Grote Steden en de 40 prioritaire wijken.

Verantwoordelijkheid

De Minister voor Wonen, Wijken en Integratie is verantwoordelijk voor:

• het vormgeven en ondersteunen van een probleemgerichte, integrale en samenhangende aanpak in de 40 wijken;

• de rijksbrede gecoördineerde aanpak van het grotestedenbeleid en de inhoudelijke samenhang in en het beheer van de Brede Doeluitkering (BDU) Sociaal, Integratie en Veiligheid (SIV) en de BDU Fysiek (ISV).

Externe factoren

Het behalen van de algemene doelstelling is afhankelijk van:

• De uitvoering van de met gemeenten en Rijk overeengekomen charters en wijk-actieplannen door de lokale partijen in de 40 wijken conform het Actieplan «Krachtwijken» (Actieplan Krachtwijken; Kamerstukken II, 2006–2007, 30 995 XI, nr. 7);

• Lokale inspanningen gericht op een gecombineerde en geïntegreerde aanpak op de terreinen van wonen, werken, leren en opgroeien, integreren en veiligheid;

• De lokale uitvoering van de met en door regionale en lokale partijen eind 2004/begin 2005 afgesloten convenanten en afspraken inzake het grotestedenbeleid en de stedelijke vernieuwing (brief over prestatieafspraken derde periode grotestedenbeleid 2005–2009;Kamerstukken II, 2004–2005, 30 128 XI, nr. 1; brief over voortgang actieprogramma herstructurering 56 wijken;Kamerstukken II, 2005–2006, 30 136 XI, nr. 5).

Meetbare gegevens

Beoogde effecten van beleid op het realiseren van de algemene doelstelling zijn dat:

• voor elk van de 40 wijken na acht tot tien jaar de doelstellingen zijn behaald zoals neergelegd in de charters. Dit zijn samenwerkingsovereenkomsten tussen gemeente en Rijk, op basis van gelijkwaardigheid;

• de Grote Steden in 2010 verbetering laten zien zoals vastgelegd in de afgesloten convenanten voor elk van de 31 Grote Steden.

Tabel 1.1. Budgettaire gevolgen van beleid

Grafiek 1.1. Budgetflex in % per operationeel doel in het begrotingsjaar 2008

Operationeel doel:

1. Bevorderen van de leefbaarheid van de woonwijken

2. Faciliteren grotestedenbeleid

3. Stimuleren grotestedenbeleid

4. Overige programmabudgetten

Toelichting

Ten behoeve van de met de GSB – gemeenten afgesproken onderzoeken en evaluaties is voor 2008 een «bestuurlijk verplicht» budget van € 1,5 mln gereserveerd.

1.2. Operationele doelstellingen

1.2.1. Krachtwijken

Motivering

Doelstelling van het Actieplan Krachtwijken is om samen met alle betrokkenen de 40 wijken om te vormen tot wijken waar mensen kansen hebben en weer graag wonen. Het resultaat moet zijn dat deze wijken in acht tot tien jaar weer vitale woon-, werk-, leer- en leefomgevingen zijn waar het prettig wonen is en waarin mensen betrokken zijn bij de samenleving, perspectief hebben op sociale stijging en participeren op de arbeidsmarkt en bewoners bereid zijn om elkaar als mede-eigenaren van de wijk te accepteren. Er is behoefte aan een hernieuwd partnerschap tussen Rijk en steden. Steden en maatschappelijke partners en bewoners nemen het voortouw. Het Rijk heeft haar eigen verantwoordelijkheid, als inspirator en aanjager maar ook als kritisch partner. Het Rijk zal ook waar nodig en mogelijk niet schromen beleid of regelgeving aan te passen.

Instrumenten

Stimuleren, faciliteren en monitoren

• Vraaggerichte inzet en ondersteuning in de uitvoering van de wijkactieplannen. Gemeenten stellen de wijkactieplannen op, samen met de bewoners, professionals en bestuurders van lokale maatschappelijke organisaties;

• Accountmanagers van WWI, als frontoffice voor het Rijk, volgen en beïnvloeden de processen in de wijk, zij inspireren, jagen aan en bieden ondersteuning bij lokale analyses en probleemoplossing;

• Wijk- en werkbezoeken door de minister;

• In overleg met de gemeenten vaststellen welke aanpak gewenst is voor de wijkactieplannen en charters. Het voorstel hierbij is dat het Rijk vraaggerichte ondersteuning aanbiedt bij de analyse van de problemen en aanpak, een pool van «krachtige» personen (die kunnen helpen in alle fasen van de aanpak) formeert, eind 2008 en eind 2010 een externe visitatie organiseert, een alliantie van landelijke koepels uit het maatschappelijke middenveld in het leven roept en een loket voor de gemeenten organiseert waarin kenniscentra zoals NICIS, KEI en SEV hun expertise inzetten ten behoeve van de wijkaanpak;

• Ontwikkelen van een monitor om de voortgang en de resultaten in kaart te brengen;

• Ter voorkoming dat er nieuwe probleemwijken ontstaan, kan waar nodig voor een beperkt aantal niet-geselecteerde wijken wordt een aanvullend instrumentarium beschikbaar worden gesteld.

Beleidsontwikkeling

• Opzetten van een onderzoek naar de effectiviteit en uitvoering van de wijkaanpak;

• Vanuit het Rijk wordt richting de gemeenten desgevraagd voor ondersteuning gezorgd en meedenkkracht voor het geval regelgeving een onoverkomelijke barrière lijkt te zijn;

• Complementeren van het gemeentelijke pakket om onrechtmatige bewoning te bestrijden.

Doelgroepen

• Bewoners in de 40 wijken;

• Lokale overheden, maatschappelijk middenveld waaronder corporaties, marktpartijen en koepelorganisaties.

Meetbare gegevens

Voor elk van de 40 wijken zijn in de overeengekomen charters specifieke doelstellingen opgenomen voor de vijf thema’s wonen, werken, leren, integratie en veiligheid. In 2010 dienen de wijken een verbetering te laten zien op elk van deze thema’s. De gemeente legt als regievoerende partij verantwoording af op de uitvoering van het wijk-actieplan aan de gemeenteraad, de bewoners en de lokale partners. Daarmee wordt transparant gemaakt welke maatschappelijke effecten per wijk zijn bereikt en welke acties daartoe door de lokale partijen zijn uitgevoerd.

1.2.2. Grotestedenbeleid (GSB)

Motivering

De grootstedelijke problematiek heeft een urgent, structureel en meervoudig karakter. Problemen doen zich vaak voor op verschillende fronten en grijpen grootschalig in op de samenleving. Dit vereist een integrale en programmatische aanpak, waarbij het Rijk faciliterend en coördinerend optreedt. De 31 Grote Steden (G311 ) voeren dat beleid uit waarbij maatwerk is vereist om de stedelijke aanpak beter te laten aansluiten op de behoeften van burgers, bedrijven en instellingen.

Om dit te bereiken, is voor de derde convenantperiode 2005–2009 deze doelstelling vertaald naar vijf doelstellingen voor de steden:

1. het verbeteren van de objectieve en subjectieve veiligheid;

2. het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving;

3. het verbeteren van de sociale kwaliteit van de samenleving;

4. het binden van de midden- en hogere inkomens aan de stad;

5. het vergroten van de economische kracht van de stad.

Instrumenten

Stimuleren, faciliteren en monitoren

• Om resultaten te behalen ontvangen de steden financiële bijdragen (in totaal voor de periode 2005–2009 circa € 4 mld2 ) van het Rijk in de vorm van drie Brede Doeluitkeringen (BDU’s), te weten:

– Brede Doeluitkering Fysiek;

– Brede Doeluitkering Sociaal, Integratie en Veiligheid;

– Brede Doeluitkering Economie.

  De Brede Doeluitkering Fysiek bestaat uit het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV-gelden). De Brede Doeluitkering Sociaal, Integratie en Veiligheid bestaat uit bijdragen van de ministeries van OCW, Justitie, VWS en BZK, aangevuld met WWI-budget, die beleidsmatige verantwoordelijkheid dragen. De Brede Doeluitkering Economie wordt uitgevoerd door het ministerie van Economische Zaken;

• Beschikbaar stellen van ISV-gelden voor niet-G31 gemeenten. De toedeling van dit budget (op basis van de Wet stedelijke vernieuwing) en de verantwoording van resultaten loopt via de provincies;

• Door middel van actief accountmanagement worden partijen in het veld ondersteund in de uitvoering. Zij dragen bij aan de oplossing van problemen waar lokale partijen tegenaan lopen. Daarnaast zorgen zij dat de minister op de hoogte is van de actuele situatie in de steden;

• Met de GSB-monitor wordt jaarlijks de voortgang van de prestatieafspraken van de G31 gemeten. Op basis van deze gegevens kunnen voortgangsproblemen vroegtijdig gesignaleerd worden en kan indien nodig actie worden ondernomen;

• Met de leefbaarheidsmonitor wordt inzicht gegeven in de leefbaarheidontwikkeling van wijken;

• Kennisuitwisseling, kennisverzameling en kennisverspreiding tussen steden over problemen en oplossingen door middel van het Netherlands Institute for City Innovation Studies (NICIS), het (KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing) en uit inzet impulsteams, prestaties impulsbudget en het Innovatieve Programma Stedelijke Vernieuwing (IPSV);

• Monitoring effecten van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek.

Beleidsontwikkeling en onderzoek

• Voorbereiden van nieuwe arrangementen voor stedelijk beleid na 2009 aan de hand van ervaringen met het GSBIII/ISVII.

Doelgroepen

• Bewoners in de grote steden;

• Andere overheden, maatschappelijk middenveld waaronder corporaties, en marktpartijen.

Meetbare gegevens

De algemene doelstellingen zijn vertaald naar concreet te leveren prestaties door de steden, waarover deze in 2010 aan het Rijk rapporteren. Ultimo 2009 dienen de G31 een verbetering te laten zien op de vijf eerder genoemde doelstellingen, en dienen de in de convenanten opgestelde doelstellingen door de G31 behaald te zijn. Er is een grote diversiteit aan prestatie-indicatoren, die zijn vermeld in de bijlage bij de nul-meting van GSBIII. Om deze reden zijn de prestatie-indicatoren hier niet opgenomen.

1.3. Overzicht beleidsonderzoeken

Artikel 2. Stimuleren van voldoende woningbouw en duurzame kwaliteit

2.1. Algemene beleidsdoelstelling

Motivering

• Verhoging van de woningproductie om het woningtekort terug te dringen en het evenwicht tussen vraag en aanbod op de woningmarkt te verbeteren, zodat de doorstroming wordt bevorderd, burgers meer keuzemogelijkheden krijgen en meer ruimte ontstaat voor de herstructurering van wijken (zie artikel 1);

• Het aanbod van geschikte woningen voor bijzondere aandachtsgroepen, zoals senioren en gehandicapten, dak- en thuislozen, personen die in aanmerking komen voor de afwikkeling van de nalatenschap van de oude Vreemdelingenwet en buitenlandse werknemers te verruimen;

• De veiligheid, gezondheid, energiezuinigheid en bruikbaarheid van woningen en gebouwen duurzaam te borgen en de integrale milieubelasting van woningen en gebouwen te verminderen.

Verantwoordelijkheid

De Minister voor Wonen, Wijken en Integratie is verantwoordelijk voor:

• Het ontwikkelen en uitdragen van woningbouwbeleid, het stimuleren en faciliteren van de uitvoerende partijen en het aanspreken van die partijen op hun verantwoordelijkheid en op het nakomen van bestuurlijke afspraken;

• De bouwregelgeving en het aanreiken van instrumenten ten behoeve van het toezicht op de naleving ervan, de implementatie van Europese regelgeving daaromtrent en het stimuleren van kwaliteitsverbetering in de bouw (met name: duurzaamheid, gezondheid/binnenmilieu en brandveiligheid);

• Het ontwikkelen en uitdragen van CO₂-reductie beleid in de gebouwde omgeving (complementair aan de verantwoordelijkheid van de minister van VROM), het bevorderen van energiebesparing, het stimuleren en faciliteren van marktpartijen en het aanspreken van die partijen op hun verantwoordelijkheid.

Externe factoren

Het behalen van de algemene doelstelling is afhankelijk van:

• De uitvoering van de daartoe met regionale en lokale partijen eind 2004/begin 2005 afgesloten convenanten inzake de woningproductie (brief over woningbouwafspraken 2005 tot 2010; Kamerstukken II, 2004–2005, 27 562 XI, nr. 6). Aandachtspunten daarbij zijn de beschikbaarheid van voldoende gekwalificeerd personeel en beheersbare kosten in de bouwsector;

• De bereidheid van de woningcorporaties om hun verantwoordelijkheid voor de huisvesting van bijzondere aandachtsgroepen te nemen;

• De naleving van de (bouw)regelgeving en groter bewustzijn van de eigen verantwoordelijkheid van partijen in de bouw;

• Een tijdige implementatie en uitvoering door de meest bepalende partijen uit de sector van het klimaatbeleid in de gebouwde omgeving conform het sectorplan Gebouwde Omgeving.

Meetbare gegevens

Beoogde effecten van beleid op het realiseren van de algemene doelstelling zijn dat:

• In de periode 2005 tot en met 2009 circa 445 000 woningen worden gerealiseerd, waarvan circa 360 000 in de stedelijke regio’s, waarmee wordt beoogd het woningtekort terug te brengen van 2,7% in 2004 tot gemiddeld 1,5% in 2010;

• Op nationaal niveau (alle sectoren) zijn de volgende doelen geformuleerd: 30% CO₂-reductie (mits in EU-verband nagestreefd), 2% energiebesparing en 20% inzet duurzame energie per 2020. (Deze nationale doelstellingen zullen nog worden vertaald naar de gebouwde omgeving, zie onderdeel 2.2.3, tabel 2.4). Vooralsnog wordt de volgende doelstelling gehanteerd: een CO₂-reductie tot 28 Mton, als emissieplafond, in de gebouwde omgeving wordt gerealiseerd in 2010.

Tabel 2.1. Budgettaire gevolgen van beleid

Grafiek 2.1. Budgetflex in % per operationeel doel in het begrotingsjaar 2008

Operationeel doel:

1. Stimuleren van voldoende woningproductie

2. Verruimen van het aanbod van geschikte woningen voor ouderen en gehandicapten

3. Garanderen minimale kwaliteit gebouwen en bevorderen hogere kwaliteit

4. Overige programmabudgetten

Toelichting

In het Besluit Locatiesubsidies (BLS) en de convenanten Woningbouwafspraken is vastgelegd dat de provincies en kaderwetgebieden een trekkingsrecht op WWI hebben van € 1 600 voor iedere in eigenbouw gerealiseerde woning boven een (regiospecifieke) drempel. WWI zal in 2008, indien de provincies en kaderwetgebieden daar «recht» op hebben, tot uitbetaling van deze € 1 600 per gerealiseerde woning overgaan. Hiermee is een bedrag van € 8,5 mln gemoeid dat als «bestuurlijk gebonden» moet worden geoormerkt.

2.2. Operationele doelstellingen

2.2.1. Verhogen woningproductie

Motivering

Om de woningmarkt te ontspannen moet de woningproductie, zoals ook afgesproken in het Coalitieakkoord, worden verhoogd tot een (landelijk) niveau tussen de 80 000 en 100 000 woningen per jaar, waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor de corporaties. Voldoende harde bestemmingsplancapaciteit en een adequaat grondbeleidinstrumentarium zijn daarvoor belangrijke voorwaarden. Binnen deze doelstelling wordt voor 2008 gestreefd naar een woningproductie van circa 92 000 woningen.

Instrumenten

Stimuleren, faciliteren en monitoren

• Uitvoering actieplan woningproductie, met name gericht op achterblijvende woningbouwregio’s;

• De minister voert overleg met de regio’s om de voortgang van de uitvoering woningbouwafspraken te stimuleren;

• WWI-accountmanagers monitoren en stimuleren de uitvoering in de steden en regio’s, zij spreken lokale en regionale partijen aan op de voortgang en faciliteren waar nodig en mogelijk. Daarbij kunnen Rijks-aanjaagteams worden ingezet om concrete belemmeringen te helpen wegnemen;

• Jaarlijkse inzet van BLS-subsidies ter stimulering van de woningproductie en eigenbouw (in relatie tot door de regio’s geleverde prestaties);

• Implementatie van de aangepaste BLS-regeling om eigenbouw te bevorderen (onderdeel woningbouwafspraken 2005 tot en met 2009);

• Monitoren van de woningproductie en de regionale uitvoering van de woningbouwafspraken 2005 tot en met 2009; resultaten worden per kwartaal door middel van een «thermometer» gepresenteerd;

• Stimuleren en monitoren van de streek- en bestemmingsplancapaciteit in samenwerking met de provincies, jaarlijkse provinciale rapportage voor 1 juli;

• Kenniscampagne gericht op gemeenten ter bevordering van eigenbouw;

• Kennisoverdracht omtrent transformatie van niet-woongebouwen naar woonruimte in samenwerking met de SEV en de Stichting Bouwresearch (start 2007);

• Uitvoering experiment zelfwerkzaamheid bewoners bij ombouw voormalig rijkskantoor in samenwerking met de Rijkgebouwendienst en de SEV (start 2007);

• Stimuleren van het gebruik van de handreiking grondprijsbeleid, ter verbetering van het gemeentelijk beleid terzake (Kamerstukken II, 2006–2007, 27 581, nr. 28);

• Implementatie van de Grondwetexploitatiewet: invoeringsbegeleiding gemeenten en provincies (verwachte invoeringsdatum 1 juli 2008).

Beleidsontwikkeling en onderzoek

• Ontwikkelen van aanwijzingsbevoegdheid voor situaties waarin het gewenst is dat randgemeenten meer bouwen voor lagere en middeninkomens en die randgemeenten daartoe niet bereid zijn (start 2007);

• Ontwikkelen van beleid en instrumentarium voor de woningproductie in de uitvoeringsperiode vanaf 2010, in vervolg op de woningbouwafspraken 2005–2010;

• Stroomlijning en bundeling van vergunningenprocedures (Omgevingsvergunning);

• Ontwikkeling van een handreiking kosten-batenanalyse als hulpmiddel voor afweging van woningbouwplannen, in samenwerking met gemeenten, provincies en andere departementen;

• Nadere uitwerking van het kabinetsstandpunt inzake concurrentiebevordering (Kamerstukken II, 2004–2005, 27 581 XI, nr. 19 (Herdruk)): nulmeting verantwoordingsplicht (gestart in 2006, doorloop 2008);

• Herziening van de Onteigeningswet (in overleg met het ministerie van Justitie).

Doelgroepen

• Alle woningzoekenden;

• Andere overheden, corporaties, marktpartijen en particuliere bouwers.

Meetbare gegevens

– Bron basis en realisatiewaarden: CBS

– Bron streefwaarden woningproductie: woningbouwafspraken 2005 tot 2010 (conform eigen planning regio’s)

2.2.2. Verruiming van het aanbod van geschikte woningen voor bijzondere aandachtsgroepen

Motivering

Om senioren en gehandicapten zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen dient het aantal geschikte, zelfstandige woningen voor senioren en gehandicapten structureel toe te nemen.

Om het aantal dak- en thuislozen te verminderen en de leefbaarheid in wijken te verbeteren, dienen er meer – en meer verschillende vormen van – passende woonvoorzieningen te komen voor dak- en thuislozen (variërend van verslaafden, ex-gedetineerden, zwerfjongeren en notoire overlastgevers, tot mensen met psychische beperkingen) én dient het aantal huisuitzettingen te worden beperkt.

Voor de grote groep personen die in aanmerking komen voor de afwikkeling van de nalatenschap voor de oude Vreemdelingenwet dienen extra reguliere woningen beschikbaar te komen en ook voor buitenlandse werknemers uit de Midden- en Oost-Europese (MOE) landen dienen voldoende woningen te worden gecreëerd.

Instrumenten

Stimuleren, faciliteren en monitoren

• Uitvoeren van het WWI/VWS-actieplan Wonen en Zorg dat in 2007 is geactualiseerd (brief Minister WWI en staatssecretaris van VWS met het nieuwe actieplan, najaar 2007), waarbij in 2008 de nadruk ligt op:

– stimuleren van sterkere inzet van private partijen en corporaties om geschikte woningen te bouwen;

– stimuleren dat gemeenten de openbare ruimte voor senioren en gehandicapten toegankelijk inrichten;

– kennisoverdracht over wonen en zorg aan private partijen en corporaties.

• Uitvoering van het plan van aanpak maatschappelijke opvang van het kabinet en de G4 (Kamerstukken II, 2005–2006, 29 325, nr. 8);

• Verdere stimulering van corporaties om activiteiten te ontplooien op de onderste sporten van de woonladder, onder meer de 3e uitreiking van de Zilveren Woonladder;

• Stimulering van gemeenten om personen die in aanmerking komen voor de afwikkeling van de nalatenschap van de oude Vreemdelingenwet te huisvesten;

• Faciliteren van en mede oplossen van problemen bij de huisvesting van buitenlandse werknemers uit de MOE-landen;

• Kennisoverdracht aan gemeenten en werkgevers, over maatschappelijke opvang en woonvormen van buitenlandse werknemers.

Beleidsontwikkeling en onderzoek

Onderzoek naar en daarop gebaseerde besluitvorming over het scheiden van wonen en zorg in intramurale voorzieningen. Kernpunt is dat dit mogelijk zal bijdragen aan variatie en capaciteit van geschikt wonen voor senioren, met zorg en dienstverlening op maat.

Doelgroepen

• Senioren en gehandicapten, dak- en thuislozen, personen die in aanmerking komen voor de afwikkeling van de nalatenschap van de oude Vreemdelingenwet en buitenlandse werknemers met name uit de MOE-landen;

• Andere overheden, corporaties en marktpartijen.

Meetbare gegevens

Onderstaande gegevens vormen een indicatie van de mate waarin het beleid wordt gerealiseerd en zijn daarom als kengetallen geformuleerd:

• Beter evenwicht tussen vraag en aanbod van geschikte woningen voor senioren. (Dit wordt gemonitord met het drie jaarlijkse WoON vanaf 2006. Door middel van de algemene onderzoekspublicaties daarover wordt de Kamer nader geïnformeerd over die ontwikkeling);

• Adequate huisvesting van dak- en thuislozen (voor 2010 voor minimaal 60% van de 10 000 daklozen in de G4 passende huisvesting en voor alle 10 000 een trajectplan);

• Terugdringen aantal huisuitzettingen uit corporatiewoningen: in 2008 in de G4 70% minder dan in 2005 (toen 2 800 huisuitzettingen);

• Huisvesten voor eind 2009 van (naar schatting 25 000) personen die in aanmerking komen voor de afwikkeling van de nalatenschap van de oude Vreemdelingenwet.

Bron basiswaarden: WoON 2006; Bron realisaties: WoON 2009

* De ambities ten aanzien van het percentage te produceren geschikte woningen in de nieuwbouw tot 2009 en 2015 worden vastgesteld na publicatie van de Monitor Investeren voor de Toekomst in de tweede helft van 2007.

2.2.3. Garanderen van een minimum bouwtechnische en gebruikstechnische kwaliteit van gebouwen en het bevorderen van een hogere, duurzame kwaliteit daarvan

Motivering

Om alle woningen, gebouwen en bouwwerken aan minimum bouwtechnische eisen te laten voldoen worden wettelijke kaders gesteld en zijn er minimum prestatieniveaus vastgelegd in de bouwregelgeving. Dit heeft tot doel de veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid en energiezuinigheid te borgen bij zowel nieuwbouw als bij bestaande gebouwen en bij renovatie.

Voor duurzame kwaliteit is van belang het bereiken van CO₂-reductie door energiebesparing in de gebouwde omgeving en inzet van duurzame energie, de vermindering van de milieubelasting van gebouwen en de verbetering van de gezondheidskwaliteit (gezonde binnenlucht).

Instrumenten

Garanderen van de minimum bouwtechnische en gebruikstechnische kwaliteit van gebouwen

• Voorbereiding op de wijziging van de Woningwet in 2009 ten behoeve van verbetering en vereenvoudiging bouwvergunningprocedures voor burgers en bedrijven;

• Vermindering van regeldruk en administratie lasten door verdere deregulering en vereenvoudiging van de bouwregelgeving (brieven Modernisering van de Bouwregelgeving;Kamerstukken II, 2004–2005, 28 325 XI, nr. 17 en nr. 19);

Voortgangsbrief modernisering bouwregelgeving;

• Beantwoording vragen over bouwvoorschriften door de Helpdesk bouwregelgeving;

• Voorbereiding op de wijziging van het Bouwbesluit 2003 (3e wijzigingspakket) ten behoeve van deregulering en vereenvoudiging van de bouwregelgeving, met het accent op voorschriften met betrekking tot woonwagens en celgebouwen, afstemming voorschriften brandveiligheid (Gebruiksbesluit) en arbeidsomstandigheden. Inwerkingtreding naar verwachting in 2009;

• Nadere uitwerking van milieuprestatie-eisen in de bouwregelgeving;

• Beleidsrealisatie ten aanzien van gezondheidskwaliteit woningen als aangegeven in de brief aan de Tweede Kamer (oktober 2007) naar aanleiding van de motie Vietsch (kenmerk: 28 325, nr. 34) en het Actieplan Gezondheid en Milieu;

• Voorlichting over het Besluit brandveilig gebruik gebouwen (Gebruiksbesluit);

• Vereenvoudiging van NEN-normen die door de bouwregelgeving worden aangewezen.

Verbeteren van de bouwtechnische kwaliteit van gebouwen en stimuleren van innovatie

• Opstellen van een interdepartementale beleidsvisie brandveiligheid en handreikingen brandveiligheid ten behoeve van verbetering van het brandveiligheidniveau van gebouwen;

• Actieprogramma Brandveiligheid (in samenwerking met BZK) ten behoeve van bewustzijnverhoging brandveiligheid gebouwen;

• Nadere concretisering invulling 5e pijler milieu in bouwregelgeving ten behoeve van vermindering van negatieve milieueffecten bij het bouwen en het beheren van gebouwen;

• Projecten consumentenbescherming en vergroten zeggenschap burgers, waaronder: actualisatie VROM-internetsite dossier Woonkeurmerken en kwaliteitsverbetering garanties en waarborgen nieuwbouwsector.

Bevorderen van energiebesparing in de gebouwde omgeving

• Uitvoering van het Sectorplan Gebouwde Omgeving «Klimaat en energie: schoon en zuinig». Door middel van het sectorplan «Gebouwde omgeving» wordt een bijdrage geleverd aan de nationale doelstellingen van het CO₂-reductieplan. De invoering van een «energielabel» voor bestaande gebouwen, volgend uit de implementatie van de Europese Richtlijn EPBD, maakt onderdeel uit van dit plan;

• Aanscherping van de energieprestatiecoëfficiënt voor nieuwe utiliteitsgebouwen (EPC-U);

• Uitvoering van de activiteiten uit het programma «Energiebewust Wonen en Werken» (KOMPAS-programma);

• Activiteiten van het energietransitie-platform voor de gebouwde omgeving (PEGO) worden door VROM gevolgd en ondersteund;

• Een bijdrage wordt geleverd aan het programma «Meer met Minder»: een verkenning van een laag rentende lening voor investeringen in energiebesparingsmaatregelen in bestaande gebouwen voor eigenaar-bewoner;

• Voorbereiding op de aanscherping van de energieprestatiecoëfficiënt voor de woningbouw (EPC-W) van 0,8 naar 0,6 in 2011;

• Investeringssubsidie voor het stimuleren van marktpenetratie van innovatieve energiebesparende voorzieningen in gebouwen waarmee een succesvolle aanscherping van de EPC op de middellange termijn tot energieneutraal in 2020 mogelijk wordt gemaakt;

• Verkenning van de juridische mogelijkheden voor energieprestatie-normering in de bestaande bouw;

• Voorbereidingen op de aanpassing van het Woningwaarderingsstelsel (WWS) in 2009 op de energieprestatie van de huurwoning;

• In het kader van stedelijke vernieuwing afspraken maken met woningcorporaties inzake energiebesparing in bestaande, sociale huurwoningen.

Implementatie Europese regelgeving

• Implementatie van Europese specificaties (waaronder Europees geharmoniseerde normen) met betrekking tot CE-markering op bouwproducten en afstemming in de Nederlandse bouwregelgeving op Europese regelgeving met betrekking tot de bouw;

• Implementatie van Europese Eurocodes in de Nederlandse (bouw)regelgeving;

• Implementatie Europese Richtlijn tunnels en afstemming Nederlandse bouwregelgeving.

Doelgroepen

Bedrijven en burgers (met name kopers en eigenaren van een woning), bedrijven in de bouwpraktijk en gemeenten als toetser van bouwplannen en handhaver van de bouwregelgeving.

Meetbare gegevens

2.3. Overzicht beleidsonderzoeken

Artikel 3. Garanderen van keuzemogelijkheden en betaalbaarheid op de woningmarkt

3.1. Algemene beleidsdoelstelling

Motivering

Om te garanderen dat alle inkomensgroepen in goede en betaalbare woningen kunnen worden gehuisvest en voldoende keuzevrijheid hebben in de eigen woonsituatie, beïnvloedt WWI de vraag en het aanbod op de woningmarkt.

Verantwoordelijkheid

De Minister voor WWI is verantwoordelijk voor:

• Regelgeving ter bevordering van een evenwichtige verdeling van de woningvoorraad;

• Voorwaarden scheppen voor voldoende betaalbare woningen;

• In stand houden van een voorziening voor de huurgeschillenbeslechting;

• Betaalbaarheid van het wonen voor in het bijzonder de lagere inkomensgroepen;

• Het beleid met betrekking tot de bijdrage die woningcorporaties leveren aan de betaalbaarheid van het wonen;

• Beleidsmatige vormgeving van het instrument huurtoeslag; de Staatssecretaris van Financiën is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet op de huurtoeslag, waaronder de bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik;

• Uitwerken in wet- en regelgeving van de voorstellen voor modernisering van het woningwaarderingsstelsel mede met het oog op energiebesparing in de bestaande woningvoorraad.

Externe factoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van:

• Investeringen in de nieuwbouw (waaronder huurwoningen) door marktpartijen en corporaties.

Meetbare gegevens

Behalen van deze doelstelling heeft als effecten dat:

• Een gematigde huurontwikkeling ontstaat, gekoppeld aan de inflatie;

• Meer lagere inkomens en starters de stap naar een koopwoning kunnen maken, zie tabel 3.2;

• Aanvaardbare huurlasten voor lagere inkomensgroepen ontstaan, zie tabel 3.3.

Tabel 3.1. Budgettaire gevolgen van beleid

Grafiek 3.1. Budgetflex in % per operationeel doel in het begrotingsjaar 2008

Operationeel doel:

1. Garanderen betaalbaarheid voldoende huurwoningen en evenwichtige verdeling

2. Garanderen betaalbaarheid wonen voor lage inkomensgroepen (vraaggericht)

3. Overige programmabudgetten

Toelichting

Het overgrote deel van het bij het operationeel doel «Garanderen van betaalbaarheid van het wonen voor lage inkomensgroepen (vraaggericht)» beschikbare budget is als gevolg van de reeds aangegane verplichtingen voor de huurtoeslag (€ 2 144,8 mln) en BEW (€ 2,3 mln) «juridisch verplicht». Het resterende «beleidsmatig gebonden» budget van € 0,9 mln betreft een voor de regeling «Bevorderen eigen woningbezit Plus» (BEW-plus) gereserveerd subsidiebudget, dat onder meer als doelstelling heeft het voor de lagere inkomensgroepen vergroten van de keuzevrijheid tussen huren en kopen.

Bij de «Overige programmabudgetten» betreft het «beleidsmatig gebonden» bedrag van € 0,7 mln een gereserveerd budget voor onderzoek en kennisoverdracht op het terrein van de huurtoeslag (onder andere de vereenvoudiging van de uitvoering) en het bevorderingen van het eigen woningbezit in z’n algemeenheid en die van starters in het bijzonder.

3.2. Operationele doelstellingen

3.2.1. Garanderen van de betaalbaarheid van voldoende huurwoningen en een evenwichtige verdeling hiervan (aanbodgericht)

Motivering

Om de betaalbaarheid van huurwoningen te garanderen voor alle huishoudens die door hun inkomenssituatie daar niet of onvoldoende zelf in kunnen voorzien en om een evenwichtige en rechtvaardige verdeling van schaarse huurwoningen te bewerkstelligen.

Instrumenten

Huurbeleid

De stijging van de huren is gekoppeld aan de inflatie. De Tweede Kamer ontvangt jaarlijks de nieuwe parameters van het huurbeleid.

Uitvoeringswet Huurprijzen Woonruimte

Het woningwaarderingsstelsel (wws) zal worden aangepast, zodanig dat het onder andere beter aansluit bij de energetische kwaliteit van de woning.

Herziene Huisvestingswet

Behandeling van de nieuwe Huisvestingswet in de Tweede en Eerste Kamer vindt plaats in 2008. De wet zal in 2009 in werking treden. Hier zal de aanpassing van de eerdere Huisvestingswet per 1 mei 2005 onderdeel van gaan uitmaken (Kamerstukken II, 2004–2005, 29 624 XI, nr. 1).

Doelgroepen

• Aandachtsgroep huishoudens met een inkomen tot de maximumgrens van de huurtoeslag;

• Vergunninghouders die van woonruimte dienen te worden voorzien.

Planning

In 2009 zal een gewijzigd woningwaarderingsstelsel worden geïmplementeerd.

3.2.2. Garanderen van de betaalbaarheid van het wonen voor lage inkomensgroepen (vraaggericht)

Motivering

Om de betaalbaarheid van het zelfstandig wonen voor alle bevolkingsgroepen te garanderen en het effect van stijgende woonlasten voor specifieke groepen te beperken.

Om het voor huishoudens met een beperkt inkomen toch mogelijk te maken een eigen woning te kopen.

Instrumenten

Aanpassingen Wet op de huurtoeslag

• In 2007 is een wetsvoorstel ingediend om in 2008 over te gaan van de basis-/normhuurtabellen naar een traploze formule voor de berekening van de eigen bijdrage (basishuur). Dit levert een bijdrage aan het voorkomen van «pieken» in de marginale druk als men door een (soms zelfs geringe) stijging van het inkomen een klasse in de tabel opschuift en daardoor een substantieel deel van de bijdrage verliest. De marginale druk blijft hierdoor voor het overgrote deel van de huishoudens onder de 45%. Zie toelichting bij «armoedeval» en tabel 3.4.

• In 2008 zal nader onderzoek worden gegaan naar de harmonisatie van de jaarlijkse aanpassingen van de huurtoeslag. Dit is met name gericht op het slechts één keer per jaar aanpassen van de bijdrage huurtoeslag;

• In 2008 zal nader onderzoek naar een efficiënte en effectieve beheersing van de uitgaven huurtoeslag als alternatief voor de beheersinstrumenten op de huurtoeslag worden afgerond (passendheidstoets en de daaraan verbonden verhuisnorm).

Huurprijstoetsingen op verzoek van de belastingdienst

• Onderdeel van het Misbruik en Oneigenlijk gebruik (M&O)-beleid is dat de voorzitters van de Huurcommissie op verzoek van de Belastingdienst de redelijkheid van de huurprijs toetsen bij nieuwe aanvragen voor niet-corporatiewoningen. De instroom in 2008 hangt af van de in het najaar 2007 aan de Tweede Kamer te presenteren vereenvoudigingsvoorstellen.

Versterken beheersstructuur vereniging van eigenaren

• Stimuleren van goed beheer en onderhoudsreserveringen door verenigingen van eigenaren;

• Wetgeving aanpassen zodat, gemeenten in bijzondere gevallen, besluitvorming binnen de vereniging van eigenaren kunnen beïnvloeden.

Maatregelen voor starters op de koopwoningenmarkt

• Verdere stroomlijning van de uitvoering van de Wet bevordering eigen woningbezit (BEW);

• In 2008 de combinatie van koopsubsidie (BEW) en verkoop onder voorwaarden mogelijk maken;

• Gemeenten stimuleren meer startersleningen te verstrekken, zie tabel 3.2) door middel van een bijdrage uit het VROM-startersfonds dat is ondergebracht bij het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVn);

• Actualiseren en stroomlijnen regelgeving Nationale Hypotheekgarantie en indexering van de kostengrens per 1 januari 2008 naar € 275 000.

Doelgroepen

• Huishoudens met lagere inkomens;

• Starters op de woningmarkt.

Meetbare gegevens

Betaalbaarheid voor de doelgroep garanderen (huurtoeslag)

• NHG-garanties (zie tabel 3.2.);

• Aandeel eigen woningbezit (zie tabel 3.2);

• BEW-toekenningen en bijdragen aan startersleningen (zie tabel 3.2.).

• Netto-huurquote ter bepaling van het effect van de huurtoeslag op de betaalbaarheid van het huren (zie tabel 3.3.).

• Huurtoeslagdruk: indicator voor de marginale druk (zie tabel 3.4.).

Bron: Syswov, Waarborgfonds Eigen Woningen, Jaarverslag werking Wet op de huurtoeslag en de Wet BEW.

* Betreft geen prestatie-indicator, daar hierop niet sturing aan wordt gegeven en er derhalve alleen realisatiecijfers kunnen worden gemeld.

Planning

Wet op de huurtoeslag

• De vervanging van de huidige huurtoeslagtabellen door een formule zal naar verwachting per 1 januari 2008 zijn beslag krijgen. Het wetsvoorstel terzake is in 2007 ingediend;

• Onderzoek naar vereenvoudiging van de regelgeving zal in 2008 worden afgerond.

Toelichting en kengetallen operationele doelstelling «Garanderen van de betaalbaarheid van het wonen voor lage inkomensgroepen (vraaggericht)»

Met behulp van de ontwikkeling van het kengetal netto-huurquote wordt het effect van de huurtoeslag op de betaalbaarheid van het huren voor de huishoudens met lage inkomens zichtbaar gemaakt. De hier gepresenteerde netto-huurquote geeft aan welk deel van het belastbaar inkomen wordt besteed aan netto huurlasten (huur minus huurtoeslag).

Voor de presentatie van de netto huurquote wordt gebruik gemaakt van een aantal standaardcases waarbij wordt uitgegaan van standaard inkomenssituaties en een voor de huurtoeslagpopulatie gemiddeld huurniveau. Hiermee kan de ontwikkeling van de kengetallen in de tijd worden gevolgd.

Bron: Huurtoeslagwet, Microtax verschillende versies (CPB), ministerie SZW

De berekening van de netto huurquote zoals in tabel 3.3 gepresenteerd is op twee punten aangepast aan de berekeningswijze in voorgaande begrotingen. De netto huurlasten zijn afgezet tegen het belastbaar inkomen, terwijl in eerdere jaren de netto huurlasten afgezet werden tegen het netto inkomen. Hier is voor gekozen omdat de berekening op basis van het belastbaar inkomen beter aansluit op de methodiek van de huurtoeslag waarvan de inkomensafhankelijkheid ook gebaseerd is op het belastbaar inkomen. Daarnaast is de berekening op basis van het netto inkomen gevoeliger voor ontwikkelingen op andere beleidsterreinen dan bijvoorbeeld belasting- en premiemutaties. Een tweede aanpassing betreft dat in de berekening uitgegaan is van de gemiddeld gerealiseerde huur voor de huurtoeslagpopulatie, terwijl in eerdere jaren uitgegaan is van een huur gelijk aan de aftoppingsgrens van de huurtoeslag.

Tabel 3.3. laat zien dat de huurquote in 2008 voor alle beschreven cases een daling laat zien. De reden hiervoor is dat de gemiddeld verwachte huurontwikkeling en de daaraan gekoppelde stijging van de eigen bijdragen in de huurtoeslag, lager is dan de geraamde inkomensstijging.

Armoedeval

De huurtoeslag is een inkomensafhankelijke subsidie. Als het inkomen stijgt, neemt de subsidie af. De huurtoeslagdruk laat zien welk deel van de netto inkomensverbetering teniet wordt gedaan door verlies aan huurtoeslag als gevolg van de netto inkomensverbetering. Voor een aantal standaardcases wordt in tabel 3.4 de huurtoeslagdruk gepresenteerd.

Bron: Huurtoeslagwet, Microtax verschillende versies (CPB), ministerie SZW

De huurtoeslagdruk laat voor alle cases in 2008 een gunstige ontwikkeling zien. Dit is met name toe te schrijven aan de verwachte gunstige ontwikkeling van de huurlasten als gevolg van de lagere huurontwikkeling. Voor de overgang van een meerpersoonshuishouden met kinderen van bijstand naar 100% van het wettelijk minimum loon (WML) geldt een huurtoeslagdruk van 0%. De huursubsidiedruk blijft 0% omdat de inkomens en de huurtoeslag bij bijstand en wettelijk minimumloon nagenoeg gelijk zijn.

3.2.3. Garanderen van een laagdrempelige geschillenbeslechting

Motivering

Om te garanderen dat er een laagdrempelige, onafhankelijke en breed toegankelijke beslechting is van huurgeschillen. Dit dient mede om druk op de rechtbanken te voorkomen. Het gaat om huurgeschillen die verband houden met de regels die het Rijk stelt via het huurrecht en de huurprijsregelgeving, gegeven de imperfecties van de woningmarkt.

Instrumenten

Huurcommissies

Afhandelen van huurgeschillen door de huurcommissies met behandeltermijnen als genoemd in de tabel 3.5.

Verbetering huurgeschillenbeslechting

• Aanpassen van de regelgeving betreffende de huurcommissie om efficiëntere afdoening van huurgeschillen te bereiken. Ook maatregelen gericht op vermindering van administratieve lasten worden hierin meegenomen.

Doelgroepen

• Huurders en verhuurders met geschillen over de prijs/kwaliteitsverhouding van huurwoningen in het gereguleerde segment.

Meetbare gegevens

De daling van het aantal huurverhoginguitspraken ten opzichte van 2006 wordt veroorzaakt door een wijziging in de rappelprocedure. De zaken die hierdoor zijn weggevallen waren vrijwel altijd af te handelen in een verkorte procedure.

Planning

Herinrichting van de organisatie van huurgeschillenbeslechting:

• Vorming van één ZBO huurgeschillenbeslechting, in plaats van de huidige 59 ZBO’s huurcommissie. 2008 is het proefjaar. Hiertoe behoort in ieder geval het voeren van een baten/lastenadministratie;

• De omvorming van Huurcommissie tot één ZBO zal in 2009 worden afgerond.

3.3. Overzicht beleidsonderzoeken

Bij de evaluaties wordt naast de inzet van de gebruikelijke evaluatie instrumenten ook zoveel mogelijk gebruik gemaakt van burgerparticipatie.

Artikel 4. Integratie minderheden

4.1. Algemene doelstelling

Motivering

Integratie van etnische minderheden in de Nederlandse samenleving resulterend in gedeeld burgerschap van etnische minderheden en autochtonen.

Het integratiebeleid is gericht op het bevorderen van maatschappelijke emancipatie en sociale integratie. Dit zijn middelen voor het tot stand brengen van wederzijdse acceptatie van etnische, culturele en levensbeschouwelijke verschillen op basis van overeenstemming over primaire vrijheden, rechten en verplichtingen. Emancipatie houdt in meetellen in de samenleving, sociale integratie komt neer op meedoen op voet van gelijkheid.

Verantwoordelijkheid

• De Minister voor WWI heeft een integrale verantwoordelijkheid voor de opzet en voortgang van het integratieprogramma en rapporteert hierover aan de Tweede Kamer. Belangrijke delen van het programma worden uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van bewindslieden van andere departementen.

• De Minister voor WWI heeft uitvoeringsverantwoordelijkheid voor de inburgering en voor een aantal specifieke integratieonderwerpen. Dit laatste vaak met medeverantwoordelijkheid van andere bewindslieden.

Externe factoren

Specifiek voor inburgering:

• de wijze waarop gemeenten hun taken en verantwoordelijkheden waarmaken;

• de mate waarin inburgeringsplichtigen de verantwoordelijkheid oppakken om aan de inburgeringplicht te voldoen.

Specifiek voor het realiseren van het integratieprogramma:

• De bereidheid van instellingen en bedrijven om competente personen ongeacht etnische, culturele of levensbeschouwelijke achtergrond mee te laten doen;

• De bereidheid van maatschappelijke partners om actief te participeren in integratieprojecten.

Meetbare gegevens

Via jaarlijkse publicaties, de jaarnota integratiebeleid en een jaarrapport integratie, die kort na het indienen van de begroting aan de Tweede Kamer worden aangeboden, wordt inzicht verstrekt in de mate waarin de beleidsdoelstelling van dit artikel is bereikt. Naast demografische gegevens worden in deze rapportages gegevens opgenomen over onder andere arbeidsparticipatie, positie in het onderwijs, sociale en culturele integratie en emancipatie van etnische minderheden.

Tabel 4.1. Budgettaire gevolgen van beleid

Grafiek 4.1. Budgetflex in % per operationeel doel in het begrotingsjaar 2008

Operationeel doel:

1. Inburgering en etnische minderheden

2. Verkleinen van economische, sociale en culturele afstand

Toelichting

De «beleidsmatig gebonden» bedragen hebben voor € 42,4 mln betrekking op de uitvoering van het Deltaplan Inburgering (operationeel doel «Inburgering etnische minderheden») en voor € 20,5 mln bij het operationeel doel «Verkleinen van economische, sociale en culturele afstand» ten behoeve van nieuwe beleidsinitiatieven die in het kader van het Actieprogramma Integratie worden uitgevoerd.

Het «bestuurlijke verplichte» bedrag van € 6 mln betreft middelen die aan gemeenten beschikbaar worden gesteld voor het realiseren van een landelijk dekkend netwerk van antidiscriminatievoorzieningen.

4.2. Operationele doelstellingen

4.2.1. Bewerkstelligen dat oud- en nieuwkomers hun inburgeringtrajecten afronden c.q. deelnemen aan het inburgeringexamen

Motivering

Om oud- en nieuwkomers actiever te betrekken betreffen bij de samenleving is het noodzakelijk dat deze groep een goede beheersing van de Nederlandse taal en kennis van de Nederlandse samenleving heeft.

Instrumenten

• Deltaplan Inburgering

Het Deltaplan Inburgering geeft invulling aan de ambitie van het kabinet om de kwaliteit en het rendement te vergroten. Uitgangspunt van de kwaliteitsverbetering is het behalen van duurzaam rendement op inburgering. Met de nieuwe wet als uitgangspunt (die op 1 januari 2007 in werking is getreden) richt het kabinet zich de komende periode daarom op de wisselwerking tussen inburgering en participatie. Dit zal worden bereikt door het verbeteren van de kwaliteit van de inburgering, vereenvoudigen van de wet- en regelgeving ten behoeve van de uitvoering, ontwikkelen van instrumenten die de uitvoering ondersteunen en systematisch te werken aan de kwaliteit van de inburgeringsprogramma’s. Daarnaast wordt een groot aantal innovatietrajecten uitgevoerd, onder meer op het terrein van het Participatiefonds, de participatieketen en persoonvolgende budgetten (pvb).

Naar welke wijze van inburgering het hoogste rendement oplevert voor onderscheiden doelgroepen zal onderzoek worden uitgevoerd en de resultaten daarvan zullen in de verdere beleidsontwikkeling en- uitvoering worden toegepast.

• Bijdragen aan gemeenten op grond van de Wet inburgering

De gemeenten verzorgen het aanbod van inburgeringvoorzieningen aan de in de Wet inburgering genoemde groepen en zien erop toe dat inburgeringsplichtigen binnen de wettelijk vastgestelde termijnen aan het inburgeringexamen deelnemen.

• Leningen en vergoedingen

Inburgeringsplichtigen die niet in aanmerking komen voor een aanbod door gemeenten kunnen een beroep doen op het Rijk voor financiële ondersteuning in de vorm van een lening voor het volgen van een inburgeringcursus. Indien zij het examen halen, ontvangen zij een vergoeding.

• Inburgeringexamen buitenland

Ingevolge de Wet inburgering in het buitenland is het basisexamen buitenland, dat bestaat uit een taalcomponent en een component «Kennis van de Nederlandse Samenleving», een extra vereiste om een Machtiging tot Voorlopig Verblijf te verkrijgen. Het basisexamen kan op alle buitenlandse posten in de herkomstlanden worden afgenomen.

Meetbare gegevens

Bronnen: 1.1 Monitor Inburgering buitenland (IND-IAC), 1.2 t/m 1.5 Informatiesysteem Inburgering (IBG).

• 1.2, 1.3 en 1.5 betreffen prestatieindicatoren, 1.1 en 1.4 kengetallen.

• Aangezien ervaringsgegevens met de Wet inburgering ontbreken zijn de bovenstaande waarden indicatief.

• De aangeboden cursussen duren vaak langer dan 1 jaar. Derhalve is het aantal examens in 2008 relatief laag.

• De aantallen zijn exclusief het Deltaplan Inburgering.

• Als gevolg van de afwikkeling van de nalatenschap van de oude Vreemdelingenwet zal in 2008 en 2009 sprake zijn van een hogere instroom van nieuwkomers. Het Kabinet heeft € 61 mln beschikbaar gesteld om deze groep zo snel mogelijk te laten inburgeren. Bij voorkeur wordt al in de centrale opvang een start gemaakt met de inburgering.

4.2.2. Het verkleinen van de economische, sociale en culturele afstand tussen allochtonen en autochtonen door het vergroten van hun gemeenschappelijke economische, sociale en culturele participatie

Motivering

De economische, sociale en culturele afstand tussen allochtonen en autochtonen is een belangrijke belemmering voor integratie. Verkleining van deze afstand is dus een speerpunt voor de Minister voor WWI. Realisering van dit beleid gebeurt voor een belangrijk deel via het onderwijsbeleid, het arbeidsmarktbeleid en het welzijnsbeleid. Daarnaast trekt de Minister voor WWI in deze kabinetsperiode extra middelen uit voor nieuwe beleidsinitiatieven die bijdragen aan de bevordering van maatschappelijke emancipatie en sociale integratie.

Instrumenten

• Een gemeenschappelijke beleidsagenda met gemeenten

Samen met de gemeenten wordt gewerkt aan het opstellen van een gemeenschappelijke beleidsagenda voor integratie. De agenda specificeert aangrijpingspunten en instrumenten op gemeentelijk niveau.

• Stimuleringsregeling Ruimte voor Contact

Een bijzonder onderdeel van de lokale aanpak bestaat uit een subsidieregeling voor het bevorderen van initiatieven voor ontmoeting en contact tussen etnische minderheden en autochtonen.

• Actieprogramma diversiteit in het jeugdbeleid

In samenwerking met de Minister voor Jeugd en Gezin wordt uitvoering gegeven aan dit 4-jarig actieprogramma, dat gericht is op het verbeteren van het bereik en de effectiviteit van de hulpverlening aan de allochtone jongeren.

• Project «Duizend en één Kracht»

De emancipatie en participatie van vrouwen uit etnische minderheden zal onder meer worden bevorderd door voort te bouwen op bestaande initiatieven, zoals het project «Duizend en één Kracht». In dit project wordt samen met gemeenten, migrantenorganisaties en vrijwilligersorganisaties intensief samengewerkt om meer allochtone vrouwen te laten deelnemen aan het vrijwilligerswerk.

• Preventieprojecten

Het gaat om projecten die overlastgevend gedrag en criminaliteit bij in Nederland verblijvende jongeren van Antilliaanse/Arubaanse en Marokkaanse herkomst moeten voorkomen, projecten die gericht zijn op preventie van eergerelateerd geweld en om projecten ter preventie van polarisatie en radicalisering. In 2008 richt dit laatste kabinetsprogramma, waarvan de Minister voor BZK trekker is, zich onder meer op expertiseversterking van bestuurders, docenten, jongerenwerkers, ouders, imams en het realiseren van deradicaliseringsprojecten in samenwerking met gemeenten. Zoals aangegeven bij de brief van 18 juni 2007 (kenmerk WWI0700045), zal de Tweede Kamer in het najaar worden geïnformeerd over de kabinetsinzet op Antillianen in de komende jaren.

• Landelijk dekkend netwerk antidiscriminatievoorzieningen

De aanpak van discriminatie zal de komende jaren een speerpunt zijn. Gemeenten vervullen hierbij een sleutelrol, omdat zij de lokale situatie het best kennen. Gemeenten ontvangen via het Gemeentefonds de hiervoor benodigde middelen, zodat er in 2008 een landelijk dekkend netwerk van laagdrempelige antidiscriminatievoorzieningen gerealiseerd is, waarmee de regionale samenwerking wordt gestimuleerd. In 2008 zal hiervoor een wettelijke regeling worden ingevoerd. Tevens zal een landelijke voorlichtingscampagne worden georganiseerd om de mogelijkheden voor melding van discriminatieklachten beter bij de burger bekend te maken.

• Interculturele dialoog

Diversiteit kan een meerwaarde hebben voor de samenleving. Voorwaarde is wel dat burgers elkaar zoveel mogelijk accepteren en respecteren. Met name de negatieve beeldvorming rond de islam en de reactie daarop in moslimkringen staan dit in de weg en leiden tot een verdere verwijdering tussen moslims en niet-moslims. Om deze negatieve polarisatiespiraal te doorbreken zal de dialoog en interactie tussen burgers met een verschillende afkomst en overtuiging sterk worden gestimuleerd.

• Initiatieven actief burgerschap

Het idee van het actief burgerschap zal actief worden uitgedragen, onder meer door het ontwikkelen van een «handvest verantwoord burgerschap», door het stimuleren van competenties voor burgerschap, door expertiseontwikkeling bij (overheids)instellingen en door het bevorderen van burgerinitiatieven. Ook de in 2006 ingevoerde naturalisatieceremonie draagt bij aan actief burgerschap. Deze ceremonie zal in 2008 worden geëvalueerd.

• Inzet maatschappelijke organisaties

Een aantal maatschappelijke organisaties, zoals Forum en de LOM-organisaties (Landelijk Overleg Minderheden) wordt gefinancierd op basis van hun werkplannen, waarin activiteiten en producten zijn opgenomen die een bijdrage leveren aan de bevordering van de participatie van allochtonen, het tegengaan van discriminatie en de preventie van radicalisering.

• Europees Integratiefonds

Nederland zal tot en met 2013 jaarlijks een uitkering ontvangen uit het Europees Integratiefonds voor cofinanciering van projecten die de integratie van derdelanders bevorderen, met een nadruk op nieuwkomers. Hierbij moet gedacht worden aan projecten in het kader van aansluiting tussen inburgering en participatie.

• Facilitering remigratie

Het Rijk faciliteert mensen van een etnische minderheid die daadwerkelijk willen remigreren, maar deze wens niet zelfstandig kunnen realiseren. De vergoedingen bestaan uit een eenmalige tegemoetkoming in de kosten voor verhuizing en een periodieke uitkering om te voorzien in de noodzakelijke kosten van bestaan in het land van bestemming.

Meetbare gegevens

Bronnen: 1. en 2. zelf te initiëren onderzoek, 3. Monitor rassendiscriminatie, 4. Onderzoek Universiteit Leiden.

* Betreft de categorie jongeren

Bron: Prognoses SVB

* incl. remigratie-uitkeringen die (gedeeltelijk) worden gekort.

4.3 Overzicht beleidsonderzoeken

Artikel 5. Randvoorwaarden voor integratie en een goed werkende woningmarkt

5.1. Algemene beleidsdoelstelling

Motivering

Integratie is naast participatie en emancipatie essentieel voor het realiseren van sociale samenhang. Een goed werkende woningmarkt is hiervoor een belangrijke voorwaarde. De woningmarkt mag de sociale samenhang niet belemmeren en moet deze juist bevorderen. Een goedwerkende woningmarkt is belangrijk voor mensen die willen toetreden en bewegen op de woningmarkt en daarmee zich maatschappelijk ontwikkelen. Door middel van wetgeving, onderzoek en (middel)lange termijn beleidsverkenningen worden randvoorwaarden geschapen voor een goed integratiebeleid en goed werkende woningmarkt.

Verantwoordelijkheid

De Minister voor WWI is verantwoordelijk voor het scheppen van randvoorwaarden voor het bevorderen van integratie en een goed functionerende woningmarkt. Daarbij gaat het om:

• Het zorgen voor een heldere verdeling van rollen en verantwoordelijkheden van de partijen in het integratieveld en op de woningmarkt;

• Partijen in staat te stellen hun rollen en verantwoordelijkheden te kunnen laten vervullen;

• Het vergroten van het aanpassingsvermogen van de woningmarkt aan maatschappelijke ontwikkelingen en de veranderende vraag van de burger.

Externe factoren

• Actieve participatie van betrokken partijen op het gebied van wonen, wijken en integratie;

• Beschikbaarheid van gegevens en bestanden van derden.

Meetbare gegevens

Het programma van dit artikel is er primair op gericht om het mogelijk te maken dat de prestaties uit de overige artikelen van de begroting van Wonen, Wijken en Integratie nu en in de toekomst kunnen worden gerealiseerd. Dat betekent dat voor de algemene beleidsdoelstelling van artikel 5 geen algemene indicatoren (outcome) beschikbaar zijn. Wel is op het niveau van de operationele doelen (output) een aantal prestatie-indicatoren opgenomen. Dit met uitzondering van operationeel doel 5.2.1. aangezien dit strategie betreft en geen (beleids)uitvoering.

Tabel 5.1. Budgettaire gevolgen van beleid

Grafiek 5.1. Budgetflex in % per operationeel doel in het begrotingsjaar 2008

Operationeel doel:

1. Middenlange termijnbeleid en verkenningen

2. Bevorderen van maximale maatschappelijke prestaties en wooncorporaties

3. Versterken van de positie van de woonconsument

4. Overige programmabudgetten

Toelichting

Het betreft hier een bedrag van € 3,9 mln dat bij het operationeel doel «Overige programmabudgetten» onder «beleidsmatig gebonden» valt. Het basisonderzoek, dat in 2008 tot deze uitgaven zal leiden, is evenals in voorgaande jaren nodig om een aantal belangrijke beleidsevaluaties en toekomstverkenningen te onderbouwen en beleidseffecten te monitoren. Te denken valt hierbij aan onderwerpen als het toekomstig stedelijk beleid, het nieuwbouwbeleid en integratie en wonen. Belangrijke onderzoeksprojecten die hiervoor worden uitbesteed zijn onder meer een aantal modules van het onderzoek «Woningbehoeftenonderzoek Nederland» (WoON) en de actualisering van de woningbehoeftenraming (PRIMOS).

5.2. Operationele doelstellingen

5.2.1. Middellange termijnbeleid en verkenningen

Motivering

Om niet alleen te werken aan maatschappelijke problemen van vandaag, maar ook voorbereid te zijn op de problemen en uitdagingen die in de toekomst aan de orde komen.

Instrumenten

Toekomstig stedelijk beleid

In het Coalitieakkoord is afgesproken dat het grotestedenbeleid, na evaluatie, zal worden gecontinueerd na 2009, dat is het jaar waarin de convenanten en afspraken gemaakt in het kader van zowel GSB, ISV en BLS aflopen. In 2007 is een verkenning gestart naar de toekomstige vormgeving van het instrumentarium.

Succesvol stedenbeleid vereist naast het aanpakken van de aandachtswijken (krachtwijken, zie artikel 1), ook de ontwikkeling van omringende wijken (ter voorkoming van het zogenaamde waterbedeffect) en de ruimtelijk-economische ontwikkeling van steden in regionaal perspectief, waarvan de realisatie van de woningproductie nadrukkelijk onderdeel uitmaakt.

In 2008 zal het kabinet een voorstel presenteren voor het stedenbeleid vanaf 2010, dat gericht zal zijn op de doelstelling de «ontwikkel- en uitvoeringskracht» van de steden verder te vergroten. In de verkenning worden de volgende onderdelen uitgewerkt:

• Het in beeld brengen van de stedelijke opgave;

• De samenhang tussen de programmatische aanpak (ISV/GSB) en wijkenaanpak;

• De samenhang met de regionale afspraken over de nieuwbouwproductie (BLS);

• Betere samenwerking van centrumsteden met randgemeenten.

Participatie, emancipatie en integratie in het woningmarktbeleid (toegankelijkheid en betaalbaarheid)

Een goede en betaalbare woning in een leefbare woonomgeving is een essentiële basisvoorziening die voor alle Nederlanders gewaarborgd moet zijn en van waaruit mensen zich ontwikkelen. Daarbij moet er een balans zijn tussen het bieden van zekerheid en het creëren van dynamiek. Naast borging is het van belang dat er een activerende werking uitgaat van dit beleid, waarmee burgers worden gestimuleerd in hun maatschappelijke ontwikkeling. In de grote steden en daarbinnen in wijken en buurten is dit extra noodzakelijk vanwege de cumulatie van problemen.

In 2008 wordt een verkenning verricht naar de vraag op welke wijze het betaalbaarheids- en toegankelijkheidsbeleid kunnen bijdragen aan de bevordering van de maatschappelijke ontwikkeling van mensen en aan de oplossing van de wijkproblematiek.

Verkenning Nieuwbouwbeleid voor de middellange termijn

Doordat de bevolking tot circa 2030–2035 blijft groeien en de huishoudenverdunning doorgaat, zal ook voor de periode 2010–2020 een forse productie van woningennoodzakelijk zijn; deels voor uitbreiding, deels om meer ruimte te scheppen voor de herstructurering van de steden en de wijken. Tegelijkertijd worden de verschillen binnen Nederland groter. Er zijn regio’s met een grote uitbreidingsopgaven en er zijn regio’s waar de bevolking niet meer zal groeien. Het beleid en de instrumenten moeten worden herijkt in het licht van deze maatschappelijke ontwikkelingen.

In 2007 is een verkenning gestart die in 2008 wordt afgerond, waarbij voorop staat dat een forse doch steeds sterker regionaal gedifferentieerde woningproductie ook voor de langere termijn wordt gewaarborgd. Deze fundamentele heroriëntatie op het nieuwbouwbeleid gaat in op de opgave, de ruimtelijke situering, de strategische beleidsinzet op de langere termijn en het sturingsinstrumentarium.

Verkenning integratie en wonen

Aansluitend op Strategische Verkenning Migratie waarover is gerapporteerd in de Jaarnota Integratiebeleid 2006 (Kamerstukken II, 2006–2007, 30 810, nr. 8) zal nader worden verkend wat de verdere beleidsmogelijkheden zijn vanuit de synergie van wonen en integratie. Waar voor wonen de emancipatie van burgers (stijging) meer centraal komt te staan, zal voor integratie het gebiedsgerichte werken een nieuwe invalshoek zijn. Juist in de verbinding tussen beiden is inhoudelijk nog een wereld te winnen.

Internationaal en Europa

De verstedelijking gaat in Europa (en Nederland) gepaard met het ontstaan van achterstandswijken. Economische achterstand, onderwijsuitval, geringe kansen op de arbeidsmarkt, onveiligheid, sociale spanningen, sociale uitsluiting en dergelijken concentreren zich in bepaalde delen van de steden. Deze ontwikkeling is geen specifiek Nederlands probleem.

In het streven naar een duurzame (people, planet, profit) stedelijke leefomgeving levert de aanpak in andere landen aanknopingspunten voor beleid in Nederland (en vice versa).

Een verkenning wordt uitgevoerd van de aanpak van de afnemende sociale cohesie in de verschillende verstedelijkte gebieden van Europa.

5.2.2. Bevorderen maximale maatschappelijke prestaties van woningcorporaties

Motivering

Om een vernieuwing van de relatie tussen overheid en corporaties te bewerkstelligen waarin de maatschappelijke prestaties meer dan nu zeker worden gesteld, en waarbij er ruimte is voor corporaties om als maatschappelijke onderneming te functioneren. Daarmee moet een duidelijk kader vanuit het Rijk worden aangegeven en dient een eigentijdse governance structuur van toepassing te zijn.

Een en ander moet gepaard gaan met terugdringing van regelgeving, behoud van het hybride karakter binnen de kaders van een gelijk speelveld, en prestatietoezicht op behoud en inzet van het maatschappelijk gebonden vermogen.

Instrumenten

• Nadere uitwerking van de beleidsvoornemens ten aanzien van de relatie overheid-woningcorporaties, de sturing op prestaties en de governance bij woningcorporaties. De uitwerking van de onderhavige regelgeving zal moeten voldoen aan de Europese eisen met betrekking tot staatssteun. Daarbij is er samenhang met het concept-wetsvoorstel inzake de maatschappelijke ondernemingen dat door het kabinet in procedure zal worden gebracht. Het kabinet is van mening dat de bijdrage van woningcorporaties in deze kabinetsperiode in elk geval gericht moet worden op de wijkaanpak en de stedelijke vernieuwing, de nieuwbouw, de energiebesparing, de betaalbaarheid van de huren en de huisvesting van bijzondere doelgroepen. Het kabinet is in gesprek met de corporatiesector om over deze bijdrage concrete afspraken te maken. Het kabinet heeft aan de woningcorporaties gevraagd naast de reguliere investeringen voor deze extra inspanningen mee te werken aan de totstandkoming van een publiek fonds voor de wijkaanpak.

• Voorstellen tot regelgeving ter nadere uitwerking van de inrichting en organisatie van het toezicht op woningcorporaties en het vervolgens, na bespreking met de Tweede Kamer, vertalen in regelgeving;

• Besluitvorming over het advies van de commissie Dijkstal aan het Kabinet, inzake de normering van (top)inkomens bij woningcorporaties en het zonodig voorstellen tot regelgeving uitwerken;

• Prestaties van corporaties aanjagen en zo nodig lokale processen bevorderen;

• Rapportage aan de Tweede Kamer inzake prestaties van woningcorporaties (jaarlijks);

• Uitbrengen van het individueel oordeel per corporatie over financiële situatie, rechtmatig handelen, volkshuisvestelijke prestaties en governance;

• Zonodig uitbrengen van circulaires ter nadere duiding van regelgeving of met verzoeken tot medewerking;

• Uitvoeren reguliere toezichttaken bij corporaties: bewaken grens van het werkdomein, ingrijpen bij (bestuurs)crises en onregelmatigheden, beoordelen van fusies, van uitbreiding van het werkgebied en van verkoopconstructies;

• Wetsvoorstellen met betrekking tot het corporatiestelsel (inclusief governance en toezicht) in procedure brengen.

Doelgroepen

Woningcorporaties

Meetbare gegevens

De prestaties van woningcorporaties moeten primair worden afgezet tegen de lokale en regionale opgaven. De bijdrage van woningcorporaties aan de realisatie van doelstellingen ten aanzien van nieuwbouw, herstructurering en energiebesparing komt aan de orde in artikel 2. De bijdrage van woningcorporaties aan het waarborgen van de betaalbaarheid van het wonen komt aan de orde in artikel 3.

• In procedure brengen in 2008 van de voorstellen tot aanpassing wet- en regelgeving inzake de inrichting van woningcorporaties, de governance bij woningcorporaties en het toezicht op woningcorporaties, mede in samenhang met het wetsvoorstel maatschappelijke onderneming;

• Voorstellen tot regelgeving inzake de transparantie en mogelijk ook normering van (top)inkomens in 2008.

5.2.3. Versterken van de positie van de woonconsument

Motivering

Om de mondigheid en rechtspositie van de woonconsument te versterken.

Instrumenten

• Wetgeving omtrent het overleg tussen huurders en verhuurders.

• Bijdragen aan woonconsumentenorganisaties: De Woonbond en de Stichting VAC-punt Wonen (voorheen Vrouwenadviescommissies) worden ondersteund met financiële bijdragen voor de uitvoering van een met WWI overeen te komen programma van activiteiten op gebied van kennisoverdracht, voorlichting en scholing. De bijdrage aan de Woonbond bedraagt maximaal € 987 880 per jaar, die aan het VAC-punt Wonen maximaal € 300 000 per jaar.

Meetbare gegevens

• Aanpassing van de Wet op het overleg huurders verhuurder (Wohv) in 2008;

• Aanpassing van het Besluit beheer sociale huursector (Bbsh) ter zake van de positie van huurders in relatie tot de Wohv in 2008;

• De woonconsumentenorganisaties leggen door middel van een prestatieverslag rekening en verantwoording af over de verrichte activiteiten.

Doelgroepen

Huurders, huurderorganisaties, woonconsumenten

5.2.4. Ontsluiten van kennis en structureren van onderzoek

Motivering

Om de uitwisseling en permanente afstemming van kennis en informatie tussen WWI en partijen op de woningmarkt te bewerkstelligen en te garanderen, als randvoorwaarde voor integratie en een goed werkende woningmarkt.

Instrumenten

Kennis als interventie-instrument

• Kennisoverdracht aan en kennisuitwisseling met partners in het woonveld;

• Samenwerking met partners in het woonveld bij de ontwikkeling van kennis;

• Organisatie van congressen, publicaties in vakbladen, onderhoud van een internetsite en informatiedesk met informatie over wonen;

• Vergaren van kennis van beleid van buitenlandse collega-ministeries met name in de EU teneinde het Nederlands beleid internationaal te positioneren en illustreren;

• Vergaren en beschikbaar stellen van voornamelijk Engelstalige informatie voor buitenlandse professioneel geïnteresseerden over het Nederlandse beleid.

Kennisinfrastructuur

• Permanente afstemming en uitwisseling van kennis met de planbureaus, andere departementen, wetenschappelijke wereld, adviesorganen en andere kennisinstituten;

• Uitwerken meerjarige strategische kennisagenda afgestemd met de externe kennisinfrastructuur;

• Samenwerking met kennisinstituten zoals TNO, NICIS, KEI, en SenterNovem;

• Bijdragen aan de Stichting Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV): goedkeuring werkplan en begroting 2008; beoordelen prestaties 2007 aan de hand van prestatieverslag en jaarrekening. De SEV ontvangt voor haar activiteiten jaarlijks maximaal € 1,75 mln als bijdrage in de exploitatie;

• Deelname aan EU-netwerken ter voorbereiding van EU-ministersconferenties, aan netwerken van het Committee on Housing and Land Management van UN Economic Commission for Europe en van enkele niet-gouvernementele internationale organisaties. Tevens nakoming van afspraken over samenwerking met Zuid-Afrika, Slowakije en China.

Onderzoek, monitoring, prognoses

• Publicatie van de resultaten van de WoON-module «wonen van ouderen»;

• Publicatie van de resultaten van de WoON-module «consumentengedrag»;

• Publicatie van de resultaten van de WoON-module «energiegedrag»;

• Monitoring van woningbehoefte door het realiseren van de kwantitatieve (Primos) en kwalitatieve woningmarktprognoses (Socrates);

• Onderzoek naar actuele en toekomstige ontwikkelingen en processen op het terrein van wonen; in het bijzonder woonlastenontwikkeling, prijs- en waardeontwikkeling van woningen, woningmarktgedrag van aanbieders en consumenten en economische en sociale ontwikkelingen in wijk, stad en regio;

• In 2008 wordt het WoON van 2009 voorbereid. Daarbij zal een intensievere samenwerking met partijen zoals het CBS worden nagestreefd.

Doelgroepen

• Gemeenten, provincies, woningcorporaties, marktpartijen (waaronder de bouwwereld), universiteiten;

• Internationale volkshuisvestingsinstellingen.

Meetbare gegevens

• De tevredenheid van de gebruikers van informatie en onderzoeksrapporten van het WoON wordt in 2007 gemeten. De resultaten van dit «Tevredenheidsonderzoek» zullen eind 2007 beschikbaar zijn. Het betreft een nulmeting. Een tweede meting zal in 2010 plaatsvinden. De ambitie is een verhoging van de gebruikerstevredenheid;

• Aantal kennisoverdrachtactiviteiten WWI (publicaties, presentaties, e.d.);

• Aantal bezoekers van de internetsite www.VROM.nl/infowonen.

5.3. Overzicht beleidsonderzoeken

Artikel 6. Rijkshuisvesting en architectuur

6.1. Algemene beleidsdoelstelling

Motivering

De advisering over en de implementatie van het overheidsbeleid dat (mede) van toepassing is op de rijkshuisvesting en op de doelmatige werking van het rijkshuisvestingsstelsel; de architectonische kwaliteit stimuleren en de huisvesting verzorgen van het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken.

Om vanuit de huisvestingsexpertise van de Rijksgebouwendienst (Rgd) aan de realisatie van VROM-, WWI- en overige rijksdoelstellingen bij te dragen en daarmee binnen de rijkshuisvesting het voorbeeld te geven voor – relevant – nationaal of Europees beleid dat nog in ontwikkeling is of al is vastgesteld;

• Om cultuurhistorische waarden te koesteren en de kwaliteit van de (on)gebouwde omgeving te bewaken adviseert de Rijksbouwmeester het kabinet over het interdepartementale architectuurbeleid en vervult waar mogelijk hierbij een voorbeeldrol met de rijksgebouwen;

• Om de huisvesting van de genoemde groepen die niet onder het huur-verhuurstelsel vallen, te verzorgen.

Verantwoordelijkheid

De Minister voor WWI is coördinerend minister voor de rijkshuisvesting en is verantwoordelijk voor:

• De huisvesting van het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van AZ;

• Het (waar mogelijk) toepassen van rijksbeleid in de systematiek van het rijkshuisvestingsstelsel.

De Minister van VROM is mede verantwoordelijk voor:

• Het Actieprogramma Ruimte en Cultuur (Kamerstukken II, 2004–2005, 30 081, nr. 1).

De Rijksbouwmeester is onafhankelijk adviseur van het kabinet voor:

• Het architectuurbeleid, het monumentenbeleid van de monumenten in rijksbezit en de rijkshuisvesting.

Externe factoren

• Het behalen van de doelstelling met betrekking tot (advisering over en implementatie van) overheidsbeleid hangt mede af van de wijze waarop de gebruikers van rijkshuisvesting daaraan invulling willen geven boven op de wettelijke minima in dat beleid;

• Het behalen van de huisvestingsdoelstelling voor het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van AZ, veelal in monumenten gehuisvest en aan specifieke locaties gebonden, is afhankelijk van de mate waarin deze gebouwen functioneel aangepast kunnen worden voor de desbetreffende gebruikers.

Tabel 6.1. Budgettaire gevolgen van beleid

Grafiek 6.1. Budgetflex in % per operationeel doel in het begrotingsjaar 2008

Operationeel doel:

1. Het adviseren en implementeren beleid rijkshuisvestingsstelsel

2. De architectonische kwaliteit stimuleren en monumenten behren

3. Huisvesten van het Koninklijk Huis de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken

Toelichting:

De Rgd is een baten-lastendienst en voert derhalve geen verplichtingen-kasadministratie. De middelen voor het huisvesten van het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken zijn belegd met huisvestings- en onderhoudsprojecten waarover met de gebruikers afspraken zijn gemaakt. Derhalve zijn deze middelen bijna geheel als bestuurlijk verplicht aan te merken, maar een deel is ook juridisch verplicht. De omvang van de juridische verplichtingen per 1 januari 2008 is een raming en is gebaseerd op de projectplanningen.

De vergoeding van functionele kosten van het Koninklijk Huis is gebaseerd op het financieel statuut van het Koninklijk Huis en wordt als nagenoeg geheel juridisch verplicht beschouwd.

6.2. De operationele doelstellingen

6.2.1. Het adviseren over en implementeren van beleid dat (mede) van toepassing is op de rijkshuisvesting en op de doelmatige werking van het rijkshuisvestingsstelsel.

Motivering

Om als rijksoverheid het goede voorbeeld te geven en om te voorkomen dat de reguliere bedrijfsvoering van de gebouwgebruikers met deze bijzondere kosten wordt belast.

Instrumenten

Financiële bijdragen aan de baten-lastendienst Rgd om:

• vanuit de uitvoeringspraktijk van de rijkshuisvesting en met behulp van onderzoek bijdragen te leveren aan rijksdoelstellingen. Voorbeelden:

– het verbeteren van de duurzaamheid van de gebouwenvoorraad van het rijk;

– verbeteren van de veiligheid van de gebouwen;

– adviseren over de ruimtelijke kwaliteit van de stedelijke gebieden;

– adviseren over de doelmatige werking van het rijkshuisvestingsstelsel.

• Interne en externe belangen van de aanbestedende overheidsdiensten op het vlak van bouwopdrachten te bundelen en te versterken door het verzorgen van coördinatie tussen aanbestedende rijksdiensten.

Meetbare gegevens

• Van een aantal aansprekende huisvestingsprojecten die in 2008 zijn opgeleverd zal worden aangegeven op welke wijze de overheid het eigen rijksbeleid heeft toegepast;

• De Rijksgebouwendienst legt jaarlijks aan het Rijkshuisvestingsberaad conclusies voor op welke wijze de doelmatige werking van het rijkshuisvestingsstelsel is gestimuleerd. Op basis van dit rapport vormt het Rijkshuisvestingsberaad zich een oordeel over de doelmatigheid. (Kamerstukken II, 2004–2005, 25 449, nr. 11), (Kamerstukken II, 2005–2006, 25 449, nr. 12).

6.2.2. De architectonische kwaliteit stimuleren en monumenten beheren.

Motivering

Om cultuurhistorische waarden te koesteren en de kwaliteit van de (on)gebouwde omgeving te bewaken.

Instrumenten

Financiële bijdrage aan de baten-lastendienst Rgd voor:

• Ondersteuning van de acties genoemd in het Actieprogramma Ruimte en Cultuur (Kamerstukken II, 2004–2005, 30 081, nr. 1) waaronder de uitreiking van de rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap «de Gouden Piramide»;

• Studies en activiteiten ter ondersteuning van de Rijksbouwmeester;

• Handhaven van de monumentale waarde van de monumenten in rijksbezit en bevorderen van de gebruiksmogelijkheden en verhuurbaarheid door periodiek onderhoud en herstel.

Meetbare gegevens

Van een aantal aansprekende projecten zal worden aangegeven op welke wijze de overheid in 2008 met de monumentale en architectonische kwaliteit is omgegaan.

6.2.3. Huisvesten van het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken:

Motivering

Om deze doelgroep die buiten het huur-verhuurstelsel valt adequaat te huisvesten. Het betreft ongeveer 323 000 m² bruto vloeroppervlakte.

Instrumenten

Financiële bijdragen aan de baten-lastendienst Rgd voor het uitvoeren van investeringsprojecten en onderhoudswerkzaamheden aan de paleizen en voor de gebouwen van de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken.

Meetbare gegevens

Klanttevredenheid. De doelstelling is om voor 2008 de klanttevredenheid op hetzelfde niveau te houden als in 2006 is gerealiseerd, namelijk 80% tevreden klanten. Er zal onderzocht worden wat een reëel niveau van klanttevredenheid is voor een organisatie waarbij klanten te maken hebben met gedwongen winkelnering.

6.3. Overzicht beleidsonderzoeken

2.3 De niet-beleidsartikelen

Artikel 95. Algemeen

Tabel 95.1. Budgettaire gevolgen van beleid

Grafiek 95.1 budgetflex in % per operationeel doel in het begrotingsjaar 2008

Toelichting

Het totaal van de meerjarig beschikbare budgetten op dit artikel is «juridisch verplicht». Dit als gevolg van de oude regelingen (zoals het Budget Besluit Woninggebonden Subsidies 1992–1994 en de Besluiten Geldelijke Steun Eigen Woningen uit 1979 en 1984) op het gebied van Wonen die op dit artikel worden verantwoord.

Artikel 96. Onverdeeld

96.1. Algemene beleidsdoelstelling

Dit artikel is een administratief en begrotingstechnisch artikel. Dit betekent dat er geen daadwerkelijke uitgaven ten laste van artikel 96 worden gedaan. Het artikel dient meestal als tussenstation voor de uitboeking van diverse posten.

Voor de WWI-begroting zijn er nog geen posten opgenomen op dit artikel.

Tabel 96.1. budgettaire gevolgen van beleid

3. VERDIEPINGSHOOFDSTUK

In dit verdiepingshoofdstuk staat per artikel de opbouw van het artikel weergegeven. De stand ontwerpbegroting 2007, mutaties 1e suppletore begroting 2007 en nieuwe mutaties maken samen de stand ontwerpbegroting 2008. De uitgaven en ontvangsten worden op deze wijze inzichtelijk gemaakt. De meest belangrijke beleidsmatige mutaties worden afzonderlijk inzichtelijk gemaakt en toegelicht.

De mutaties 1e suppletore begroting 2007 zijn toegelicht bij de 1e suppletore begrotingswet (Kamerstukken II, 2006–2007, 31 061 XI, nr. 2).

Artikel 1. Stimuleren krachtige steden en vitale wijken

Toelichting:

Ad a.

In 2003 is het BTW-compensatiefonds ingevoerd, waardoor gemeenten en provincies de door hun betaalde BTW kunnen declareren bij het BTW-compensatiefonds (BCF). Het kabinet heeft besloten ook de bestaande specifieke uitkeringen netto te gaan verstrekken. Het kabinet, de VNG en het IPO zijn overeengekomen dat de nettering van de specifieke uitkeringen volledig wordt gecompenseerd. Dienovereenkomstig zijn enkele specifieke uitkeringen op de WWI begroting verlaagd.

Ad b.

Het kabinet Balkenende IV heeft bij aanvang besloten om grotestedenbeleid (GSB) van BZK en Integratie en Inburgering (I&I) van Justitie op te nemen in de portefeuille van de minister voor Wonen, Wijken en Integratie. Hiertoe is budget overgeheveld naar de begroting van WWI (programmagelden) en VROM (apparaat).

Toelichting:

Ad a.

Zie de toelichting bij de uitgaventabel op dit artikel.

Artikel 2. Stimuleren van voldoende woningbouw en duurzame kwaliteit

Toelichting:

Ad a.

In 2005 konden slechts aan 5 van de 20 regio’s bijdragen worden verstrekt in het kader van Eigen Bouw. De overige regio’s hadden lagere aantallen woningen opgeleverd dan hun eigen bouwdrempel. Hierdoor kende het Stimuleringsbudget Eigen Bouw in 2006 een onderuitputting van circa € 8 mln. Deze middelen blijven evenwel benodigd en worden om deze reden in 2010 opgeboekt.

Ad b.

In 2006 is een lager voorschot uit het Besluit Locatiegebonden Subsidies (BLS)-budget verstrekt dan geraamd, omdat in een aantal regio’s de gerealiseerde woningbouwproductie lager was dan afgesproken. De verwachting is dat deze € 8,2 mln pas in het jaar 2010 benodigd is. Daarom wordt een deel van het BLS-budget doorgeschoven van 2006 naar 2010.

Ad c.

De in 2006 verleende bijdrage aan Almere voor de woningbouwproductie wordt gedekt uit het voor 2010 gereserveerde BLS-budget.

Ad d.

De voor 2007 extra geraamde uitgaven van € 3 mln betreft de doorwerking van een in de 2e suppletore begroting 2006 verwerkte mutatie bij het «Programma Energiebudgetten». De fasering (van 2006 naar 2007) van de budgetten van de betreffende programma’s en projecten is het gevolg van een actualisatie van de uitfinanciering van de reeds in het verleden aangegane verplichtingen. Hierbij heeft nadere afstemming plaatsgevonden op de bepalingen ter zake uit de raamovereenkomst, afgesloten met de uitvoerende instantie SenterNovem.

Ad e.

Voor de Interdepartementale Programmadirectie Energietransitie (IPE) dat bij het ministerie van EZ is ondergebracht heeft VROM/WWI voor de periode 2007–2010 een bijdrage voor de totale begroting verstrekt van € 1,636 mln in 2007 en structureel € 1,712 mln voor de jaren daarna. Het WWI-aandeel betreft € 1,032 mln per jaar. Het restant komt van de VROM-begroting.

Ad f.

Het kabinet levert een financiële bijdrage aan de stimulering van energiebesparing in gebouwen. De reeks van 4 keer € 14 mln is het eerste deel van een totaal budget van € 121 mln, zoals aangegeven in het werkprogramma Schoon & Zuinig.

Artikel 3. Garanderen van keuzemogelijkheden en betaalbaarheid op de woningmarkt

Toelichting:

Ad a.

De mutatie betreft voor € 20 mln de invulling van een reeds in de begroting 2005 (Kamerstukken II, 2004–2005, 29 800 XI, nr. 2) gemelde voorgenomen dekking van extra huursubsidieuitgaven als gevolg van de voor de huursubsidieontvanger gunstige invulling van de zogeheten «kan-bepaling» voor het subsidietijdvak 2004–2005 en voor € 1,9 mln de invulling van de dekking voor de komende jaren van de extra huurtoeslaguitgaven als gevolg van wijzigingen in de Wet op de huurtoeslag (voor het onder meer mogelijk maken van huurtoeslag aan «wonen op water»).

Artikel 4. Integratie minderheden

Toelichting:

Ad a.

Uit pijler 4 (sociale samenhang) is vooralsnog meerjarig € 50 mln toegekend voor maatregelen ten behoeve van het Deltaplan Inburgering en het actieplan integratie. Het Deltaplan Inburgering geeft invulling aan de ambitie van het kabinet om het rendement van de inburgering te verbeteren door deze gedifferentieerder en op de persoon toegesneden aan te bieden. Het plan richt zich op de kwaliteit en capaciteit van de inburgering. Het actieplan integratie richt zich op modern burgerschap, economische participatie, effectievere hulpverlening aan allochtone jongeren en de aanpak van discriminatie.

Ad b.

Het kabinet Balkenende IV heeft bij aanvang besloten om grotestedenbeleid (GSB) van BZK en Integratie en Inburgering (I&I) van Justitie op te nemen in de portefeuille van de minister voor Wonen, Wijken en Integratie. Hiertoe is budget overgeheveld naar de begroting van WWI (programmagelden) en VROM (apparaat).

Toelichting:

Ad a.

Zie de toelichting bij de uitgaventabel op dit artikel.

Artikel 5. Randvoorwaarden voor integratie en een goed werkende woningmarkt

Op dit artikel zijn geen ontvangsten geraamd.

Artikel 6. Rijkshuisvesting en architectuur

Toelichting:

Ad a.

Met de mutatie worden de middelen beschikbaar gesteld om klimaattechnische vervangingen en aanpassingen in Binnenhof 17–20 uit te voeren. Daartoe dienen bouwkundige maatregelen getroffen te worden. De klimaatinstallatie zal worden aangesloten op een nieuw te plaatsen gebouwbeheersysteem, waarmee koel- en verwarmingscapaciteit verkregen kan worden. In verband met de overlast voor het bedrijfsproces zal een deel van de organisatie tijdelijk elders worden gehuisvest.

Ad b.

De mutatie betreft de aanpassing van het investeringsprogramma in verband met opgetreden vertragingen in de realisatie van verschillende objecten. De vertragingen zijn onder meer het gevolg van langer lopende vergunningentrajecten bij de monumentale panden, vertraagde besluitvorming met betrekking tot programma’s van eisen en knelpunten bij (onder)aannemers. Het betreffen onder andere het Vijverhofcomplex en de eerste fase van de nieuwbouw voor de Raad van State.

Ad c.

Om als overheid het goede voorbeeld te geven is het belangrijk het Rijk haar positie als voortrekker op het gebied van energiebesparing kan blijven waarmaken in de eigen rijkshuisvesting. Hiertoe wordt een langlopend energiebesparingsprogramma voor de rijkshuisvesting in uitvoering genomen. Voor innovaties en pilotprojecten is € 20 mln beschikbaar uit de enveloppe Schoon & Zuinig.

Artikel 95. Algemeen

Toelichting:

Ad a.

VROM levert met ingang van 2006 structureel € 18 mln in door middel van een ramingbijstelling en ombuigingsmaatregelen op verschillende instrumenten. Aangezien een deel van de ramingbijstelling niet ingevuld kon worden in het jaar 2006 op het budget BWS is deze doorgeschoven naar het jaar erna. Deze mutatie hangt zo samen met die in de 2e suppletore begroting 2006.

Ad b.

De mutatie betreft het alsnog in 2007 afkopen van de gemeenten die in 2006 niet hebben deelgenomen aan de afkoop HNR 1987 en PHW 1985.

Ad c.

Als gevolg van een langere doorlooptijd van subsidie-aanvragen bij de WoonZorg(WoZo)-regeling wordt budget doorgeschoven van 2006 naar 2007.

Artikel 96. Onverdeeld

Voor de WWI-begroting zijn er nog geen posten opgenomen op dit artikel.

4. CONVERSIETABEL

Toelichting bij de conversietabel uitgaven en ontvangsten

De herstructurering van de begroting heeft geleid tot een VROM-begroting en een programmabegroting voor Wonen, Wijken en Integratie (WWI).

De beleidsartikelen die in 2008 op de VROM-begroting staan zijn weinig veranderd ten opzichte van de begroting 2007. Alleen op het terrein van handhaving zijn instrumenten gewijzigd en heeft budgetherverdeling plaatsgevonden.

Op de nieuwe WWI-begroting heeft op het terrein van Wonen een meer ingrijpende structuurwijziging plaatsgevonden. Hierbij vormen bestaande artikelen samen met de overgekomen budgetten voor Grotestedenbeleid en Integratie & Inburgering geheel nieuwe artikelen. De budgetten op het artikel van de rijkshuisvesting en architectuur zijn echter ongewijzigd overgenomen in de WWI-begroting.

De (niet-)beleidsartikelen van de programmabegroting van WWI, kennen alleen de component programmageld. De apparaatsuitgaven van zowel VROM als WWI worden namelijk geraamd op de VROM-begroting op het niet-beleidsartikel «Algemeen». Hiervan uitgezonderd zijn de apparaatsuitgaven van de VROM Inspectie die zijn opgenomen onder artikel 9 van de VROM-begroting.

De conversietabellen maken inzichtelijk hoe tot de budgetten op de (nieuwe) instrumenten van beide begrotingen zijn gekomen. Hiertoe is een tabel opgenomen waar inzicht wordt geboden hoe de begrotingen 2008 zijn opgebouwd vanuit de begroting 2007.

De conversietabel geeft inzicht in:

• Per artikel de instrumenten conform de «nieuwe» begrotingsstructuur (ontwerpbegroting 2008);

• Daarachter de standen van de ontwerpbegroting 2008;

• Daarachter de instrumenten conform de «oude» begrotingsstructuur (begroting 2007).