INHOUDSOPGAVE blz.

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat ministerie)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het ministerie van Financiën voor het jaar 2010 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2010. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2010.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2010 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingsstaat baten-lastendienst)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de baten-lastendiensten Domeinen Roerende Zaken en Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf voor het jaar 2010. vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de diensten die een baten-lastenstelsel voeren.

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1. LEESWIJZER

Welke budgettaire gevolgen heeft de kredietcrisis voor de staat? Welke beleidsdoelstellingen worden nagestreefd op het gebied van de fiscaliteit, de financiële markten of op het gebied van de nieuwe financiële staatsdeelnemingen? Hoe gaat de Staat om met roerende en onroerende zaken? In de begroting IXB wordt antwoord gegeven op deze en vele andere vragen. IXB is opgebouwd uit zeven beleidsartikelen met uiteenlopende beleidsterreinen en twee niet-beleidsartikelen. Deze beleidsartikelen weerspiegelen bijna het gehele werkterrein van het ministerie van Financiën; het beheer van de staatsschuld en het kasbeleid zijn opgenomen in begrotingshoofdstuk IXA.

De beleidsartikelen zijn:

1. Belastingen

2. Financiële markten

3. Financieringsactiviteiten publiek-private sector

4. Internationale financiële betrekkingen

5. Exportkredietverzekering en investeringsgaranties

7. Beheer materiële activa

8. Begrotingsbeleid

De niet-beleidsartikelen zijn:

9. Algemeen

10. Nominaal en onvoorzien

Artikel 6 Staatsloterij is met ingang van 2005 als zelfstandig beleidsartikel komen te vervallen, omdat de beleidsverantwoordelijkheid ten aanzien van de Staatsloterij is overgegaan naar het ministerie van Justitie. Het aandeelhouderschap van de Staatsloterij is bij Financiën gebleven. De budgettaire aspecten daarvan (de afdracht) zijn geïntegreerd in artikel 3.

De begrotingstoelichting is als volgt opgebouwd. Hoofdstuk 2 bevat de beleidsagenda, waarin het werkterrein van het ministerie, de beleidsprioriteiten en de begroting op hoofdlijnen beschreven worden. Ook wordt in hoofdstuk 2 op de beleidsartikelen en de niet-beleidsartikelen ingegaan, waarvan de budgettaire mutaties toegelicht worden in het verdiepingshoofdstuk (hoofdstuk 5). Hoofdstuk 3 bevat de paragraaf betreffende de bedrijfsvoering. In Hoofdstuk 4 is de paragraaf inzake de baten-lastendiensten Domeinen Roerende Zaken en Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf opgenomen. Als bijlagen zijn de bijlage moties en toezeggingen en de bijlage ZBO’s en RWT’s opgenomen, waarna ten slotte een lijst met afkortingen en een begrippenlijst volgen.

In begroting IXB 2009 is aangekondigd dat de opzet en samenhang van de begrotingshoofdstukken van het ministerie van Financiën zou worden bezien. Als gevolg hiervan is halverwege mei een voorstel voor een nieuwe indeling van de begrotingsstukken verstuurd naar de Tweede Kamer. Het betreft de begrotingen IXA, IXB en BTW-compensatiefonds. Hierbij is het voorstel gedaan om de drie genoemde begrotingen te integreren. De Tweede Kamer stelde echter een aantal voorwaarden waar niet op korte termijn aan kon worden voldaan. Daarom zal in 2009/2010 in overleg met de Tweede Kamer verder worden gewerkt aan de herstructurering van de begroting(en). In overleg met de Algemene Rekenkamer zal een oplossing gezocht worden voor het – als gevolg van de samenvoeging van de drie begrotingen – verruimde toegestane foutbedrag op jaarverslagniveau, zodanig dat de Algemene Rekenkamer op het huidige niveau kan blijven rapporteren over de onrechtmatigheden en onzekerheden.

Als gevolg van de kredietcrisis is door de minister van Financiën een aantal maatregelen getroffen om het vertrouwen in de financiële sector en de reële economie te herstellen. Dit heeft grote invloed gehad op deze begroting. In de beleidsagenda is daarom een overzicht van de getroffen maatregelen opgenomen waarin de gevolgen voor het beleid worden toegelicht. In paragraaf 2.2.2 wordt dieper ingegaan op het beleidsterrein financiële markten. Het beleid ten opzichte van het fonds financiële structuurversterking, de deelneming in RFS Holding (ABN-AMRO) en de illiquide ING back-up facility is toegelicht in 2.2.3. De effecten van de kredietcrisis maatregelen op de staatsschuld zijn verwerkt in de begroting IXA.

Maatschappelijke effecten en meetbare gegevens in IXB

Het ministerie van Financiën streeft ernaar zijn begrotingsdoelstellingen zoveel mogelijk in outcome-termen te formuleren. Het aantal doelstellingen van Financiën waarbij directe maatschappelijke effecten worden beoogd, is echter beperkt. Een aanzienlijk deel van de begrotingsdoelstellingen op begrotingshoofdstukken IXA en IXB is gericht op de bedrijfsvoering van het Rijk. Voorbeelden daarvan zijn de doelstellingen ten aanzien van de Belastingdienst, de publiek-private financiering van overheidsinvesteringen (pps) en het beheer van de materiële activa van het Rijk.

Het streven van het ministerie van Financiën hierbij is doelmatigheid. Het zijn daarbij de prestaties (output) die centraal staan. Om inzicht te geven in de mate van doelbereiking, wordt gebruik gemaakt van meetbare gegevens ten aanzien vanoutput. Er zijn bij veel van deze doelstellingen overigens wel maatschappelijke neveneffecten. Deze behoren echter niet primair tot de beleidsdoelstelling van het ministerie van Financiën, maar kunnen een grote maatschappelijke impact hebben. Deze indirecte impact komt tot uitdrukking in de kengetallen welke opgenomen zijn in de Miljoenennota (bijvoorbeeld de economische ontwikkeling van ons land, lastendruk etc.).

Tevens streeft het ministerie van Financiën ernaar om bij elke doelstelling zogenaamde prestatie-indicatoren op te nemen. Dit zijn meetbare gegevens die inzicht geven in de mate van doelbereiking binnen de verantwoordelijkheid van Financiën. Voorbeelden zijn het aantal afgehandelde telefoongesprekken van de Belastingtelefoon of de doorlooptijden van aanvragen voor exportkredietverzekeringen.

Soms is het niet mogelijk om indicatoren op te nemen, bijvoorbeeld wanneer het ministerie van Financiën niet één op één de uitkomst van het beleid kan beïnvloeden. Voorbeelden hiervan zijn de Nederlandse rol binnen de EU of het IMF en de invloed van het ministerie van Financiën op het wel of niet verkopen van deelnemingen. Om toch middels kwantitatieve gegevens inzicht te geven in de ontwikkeling van dit beleid, zijn hier (voor zover mogelijk) zogenaamde kengetallen opgenomen. Wanneer het niet mogelijk is om een prestatie-indicator of kengetal op te nemen, wordt dit bij de desbetreffende operationele doelstelling uitgelegd.

2. HET BELEID

2.1 DE BELEIDSAGENDA

2.1.1 Het werkterrein van het Ministerie van Financiën op hoofdlijnen

Het ministerie van Financiën draagt de verantwoordelijkheid voor de voorbereiding en uitvoering van onder meer:

a) het algemeen financieel-economische en internationale financiële beleid

b) het begrotingsbeleid en doelmatig beheer van ’s-Rijks financiën

c) het financieringsbeleid

d) het fiscale beleid

e) het heffen, controleren en innen van de belastingen

f) het beheer van materiële eigendommen van het Rijk

Het begrotingsbeleid wordt toegelicht in de Miljoenennota en komt beknopt aan de orde in begroting IXB. Voor het algemeen financieel-economische beleid geldt eveneens dat een groot deel in de Miljoenennota is opgenomen. Ook de belastingontvangsten worden toegelicht in de Miljoenennota.

Voor het financieringsbeleid wordt verwezen naar begroting IXA Nationale Schuld. De financiën van de decentrale overheden, waarvoor de Minister van Financiën medeverantwoordelijk is, komen aan de orde in de Miljoenennota en in de begrotingen van het Gemeente- en Provinciefonds

2.1.2 Beleidsprioriteiten

2.1.2.1 Ontwikkeling, inzet en effectief beheer van instrumenten in het kader van de kredietcrisis

Als gevolg van de in het najaar 2008 ontstane kredietcrisis is door de minister van Financiën een aantal noodmaatregelen getroffen met het uiteindelijke doel om het vertrouwen in de financiële markten en de reële economie weer te herstellen. Deze maatregelen vinden hun weerslag op verschillende artikelen van de begrotingen van het ministerie van Financiën. In de tabel hieronder wordt een totaalbeeld gegeven van de genomen crisismaatregelen en de budgettaire consequenties. Vervolgens wordt voornamelijk ingegaan op de maatregelen die gevolgen hebben voor 2010.

In het najaar van 2008 bereikte de kredietcrisis Nederland. Om schade te beperken zijn diverse maatregelen getroffen. Het beheer van deze maatregelen zal de nodige inspanningen vergen.

Zo heeft de Staat enkele financiële deelnemingen (97,8%-belang in Fortis Bank Nederland Holding NV, 100%-belang in Fortis Verzekeringen Nederland NV, 100%-belang in Fortis Corporate Insurance en een 33,8%-belang in RFS Holdings BV) verworven waarvoor ten doel is gesteld een gezonde beheer- en exitstrategie te ontwikkelen waardoor de ondernemingen niet alleen overeind blijven, maar op termijn succesvol verkocht kunnen worden. Beide banken zullen worden geïntegreerd alvorens een exit zal plaatsvinden. De Staat blijft om die reden tot minstens 2011 aandeelhouder in de nieuwe bank. De verzekeraars zullen weer in particuliere handen gegeven worden, zodra dat mogelijk of nodig is. FCI is inmiddels verkocht.

Inmiddels is de Tweede Kamer eind juni geïnformeerd over de herkapitalisatie van ABN AMRO. De herkapitalisatie bestaat enerzijds uit een verplicht converteerbare lening (MCN) met een verplichte betaling van een vaste coupon tot aan conversie en anderzijds uit een capital relief instrument (CRI). Hiermee wordt op de balans van ABN AMRO een verlaging van de risico-gewogen activa (RWA’s) bewerkstelligd en neemt de Staat het kredietrisico over op een gelimiteerde Nederlandse hypotheek portefeuille. Als vergoeding voor het CRI ontvangt de Staat premiebetalingen en betaalt de Staat schade-uitkeringen aan ABN AMRO in het geval zich verliezen voordoen op de hypothekenportefeuille die het eigen risico van ABN AMRO te boven gaan.

Daarnaast heeft de Staat de € 200-miljard garantieregeling voor banken in het leven geroepen. De garantieregeling loopt in 2009 af en zal worden geëvalueerd. In Europees verband wordt bezien of verlenging van de regeling nog noodzakelijk is. Aangezien de gegarandeerde leningen zijn afgesloten voor maximaal 5 jaar, zal de uitvoering van de regeling hoe dan ook in de komende jaren extra administratie en beheer vergen.

Verder zijn in 2008 substantiële middelen aangewend om ING, Aegon, SNS te hulp te schieten middels kapitaalinjecties. Het beheer van deze belangen met het oog op de financiële belangen van de Staat en stabiliteit van de sector zal de komende jaren veel aandacht vragen. Het bereiken van overeenstemming met de Europese Commissie over de voorwaarden waaronder deze instrumenten ingezet zijn maakt hier een belangrijk deel van uit.

Begin 2009 hebben de Staat en ING Groep N.V. (ING) overeenstemming bereikt over een back-up faciliteit die betrekking heeft op de gesecuritiseerde hypothekenportefeuille van ING1. Hierdoor kan de eerdere kapitaalversterking door de Staat van € 10 miljard beter haar werk doen en is ING beter in staat haar intermediairfunctie op de kredietmarkt te vervullen. De back-up faciliteit zorgt ervoor dat 80 procent van de risico’s van de Alt-A portefeuille van ING volledig overgaan naar de Staat. Het managen van deze risico’s vergt in 2010 inspanningen op het gebied van beleid, risicomanagement, transacties, administratie en beheer.

Het ministerie van Financiën en het ministerie van Economische Zaken hebben buiten bovenstaande maatregelen in juni 2009 aanvullende kredietverzekeringmaatregelen aangekondigd. Deze maatregelen hebben betrekking op het belangrijkste knelpunt, namelijk het verlagen van limieten onder omzetpolissen. De faciliteit eindigt van rechtswege op 31 december 2009 en het totale risico dat de Staat loopt op enig moment is niet groter dan € 1,5 miljard. Voor eventuele schade-uitkeringen is een voorziening van € 40 miljoen getroffen, die gelijkmatig is verdeeld tussen het ministerie van Financiën en het ministerie van Economische Zaken.

Meer in algemene zin zal ook in de nabije toekomst de vraag moeten worden beantwoord hoe de bestaande wettelijke regels en het bestaande regime van marktordening aanpassing behoeft om systeemrisico’s in de financiële sector te verminderen. Tevens moet steeds worden bezien of een oplossing op nationaal, Europees of multilateraal niveau gewenst is.

Bovenstaande vraagstukken hebben specifiek betrekking op de door de Nederlandse overheid ingezette instrumenten tijdens de kredietcrisis en een efficiënte en effectieve vormgeving van de huidige financiële betrokkenheid van de overheid in de financiële sector. Meer in het algemeen geldt dat het kabinet zich de komende periode – zowel nationaal als internationaal – gaat inzetten op hervorming en toekomstige inrichting van de financiële sector. In 2009 is hiertoe een kabinetsvisie gepresen – teerd. De komende jaren zullen in het teken staan van implementatie van deze toekomstvisie (zie paragraaf 2.1.2.7).

2.1.2.2 Houdbare financiering van beleidsprioriteiten

De Nederlandse economie wordt hard geraakt door de gevolgen van de kredietcrisis. Dit heeft ook grote gevolgen voor de overheidsfinanciën. De oorspronkelijke doelstellingen, gesteld in het coalitieakkoord, waren door de financiële crisis niet meer realistisch. Het kabinet heeft daarom deze doelstellingen moeten bijstellen. Dit is ook gebeurd in het aanvullend beleidsakkoord. Door de gekozen lijn verslechtert in 2010 het EMU-saldo:

• Het kabinet kiest ervoor om voor de korte termijn de automatische stabilisatoren te laten werken. De begroting ademt dan mee met de conjunctuur doordat de belastingen automatisch dalen en (in mindere mate) de overheidsuitgaven (bijvoorbeeld in de vorm van werkloosheidsuitkeringen) stijgen wanneer de economische groei afneemt. Op deze manier wordt de economische neergang (automatisch) gedempt door het gevoerde begrotingsbeleid;

• Daarnaast voorziet het kabinet in aanvullende stimuleringsmaatregelen die tot doel hebben de economische activiteit te laten toenemen en die tevens innovatief en duurzaam zijn.

Om het oplopende tekort weer terug te dringen, start het kabinet in 2011 met een pakket aan maatregelen (de tekortreductie 2011). Daarnaast heeft het kabinet in het aanvullend beleidsakkoord (ABK) een pakket maatregelen voorgesteld dat de houdbaarheid op de lange termijn moet verbeteren. Dit houdbaarheidspakket bestaat uit de volgende elementen:

• De AOW-gerechtigde leeftijd verhogen van 65 naar 67 jaar, rekening houdend met zware beroepen. Achtergrond hiervan is voor het kabinet de bijdrage die deze maatregel heeft op de houdbaarheid van de overheidsfinanciën (0,7 procent bbp) en van de aanvullende pensioenen, de verhoging van de arbeidsparticipatie en de verlaging van de collectieve uitgaven. Desondanks wil het kabinet de SER in de gelegenheid stellen om voor 1 oktober 2009 in een advies een alternatief aan te reiken. Bij de definitieve besluitvorming door het kabinet zal dit SER-advies een zwaarwegende rol spelen;

• Maatregelen op het gebied van de zorg, waarvan 0,2 procent in te vullen op de zorgtoeslag op een koopkrachtevenwichtige wijze en voor het overige op basis van voorstellen (voor de cure) van de minister van VWS;

• De grens van 1 miljoen voor de bepaling van het percentage eigenwoning-forfait (EWF) niet indexeren;

• Het Kabinet heeft afgesproken dat in 2011, als sprake is van economisch herstel, het ook een begin maakt met het herstel van gezonde overheidsfinanciën en een verbetering van het structurele saldo van tenminste 0,5 procentpunt per jaar. De afspraak met betrekking tot de jaarlijkse verbetering van het structurele saldo wordt door het kabinet wettelijk vastgelegd in de Wet Tekortreductie Rijk en medeoverheden. De wet voorziet ook in de normering van het EMU-saldo van gemeenten, provincies en waterschappen. Er wordt een brief aan de Kamer verzonden waarin de grote lijnen van het wetsvoorstel en het te vervolgen tijdpad worden toegelicht.

Ook Financiën draagt bij aan de realisatie van de € 1,8 miljard-taakstelling uit het ABK. De taakstelling slaat voornamelijk neer bij de Belastingdienst. Een verdere uitwerking is opgenomen in de bedrijfsvoeringsparagraaf.

2.1.2.3 Minder regels, minder instrumenten en minder loketten (kabinetsdoelstelling 16)

Voor het borgen van publieke belangen is veelal wet- en regelgeving nodig. Ook economische activiteiten kunnen vaak niet zonder regulering. Tegelijkertijd kan de naleving van te veel of te complexe regels onnodige regeldruk veroorzaken, die de ruimte om te ondernemen verkleinen en de welvaartsgroei beperken.

In het beleidsprogramma heeft dit kabinet aangekondigd stevig in te zetten op minder regels, minder instrumenten en minder loketten (kabinetsdoelstelling 16). De staatssecretarissen van het ministerie van Financiën en Economische Zaken zijn samen verantwoordelijk voor de politieke regie op dit kabinetsprogramma wat de regeldruk voor bedrijven betreft. In samenhang hiermee zet het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zich in om de interbestuurlijke lasten en de administratieve lasten voor burgers te reduceren en ontwikkelt het ministerie van Justitie een integraal afwegingskader voor wetgeving.

Op het vlak van de administratieve lasten voor bedrijven was aan het eind van het eerste kwartaal 2009 reeds een netto reductie van 10,5% gerealiseerd. Het kabinet ligt hiermee op schema om de netto reductie van 25% per 2011 te gaan realiseren. Voorbeelden van gerealiseerde reducties zijn de vereenvoudigde rittenregistratie voor bestelauto’s, het afschaffen van de eerstedagsmelding, verschuiven ziekmelding van medewerkers van de 13e week naar de 42e week, de circa 60 branchewijzers op antwoordvoorbedrijven.nl. Ook door gemeenten worden resultaten geboekt: de 33 grootste gemeenten hebben samen met de ministeries van Economische Zaken en Financiën en MKB-NL afgesproken het landelijk normenkader dienstverlening in te voeren en de administratieve lasten verder te verminderen met 25%.

Het kabinet stelt zich tot doel om de regeldruk te verminderen door in weten regelgeving geslopen ondoelmatigheden te verwijderen. Het gaat dan o.a. om de vermindering van administratieve lasten met 25%, vermindering van de inhoudelijke nalevingskosten met 15%, vermindering van de toezichtlasten op een aantal domeinen met 25% en verbetering van de dienstverlening aan ondernemers.

Het stimuleren van het ondernemerschap in Nederland door de vermindering van regeldruk levert op termijn meer welvaart, werkgelegenheid en consumptie per hoofd van de bevolking op.

Uit gesprekken met ondernemers en meerdere onderzoeken komen onder andere onderstaande regeldruk irritaties naar voren:

• De lange en veelvuldige procedures en vergunningen voor het kunnen bouwen in Nederland;

• De administratieve rompslomp rondom de kleine baantjes;

• Dienstverlening van overheidsinstanties in het algemeen: lange termijnen en termijnoverschrijdingen, onvoldoende ondernemersgerichtheid, onvoldoende professionaliteit, verschillen in de uitvoering van wet- en regelgeving (betrouwbaarheid);

• Verplichtingen kleinste werkgevers. Irritatie is dat de kleinste werkgevers aan dezelfde verplichtingen worden onderworpen als grote bedrijven. Betreft bijvoorbeeld verplichtingen op het vlak van premies, belastingen en pensioenen;

• De moeilijkheid voor het MKB om te kunnen meedingen in Europese aanbestedingen.

De huidige economische crisis legt nog meer nadruk op het belang van het terugdringen van de regeldruk. Vermindering van regeldruk ondersteunt de flexibiliteit en veerkracht bij bedrijven en juist die veerkracht is nodig om uit de crisis te komen. Boven op het huidige ambitieuze programma treft het kabinet daarom aanvullende maatregelen voor versnellingen en verdergaande reducties in de regeldruk en verbeteringen van dienstverlening.

In het aanvullend beleidsakkoord «Werken aan de toekomst» van het kabinet zijn daartoe voorstellen voor minder regeldruk voor bedrijven opgenomen die naar verwachting al op korte termijn effect hebben.

De beleving van de ondernemer staat centraal bij het identificeren van problemen en het formuleren van oplossingen op het terrein van onder meer administratieve lasten, nalevingskosten, toezicht, subsidies en dienstverlening. De beleving van regeldruk door ondernemers wordt gemeten met behulp van de belevingsmonitor. Zo is het percentage bedrijven dat zich belemmerd voelt door regeldruk vorig jaar afgenomen van 41 naar 39%; het rapportcijfer voor dienstverlening gestegen van 5,6 naar 6,2; en het vertrouwen dat de overheid regeldruk terugdringt toegenomen van 46% naar 61%.

In halfjaarlijkse voortgangsrapportages geeft het kabinet een actueel beeld van de realisatie van maatregelen en een meerjarig overzicht van voorgenomen reductiemaatregelen bij alle ministeries. In deze voortgangsrapportages wordt niet alleen ingegaan op de inspanningen op nationaal niveau, maar ook op de reductie-inspanningen vanuit Europese regelgeving (supranationaal) en de gemeenten (decentraal).

Hieronder wordt een paar voorbeelden van maatregelen (onder andere uit het aanvullend beleidsakkoord) benoemd, die het kabinet voorziet voor 2010. Deze leiden tot een concrete en merkbare vermindering van regeldruk voor bedrijven:

• De wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) regelt dat een groot aantal (circa 25) vergunning-, ontheffing- en andere toestemmingsstelsel van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer en andere departementen en overheden worden samengevoegd tot een omgevingsvergunning;

• Vaker toestaan vergunningvrij bouwen: Voor veel relatief kleine verbouwingen is nog een vergunning vereist. Dat kost tijd en geld, waardoor kleine bouwprojecten (die juist door de kleinere bouwbedrijven worden uitgevoerd) uit- en soms afgesteld worden. Het kabinet heeft het Besluit omgevingsrecht in voorbereiding, waardoor het aantal bouwwerken zonder bouwvergunning flink wordt uitgebreid;

• Invoering Bewijs van Goede Dienst (normenkader dienstverlening bedrijven) bij gemeenten en dienstverlenende organisaties. Maatgevend hierbij zijn normen die in overleg met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en van gemeenten zijn ontwikkeld;

• Verlicht regelregime kleine ondernemingen (bijv. bij jaarrekeningen): Voor het MKB-bedrijf met maximaal 10 werknemers en een jaaromzet van maximaal één miljoen euro zal een meer op hun omvang en economische rol passend wettelijk regime worden ingesteld. Wetgeving is voor deze groep bedrijven vaak een erg zware last. Dit heeft te maken met de vaste verplichtingen in de wet die door deze kleine en startende bedrijven vanuit een beperkte omzet moeten worden bekostigd.

Voor rijkssubsidieregelingen voor bedrijven is de doelstelling dat deze in 2010 volledig lastenarm zijn ingericht. Voor het lastenarm inrichten zal het recent door het kabinet vastgestelde rijkssubsidiekader worden gebruikt.

Regeldrukreductie op het terrein van Financiën

Naast de regierol op het programma levert het ministerie van Financiën ook een inhoudelijke bijdrage aan verminderen van de regeldruk. In 2010 zal het ministerie van Financiën volop worden ingezet op het leveren van een bijdrage aan de doelstelling van de Europese Commissie om in de periode tot 2012 de regeldruk voortvloeiend uit Europese wet- en regelgeving met 25% terug te dringen. Door het ministerie van Financiën is in nauwe samenwerking met de toezichthouders de AFM en DNB en de sector een twintigtal concrete suggesties opgesteld tot aanpassing van een aantal richtlijnen op het terrein van financiële diensten. Voorbeelden hiervan zijn de suggesties met betrekking tot de MiFID, herverzekering en witwassen alsook suggesties op het gebied van Notification requirements, welke dubbele melding aan verschillende toezichthouders moet tegengaan. Deze richtlijnen zijn gepresenteerd aan onder andere de Europese Commissie en het Europees Parlement (EP). In 2010 en 2011 zullen deze voorstellen dienen uit te monden in voorstellen van de Commissie aan Raad en EP en zullen deze voorstellen worden uitonderhandeld (met name in Ecofin). Ook bij nationale regelgeving zal telkens bezien worden in hoeverre de regeldruk beperkt kan worden. Op nationaal niveau zal de winst die op het gebied van het verminderen van regeldruk/administratieve lasten te behalen valt waarschijnlijk beperkt zijn. De verwachting is dat ook in 2010 Europese regelgeving op het gebied van de financiële markten naar aanleiding van de kredietcrisis geïmplementeerd zal moeten worden. Zo zullen drie European Supervisory Authorities (ESA’s) dienen te worden opgezet naar aanleiding van het De Larosière rapport, en zal de Europese Commissie verschillende initiatieven lanceren op het gebied van ondermeer de herziening van de Capital Requirements Directive (CRD II, III en IV).

Gelijktijdig met het Belastingplan 2010 zullen separate wetsvoorstellen ingediend worden waarmee op diverse fiscale terreinen de regelgeving voor burgers en bedrijfsleven wordt vereenvoudigd.

Prominent onderdeel van het wetsvoorstel Fiscale vereenvoudiging is de vereenvoudiging van de behandeling van vergoedingen en verstrekkingen in de loonbelasting. De invoeringsdatum van deze maatregel is 1-1-2011. Tevens zal het wetsvoorstel Uniformering loonbegrip worden ingediend waarmee de diverse loonbegrippen voor de loonbelasting, premies werknemersverzekeringen en de zorgverzekeringswet worden geharmoniseerd. Hiermee wordt het loonstrookje voor de burger simpeler en de loonadministratie voor de bedrijven makkelijker. In het voorjaar van 2010 zal, mede afhankelijk van het koopkrachtbeeld voor 2011, een keuze worden gemaakt tussen invoering per 1-1-2011 of 1-1-2012. Daarnaast zal binnen afzienbare tijd het resultaat van de werkgroep IBO vereenvoudiging toeslagen bekend worden. Het rapport van deze werkgroep bevat beleidsvarianten die de toeslagen voor de burgers eenvoudiger en voor de Belastingdienst beter uitvoerbaar maken.

2.1.2.4 Het stimuleren van duurzame consumptie en productie (kabinetsdoelstelling 22)

Een duurzame leefomgeving is één van de speerpunten van dit Kabinet. De druk op het milieu moet namelijk omlaag. Het klimaat verandert en natuurlijke hulpbronnen raken uitgeput. Om verdere aantasting van het milieu te voorkomen, moet anders worden geproduceerd en geconsumeerd. Het kabinet wil dit stimuleren door daar waar de mate van milieuvervuiling onvoldoende in de marktprijzen tot uiting komt, positieve en/of negatieve financiële prikkels in te voeren. Belastingheffing is één van de instrumenten die de overheid kan inzetten om duurzame productie en consumptie te stimuleren. In 2008 en in 2009 is op dit punt al een flink aantal maatregelen ingevoerd en ook in 2010 wordt een verdere fiscale vergroening doorgevoerd.

Met de vergroeningsmaatregelen wordt nagestreefd dat het principe de vervuiler betaalt een nog grotere rol gaat spelen in de Nederlandse belastingmix. Tevens kunnen de wijzigingen van het belastingstelsel als gevolg van de vergroening ondersteunend werken aan de milieu- en klimaatdoelen van dit Kabinet.

De verdere fiscale vergroening in 2010 omvat een reeks maatregelen die hun weg zullen vinden in het Belastingplan 2010.

2.1.2.5 Toezicht Belastingdienst

Inmiddels heeft vrijwel iedere burger en elk bedrijf in Nederland van doen met de Belastingdienst. Demografische factoren, economische ontwikkeling en internationalisering zorgen ervoor dat het aantal belastingplichtigen – zowel particulieren als ondernemers – toeneemt en de diversiteit groeit. Deze massaliteit brengt met zich om het toezicht de komende jaren selectiever te richten en te kijken waar de verantwoordelijkheid met belastingplichtigen kan worden gedeeld en waar traditioneel (repressief) toezicht op zijn plaats is.

De basis van het optreden is vertrouwen. Daar waar het vertrouwen gerechtvaardigd is, wordt het de belastingplichtige zo gemakkelijk mogelijk gemaakt. Daar waar het vertrouwen wordt geschonden, wordt het toezicht aangescherpt en treedt de Belastingdienst slagvaardig op.

De doelstelling «bevordering van compliance» staat onverkort overeind, alleen in de wijze waarop de Belastingdienst deze wil realiseren doet zich een accentverschuiving voor van individueel toezicht achteraf (op basis van de aangifte) naar het in de actualiteit borgen van de kwaliteit van de (inkomens)gegevens. Voor particulieren betekent dit dat de Belastingdienst moet zorgen voor een betrouwbare informatiepositie, op basis waarvan de aangifte of de aanvraag voor een toeslag zoveel mogelijk vooringevuld kan worden. Voor ondernemers ligt het accent zowel in de fiscale als in de douanesfeer op het borgen van de kwaliteit van de administratie en samenwerking in de keten van transactie tot aangifte. In 2009 is de keuze gemaakt om substantieel tijd vrij te maken voor vormen van toezicht anders dan de traditionele controles van aangiften en bedrijfsadministraties. Daarbij moet gedacht worden aan instrumenten als bedrijfsbezoeken, startersbezoeken, convenanten in het kader van horizontaal toezicht en handhavingscommunicatie. Met deze toezichtvormen wordt beoogd meer compliance voor grote groepen klanten te bereiken. In 2010 gaat de Belastingdienst voort op deze weg.

Tot nu toe worden de prestaties van het toezicht vooral gemeten met behulp van input- en output indicatoren. De Belastingdienst wil ook de outcome, in casu de effecten, gaan meten. Net als in andere landen wil de Belastingdienst de komende jaren ervaring opdoen met verschillende vormen van effectmeting. Centraal daarbij staat de zogenaamde tax bar zoals ook wordt ondersteund door de OESO. Deze tax bar bestaat uit het nalevingstekort (de niet ontvangen belastingopbrengsten) en de compliance map (de mate van zekerheid over de juistheid en volledigheid van de belastingopbrengsten). Het goed naleven van de wet manifesteert zich in de afname van het aantal onbekende belastingplichtigen, tijdigheid van aangiften en volledigheid en juistheid van de aangifte alsmede de tijdigheid van de betalingen.

Voor 2010 voert de Belastingdienst een nulmeting uit om het nalevingstekort op de belangrijkste onderdelen in beeld te brengen. Vanaf 2011 zal ook de compliance map in beeld worden gebracht. Vanaf 2012 is het streven om het nalevingstekort en de compliance map in te zetten voor de sturing en verantwoording.

2.1.2.6 Vereenvoudiging en borging continuïteit

Het belang van ICT is groot voor de uitvoering van de wetgeving door de Belastingdienst. Deze bevordert immers de dienstverlening aan de belastingplichtige en is tevens nodig om de groei van het aantal belastingplichtigen op te vangen. Tegelijkertijd zijn de risico’s en afhankelijkheden groter door de ICT en manifesteren deze zich soms ook. De InformatieVoorzienings-keten (IV-keten) van de Belastingdienst is daarom van significant belang. Bij brief van 14 mei 20091 heeft de staatssecretaris van Financiën de resultaten van de doorlichting van de IV-keten aan de Kamer aangeboden. Op basis van de uitkomsten van deze doorlichting is besloten tot het verlagen van de ambities voor technologische vernieuwing. De komende jaren zullen de ICT-activiteiten van de Belastingdienst ten eerste gericht zijn op de waarborging van de continuïteit van de processen, daarna op het implementeren van wetgeving, en ten slotte op innoveren. Geleidelijk kan daardoor het aantal incidenten afnemen.

In lijn met deze prioriteitstelling worden de programma’s Complexiteitsreductie 1 (CR1) en Complexiteitsreductie 2 (CR2) alleen voor een deel voortgezet. Van CR1 worden enkele projecten gecontinueerd, namelijk productiebesturing en de definitiestudie naar de ontwikkeling van de poortsystemen. De wenselijkheid van herstart of voortzetting van deze en andere activiteiten wordt op basis van afzonderlijke business cases beoordeeld. Bij CR2 wordt de ontwikkeling van de architectuur voortgezet. Het verdere vervolg van CR2 wordt voor drie jaar bevroren.

In het voorjaar van 2009 heeft een proef plaatsgevonden met de vooringevulde aangifte (VIA). Met de VIA wordt aan burgers een betrouwbare voorziening geboden die het hen makkelijker maakt om aan hun aangifteverplichting te voldoen. In 2010 zal de proef worden omgezet in een definitieve voorziening voor de burger. De vervolgaanpak van de VIA is gericht op een stapsgewijze, gecontroleerde uitbreiding van de mogelijkheden waarbij de (goede) kwaliteit van de voor in te vullen gegevens en de beschikbaarheid van (financiële) middelen voorwaarden zijn. De uitbreiding ziet op vergroting van het aantal vooringevulde gegevens (in 2010 de studiekosten) en op een toename van het aantal gebruikers. Met de banken vindt overleg plaats over een kleinschalige proef met het voorinvullen van gegevens over spaartegoeden en effecten naar de stand per 1 januari van een belastingjaar.

Toename van het aantal potentiële gebruikers is vooral afhankelijk van het tempo van invoering van DigiD-Machtigen in de dienstverlening van de Belastingdienst (voorheen de zogeheten gemeenschappelijke machtigingsvoorziening). Er is een pilot voorzien met belastingconsulenten om hen in staat te stellen gegevens van hun cliënten op te halen.

De stapsgewijze opschaling van de VIA past binnen de aanbevelingen van de doorlichting van de IV-keten om voorzieningen te ontwikkelen in kleine stappen die elk op zich minder dan € 10 mln. kosten.

2.1.2.7 Implementatie toekomstvisie Nederlandse financiële sector

De financiële sector verleent diensten die essentieel zijn voor het dagelijks functioneren van de economie. Het is dan ook van groot belang dat consumenten en bedrijven erop kunnen vertrouwen dat de financiële sector goed en stabiel functioneert. De kredietcrisis heeft immers aangetoond dat kwetsbaarheden in het financiële systeem de economie en werkgelegenheid in belangrijke mate kunnen schaden. Er zal dan ook voortdurende aandacht moeten blijven bestaan om de stabiliteit van het financieel systeem zo goed mogelijk te waarborgen.

Dit is in eerste instantie een verantwoordelijkheid die de sector zelf op zich kan nemen. Om te voorkomen dat in de toekomst weer overmatig grote kwetsbaarheden kunnen ontstaan, zullen financiële instellingen in de toekomst meer solide, betrouwbaar en transparant moeten zijn. Dit kan onder meer gerealiseerd worden door een beheerste groei vanuit een gezonde bedrijfsstrategie, daarop toegesneden toezichteisen, verbetering van het risicobeheersingsproces, een solide beloningsbeleid en versterking van de corporate governance.

In aanvulling hierop zal toezicht op de financiële sector worden aangescherpt en verbreed om te zorgen dat geen enkele partij of activiteit die van belang is voor de stabiliteit van het financieel systeem buiten het bereik van het toezicht valt. Dit zal onder meer gebeuren via nieuwe EU-richtlijnen (kredietbeoordelingsbureaus, alternatieve beleggingsfondsen,) via aanscherping van bestaande EU-richtlijnen (zoals ten aanzien van strengere kapitaaleisen), of via aanpassing van regels van daartoe gespecialiseerde organisaties (zoals de IASB die de boekhoudstandaarden bepaalt). Verder zullen ook op nationaal niveau maatregelen worden genomen (zoals het bankiersexamen en het herenakkoord over duurzame beloningsprincipes). Tevens zal meer aandacht worden besteed aan de stabiliteit van het financieel stelsel als geheel en zal het toezicht in internationaal verband worden versterkt. Financiële instellingen opereren namelijk wereldwijd en daar hoort een adequaat systeem van internationaal toezicht bij. In Europa zullen belangrijke stappen worden gezet met de oprichting van een Europees Systeem van Financieel Toezicht (ESFS) en de oprichting van een aparte instelling voor macro-prudentieel toezicht (ESRB).

Daarnaast worden ook nog andere maatregelen genomen die een belangrijke bijdrage leveren aan versterking van de stabiliteit van het financieel stelsel. Dit betekent onder meer een wettelijke verankering van de Code Banken die – in navolging van het advies van de Commissie Maas – momenteel in NVB-verband wordt ontwikkeld. Ook zal gewerkt worden aan een versterking van het crisisinstrumentarium om ervoor te zorgen dat overheidsingrijpen meer effectief is, de lasten en risico’s van reddingsoperaties op de juiste plek komen en niet volledig worden afgewenteld op de belastingbetaler. Tevens zal de financiering van het depositogarantiestelsel worden hervormd.

2.1.3 Kabinetsdoelen en beleidsdoorlichtingen

Het ministerie van Financiën is (mede) beleidsverantwoordelijk over twee kabinetsdoelen en is voornemens in 2010 een aantal beleidsdoorlichtingen te starten en/of af te ronden.

Overzicht beleidsdoorlichtingen IXB 2010

* AD is algemene doelstelling, OD is operationele doelstelling

2.1.4 De begroting op hoofdlijnen

In deze paragraaf wordt op hoofdlijnen inzicht gegeven in de samenstelling en ontwikkeling van de uitgaven en niet-belastingontvangsten op begrotingshoofdstuk IXB. De belangrijkste wijzigingen worden toegelicht.

Grafiek 1 Overzicht Uitgaven en Niet-belastingontvangsten 2005-2014

Bovenstaande grafiek laat het verloop zien van de totale uitgaven en totale niet-belastingontvangsten voor de jaren 2005 tot en met 2014. De totalen uit het jaar 2005 tot en met 2008 zijn gebaseerd op de realisatiecijfers (en komen dienovereenkomstig terug in de jaarverslagen over deze jaren). De jaren 2009 en verder zijn gebaseerd op de in voorliggende begroting opgenomen ramingen.

Zowel de uitgaven als de niet-belastingontvangsten van IXB laten een daling zien voor de jaren 2010 en verder. De uitgaven bedragen in 2010 bedragen ongeveer € 7,3 mld. en de ontvangsten ongeveer € 6,7 mld. De daling van zowel de uitgaven als de ontvangsten hangen nauw samen met de kasstromen van de ING Back-up facility. Uiteindelijk dalen de uitgaven in 2014 tot € 5,6 mld. en ontvangsten tot € 4,1 mld.

De uitschieter in de uitgaven in 2009 en 2010 worden veroorzaakt door de uitzonderlijke maatregelen die door de minister van Financiën zijn genomen als gevolg van de kredietcrisis. De hogere ontvangsten in 2009 komen voornamelijk door de ING Back-up facility, de verkoop van FCI, de couponbetalingen fonds financiële structuurversterking en de premieontvangsten garantieregelingen bancaire leningen.

Toelichting

Bovenstaande tabel laat de mutaties zien sinds de eerste suppletoire begroting 2009. Deze mutaties worden toegelicht in het verdiepingshoofdstuk.

Toelichting

Bovenstaande tabel laat de mutaties zien sinds de eerste suppletoire begroting 2009. Deze mutaties worden toegelicht in het verdiepingshoofdstuk.

2.2 Beleidsartikelen

2.2.1 Belastingen

2.2.1.1 Fiscaal beleid en wetgeving

2.2.1.1.1 Algemene doelstelling

Het ontwerpen van beleid gericht op het genereren van inkomsten en het realiseren van niet-fiscale doelstellingen van het overheidsbeleid.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Het beleid is er op gericht om inkomsten te genereren voor de financiering van overheidsbeleid, om het fiscale instrument selectief in te zetten voor de realisatie van niet-fiscale doelstellingen van het overheidsbeleid, om structuurversterkende maatregelen te nemen en om de Belastingdienst te ondersteunen met wetgeving voor de uitvoering van de belastingwetgeving.

Verantwoordelijkheid

De minister en staatssecretaris van Financiën zijn verantwoordelijk voor:

• het te voeren fiscale beleid;

• het opstellen van fiscale wet- en regelgeving;

• het internationaal behartigen van de Nederlandse fiscale belangen.

Externe factoren

Het behalen van deze doelstelling hangt af van:

• de belastingmoraal;

• de politieke en economische ontwikkelingen.

2.2.1.1.2 Operationele doelstellingen

2.2.1.1.2.1 Operationele doelstelling 1

Het genereren van inkomsten.

Motivering

Het financieren van overheidsuitgaven.

Instrumenten

Het ontwerpen van fiscale wet- en regelgeving, zoals het Belastingplan.

Meetbare gegevens

Meetbaar gegeven is de realisatie van geraamde belastingontvangsten. De ontwikkeling en realisatie van de belastingontvangsten komen onder andere aan de orde in de Voorjaarsnota, de Najaarsnota en het Financieel jaarverslag van het Rijk.

2.2.1.1.2.2 Operationele doelstelling 2

Het realiseren van niet-fiscale doelstellingen van kabinetsbeleid.

Motivering

Het inzetten van het fiscale instrument is er mede op gericht om de niet fiscale doelstellingen van kabinetsbeleid te realiseren. Dit beleid wordt ontwikkeld om inkomensbeleid te voeren, om het aanbod van bepaalde voorzieningen te stimuleren, om maatschappelijk ongewenst gedrag tegen te gaan en wenselijk gedrag te stimuleren, om structuurversterkende maatregelen te nemen, om de arbeidsparticipatie te verhogen, om ondernemerschap te stimuleren, en om het vestigingsklimaat aantrekkelijker te maken.

Instrumenten

Instrumenten zijn:

• het ontwerpen van fiscale wet- en regelgeving, zoals maatregelen ter bevordering van ondernemerschap (versterking van de fiscale positie van de directeur-grootaandeelhouder en het midden- en kleinbedrijf en verdere uitbreiding – naast de tijdelijke intensiveringen in het kader van de kredietcrisis – van de Wet bevordering speur- en ontwikkelingswerk) en maatregelen in het kader van vergroening en het vestigingsklimaat (zie beleidsprioriteit «Het stimuleren van duurzame consumptie en productie»)

• het afsluiten en uitvoeren van bilaterale belastingverdragen.

Meetbare gegevens

Het inzetten van het fiscale instrument is er op gericht om de niet-fiscale doelstellingen van het kabinetsbeleid te realiseren. Dit zijn in belangrijke mate doelstellingen van andere departementen. De mate waarin het doel bereikt wordt, wordt door de betreffende departementen verantwoord. Hierover worden in de begroting IXB daarom geen meetbare gegevens opgenomen.

2.2.1.1.2.3 Operationele doelstelling 3

Het vereenvoudigen van wet- en regelgeving teneinde de administratieve lasten te verminderen en de taken van de Belastingdienst te vergemakkelijken.

Motivering

Gezocht wordt naar vereenvoudigen van wet- en regelgeving ter vermindering van de administratieve lasten. Daarnaast wordt de wet- en regelgeving ontworpen om de uitvoering door de Belastingdienst mogelijk te maken, te ondersteunen en zo eenvoudig mogelijk te laten verlopen.

Instrumenten

Samen met het Belastingplan 2010 loopt een separaat wetsvoorstel met vereenvoudigingsvoorstellen mee.

Meetbare gegevens

De mate waarin het doel bereikt wordt, komt tot uiting bij de meetbare gegevens van de Belastingdienst (zie paragraaf 2.2.1.2).

2.2.1.1.2.4 Operationele doelstelling 4

Het evalueren van fiscale wet- en regelgeving.

Motivering

Door de fiscale wet- en regelgeving te evalueren, wordt bezien of de uitgangspunten juist waren en of beoogde doelstellingen ook daadwerkelijk zijn gerealiseerd.

Instrumenten

Evaluatieonderzoeken

Meetbare gegevens

Het ministerie van Financiën verricht in nauwe samenwerking met de betrokken departementen, periodiek evaluaties van alle belastinguitgaven zoals opgenomen in bijlage 5 van de Miljoenennota. In die bijlage wordt een overzicht gegeven van de afgeronde evaluaties in 2008/09 en van de geplande evaluaties in 2010. De mate van doelbereiking komt daarin ook aan bod.

2.2.1.2 Belastingdienst

2.2.1.2.1 Algemene doelstelling

Burgers en bedrijven zijn bereid hun wettelijke verplichtingen ten aanzien van de Belastingdienst na te komen (compliance).

Omschrijving van de samenhang in het beleid

De Belastingdienst bevordert compliance door goede dienstverlening te leveren, adequaat (risicogericht en actueel) toezicht uit te oefenen en zonodig naleving strafrechtelijk af te dwingen. De Belastingdienst gaat in zijn handelen waar mogelijk uit van vertrouwen in burgers en bedrijven. Daarbij hoort goede voorlichting en dienstverlening. Wanneer dit vertrouwen wordt beschaamd treedt de Belastingdienst krachtig op.

Verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor:

• de uitvoering van de heffing en inning van de rijksbelastingen en douanerechten;

• de controle op invoer, doorvoer en uitvoer van goederen;

• de heffing en inning van de premies werknemers- en volksverzekeringen;

• de uitvoering van de inkomensafhankelijke bijdragen Zorgverzekeringswet;

• handhavingstaken op het gebied van de economische ordening en financiële integriteit;

• de vaststelling en de uitkering van toeslagen;

• de heffing en inning voor derden van een aantal belastingen, heffingen en overige vorderingen.

Externe factoren

Het behalen van deze doelstelling hangt af van:

• de economische ontwikkelingen;

• de eenvoud van de (fiscale) wet- en regelgeving.

Meetbare gegevens

De mate van compliance wordt jaarlijks getoetst door middel van een set van enquêtevragen aan burgers en bedrijven in de Fiscale Monitor (www.belastingdienst.nl). Aan de geënquêteerden wordt gevraagd of zij belastingontduiking onaanvaardbaar achten, of zij de stelling onderschrijven dat zelf belasting ontduiken uitgesloten is, en of zij van mening zijn dat belasting betalen betekent iets moeten bijdragen. De Belastingdienst zal in 2010 verder werken aan het meten van de compliance. Voorbeelden hiervan zijn het in beeld brengen van het aangiftegedrag en het betaalgedrag. De Belastingdienst zal daarvoor ook de steekproeven op de aangiften continueren.

2.2.1.2.2 Operationele doelstellingen

2.2.1.2.2.1 Operationele doelstelling 1

Burgers en bedrijven dienstverlening aanbieden op de manier die hen past.

Motivering

Een goede dienstverlening ondersteunt belastingplichtigen en toeslaggerechtigden om verplichtingen na te komen en rechten te effectueren. Daarvoor is het nodig dat onze dienstverlening aansluit op de behoeften van burgers en bedrijven door te laten merken dat we hun situatie kennen, een communicatievorm te kiezen die hen past, op het juiste moment beschikbaar te zijn en voor hen begrijpelijke taal te gebruiken.

Instrumenten

• Afgestemd producten en dienstenaanbod;

• Kanaalsturing;

• Vooringevulde aangifte;

• Voorlichting via diverse media (krant, radio en tv, website).

Meetbare gegevens1

Toelichting

• Bereikbaarheid.

De bereikbaarheidsnorm geeft het percentage weer van het aantal bellers dat daadwerkelijk verbinding krijgt met de BelastingTelefoon. Daarbij wordt een gemiddelde maximale wachttijd gehanteerd van honderd seconden na het doorlopen van het keuzemenu. Feit is echter dat gedurende een aantal momenten in het jaar het aanbod zo groot is dat het de capaciteit overtreft. Het ongelimiteerd vergroten van de capaciteit, gericht op afvangen van dit piekaanbod, is niet doelmatig. Daarom wordt in deze periodes de bereikbaarheidsnorm niet gerealiseerd. Dit laat onverlet dat de bereikbaarheidsnorm in ieder geval als jaardoelstelling wordt gehanteerd. Om de bereikbaarheid van de BelastingTelefoon optimaal te ondersteunen is in 2009 een nieuw telefonieplatform geïmplementeerd.

• Eén contact.

De BelastingTelefoon streeft er naar om klanten in één contact te helpen door het verleggen van backofficewerkzaamheden naar de frontoffice. Er wordt meer afgehandeld in het eerste contact en minder doorverwezen naar de backoffice. Om zaken direct te kunnen afhandelen, komen er meer mogelijkheden voor de BelastingTelefoon om wijzigingen door te voeren. In niet meer dan 5 tot 10% van de gevallen wordt doorverwezen naar de backoffice (terugbelactie).

• Kwaliteit.

De BelastingTelefoon streeft naar kwalitatief goede beantwoording van de gestelde vragen. Dit vraagt om goed opgeleide telefoniemedewerkers zodat de inhoud (kwaliteit en actualiteit) van het antwoord niet afhankelijk is van degene die de vraag beantwoordt. Door externe bureaus wordt gemeten of fiscaalinhoudelijk de goede antwoorden worden gegeven; intern wordt de juistheid van de beantwoording van status- en procesvragen gemeten.

• Tijdige reactie op complexe vragen.

De Belastingdienst heeft als doelstelling dat burgers en bedrijven binnen twee werkdagen na de dag van ontvangst door de regiokantoren worden teruggebeld wanneer een vraag niet direct telefonisch beantwoord kan worden.

• Versnellen van processen.

De Belastingdienst heeft voor bedrijven een aantal cruciale processen versneld. Voor het toekennen van een omzetbelastingnummer en loonheffingennummer geldt als regel een termijn van vijf werkdagen na de dag van ontvangst. Met de VAR (verklaring arbeidsrelatie) kan de belanghebbende vooraf zekerheid krijgen over de vraag of het inkomen uit een arbeidsrelatie belastbaar is als winst uit onderneming, als resultaat overige werkzaamheden of als loon uit dienstbetrekking. Het doel is de verwerkingstijd van de standaardaanvragen te beperken tot vijf werkdagen na de dag van ontvangst.

• Bezwaren en klachten.

Bezwaren en klachten worden zoveel mogelijk AWB-conform behandeld. Gelet op de omvang van het aantal bezwaarschriften is een doelstelling van 100% AWB-conform op dit moment in de praktijk niet haalbaar. Daarom is gekozen voor een doelstelling van 95–98%. De ambitie is deze norm geleidelijk aan scherper te stellen. Voor klachten is om vergelijkbare redenen gekozen voor een norm van 95–100% AWB-conform.

• Klanttevredenheid.

De Belastingdienst streeft naar tevreden klanten. De klanttevredenheid wordt door externe bureaus gemeten.

Toelichting

Deze indicatoren worden jaarlijks gemeten via de Fiscale Monitor.

2.2.1.2.2.2 Operationele doelstelling 2

Door toezicht en opsporing bevordert de Belastingdienst dat belasting- en premieplichtigen en toeslaggerechtigden hun wettelijke verplichtingen nakomen.

Motivering

Het toezicht is risicogericht, actueel en zichtbaar. Bij de uitvoering van zijn taken, laat de Belastingdienst zich leiden door de beginselen van rechtszekerheid en rechtsgelijkheid. Binnen het toezicht onderscheidt de Belastingdienst vier segmenten: Particulieren, Midden- en Kleinbedrijf (MKB), Middelgrote ondernemingen (MGO) en Zeer grote ondernemingen (ZGO). Toezicht wordt sterker gericht op de actuele situatie van de belastingplichtige. Controle op de juistheid van (inkomens)gegevens vindt in een zo vroeg mogelijk stadium plaats. In het toezicht richt de Belastingdienst zich op het maken van afspraken vooraf met bonafide belastingplichtigen. Tegen degenen die het minder nauw nemen met de fiscale regels, treedt de Belastingdienst repressief op. Om zo zichtbaar mogelijk te zijn, investeert de Belastingdienst in toezicht «op straat» (fiscale surveillance). Bij acties werkt de Belastingdienst samen met andere handhavingsorganisaties.

Het toezicht bij Toeslagen is gericht op het correct, dat wil zeggen op basis van de wettelijke grondslagen, uitbetalen van het juiste bedrag. Het toezichtbeleid komt tot stand in afstemming met de departementen die beleidsinhoudelijk verantwoordelijk zijn voor de inkomensafhankelijke regelingen.

Instrumenten

Instrumenten zijn:

• convenanten in het kader van horizontaal toezicht;

• actualiteitsbezoeken (waaronder bedrijfs- en startersbezoeken);

• landelijke en regionale acties;

• handhavingscommunicatie;

• boekenonderzoeken en kantoortoetsen;

• opsporingsonderzoeken.

Meetbare gegevens

Toelichting

• In 2010 continueert de Belastingdienst de toezichtaanpak van 2009. Dit betekent dat handhavingsregie wordt toegepast voor alle belangrijke maatschappelijke en fiscale thema’s en rond bepaalde klantgroepen. De nadruk ligt steeds meer op preventieve toezichtsinstrumenten en actueel toezicht. De bedoeling is fouten te voorkomen en, indien nodig, in de actualiteit bij te sturen. Bedrijfsbezoeken, startersbezoeken en beoordelingen vooraf spelen in de toezichtaanpak een prominente rol en zijn opgenomen onder actualiteitsbezoeken. Naast deze bezoeken worden instrumenten ingezet als horizontaal toezicht, handhavingscommunicatie en traditionele boekenonderzoeken en aangiftebehandeling. De traditionele toezichtactiviteiten (kantoortoetsen, boekenonderzoeken) worden zoveel mogelijk op het niveau van 2009 gehandhaafd. Voor boekenonderzoeken in het MGO segment geldt dat deze meer gericht worden op het in beeld brengen van de interne beheersing in het kader van horizontaal toezicht. Dit type onderzoek neemt minder tijd in beslag waardoor het aantal onderzoeken toeneemt.

• Acties dragen bij aan de zichtbaarheid van de Belastingdienst. Het aantal uren acties wordt opgevoerd ten opzichte van 2009. De acties zijn vooral gericht op het opsporen van onbekende belastingplichtigen en/of onbekende inkomensstromen. Voorbeelden van acties zijn vastgoed, markten en illegale arbeid. Om het effect van het optreden te vergroten, zal thematisch worden gewerkt, waarbij meerdere risico’s bij objecten of subjecten, meerdere belastingmiddelen en meerdere toezichtinstrumenten worden betrokken.

• Voor het segment MKB (midden- en kleinbedrijf) geeft de Belastingdienst horizontaal toezicht vorm door het afsluiten van raamwerkconvenanten met zowel brancheverenigingen als financiële en fiscale dienstverleners. Voor de aangiften van MKB ondernemers die behandeld worden door deze dienstverleners, is met ingang van 2010 een doelstelling opgenomen.

• Het toezicht op het volledig en juist doen van aangifte uit zich in de aangiftebehandeling. Risicoanalyse is bepalend voor de behandeling van aangiften. Jaarlijks wordt een set van selectieregels vastgesteld met behulp waarvan geautomatiseerd aangiften worden uitgeworpen, waarop toezicht plaatsvindt. In 2010 zal het aantal aangiften dat wordt behandeld op de belastingregio’s op het niveau blijven van 2009.

• Tijdige en volledige betaling op aangifte en aanslag is eveneens een belangrijk element in het toezicht. De Belastingdienst stelt daarom een grens aan de betalingsachterstand bij invordering. Het bedrag van de betalingsachterstand bij invordering wordt weergegeven als een percentage van de totale belasting- en premieontvangsten.

¹ De streefwaarde is vanaf 2010 inclusief ambulante controles binnenland. Deze hebben een fiscaal karakter.

Toelichting

• De Douane voert op twee verschillende momenten zijn controles uit om vast te stellen of belastingplichtigen hun fiscale verplichtingen nakomen, namelijk op het moment dat de goederen worden aangeboden voor invoer (fysieke controle) en na de invoer aan de hand van administratie van bedrijven (administratieve controle). Bij deze controles ligt het accent op een fiscale insteek, maar gelet op de integrale aanpak zien zij mede op het beschermen van de samenleving. De streefwaarde 2010 is verhoogd om te voldoen aan een minimale controledichtheid in Europees verband.

• De opsporing richt zich meer dan voorheen op grote zaken en/of zaken met een grote maatschappelijke uitstraling (vastgoed, witwassen). De Belastingdienst streeft naar een zo hoog mogelijk percentage van processen-verbaal dat leidt tot veroordeling of een transactie, door het aanleveren van kwalitatief goede zaken.

Toelichting

• De door de belastingplichtige ervaren pakkans is een indicatie voor de effectiviteit van het toezicht. De ervaren pakkans is het resultaat van de inspanningen van de Belastingdienst en de betekenis daarvan voor de individuele belastingplichtige.

• De fiscale kwaliteitsindex (FIX) meet door middel van collegiale toetsing de kwaliteit van de heffing, controle en invordering van de verschillende belastingmiddelen, accijnzen en invoerrechten. Het basisjaar voor de index is 2005 (index 100).

Toelichting

De zorgtoeslag, huurtoeslag en kinderopvangtoeslag berusten op grondslagen die voor het overgrote deel geverifieerd kunnen worden met gegevens uit onafhankelijke registraties. Dit gebeurt in het massale toezicht. Omdat voorafgaand toezicht praktisch niet mogelijk is, vindt dat zoveel mogelijk in de loop van het toeslagjaar plaats en in ieder geval bij het definitief toekennen. Door toezicht uit te voeren, wordt gerealiseerd dat de grondslaggegevens in afdoende mate zijn geverifieerd vóór het moment van definitief toekennen. Door zowel gebruik te maken van bij andere organisaties aanwezige contra-informatie als convenanten af te sluiten met brancheorganisaties (horizontaal toezicht), worden de toezichtlasten zoveel mogelijk beperkt.

2.2.1.2.2.3 Operationele doelstelling 3

Het leveren van een bijdrage aan de bescherming van de samenleving tegen ongewenste goederen.

Motivering

Door controle op goederen die via Nederland de EU binnenkomen of verlaten, worden de risico’s op het gebied van veiligheid, gezondheid, economie en milieu (VGEM) afgedekt. Dat houdt in: toezicht op de hele logistieke keten bij grensoverschrijdend goederenverkeer.

Het toezicht wordt de komende jaren in toenemende mate gebaseerd op vertrouwen, waarbij het einddoel is te komen tot veilige goederenstromen. De goederenstromen van betrouwbare, compliante ondernemers wordt gefaciliteerd en kunnen sneller passeren. Dit uit zich in het certificeren van bedrijven als Authorized Economic Operator (AEO). Als alle bedrijven binnen een vervoersketen zijn gecertificeerd, is er sprake van een Smart en Secured Trade Lane. Daarnaast is binnen Nederland een ontwikkeling in gang gezet tot horizontalisering van handhavingstaken. Dit betekent dat het bedrijfsleven wordt betrokken bij de handhaving zodat het handhavingsniveau van de Douane bij dergelijke bedrijven kan worden verlaagd. De Douane zal de komende jaren de controles op de niet-gecertificeerde goederenstroom verder intensiveren.

Instrumenten

Instrumenten zijn:

• certificering van ondernemingen die aan hun verplichtingen voldoen;

• fysieke controles op de uitgaande goederenstroom;

• administratieve controles.

Meetbare gegevens

Toelichting

• Bij een aantal prestatie-indicatoren laat de streefwaarde van 2010 ten opzichte van de voorgaande jaren een daling zien. Deze wordt veroorzaakt door de verwachting dat bij een aantal goederenstromen het aanbod in 2010 zal afnemen als gevolg van de economische situatie. Door een lagere bezettingsgraad van vluchten uit de zogenaamde 100%-landen neemt het aantal controles op reizigers af.

• De Douane onderwerpt de goederenstroom (vracht, koeriers, en postzendingen) aan fysieke controles op het moment van invoer/binnenkomen en uitvoer/uitgaan. De controles worden mede met andere diensten uitgevoerd en vinden vooral plaats in de haven van Rotterdam en op de luchthaven Schiphol. Dit gebeurt mede door de inzet van detectiesystemen; hiervoor worden de komende jaren extra middelen uitgetrokken.

• De Douane houdt ook gebieds- en objectgerelateerd toezicht langs de kustlijn, op zee- en luchthavens. Deze vorm van toezicht wordt mede ingegeven door de wens zichtbaar te zijn. Voor een deel liggen hier politieke opdrachten aan ten grondslag.

2.2.1.2.2.4 Operationele doelstelling 4

Efficiënte en soepele uitvoering van de massale processen.

Motivering

De Belastingdienst maakt bij zijn werkzaamheden veel gebruik van ICT toepassingen, waarmee de verschillende bedrijfsprocessen op een snelle en efficiënte wijze worden uitgevoerd. Voor burgers en bedrijven betekent dit dat zij sneller zekerheid krijgen over hun fiscale positie. De activiteiten op dit terrein zullen in 2010 vooral worden beoordeeld op het criterium dat zij een bijdrage leveren aan de continuïteit van de bedrijfsprocessen.1

Instrumenten

Informatiesystemen voor massale verwerking.

Meetbare gegevens

Toelichting

• De Belastingdienst wil ervoor zorgen dat belastingplichtigen en toeslaggerechtigden de juiste berichten ontvangen. Daartoe vindt extra controle plaats, voordat grote stromen beschikkingen (aanslagen en toeslagen) de deur uitgaan.

• In het kader van de vereenvoudigingsoperatie zijn in 2008 maatregelen getroffen om een aantal processen voor burgers te versnellen. Dit betreft de tijdige verwerking van rekeningnummers, verrekening van teruggaven met nog openstaande aanslagen en terugbetalingen.

• Voor het opleggen van aanslagen en het verwerken van aanvragen en mutaties toeslagen streeft de Belastingdienst jaarlijks naar een tijdige verwerking conform de daarvoor geldende termijnen.

2.2.1.3 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de budgettaire gevolgen van beleid

Verplichtingen

In 2010 zijn de geraamde verplichtingen gelijk aan de geraamde uitgaven. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar de toelichtingen bij de uitgaven.

Uitgaven

Programma-uitgaven

De programma-uitgaven ad € 809,6 mln. bestaan voor het grootste deel uit betalingen aan heffings- en invorderingsrente, namelijk € 800 mln. Verder bestaan de overige programma-uitgaven ad € 9,6 mln. uit o.a. vergoedingen voor proceskosten ad € 2,5 mln. en rente-uitgaven in verband met het depotstelsel ad € 5,0 mln.

Apparaatsuitgaven

De apparaatsuitgaven betreffen de Belastingdienst (€ 2,877 mld.) en het directoraat-generaal Fiscale Zaken (€ 15 mln.). De apparaatuitgaven van de Belastingdienst betreffen personeel (€ 1,7 mld.) en materieel (€ 1,2 mld.). Binnen het apparaatbudget wordt onderscheid gemaakt tussen personeel en materieel primair proces en uitgaven voor de ondersteuning van het primair proces.

De uitgaven voor personeel en materieel primair proces bedragen € 1,8 mld. Dit betreft de uitvoeringskosten van de Belastingregio’s, Douane, Toeslagen, FIOD-ECD, BelastingTelefoon, de Centrale Administratie en het directoraat-generaal Belastingdienst.

Voor de ondersteuning van het primaire proces omvat het budget uitgaven voor: de huisvesting en de facilitaire dienstverlening (€ 242 mln.); ICT (€ 611 mln.); kennis en communicatie (€ 208 mln.).

Ontvangsten

Belastingontvangsten

De belastingontvangsten in de tabel budgettaire gevolgen zijn netto-ontvangsten. De netto ontvangsten zijn gelijk aan de totale belastingontvangsten minus de afdrachten aan het Gemeentefonds en het Provinciefonds op grond van de financiële verhoudingswet, en minus de afdracht aan het BTW-Compensatiefonds. In onderstaande tabel staat de aansluiting van de Miljoenennota 2010 met de begroting IX. De Miljoenennota bevat een toelichting op de belastingontvangsten.

Overige programma-ontvangsten

De overige programma-ontvangsten zijn ontvangen schikkingen en boetes (€ 187,9 mln.) en terug te ontvangen kosten van vervolging (€ 159,3 mln.).

Apparaatsontvangsten

De apparaatsontvangsten ad € 21 mln. bestaan o.a. uit ontvangsten in verband met werkzaamheden die de Belastingdienst voor andere overheidsorganisaties uitvoert en uit ontvangsten voor uitleen van personeel.

Grafiek budgetflexibiliteit

Toelichting

In de programma-uitgaven van de Belastingdienst zit geen budgetflexibiliteit; ze zijn voor honderd procent juridisch verplicht. Deze uitgaven vloeien voort uit bestaande wet- en regelgeving en/of uit uitspraken van het Europese Hof van Justitie.

2.2.1.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Fiscaal beleid en wetgeving

* AD is algemene doelstelling, OD is operationele doelstelling

Belastingdienst

2.2.2. Financiële markten

2.2.2.1 Algemene doelstelling

Een integer en stabiel financieel stelsel waarin de financiële markten goed functioneren, voldoende toegankelijk en transparant zijn en een gunstige internationale concurrentiepositie kennen.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Om de keuze aan financiële producten tegen gunstige voorwaarden en concurrerende prijzen te stimuleren en het vertrouwen in het financiële stelsel te bevorderen zorgt de minister voor wet- en regelgeving voor het toezicht op de financiële sector zodat consumenten met voldoende informatie en vertrouwen financiële producten kunnen afnemen en ondernemingen kunnen functioneren in een gunstig vestigingsklimaat. Goed functionerende, internationaal concurrerende financiële markten en een integer financieel stelsel kenmerken zich doordat marktverstoringen worden voorkomen of opgelost, de financiële sector niet misbruikt wordt voor witwassen of de financiering van terrorisme en het betalingsverkeer goed functioneert. Ter bevordering van het betalingsverkeer draagt de minister ook de verantwoordelijkheid voor een ongestoorde muntvoorziening.

Verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor:

• Het functioneren van het financiële bestel. Concreet betekent dit dat de minister verantwoordelijk is voor de institutionele structuur van het toezicht, de wet- en regelgeving die hieraan ten grondslag ligt en voor de besluitvorming over eventuele besteding van publieke middelen bij een crisis. Het daadwerkelijke toezicht wordt uitgevoerd door De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM);

• Ongestoorde voorziening van voldoende munten.

Externe factoren

Het behalen van deze doelstelling is onderhevig aan politieke, economische en internationale ontwikkelingen.

2.2.2.2 Budgettaire gevolgen van beleid

¹ Betreft de subsidie aan de stichting SOPO t.b.v. het College Deskundigheid Financiele Dienstverlening (CDFD)

² Inclusief subsidie aan het Geld- en Bankmuseum van € 1,3 mln. in 2010

Uitgaven

Bijdrage Toezicht

De kosten van het toezicht op de financiële markten worden, overeenkomstig het profijtbeginsel, grotendeels gedragen door marktpartijen. De Staat neemt, naast een aantal specifieke werkzaamheden van de toezichthouders, in het algemeen de financiering van handhavingsactiviteiten van de toezichthouders die een algemeen belang dienen voor zijn rekening.

Op 18 juni 2008 heeft het College van Beroep voor het bedrijfsleven twee uitspraken gedaan over de doorberekening van toezichtkosten aan een aantal marktpartijen. Als gevolg daarvan is opnieuw gekeken naar de activiteiten van de toezichthouders waarvan de kosten tot dan toe werden gedragen door de sector. Besloten is om de kosten van activiteiten die onvoldoende verband houden met de ingevolge de toezichtwetten opgedragen taken en bevoegdheden vanuit de overheidsbijdrage te financieren1. Tevens is besloten om de gehele bekostigingssystematiek opnieuw te bezien. De uitkomst van die exercitie is in de loop van 2010 te verwachten.

Platform CentiQ

Uitgangspunt voor de begroting van platform CentiQ is dat het ministerie van Financiën samen met een aantal spilpartners het platform gezamenlijk financiert. Het ministerie van Financiën is de initiatiefnemer en zal daarom de eerste jaren relatief gezien meer bijdragen dan de andere deelnemers (onder andere ministeries, ZBO’s, branchevertegenwoordigers en een universiteit). Voor de daaropvolgende jaren neemt de bijdrage van het ministerie van Financiën af.

Muntcirculatie

Muntcirculatie bestaat uit uitgaven die betrekking hebben op de muntproductie, de subsidie aan het Geld- en Bankmuseum en de vergoeding van de kosten van het Nationaal Analysecentrum voor Munten (NACM). De muntproductie in de jaren 2010 en verder is afhankelijk van de ontwikkelingen in de muntvraag.

Toename/afname in munten in circulatie

Het in omloop brengen van reguliere euromunten leidt tot ontvangsten voor de Staat en tegelijkertijd tot een schuld aan het publiek. Wanneer er meer munten in omloop worden gebracht dan dat er uit omloop terugkomen neemt het aantal munten in circulatie toe. Deze toename leidt tot een netto ontvangst omdat de nominale waarde van de munten wordt ontvangen door de Staat. Waneer er minder munten in omloop worden gebracht dan dat er uit omloop terugkomen leidt dit tot een afname van munten in circulatie en tot een netto uitgave, omdat de nominale waarde wordt terugbetaald. Met de invoering van de euro deed ook de migratie van deze munten haar intrede. De realisaties van voorgaande jaren laten een wisselend beeld zien met zowel positieve als negatieve resultaten. Om deze reden wordt een stelpost van nul opgenomen voor zowel de ontvangst als de uitgave aan munten in circulatie.

Ontvangsten

Premieontvangsten garantie bancaire leningen

In 2010 worden premies ontvangen uit hoofde van de garantieregeling bancaire leningen. De premies worden ontvangen voor de verstrekte en geëffectueerde garanties.

Ontvangsten muntwezen

De ontvangsten muntwezen hebben betrekking op de uitgifte van bijzondere euromunten, de afdracht van de Koninklijke Nederlandse Munt (KNM) aan de Staat, van de totale nominale waarde van uitgegeven muntsets, de bijzondere euromunten en van royalty’s. Royalty’s zijn vergoedingen die de Staat ontvangt voor dukaten die KNM produceert en verkoopt. De ontvangsten muntwezen hebben tevens betrekking op verkocht metaalschroot: dit betreft metaal van vernietigde euromunten die als gevolg van beschadiging niet meer bruikbaar zijn voor de circulatie.

Grafiek budgetflexibiliteit

Toelichting bij juridisch verplicht operationele doelstelling 1

De uitgaven voor deze doelstelling zijn geen van alle juridisch verplicht, echter wel bestuurlijk gebonden. De overheid heeft zich namelijk gecommitteerd om bij te dragen aan de kosten van het toezicht.

Toelichting bij juridisch verplicht operationele doelstelling 2

Deze uitgave betreft een bijdrage in de kosten van een regionale organisatie die in het Caribische gebied witwassen en het financieren van terroristen bestrijdt. Nederland betaalt mee uit hoofde van de overzeese gebiedsdelen van het Koninkrijk der Nederlanden. Nederland heeft toegezegd om in ieder geval tot 2012 bij te dragen aan de kosten voor het lidmaatschap.

Toelichting bij juridisch verplicht operationele doelstelling 3

Muntcirculatie bestaat uit uitgaven die betrekking hebben op de productie van munten en de subsidie aan het Geld- en Bankmuseum evenals een vergoeding van de kosten gemaakt door het Nationaal Analysecentrum voor Munten. Deze uitgaven zijn juridisch verplicht. De overige uitgaven zijn beleidsmatig gereserveerd en zijn nodig voor de aankoop van metaal voor reguliere circulatiemunten en bijzondere munten, alsmede de ontwerp-, distributie- en promotiekosten bij de uitgifte van een bijzondere munt.

2.2.2.3 Operationele doelstellingen

2.2.2.3.1 Operationele doelstelling 1

Goed functionerende, stabiele financiële markten die voldoende toegankelijk en transparant voor de gebruikers en internationaal concurrerend zijn.

Motivering

Marktverstoringen voorkomen of, indien nodig, oplossen. Daarnaast moet gestreefd worden naar stabiliteit van de financiële ondernemingen. Ingeval van een (dreigende) crisis moeten de nodige maatregelen tijdig en adequaat genomen worden. Beoogde effecten van dit beleid zijn onder meer: stimuleren dat de door transparantie beschikbare informatie (beter) wordt benut en daarmee de huidige regelgeving effectiever is; dat consumenten en zakelijke klanten vertrouwen hebben in de financiële sector; het reduceren van de schuldenproblematiek; (reeds bestaande) initiatieven ter verbetering van de financiële geschooldheid bundelen, stimuleren en meer toegankelijk maken; groei van de markt voor financiële producten op verantwoorde wijze doordat de consument de eigen verantwoordelijkheid beter waarmaakt, hetgeen het voor aanbieders van financiële producten aantrekkelijker maakt om zich in Nederland te vestigen.

Instrumenten

Wet en regelgeving:

• Lering trekken uit de ontwikkelingen op de financiële markten. De gebeurtenissen in 2008–2009 hebben zeer verregaande gevolgen, die in 2010 nog volop aandacht zullen verdienen. In internationaal verband en in overleg met marktpartijen, toezichthouders en centrale banken zal worden bezien hoe lering getrokken kan worden uit de recente turbulentie op de financiële markten;

• Een versterkt prudentieel toezichtregime in Nederland en in Europa. Ook in 2010 zal actief worden deelgenomen aan de Europese discussie en onderhandelingen over aanpassingen en uitbreidingen van het prudentieel toezichtregime, bijv. op het terrein van kapitaaleisen voor banken (de Capital Requirements Directive/CRD) en verzekeraars (Solvency II), maar ook op nieuwe gebieden, zoals het toezicht op hedge funds en andere investeringsfondsen;

• Ontwikkelen van betere crisismanagementprocedures en toezichtstructuren zowel ten aanzien van individuele instellingen als op systeemniveau – in nationaal en in grensoverschrijdend verband;

• Goed functionerend internationaal betalingsverkeer. Op meerdere terreinen vinden er ontwikkelingen plaats – Single Euro Payments Area (SEPA), de Verordening Grensoverschrijdende Betalingen, de te implementeren Elektronischgeldrichtlijn – en zullen inspanningen vereist zijn;

• Stimuleren van het Nederlandse vestigingsklimaat voor financiële instellingen. Ondanks de kredietcrisis verdient een gezond vestigingsklimaat aandacht, en kan dit op terreinen worden verbeterd, niet alleen voor buitenlandse ondernemingen die in Nederland actief zijn, maar ook voor in Nederland gevestigde instellingen. Zo wordt gewerkt aan de introductie van de algemene pensioeninstelling, die pensioenfondsen in staat moet stellen om de mogelijkheden voor het betreden van de Europese pensioenmarkt optimaal te benutten;

• Versterkte consumentenbescherming. Waarschijnlijk zullen in 2010 onderhandelingen plaatsvinden over een Europees raamwerk voor de verkoop van financiële producten aan consumenten;

• Versterkt financieel inzicht en financiële vaardigheden van consumenten. Een belangrijke voorwaarde voor goed functionerende financiële markten is dat consumenten hun financieel beheer – nu en met een langetermijn horizon – beter op orde hebben. Hiervoor is het nodig dat consumenten hun huishoudfinanciën op orde hebben, dat kinderen op jonge leeftijd leren omgaan met geld en dat mensen beter voorbereid zijn op de financiële consequenties van (on)verwachte gebeurtenissen;

• Voorkomen overkreditering. Met de implementatie van de richtlijn consumentenkrediet worden veel van de eerder aangekondigde beleidsvoornemens op ten aanzien van het voorkomen van overkreditering in 2010 gerealiseerd.

Meetbare gegevens

¹ Gebaseerd op het halfjaarlijkse scorebord van de interne markt van de Europese Commissie. Het percentage geeft aan welk deel van de Europese richtlijnen uit het Actieplan Financiële Diensten (FSAP), die op dat moment van kracht zijn, zijn omgezet in nationale wetgeving. Bij bepaling van het percentage is, waar relevant, alleen rekening gehouden met dat deel van de richtlijn dat door Financiën moet worden geïmplementeerd.

² Gebaseerd op de bevinding van de Monitoring Commissie Corporate Governance Code. Onder toepassing van de code en codebepalingen wordt verstaan: het één op één naleven van een codebepaling of het geven van uitleg bij afwijking daarvan. Onder naleving wordt verstaan het in grote lijnen voldoen aan de code.

³ http://www.commissiecorporategovernance.nl

⁴ Gegevens over boekjaar 2007

2.2.2.3.2 Operationele doelstelling 2

Het bevorderen van een integer financieel stelsel waardoor integriteitinbreuken bij financiële instellingen worden voorkomen en wordt tegengegaan dat cliënten financiële instellingen misbruiken om geld wit te wassen of terrorisme te financieren.

Motivering

Een integer financieel stelsel is noodzakelijk voor het vertrouwen van burgers en ondernemingen in de financiële markten. Signalen van financiële instellingen, zoals meldingen van ongebruikelijke transacties, zijn waardevol omdat zij politie en justitie op het spoor brengen van criminele activiteiten. Met een tijdige opsporing van criminele activiteiten kan tevens worden voorkomen dat de criminele gelden opnieuw worden geïnvesteerd. Ook mogelijke aanwending van criminele gelden ter verwerving van invloed in bedrijven die deel uitmaken van de officiële economie, of in het bestuur wordt hierdoor tegengegaan.

Instrumenten

• Succesvolle afronding Nederlandse voorzitterschap van de Financial Action Task Force on money laundering (FATF); Nederland is tot 1 juli 2010 voorzitter van de FATF; Hoog op de agenda staat het G20 initiatief om een raamwerk uit te werken waarmee niet coöperatieve landen en gebieden worden geïdentificeerd.

• Threat-assessment witwassen; in samenwerking met toezichthouders en opsporingsautoriteiten wordt jaarlijks geïnventariseerd welke methoden en technieken de grootste bedreigingen vormen voor onze maatschappij.

• FATF-evaluatie Nederland; in november 2010 wordt Nederland door een extern evaluatiecommissie bezocht die zal beoordelen in welke mate Nederland aan de FATF-standaarden voldoet. Het rapport zal in juni 2011 door de FATF worden vastgesteld.

• Nationale Regiegroep Aanpak Misbruik Vastgoed. De Regiegroep dient effectieve drempels te creëren om het misbruik in de vastgoedsector tegen te gaan en de pakkans te verhogen door gerichte fiscale en strafrechtelijke handhaving.

• Follow up evaluatie Wet toezicht trustkantoren; naar verwachting zal het naar aanleiding van de evaluatie van de Wet toezicht trustkantoren wenselijk zijn een aanpassingswet voor deze wet te maken.

Meetbare gegevens

¹ Register Wet inzake de geldtransactiekantoren. In beheer bij DNB.

² Deze tabel laat het aandeel van het totaal aantal meldingen zien, die gedaan zijn door meldplichtige instellingen op basis van hun eigen risicoafweging. In het verleden stond deze eigen afweging niet centraal. Het grootste deel van de meldingen vond toen plaats op basis van (door de regelgever bepaalde) parameters.

³ Jaarverslag van DNB en de AFM.

⁴ Jaarverslag van DNB en de AFM.

⁵ FIU-Nederland kengetallen 2007

2.2.2.3.3 Operationele doelstelling 3

Het voorzien in een ongestoorde muntcirculatie door middel van een adequate en kostenefficiënte muntvoorziening, alsmede het uitbrengen van bijzondere en herdenkingsmunten.

Motivering

Om een goede werking van het betalingsverkeer te bevorderen wordt voldaan aan de muntvraag van het publiek.

Instrumenten

Exclusieve bevoegdheid van de Staat om, op grond van de Muntwet 2002, munten in omloop te brengen. De productie is uitbesteed aan de Koninklijke Nederlandse Munt (KNM) en DNB is gemandateerd voor de distributie en het in circulatie brengen van de munten.

Meetbare gegevens

Als permanent aan de marktvraag wordt voldaan, is de voorziening ten opzichte van de vraag 100%. In de praktijk zullen ook voorraden en buitenlandse in- en uitstromingen invloed hebben op de daadwerkelijke productie van munten.

* raming

Bron: KNM

* raming.

Bron: DNB

2.2.2.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

2.2.3 Financieringsactiviteiten publiek-private sector

2.2.3.1 Algemene beleidsdoelstelling

Bedrijfseconomische doelmatigheid en optimaal financieel resultaat bij investeren in en verwerven, afstoten en beheren van de financiële en materiële activa van de Staat.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

De minister van Financiën ziet in algemene zin toe op een verantwoorde en doelmatige besteding van overheidsmiddelen. Hiervoor past de minister van Financiën onder andere bedrijfseconomische principes toe, om zodoende tot een optimale inzet van financiële en materiële activa te komen bij de realisatie van publieke doelstellingen.

Om deze principes rijksbreed te kunnen gebruiken, is inzet en verspreiding van bedrijfseconomische kennis en ervaring benodigd. De minister van Financiën hanteert hiervoor een beleid dat voortbouwt op de (bedrijfseconomische) expertise, die in de loop van jaren is opgedaan bij het beheer van staatsdeelnemingen, de deelname aan complexe projecten en de ontwikkeling van publiek-private samenwerking («pps») in Nederland. Deze expertise wordt ingezet bij het oplossen van nieuwe en complexe investeringsprojecten en financiële transacties van de Rijksoverheid.

Deelnemingen van de Rijksoverheid in bedrijven worden op zodanige wijze aangegaan, beheerd en afgestoten, dat publieke belangen worden behartigd met een zo efficiënt mogelijke inzet van financiële middelen. Ook pps behoort tot de instrumenten om doelmatigheid te bereiken bij overheidsinvesteringen. De opgebouwde bedrijfseconomische expertise wordt bovendien ingezet voor de advisering van andere departementen bij complexe projecten, Anders Betalen voor Mobiliteit, Joint Strike Fighter en de veiling van CO₂-rechten en radiofrequenties.

Verantwoordelijkheid

De minister van Financiën is verantwoordelijk voor:

• Het stimuleren van een bedrijfseconomisch doelmatige inzet van activa;

• Efficiënte behartiging van publieke belangen en optimaal financieel resultaat bij het beheren, aangaan en afstoten van staatsdeelnemingen;

• Een bredere toepassing van pps bij de totstandkoming van overheidsinvesteringen.

Externe factoren

Staatsdeelnemingen:

• Toepassing van de uitgangspunten van het deelnemingenbeleid1 op elke afzonderlijke deelneming (binnen het op de deelneming van toepassing zijnde beleidsmatige kader);

• De opstelling van medeaandeelhouders (in het bijzonder in het geval van minderheidsbelangen), van de bestuurders van de deelnemingen en van de betrokken vakdepartementen.

Publiek-private samenwerking

• Draagvlak creëren voor het toepassen van pps bij vakdepartementen;

• Ontwikkelen en vasthouden van pps-kennis en -ervaring bij vakdepartementen;

• Verdere ontwikkeling van de markt voor pps-projecten.

Complexe projecten

• Sturing op bedrijfseconomische doelmatigheid en risicobeheersing bij complexe projecten.

2.2.3.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de budgettaire gevolgen van beleid

Garanties en vrijwaringen (FCI, NS, WST)

In de hoedanigheid van verkoper van staatsdeelnemingen heeft de Staat de afgelopen jaren garanties en vrijwaringen afgegeven; een praktijk die gangbaar is in (ver)kooptrajecten van ondernemingen. In een dergelijke situatie geldt dat de verkoper de kopende partij vrijstelt voor een specifiek soort risico door het afgeven van een garantie en/of vrijwaring. Zo is het bijvoorbeeld gangbaar dat door de verkopende partij wordt gegarandeerd dat de balans van de betreffende deelneming geen verrassingen kent naar beste weten van de verkoper. Indien anders blijkt, kan een kopende partij zich bij de verkoper beroepen op een vrijwaring of garantie. In algemene zin maakt de Staat bij het overnemen van specifieke risico’s een afweging tussen enerzijds de kans dat zulke garanties en vrijwaringen leiden tot uitgaven en anderzijds de derving van verkoopopbrengsten voor de staat indien de gevraagde garanties en vrijwaringen niet zouden worden verleend en leiden tot een lagere verkoopopbrengst. In bovenstaande tabel zijn 3 specifieke garanties en vrijwaringen opgenomen. Het betreft (i) een BTW-vrijwaring in verband met de verkoop van de Westerscheldetunnel, (ii) een vrijwaring voor een mogelijke claim inzake de tropische storm «Ike» verband houdende met de verkoop van FCI en (iii) een garantieverplichting voor leningen die de NS heeft uitstaan bij Eurofima1.

Pps

Evenals voorgaand jaar is onder pps een bedrag gereserveerd voor het stimuleren van toepassing van pps in de zorgsector bij zorgvastgoedontwikkeling. Doelstelling is om aan de hand van een (of meer) pilot project(en) een standaardcontract voor de sector te ontwikkelen om zo transactiekosten te verlagen. Voor de Zuidas NV in oprichting is een bedrag opgenomen voor de eventuele verrekening van voorbereidingskosten met Amsterdam.

Onderhouds- en beheerskosten GOB

De budgetten voor 2010 en 2011 zijn overgeheveld naar artikel 7, aangezien het GOB met Domeinen Onroerende Zaken per 1 juli 2009 is gefuseerd tot het RVOB. Het budget 2009 wordt bij tweede suppletore wet overgeheveld naar artikel 7.

Kapitaalversterkingen ING, Aegon en SNS Reaal

In 2008 heeft de staat in het kader van de kredietcrisis kapitaal verschaft aan ING, Aegon en SNS. Over dit kapitaal betalen de genoemde instellingen een vaste coupon (rente). Echter, betaling van deze coupon is gekoppeld aan een dividenduitkering van de instelling. Indien zij geen dividend uitbetalen zal ook de coupon niet betaald worden. Afgesproken is dat de instellingen hun normale dividendbeleid zullen blijven hanteren. Echter, het is vooralsnog onduidelijk hoe de huidige marktomstandigheden zullen doorwerken in de resultaten van de instellingen. Vanwege deze onzekerheid is enkel voor het jaar 2009 de coupon opbrengst opgenomen.

Illiquid Asset Back-up Faciliteit

In januari 2009 hebben de Staat en ING Groep N.V. (ING) overeenstemming bereikt over een back-up faciliteit die betrekking heeft op de gesecuritiseerde hypothekenportefeuille van ING1. De back-up faciliteit is een instrument dat het best is te vergelijken met een swap waarbij kasstromen worden uitgewisseld.

• De Staat ontvangt van ING 80% van de kasstromen die uit de onderliggende portefeuille voortkomen (portefeuille ontvangsten);

• De Staat ontvangt van ING een garantie fee van 0,55% van de uitstaande portefeuille voor het overnemen van het risico;

• De Staat betaalt een funding fee die bestaat uit

– 3,5% over het vastrentende deel van de portefeuille;

– LIBOR plus 0,5% over het variabele deel van de portefeuille en

– een bedrag gerelateerd aan de afbouw van de afgewaardeerde onderliggende portefeuille.

• De Staat betaalt aan ING een management fee van 0,25% van de uitstaande portefeuille voor het beheer van de portefeuille.

De ramingen voor de management fee, de funding fee en de garantie fee zijn bijgesteld naar aanleiding van de nadere uitwerking van de feestructuur2. In de 1e suppletoire begroting was nog uitgegaan van de initiële feestructuur. Ten opzichte van de 1e suppletoire begroting is de funding fee iets hoger, de management fee iets lager en de garantie fee iets hoger geworden.

De raming voor portefeuille ontvangsten en funding fee voor 2009 zijn neerwaarts bijgesteld. De raming in de 1e suppletoire begroting was gebaseerd op 12 maandelijkse betalingen per jaar ook in 2009. In 2009 zullen echter minder betalingen plaatsvinden omdat de swap later dan 1 januari is afgesloten. De raming voor 2009 is daarom nu neerwaarts bijgesteld met 1 betaling (correctie voor januari 2009).

De kasstromen luiden in USD en worden ten behoeve van de begroting omgerekend naar EUR. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een rekenkoers. Door een stijging van deze Eurokoers (in dollars) zijn de kasstromen in EUR gedaald.

Uitvoeringskosten staatsdeelnemingen

Voortvloeiend uit het realiseren van de doelstellingen met betrekking tot het verwerven, beheren en afstoten van staatsdeelnemingen, worden uitvoeringskosten voorzien. De kosten zien voornamelijk op het inhuren van advies van externe specialisten ten behoeve van het beheer van Fortis Bank Nederland en ABN AMRO.

Dividend financiële instellingen

Onder de post dividend financiële instellingen zijn de dividendopbrengsten opgenomen die verwacht worden van de financiële instellingen waarin de staat recentelijk tijdelijk aandeelhouder is geworden in het kader van de kredietcrisis, te weten Fortis Bank Nederland, ASR en RFS Holding (ABN Amro Bank). Voor 2009 en 2010 is de dividendopbrengst geraamd op nul. De instellingen hebben in 2008 geen of zeer weinig winst gemaakt. Een uitkering in 2009 lijkt daarom niet mogelijk. Dezelfde verwachting bestaat voor 2010. Voor de komende twee jaar is nog onduidelijk hoe de instellingen zich zullen ontwikkelen. Een positief rendement is niet uit te sluiten, maar ook niet direct zeer waarschijnlijk. In de komende periode zal duidelijker worden hoe de financiële markten zich naar verwachting zullen ontwikkelen, welke impact de recessie zal hebben en hoe dit zal doorwerken in het rendement. Vanwege genoemde factoren is er voor deze drie instellingen voorlopig geen dividendraming opgenomen voor de jaren na 2011 t/m 2014.

Dividend staatsdeelnemingen

De verwachting is dat de dividendopbrengsten van de staatsdeelnemingen de komende jaren een daling laten zien, in ieder geval in 2010 en 2011. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door lagere dividenden vanwege enerzijds negatieve effecten van de kredietcrisis op de bedrijfsresultaten en anderzijds lopende investeringsprogramma’s waardoor de korte termijn winst terugloopt.

Renteontvangsten Mandatory Convertible Note

Ook aan ABN AMRO is kapitaal verstrekt. Echter, hiervoor geldt een andere constructie dan bij ING, Aegon en SNS. De kapitaalversterking bij ABN AMRO bestaat uit een converteerbare lening en een Capital Relief Instrument (zie hierna). De converteerbare lening wordt automatisch omgezet in kapitaal bij afsplitsing van het Nederlandse deel van ABN AMRO van de overige delen. Tot afsplitsing is het een verplichte betaling van de coupon, daarna zal het omgezet worden in normaal aandeelhouderskapitaal met gangbare governance-afspraken over dividend.1

Premie-inkomsten Capital Relief Instrument (CRI)

Als onderdeel van de herkapitalisatie van ABN AMRO wordt een CRI aangegaan. Dit instrument richt zich op een deel van de Nederlandse hypothekenportefeuille van het Nederlandse deel van ABN AMRO. Deze portefeuille behoort nu en na de toekomstige separatie uit RFS Holdings tot het aandeel van ABN AMRO dat toekomt aan de Staat. Door inzet van het CRI zal een verlaging van de risico-gewogen activa2 ofwel Risk Weighted Assets (RWA) worden bewerkstelligd. Het instrument wordt vormgegeven op een wijze die past bij een minimalisering van de risico’s voor de Staat. ABN AMRO draagt de eerste verliezen zelf. Eventuele verliezen daarenboven zullen tussen de Staat en ABN AMRO worden gedeeld op een 95%/5%-basis. De maximale exposure voor de Staat is dus circa 32,8 miljard euro (zie tabel budgettaire gevolgen van beleid). De kans dat het tot uitbetaling komt voor de Staat lijkt klein, er worden zodoende geen concrete uitgaven voor de Staat verwacht. Tegenover deze prestatie staat dat ABN AMRO de Staat een jaarlijkse premie zal betalen, zoals dat ook bij een verzekering het geval is.

2.2.3.3 Operationele doelstellingen

2.2.3.3.1 Operationele doelstelling 1

Marktconform beheer van staatsdeelnemingen met het oog op het verantwoord behartigen van publieke belangen

Motivering

Met de aandelenparticipaties van de Staat in staatsdeelnemingen worden naast financiële nadrukkelijk ook publieke belangen behartigd. Het bij de deelneming betrokken publiek belang vormt de rechtvaardiging voor het (aan)houden van het aandeel van de Staat in de staatsdeelneming. Aan het aandeelhouderschap wordt inhoud gegeven door toe te zien op met name de strategie, investeringsbeslissingen, vermogenspositie en het bezoldigingsbeleid van de staatsdeelneming.

Instrumenten

• Bevoegdheden die de Staat heeft uit hoofde van het aandeelhouderschap op basis van statuten, boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en de Code Tabaksblat;

• Bedrijfseconomische en corporate governance-expertise;

• Overleg met betrokken vakdepartementen over de mate waarin en de wijze waarop de desbetreffende publieke belangen door een staatsdeelneming worden behartigd.

Van bovengenoemde eerste twee instrumenten wordt vooral gebruik gemaakt tijdens algemene vergaderingen van aandeelhouders, periodieke gesprekken met Raden van Bestuur en Raden van Commissarissen en alle andere frequente contacten met deelnemingen en stakeholders. Daarnaast vormen deze instrumenten het aangrijpingspunt om adequate vormgeving van corporate governance (bijvoorbeeld de statuten van de deelnemingen) en van financieel beheer waaronder vermogensstructuur, dividendbeleid, en dergelijke te bewerkstelligen. Overleg met vakdepartementen helpt om invulling te geven aan de rol van het publiek belang in het beheer van staatsdeelnemingen.

Meetbare gegevens

Het behalen van de doelstelling is mede afhankelijk van aspecten die niet door het ministerie van Financiën te beïnvloeden zijn, waardoor het opnemen van een prestatie-indicator niet zinvol is. Een andere reden is dat de resultaten van de inspanningen moeilijk te meten zijn. Wel kan worden weergegeven in hoeverre deelnemingen voldoen aan bepaalde criteria, zoals de Code Tabaksblat. Bovendien zal jaarlijks aan de Tweede Kamer een verslag verzonden worden waarin over verschillende aspecten rondom het aangaan, beheer en afstoten van staatsdeelnemingen gerapporteerd zal worden.

2.2.3.3.2 Operationele doelstelling 2

Deelnemingen worden door de Staat aangegaan indien dit een bedrijfseconomisch doelmatige manier is om publieke doelen te realiseren en deelnemingen worden afgestoten zodra een staatsdeelneming niet langer noodzakelijk is voor de realisatie van publieke doelstellingen.

Motivering

Het aangaan van deelnemingen door de Staat in bedrijven gebeurt alleen wanneer publieke doelstellingen op de meest doelmatige wijze worden gerealiseerd in een bedrijfsmatige, privaatrechtelijke structuur (privaatrechtelijke rechtspersoon van een onderneming). Een zekere mate van overheidsinvloed op de taken van de staatsdeelneming is wel vereist, waardoor uitvoering wel binnen de invloedsfeer van de overheid verricht moet worden. Als een deelneming voor de Staat niet langer noodzakelijk is voor de realisatie van publieke doelstellingen, zal deze (eventueel gefaseerd) worden afgestoten.

Instrumenten

Instrumenten

• De bevoegdheden van de Staat op basis van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en de Comptabiliteitswet.

• Bedrijfseconomische- en corporate governance-expertise.

De Staat heeft bij het aangaan van deelnemingen – naast zijn publiekrechtelijke bevoegdheden en het normale optreden van de Staat als contractspartner in het privaatrecht – nog geen vennootschapsrechtelijke instrumenten ter beschikking, omdat de Staat dan nog geen aandeelhouder is en dus ook de bij de aandeelhoudersrol behorende bevoegdheden (nog) niet kan uitoefenen. Wel neemt de Staat de bevoegdheden van het aandeelhouderschap als uitgangspunt wanneer wordt onderhandeld over het aangaan van een deelneming.

Meetbare gegevens

Meetbare gegevens

Hiervoor bestaan geen zinvolle indicatoren, omdat resultaten van de inspanningen moeilijk te meten zijn. Om een indicatie te geven van de omvang van de verkoopopbrengsten kan daar wel een gemiddelde over worden gegeven.

* Stand per 1 september 2009

Bron: Jaarverslag IXB 2008

2.2.3.3.3 Operationele doelstelling 3

Vakdepartementen realiseren publieke doelen met een bedrijfseconomisch meest doelmatige inzet van activa.

Motivering

Motivering

De overheid dient zorg te dragen voor bedrijfseconomisch doelmatige inzet van middelen om zo tot een betere dienstverlening voor de burger te komen. Oftewel: dezelfde kwaliteit voor een lagere prijs of een hogere kwaliteit voor dezelfde prijs. Aandachtsgebieden waar deze bedrijfseconomische principes toegepast worden zijn op dit moment:

• de toepassing van pps in de vorm van Design Build Finance Maintain/Operate (DBFM/O) contracten bij nieuwbouw en renovatie van overheidsgebouwen en infrastructuur;

• grote complexe projecten en financiële transacties (zoals veiling van CO₂-rechten, Joint Strike Fighter en Anders Betalen voor Mobiliteit);

• het adviseren bij complexe vraagstukken over de omgang met overtollige gronden van het Rijk.

Bedrijfseconomische doelmatigheid wordt bereikt door te werken vanuit een resultaatgerichte benadering van inzet van middelen. Om doelmatigheid en efficiëntie te bereiken is het noodzakelijk om eerst kosten, opbrengsten en risico’s transparant te maken. Het daaruit verkregen inzicht kan worden gebruikt bij het maken van weloverwogen, verantwoorde investeringsbeslissingen zodat de burger meer waar voor zijn geld krijgt. Daarnaast biedt die kennis de mogelijkheid om prikkels te ontwikkelen die doelmatigheid en efficiëntie bevorderen gedurende de gehele levenscyclus van activa. Vakdepartementen zijn verantwoordelijk voor het implementeren van de ontwikkelde en aangereikte uitgangspunten, beleidskaders en expertise in hun organisatie.

Instrumenten

Instrumenten

• Kennis en kunde van pps die wordt ingezet om de toepassing van pps bij overheidsinvesteringen in gebouwen en infrastructuur te stimuleren;

• Het inbrengen en bewaken van bedrijfseconomische principes bij de vormgeving en de uitvoering van «grote projecten».

Meetbare gegevens

Om de voortgang van de introductie van pps te meten is het aantal goed toegepaste Public Private Comparators (PPC) een indicator. Een PPC bevat een kostenvergelijking, waarbij de realisatie van een project in een DBFMO-variant wordt vergeleken met de realisatie van hetzelfde project in een traditionele variant. Een PPC biedt basis voor de besluitvorming over de uitvoering van een project door middel van een DBFMO-contract.

Bron: Vakdepartementen

Vakdepartementen geven aan als ze een PPC hebben uitgevoerd. Op basis van deze informatie is de tabel tot stand gekomen.

Deze tabel laat het aantal uitgevoerde PPC’s over 2005, 2006, 2007, 2008 en 2009 (t/m juli) zien. Het ministerie van Financiën is medeverantwoordelijk voor de toepassing van de PPC-methodiek, zoals het ministerie deze heeft ontwikkeld en heeft vastgelegd in het handboek PPC. De verantwoordelijkheid voor de beslissing om volgens pps (DBFM/O) aan te besteden, ligt bij de vakdepartementen; alleen bij gebouwgebonden pps is het een gezamenlijke beslissing van het betrokken departement, de Rijksgebouwendienst en het ministerie van Financiën. Niet het ministerie van Financiën, maar de vakdepartementen dragen verantwoordelijkheid voor het welslagen van die projecten; en dus ook voor het behalen van doelstellingen van bedrijfseconomische efficiëntie en doelmatigheid. De voortgang en prestaties op het gebied van pps worden jaarlijks beschreven in de voortgangsrapportage voor de Tweede Kamer1.

2.2.3.3.4 Operationele doelstelling 4

Het ontwikkelen en implementeren van een financieel gezonde beheer- en exit-strategie voor Fortis Bank Nederland, ASR, en RFS Holding (ABN AMRO Bank) en een doelmatige aanwending van het Fonds Financiële Structuurversterking (ING, Aegon, SNS) met het oog op de financiële belangen van de staat en stabiliteit van de financiële sector.

Motivering

In het streven naar stabiliteit in de financiële sector heeft de Staat in 2008 geparticipeerd in enkele financiële instellingen in Nederland, te weten Fortis Bank Nederland, Fortis Corporate Insurance (FCI), ASR en RFS Holding (ABN Amro Bank). FCI is inmiddels verkocht. Bij het beheer van deze deelnemingen zullen de belangen van de Staat als aandeelhouder goed behartigd moeten worden, mede door een daarop gerichte governance structuur te ontwikkelen. Daarnaast dient het beheer van deze specifieke deelnemingen zich te richten op een toekomstige exit van de Staat. Hierin verschilt doelstelling 4 van doelstelling 2.

Het Fonds Financiële Structuurversterking dient eveneens ter versterking van de stabiliteit in de financiële sector in Nederland. Vanwege de rol als vermogensverschaffer heeft de Staat bovendien een «aandeelhouders» belang. Bij het behartigen van dit belang dient de achtergrond van de kapitaalinjectie, namelijk het versterken van de stabiliteit van de financiële sector in Nederland, expliciet in overweging genomen te worden.

Instrumenten

• De bevoegdheden van de Staat op basis van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en de Comptabiliteitswet;

• Bedrijfseconomische- en corporate governance-expertise.

Meetbare gegevens

Hiervoor bestaan geen zinvolle indicatoren, omdat resultaten van de inspanningen moeilijk kwantitatief te meten zijn. Immers het ontwikkelen van financieel gezonde beheer- en exit-strategie voor de nieuw verworven financiële deelnemingen is iets wat niet op jaarlijks niveau te meten is maar waarvan het succes pas bij verkoop te meten is. Dan is bekend of de exit is gelukt en in welke verkoopopbrengst het financiële beheer heeft geresulteerd. Ook voor de kapitaalinjecties bestaan geen zinvolle kengetallen die jaarlijks kunnen weergeven of de aanwending doelmatig is met het oog op de financiële belangen van de Staat en stabiliteit van de financiële sector.

2.2.3.3.5 Operationele doelstelling 5

Behalen van een zo optimaal mogelijk financieel resultaat voor de Illiquid Asset Back-up Faciliteit binnen de contractvoorwaarden en onder aanvaardbaar risico.

Motivering

Begin 2009 hebben de Staat en ING Groep N.V. (ING) overeenstemming bereikt over een back-up faciliteit die betrekking heeft op de gesecuritiseerde hypothekenportefeuille van ING.1 De Staat is bij het tot stand komen van deze transactie geadviseerd door een extern bureau. Dit bureau heeft de achter de gesecuritiseerde hypothekenportefeuille liggende hypotheekproducten tot op postcodeniveau doorgelicht. Op basis van deze analyse is de prijs voor de transactie, die te vergelijken is met een swap2, tot stand gekomen.

Net als bij een swap bepalen, naast de initiële prijs en de contractvoorwaarden, ontwikkelingen in de rente, wisselkoers en wanbetaling voor een groot deel het totale resultaat dat op de transactie kan worden behaald. Na aangaan van de transactie kan het resultaat voor de Staat worden bijgestuurd door het nemen van verstandige beslissingen binnen de mogelijkheden van het contract.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactor is wanbetaling op de onderliggende hypotheekproducten. Deze factor wordt voor een groot deel bepaald door de ontwikkeling van de huizenprijzen in de VS. Een depreciatie in de huizenmarkt leidt tot een hogere mate van wanbetaling en tot lagere opbrengsten bij gedwongen verkoop. Daarnaast kunnen ook andere factoren hier een rol spelen zoals bijvoorbeeld de werkloosheid in de VS. Een hogere mate van wanbetaling heeft een negatieve impact op de portefeuilleontvangsten. De overige risicofactoren (rente en valuta ontwikkelingen en vervroegde aflossing) zijn contractueel grotendeels afgedekt.

Meetbare gegevens

Meetbare gegevens

Na afloop van elk jaar (ex post) zal het resultaat op de transactie worden verantwoord. Ter beoordeling van de prestatie zal dit resultaat worden afgezet tegen de base en stress case die zijn gebruikt bij tot stand komen van de initiële prijs. In het jaarverslag voor 2009 zal dit nader worden uitgewerkt.

2.2.3.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

2.2.4 Internationale Financiële Betrekkingen

2.2.4.1 Algemene beleidsdoelstelling

Een financieel-economisch gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Nederland is als open economie gebaat bij een welvarend Europa en een evenwichtige wereldeconomie. Bovendien hecht Nederland waarde aan een evenwichtige ontwikkeling van lage- en middeninkomenslanden. Om een bijdrage te leveren aan een welvarend Europa en een evenwichtige internationale economische ontwikkeling, waarvan het belang nog eens onderstreept is door de huidige economische crisis, is Nederland lid van de E(M)U en aandeelhouder van verschillende internationale financiële instellingen (IFI’s).

Verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor:

• De Nederlandse inbreng op financieel-economisch terrein binnen de E(M)U;

• De Nederlandse inbreng binnen de internationale financiële instellingen (IFI’s)1.

Externe factoren

Het beleid van de EU en internationale financiële instellingen wordt bepaald door een groot aantal landen (waaronder Nederland). De invloed van Nederland op dit beleid is beperkt, omdat het behalen van de Nederlandse doelstellingen sterk afhankelijk is van die andere landen en van onvoorziene omstandigheden.

2.2.4.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de budgettaire gevolgen van beleid

Uitgaven en verplichtingen

De verplichtingenraming vloeit voort uit de onderhandelingen over financiële bijdragen aan internationale financiële instellingen, zoals kapitaalverhogingen van banken en middelenaanvullingen van concessionele fondsen.

Er worden betalingsverplichtingen en garantieverplichtingen onderscheiden. Betalingsverplichtingen komen volgens een af te spreken kaspatroon tot betaling. Regel hierbij is dat voor nieuwe verplichtingen budgettair een stelpost wordt opgenomen.

De raming voor garantieverplichtingen heeft betrekking op het zogenaamde garantiekapitaal van de internationale financiële instellingen (het deel van de verplichting dat waarschijnlijk niet tot betaling komt, het «callable capital»), op garantie-overeenkomsten tussen de Staat en DNB (onder meer uit hoofde van de Nederlandse deelneming in IMF) en deelneming in de door de BIS te verstrekken kredietfaciliteiten.

De geraamde programma-uitgaven hebben enerzijds betrekking op aangegane verplichtingen, als uitkomst van reeds afgeronde internationale onderhandelingen, en anderzijds op stelposten voor nieuwe verplichtingen van onderhandelingen die nog niet zijn afgerond of die nog zullen plaatsvinden.

De algemene bijdragen aan Wereldbank, IDA en IFC zijn direct na ondertekening meerjarig en onvoorwaardelijk verschuldigd. Er is geen directe koppeling tussen de programma-uitvoering en de storting van de jaarbijdrage. Daarom wordt de omvang van de jaarlijkse storting mede bepaald in het licht van de veranderende beschikbaarheid van middelen gedurende het jaar. Het parlement wordt over mogelijke aanpassingen geïnformeerd en begrotingsmutaties worden ter autorisatie voorgelegd. Zo wordt bijgedragen aan het ieder jaar effectief en doelmatig realiseren van de 0,8% BNP-doelstelling.

Voor een deel van de verplichtingen- en uitgavenramingen geldt dat door wisselkoersinvloeden de realisaties kunnen afwijken van de ramingen; dit deel van de realisaties is daarmee niet beleidsmatig te beïnvloeden.

Aangezien de kasuitgaven (volgend uit de betalingsverplichtingen) veelal over een reeks van jaren plaatsvinden, kent de uitgavenraming minder scherpe pieken dan de meerjarenreeks van betalingsverplichtingen.

In onderstaande tabel is een specificatie van de verplichtingenraming voor 2010–2014 opgenomen.

Naast de verplichtingen betreffende internationale financiële instellingen heeft een klein deel van de betalingsverplichtingen ook betrekking op apparaatsuitgaven.

Uit de tabel blijkt dat de verplichtingen van jaar tot jaar qua aantal en omvang kunnen wisselen.

Ontvangsten

De ontvangstenraming betreft grotendeels de ontvangst van de Europese Investeringsbank (EIB) van het aan Nederland toekomende saldo op de zogenaamde speciale rekeningen bij de EIB. Op deze rekeningen worden bedragen geboekt die toekomen aan de EIB-lidstaten die oorspronkelijk een bijdrage hebben geleverd aan een in het kader van het Europese Ontwikkelingsfonds uitgeleende hoofdsom. Na aflossing door lenende landen op de betreffende leningen wordt het aan Nederland toekomende deel van die aflossingen geparkeerd op de speciale rekening. Halfjaarlijks wordt het Nederlandse tegoed door de EIB overgemaakt. Deze ontvangsten zijn afhankelijk van externe factoren.

Grafiek budgetflexibiliteit

Toelichting bij juridisch verplicht operationele doelstelling 2

Alle verplichtingen vloeien voort uit operationele doelstelling 2. Er zijn over alle betalingsverplichtingen bindende akkoorden gesloten met de desbetreffende IFI’s. De verplichtingen zijn daarom voor 100% juridisch verplicht.

2.2.4.3 Operationele doelstellingen

2.2.4.3.1 Operationele doelstelling 1

Het bevorderen van een gezonde en stabiele monetaire en budgettaire ontwikkeling van de Europese Unie en haar lidstaten.

Motivering

De Nederlandse economie wordt door zijn openheid en relatief beperkte grootte sterk beïnvloed door economische ontwikkelingen van de handelspartners waaronder de lidstaten van de Europese Unie. Verreweg het grootste deel van de Nederlandse export en import gaat naar of komt uit andere Europese landen. Een sterke Europese economie heeft daarmee een directe weerslag op de Nederlandse economie. Mede om die reden is Nederland gebaat bij een gezonde financieel economische ontwikkeling en een stabiele budgettaire en monetaire ontwikkeling in de Europese Unie en haar lidstaten.

Instrumenten

• Standpuntinname van Nederland in onderhandelingen over de EU-begroting

• Standpuntinname van Nederland bij aanvragen voor Exchange Rate Mechanism (ERM-II) en voor euro-invoering

• Actieve deelname aan multilateraal toezicht ter bevordering van de begrotingsdiscipline van lidstaten en een stabiele macro-economische omgeving in de EMU

Meetbare gegevens

Omdat het behalen van de doelstelling zo sterk afhangt van zaken die niet direct door Nederland te beïnvloeden zijn, is het geven van prestatie-indicatoren niet zinvol. De onderstaande BBP-groeicijfers voor de EU-27 en het eurogebied zijn desalniettemin opgenomen, omdat zij een beeld geven van de economische situatie in Europa.

Bron: Economic Forecast Spring 2009, Europese Commissie, mei 2009.

2.2.4.3.2 Operationele doelstelling 2

Het bevorderen van effectiviteit en efficiency van internationale financiële instellingen (IFI’s) en het bijdragen aan een inhoudelijk debat over de wereldeconomie in internationale fora.

Motivering

Internationale financiële instellingen beïnvloeden internationale financieel-economische ontwikkelingen. Goed beleid van deze instellingen draagt bij aan een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling en de ontwikkeling van lage- en middeninkomenslanden. Internationaal debat over de wereldeconomie bevordert ook een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling en de ontwikkeling van lage- en middeninkomenslanden. Met behulp van de onderstaande instrumenten probeert Nederland hier een bijdrage aan te leveren.

Instrumenten

• Deelname in IFI’s. Nederland houdt toezicht op financiële soliditeit van IFI’s en op de rol van IFI’s bij de bevordering van economische ontwikkeling, armoedebestrijding en financieel-economisch evenwicht. Hierbij wordt veel aandacht geschonken aan de efficiency en effectiviteit van de IFI’s. Een adequate Nederlandse representatie is daarbij van groot belang. Ten einde IFI’s in staat te stellen hun taak in tijde van de huidige financiële crisis te blijven uitvoeren heeft Nederland bijgedragen aan kapitaal- en middelenverhogingen van een aantal IFI’s (EIB, IMF), en steunt het waar nodig kapitaalverhogingen bij andere IFI’s.

• Maken van internationale economische analyses die vereist zijn om de internationale beleidsdiscussie en respons te kunnen beïnvloeden. Dit gebeurt via discussies in de Ecofin, Eurogroep, Working Party 3 (van de OESO) en discussies bij het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank.

Meetbare gegevens

Omdat het behalen van de doelstelling zo sterk afhangt van zaken die niet direct door Nederland te beïnvloeden zijn, is het geven van prestatie-indicatoren niet zinvol. De onderstaande kengetallen geven desalniettemin een beeld van de internationale financieel-economische ontwikkeling. Nederland probeert deze door de inbreng in de eerdergenoemde IFI’s en het internationale debat over de wereldeconomie te stimuleren en zo evenwichtig mogelijk te maken.

Bron: IMF (World Economic Outlook-update juli 2009).

2.2.4.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

2.2.5. Exportkredietverzekering en investeringsgaranties

2.2.5.1 Algemene doelstelling

Een completere markt voor verzekering van betalingsrisico’s die zijn verbonden aan export en aan investeringen in het buitenland.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

De Nederlandse Staat biedt ter aanvulling op de private markt, evenals de meeste andere westerse landen en opkomende economieën, faciliteiten aan waarmee de Nederlandse exporteurs en hun financiers dergelijke betalingsrisico’s kunnen afdekken bij de Staat. Zodoende wordt voorkomen dat Nederlandse exporteurs orders mislopen met alle negatieve effecten op bijvoorbeeld de werkgelegenheid en het concurrentievermogen van dien.

Naar aanleiding van de kredietcrisis is zowel binnen de EKV als aangrenzend aan de EKV gekeken naar maatregelen die de export ondersteunen. Hieruitvolgend is de «Tijdelijke aanvullende Staatskredietverzekering» (TASK) opgericht. Dit is een faciliteit die zich richt op kortlopende kredietverzekering, de zogenaamde omzetpolissen1. De reguliere EKV houdt zich bezig met één transactie polissen voor de middellange en lange termijn en daarmee wijkt TASK af van de reguliere EKV. Ook binnen de reguliere EKV zijn verschillende maatregelen toegepast waaronder flexibilisering landenbeleid en aanpassing risicodracht.

Verantwoordelijkheid

De minister van Financiën is verantwoordelijk voor de exportkredietverzekering, de TASK en investeringsgaranties. De minister van Economische Zaken is medebeleidsverantwoordelijk.

Externe factoren

Het behalen van de doelstelling hangt onder andere af van de ontwikkelingen in de private verzekeringsmarkt, afspraken die worden gemaakt in de verschillende internationale fora en de financiële resultaten.

2.2.5.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de budgettaire gevolgen van beleid

De financiële resultaten van de faciliteit worden sterk beïnvloed door externe factoren.

Het beeld aan de inkomstenzijde van de begroting wordt in de eerste plaats bepaald door de verzekeringspremies die worden opgebracht door de Nederlandse exporteurs. De vraag naar polissen is daarmee een belangrijke externe factor. Daarnaast vloeien inkomsten voort uit schuldenregelingen die, al dan niet in het kader van de Club van Parijs, zijn gesloten met debiteuren die in het verleden niet aan hun betalingsverplichtingen hebben voldaan.

Aan de uitgavenkant zijn de schade-uitkeringen afhankelijk van het actuele en verwachte betaalgedrag van (debiteuren in) derde landen.

Voor de tijdelijke maatregel die toeziet op omzetpolissen is een voorziening geraamd van EUR 40 miljoen. Mocht deze voorziening maximaal worden uitgekeerd, dan komt de helft ten laste van het ministerie van Economische Zaken1.

Onderstaande grafiek laat de ontwikkeling zien van het totaal door de Staat (her)verzekerde bedrag. Dit bestaat uit het uitstaande obligo voor Exportkredietverzekering (EKV) en de Tijdelijke Regeling herverzekering investeringen (TRhi). Hierbij is een uitsplitsing gemaakt naar definitieve en voorlopige verzekeringen, dat wil zeggen polissen respectievelijk dekkingstoezeggingen.

De meerjarenramingen van de schade-uitkeringen zijn gebaseerd op verwachtingen over de verzekeringsportefeuille. De ontvangsten bestaan uit premies en schaderestituties. De premieontvangsten zijn geraamd op basis van de resultaten van de afgelopen jaren. De schaderestituties komen voornamelijk voort uit de in het kader van de Club van Parijs gesloten schuldenregelingen en zijn ten dele verwachtbaar.

Van de programmagelden uit de operationele doelstelling is 95% juridisch verplicht. De geraamde uitgaven hebben het karakter van een verzekering: het ontstaan en het moment van uitgave staan niet volledig vast, maar in geval van schade is de Staat op basis van in het verleden afgesloten overeenkomsten verplicht uit te keren.

Grafiek budgetflexibiliteit

2.2.5.3 Operationele doelstelling

Het creëren en handhaven van een gelijk speelveld voor bedrijven.

Motivering

Niet alleen de meeste traditionele westerse landen, maar ook steeds meer opkomende economieën, zoals China, Brazilië en India, beschikken over een exportkredietverzekeringfaciliteit. Om te borgen dat Nederlandse exporteurs internationaal onder gelijke voorwaarden kunnen concurreren is het van belang om door middel van internationaal overleg binnen de geëigende kaders een gelijk speelveld te creëren en te handhaven. Zo worden in internationaal verband afspraken gemaakt over minimum premies en maximale looptijden, over onderwerpen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en over schuldhoudbaarheid (verantwoord leenbeleid). Om marktverstoring en een race to the bottom te voorkomen geldt daarnaast de eis dat de faciliteit gemeten over een langere periode kostendekkend moet zijn. Kostendekkendheid wil zeggen dat op de lange termijn de premiebetalingen door de Nederlandse exporteurs voldoende dienen te zijn om alle schade-uitkeringen die niet teruggevorderd kunnen worden plus de uitvoeringskosten van de faciliteit te dekken.

Instrumenten

Instrumenten

• Verzekeringsfaciliteiten;

• Risk Management Framework;

• Actieve deelname aan internationale fora;

• Meetinstrumenten.

Verzekeringsfaciliteiten

De Verzekeringsfaciliteiten kunnen worden onderverdeeld in Exportkredietverzekering (EKV), de Tijdelijke Regeling herverzekering investeringen (TRhi) en het Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA). Deze verzekeringsfaciliteiten zorgen ervoor dat de Staat aanvullend aan de markt kan opereren. Hierbij streeft de Staat naar een efficiënte en klantgerichte uitvoering. Dit jaar zijn de SENO GOM regelingen geïntegreerd in de EKV. De regelingen maken dat ook wanneer er binnen de reguliere EKV geen dekkingsmogelijkheden zijn, er onder voorwaarden bekeken kan worden of een transactie toch doorgang kan vinden, eventueel gekoppeld aan een schenking. Daarnaast is het goed om op te merken dat ondanks de economische neergang de reguliere EKV op een behoorlijk aantal (ontwikkelings)landen nog steeds dekkingsmogelijkheden biedt.

Risk Management Framework

De Staat hanteert het risk management framework om de risico’s verbonden aan de faciliteit te monitoren en te beheersen. Indien nodig kan met behulp van obligoswaps en credit default swaps (Kamerstukken II, 2005/06, 30 300, nr. 6) het risico actief worden gestuurd. Momenteel wordt een portefeuillemodel ontwikkeld dat de risico’s op portefeuilleniveau in kaart brengt. Dit model zal in 2010 geïmplementeerd zijn.

Actieve deelname aan internationale fora

Dit instrument wordt ingezet met het oog op het creëren en in standhouden van een gelijk speelveld voor bedrijven. Zo worden binnen de OESO afspraken gemaakt over maatschappelijk verantwoord ondernemen, schuldhoudbaarheid, en premies.

Te gebruiken meetinstrumenten

Om een indicatie te krijgen waar Nederland internationaal staat en vanuit de wens om aan te sluiten bij de behoeften van de exporteurs wordt jaarlijks een benchmark uitgevoerd, die is opgezet om de concurrentiepositie van de EKV inzichtelijk te maken. De benchmark geeft een goede indicatie of de doelstellingen op het gebied van uitvoering en klantgerichtheid worden gehaald en kan daarom aanleiding zijn tot beleids- en beheersmaatregelen en productvernieuwing.

Nederland heeft daarnaast een model voor bedrijfseconomische resultaatbepaling (BERB) ontwikkeld dat inzicht geeft in de mate van kostendekkendheid. Hierbij is het streven om gemeten over een langere periode uit te komen op een kostendekkend niveau (= ≥ 0). Zoals gemeld in het Jaarverslag 2008 is over de periode 1999–2008 een positief resultaat van circa € 93 miljoen behaald.

Meetbare gegevens

De doeltreffendheid van de uitvoering van de herverzekeringsfaciliteiten wordt gemeten aan de hand van doorlooptijden van verzekeringsaanvragen.

Indicatoren

2.2.5.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

2.2.7 Beheer materiële activa

2.2.7.1 Algemene doelstelling

De verwerving, het beheer en de vervreemding van onroerende en roerende zaken en de bijdrage aan gebiedsontwikkelingsprojecten door het Rijk is doelmatig.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Om doelmatigheid te bereiken, dient het Rijk:

• een sterke speler te zijn op de vastgoedmarkt;

• de verwerving, het beheer en de vervreemding van onroerende zaken en de bijdrage aan gebiedsontwikkelingsprojecten efficiënt te organiseren;

• roerende zaken voor/van het Rijk op een efficiënte manier te verwerven, te bewaren, te vervreemden en te vernietigen;

• zijn (financiële) middelen zo efficiënt mogelijk te benutten.

Verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor:

• het creëren van randvoorwaarden en faciliteiten;

• het leveren van een bijdrage aan de samenwerking en afstemming met andere departementen;

• de zorg voor het privaatrechtelijk verwerven, beheren, vervreemden en ontwikkelen van onroerende zaken;

• de bijdrage aan complexe gebiedsontwikkelingsprojecten met meerdere rijksbeleidsbelangen;

• de bewaring, verkoop en eventueel vernietiging van overtollige en in beslag genomen roerende zaken.

Voor wat betreft de doelmatigheid van de verwerving van onroerende zaken, het feitelijke beheer en de ontwikkeling daarvan en de bijdrage aan gebiedsontwikkelingsprojecten, is er een gedeelde verantwoordelijkheid met andere ministers. Hetzelfde geldt voor de verwerving en het beheer van roerende zaken.

Externe factoren

Geen.

2.2.7.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de budgettaire gevolgen van beleid

Verplichtingen

In 2010 zijn de geraamde verplichtingen gelijk aan de geraamde uitgaven. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar de toelichtingen bij de uitgaven.

Uitgaven

De baten-lastendienst Domeinen Onroerende Zaken en het Gemeenschappelijk Ontwikkelingsbedrijf (GOB) zijn op 1 juli 2009 gefuseerd tot het Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf (RVOB). Het GOB is overgeheveld van het ministerie van VROM naar het ministerie van Financiën. Het is de bedoeling dat de gefuseerde diensten met ingang van 1 januari 2010 verder gaan als een baten-lastendienst.

Anticiperende aankopen en gebiedsontwikkeling

Departementen kunnen gebruik maken van de leenfaciliteit voor anticiperend en ontwikkelingsgericht handelen in vastgoed. Hiervoor is vanaf 2010 jaarlijks een bedrag van € 10 mln. beschikbaar. Dit bedrag mag ieder jaar worden verhoogd met maximaal het bedrag dat in dat jaar wordt betaald aan rente en aflossing op eerder uitgegeven leningen. Het aldus verhoogde bedrag bedraagt maximaal € 25 mln. per jaar.

Onderhoud- en beheerskosten

De post onderhoud- en beheerskosten betreft voor € 7,1 mln. onderhoud van grond en gebouwen, kapitaalinvesteringen en beheerskosten. De overige uitgaven ad € 1,7 mln. betreffen het vliegveld Twente.

Zakelijke lasten

Het RVOB betaalt het eigenarendeel van de zakelijke lasten over onroerende zaken die eigendom zijn van het Rijk. Indien in de betreffende panden overheidsdiensten zijn gehuisvest, betaalt het RVOB eveneens het gebruikersdeel. Onder deze categorie vallen twee grote posten: onroerende zaakbelasting en waterschapslasten.

Apparaatsuitgaven

De apparaatsuitgaven bestaan uit de bijdragen voor de projectdirectie Vastgoed en aan de baten-lastendienst RVOB. De apparaatsuitgaven van het GOB zijn als gevolg van de fusie per 1 juli 2009 overgeheveld van begroting XI naar begroting IXB.

Ontvangsten

Verkoop onroerende zaken

In het kader van het regeerakkoord Balkenende IV is voor de jaren 2008 tot en met 2011 voor € 140 mln. aan extra ontvangstentaakstellingen ingeboekt. Hiervan heeft € 30 mln. betrekking op 2010 en € 25 mln. op 2011.

Beheersontvangsten

Onder beheersontvangsten worden inkomsten geraamd voortkomend uit pacht of huur voor onroerende zaken die permanent of tijdelijk in materieel beheer bij het RVOB zijn.

Daarnaast worden ook ontvangsten geraamd van onder andere: zand- en grondwinning; verleende gebruiksrechten aan benzinemaatschappijen en exploitanten om langs rijkswegen benzinestations te mogen exploiteren.

Overige programma-ontvangsten

Hiertoe worden onder meer de volgende opbrengsten gerekend: rente-ontvangsten; opbrengsten uit onbeheerde nalatenschappen; opbrengsten uit de werking van het anti-speculatiebeding; vergoeding van de Rijksgebouwendienst ter compensatie van het door het RVOB betaalde eigenarendeel van de onroerende zaakbelasting.

Grafiek budgetflexibiliteit

Toelichting

Operationele doelstelling 1

De uitgaven zijn bestemd voor het verstrekken van geldleningen aan departementen conform het Beleidskader voor anticiperend en ontwikkelingsgericht handelen in vastgoed (Kamerstukken II, 2006/07, 27 581 IXB, nr. 29).

Operationele doelstelling 2

Van de totale programma-uitgaven € 56,7 mln. is € 47,9 mln. (85%) juridisch verplicht. De overige € 8,8 mln. (15%) betreft uitgaven die als complementair noodzakelijk/bestuurlijk verplicht zijn aan te duiden. Concreet gaat het daarbij om uitgaven die noodzakelijk zijn voor het in stand houden van en het beheer van onroerende zaken van het Rijk en de bijdrage van het Rijk aan complexe gebiedsontwikkelingsprojecten met meerdere rijksbeleidsbelangen.

2.2.7.3 Operationele doelstellingen

2.2.7.3.1 Operationele doelstelling 1

De samenwerkende departementen zijn een sterke speler op de vastgoedmarkt en hebben het verwerven, beheren en vervreemden van vastgoed en de bijdrage aan gebiedsontwikkelingsprojecten efficiënt georganiseerd.

Motivering

Omdat een sterke speler die zijn vastgoedactiviteiten efficiënt heeft georganiseerd, goed in staat is kansen op de vastgoedmarkt optimaal te benutten, ruimtelijke beleidsdoelstellingen sneller, beter en/of tegen lagere kosten kan realiseren en burgers en bedrijven beter kan bedienen.

Instrumenten

• Ondersteunen van en deelnemen aan de Raad voor Vastgoed Rijksoverheid (RVR)1 en het Ambtelijk- en Ministerieel Opdrachtgevers Beraad (AOB en MOB)2.

• Uitvoeren van het RVR werkprogramma 2007–2010. Dit werkprogramma is eind 2007 aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 IXB, nr. 11).

• Beschikbaar stellen van een actueel kader voor een modern en doelmatig activabeleid voor vastgoed, dat een evenwichtige besluitvorming met oog op zowel bedrijfseconomische doelmatigheid als de realisatie van beleidsdoelen mogelijk maakt.

• Beschikbaar stellen leenfaciliteit voor anticiperend en ontwikkelingsgericht handelen in vastgoed aan departementen. Hiervoor is m.i.v. 2010 jaarlijks een bedrag van € 10 mln. beschikbaar. Dit bedrag mag ieder jaar worden verhoogd met maximaal het bedrag dat in dat jaar wordt betaald aan rente en aflossing op eerder uitgegeven leningen. Het aldus verhoogde bedrag bedraagt maximaal € 25 mln. per jaar.

Meetbare gegevens

Er wordt gebruik gemaakt van een meerjarig werkprogramma 2007–2010. Jaarlijks zal een deel van dit programma worden uitgevoerd. In 2010 dient het hele programma uitgevoerd te zijn.

2.2.7.3.2 Operationele doelstelling 2

Op een financieel en maatschappelijk verantwoorde manier verwerven, beheren, vervreemden en ontwikkelen van onroerende zaken en bijdragen aan complexe gebiedsontwikkelingsprojecten met meervoudige rijksbelangen door het Rijk.

Motivering

De minister van Financiën vertegenwoordigt het Rijk als privaatrechtelijke eigenaar. Dit vertaalt zich in de zorg voor het aankopen, beheren, realloceren, ontwikkelen en verkopen van onroerende zaken voor/van het Rijk. Hierbij wordt gestreefd naar een optimale prijsvorming zonder de maatschappelijke belangen uit het oog te verliezen.

Als onroerende zaken overtollig zijn, wordt eerst bezien of zij elders binnen de overheid kunnen worden gealloceerd. Als dit niet kan, worden ze verkocht. Daarnaast voert het ministerie het beheer over grote arealen grond en water in Nederland.

De minister van Financiën vertegenwoordigt (mede) in opdracht van andere bewindspersonen, het Rijk in complexe gebiedsontwikkelingsprojecten met meervoudige ruimtelijke doelstellingen. Hierbij wordt gestreefd naar een optimale inzet van rijksvastgoed en/of financiële bijdragen van het Rijk.

Instrumenten

Het Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf is een baten-lastendienst. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de baten-lastenparagraaf in deze begroting (zie paragraaf 4.2).

Met ingang van 1 juli 2009 zijn Domeinen Onroerende Zaken en het Gemeenschappelijk Ontwikkelingsbedrijf (GOB) gefuseerd onder de nieuwe naam Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf (RVOB). Vanaf 1 januari 2010 zal het RVOB een baten-lastendienst worden. De fusie tot baten-lastendienst is onderhevig aan de voorhangprocedure. Voorzien wordt dat in december 2009 door de Tweede Kamer een definitief besluit kan worden genomen over de start van het RVOB als baten-lastendienst.

Meetbare gegevens

Omdat operationele doestelling 2 geen effecten op outcomeniveau heeft, worden hier geen prestatie-indicatoren vermeld. Indicatoren met betrekking tot de doelmatigheid van de uitvoering komen aan de orde in de paragraaf betreffende de baten-lastendiensten.

2.2.7.3.3 Operationele doelstelling 3

Op een financieel en maatschappelijk verantwoorde manier bewaren, vernietigen en vervreemden van roerende zaken van het Rijk.

Motivering

De minister van Financiën vertegenwoordigt het Rijk in eigendomsrechtelijke verhoudingen. Dit vertaalt zich in de zorg voor de bewaring, de verkoop en eventuele vernietiging van overtollige of in beslag genomen roerende zaken.

Instrumenten

Om de integriteit en de efficiëntie van de bewaring, vervreemding en vernietiging van overtollige en in beslag genomen roerende zaken te waarborgen, is de uitvoering van de doelstelling belegd bij de baten lastendienst Domeinen Roerende Zaken.

Meetbare gegevens

Omdat operationele doelstelling 3 geen effecten op outcomeniveau heeft, worden hier geen prestatie-indicatoren opgenomen. Indicatoren met betrekking tot de doelmatigheid van de uitvoering komen aan de orde in de paragraaf betreffende de baten-lastendiensten.

2.2.7.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

2.2.8 Begrotingsbeleid en regeldruk

2.2.8.1 Algemene doelstelling

Het budgettaire beleid creëert de randvoorwaarden om maatschappelijke ambities, nu en in de toekomst, te verwezenlijken. De overheid is betrouwbaar en consistent in de aanwending van de middelen en zorgt voor een doelmatige, doeltreffende en rechtmatige besteding.

Kabinetsdoelstelling 16 uit het beleidsprogramma heeft betrekking op minder regels, minder instrumenten en minder loketten. Binnen deze kabinetsdoelstelling wordt de regeldruk voor bedrijven merkbaar verminderd.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Burgers en bedrijven moeten kunnen rekenen op de overheid. Bepaalde overheidsdiensten en -voorzieningen moeten ook in de toekomst geleverd kunnen worden. Daarvoor moeten overheidsfinanciën houdbaar en dus toekomstbestendig zijn.

De overheid moet met een beperkt budget haar omvangrijke takenpakket uitvoeren. Belastinggeld moet dus goed worden besteed, dit houdt in doelmatig, doeltreffend en rechtmatig. Het uitgeven en innen van overheidsgeld moet niet worden verstoord door schommelingen in de economische groei en tegelijkertijd die schommelingen niet onnodig versterken. Dit wordt bereikt door een trendmatig begrotingsbeleid.

Overheidsregels zijn nodig, maar de belemmering van bedrijfsactiviteiten door regels voor bedrijven moet merkbaar omlaag. Ondernemerschap wordt gestimuleerd door de vermindering van regeldruk, zoals de vermindering van administratieve lasten, toezichtslasten, inhoudelijke nalevingskosten en door de vereenvoudiging van aanvraagprocedures voor vergunningen en subsidies.

Verantwoordelijkheid

De minister van Financiën is verantwoordelijk voor:

• Het opstellen van het algemeen financieel-economisch beleid en het begrotingsbeleid;

• De doelmatigheid en doeltreffendheid van uitgaven (samen met departementen);

• De rechtmatigheid van verplichtingen, uitgaven en ontvangsten (systeemverantwoordelijk);

• Coördinatie van het programma Vermindering van regeldruk voor bedrijven (de minister van Economische Zaken is medeverantwoordelijk).

Externe factoren

Het succes is afhankelijk van de effectiviteit van de begrotingsregels en de politieke wil om de in het Coalitieakkoord gestelde prioriteiten te realiseren.

Voor het terugdringen van de regeldruk voor bedrijven is een constructieve samenwerking met het bedrijfsleven essentieel. Daarnaast zal een merkbare reductie ook vragen dat de overheden op het supranationale en decentrale niveau een dergelijke inspanning plegen.

2.2.8.2 Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting tabel budgettaire gevolgen van beleid

Verminderen van regeldruk voor bedrijven

Het integrale programma voor de vermindering van regeldruk bedrijven wordt gezamenlijk door de ministeries van Economische Zaken en Financiën gecoördineerd. Het beschikbare meerjarige programmabudget wordt op dit begrotingsartikel verantwoord.

Het kabinet heeft uit de enveloppe voor pijler 2 middelen ter beschikking gesteld voor de jaren 2008 tot en met 2011. De uitgaven in 2010 en 2011 zullen vooral betrekking hebben op:

• Samenwerking met en facilitering van decentrale overheden om regeldruk bij gemeenten, provincies en waterschappen te verminderen; dit gebeurt onder meer met de voucherregeling voor gemeenten (naar verwachting € 2,3 miljoen aan uitgaven in 2010);

• Eén digitaal loket voor ondernemers;

• Diverse onderzoeksactiviteiten, waaronder ook die van het Adviescollege Toetsing Administratieve Lasten (ACTAL);

• Voorlichting en Communicatie over het programma aan ondernemers;

• Samenwerkingsinitiatieven tussen overheid en bedrijfsleven (o.a. fundamentele verkenningen);

• Monitoring van de voortgang van het programma (waaronder de belevingsmonitor bij een vaste groep van ondernemers).

Grafiek budgetflexibiliteit

Toelichting

Van de programmamiddelen voor regeldruk bedrijven is in 2010 een bedrag van € 2,3 miljoen juridisch verplicht (48%).

2.2.8.3 Operationele doelstellingen

2.2.8.3.1 Operationele doelstelling 1

Het handhaven van de uitgaven- en inkomstenkaders en daarmee het streven naar de doelstellingen voor het structurele EMU-saldo.

Motivering

Budgettaire discipline is belangrijk omdat deze ervoor zorgt dat de prioriteiten van dit kabinet, zoals vastgelegd in begroting en Coalitieakkoord, worden gerealiseerd. De kaders dragen ook bij aan een gelijkmatige economische groei (conjuncturele stabilisatie) tijdens de kabinetsperiode. De groei van de uitgaven ligt vast, waardoor procyclisch beleid wordt vermeden. De inkomsten mogen meebewegen met de economische groei, waardoor de lasten dalen in laagconjunctuur en stijgen in hoogconjunctuur. In het aanvullend beleidsakkoord zijn, naar aanleiding van de economische ontwikkelingen, de kaders aangepast voor de werkloosheidsuitgaven en de ruilvoetontwikkeling om de automatische stabilisatie aan de uitgavenkant te versterken. Daarnaast is in dit akkoord een stimuleringspakket afgesproken dat niet relevant voor het kader is. Tevens zijn alle budgettaire effecten die samenhangen met de interventies in de financiële sector buiten de uitgavenkaders geplaatst.

Instrumenten

• Bijhouden van de uitgavenontwikkeling en ervoor zorgen dat het uitgavenkader niet wordt overschreden;

• Het bijhouden van de lastenontwikkeling onder andere door het opstellen van belasting-/premieramingen en het toetsen van het inkomstenkader;

• Het monitoren van het EMU-saldo van decentrale overheden aan de hand van een jaarlijkse begrotingsenquête.

Kengetallen

Bron: Miljoenennota 2010 (Kamerstukken II 2009/10, 32 123, nr. 1).

2.2.8.3.2 Operationele doelstelling 2

Gestelde overheidsdoelen worden zo doelmatig mogelijk bereikt, waarbij de overheidsmiddelen rechtmatig worden besteed.

Motivering

Het oplossen van maatschappelijke problemen en het vervullen van wensen van burgers kost bijna altijd geld. Hiervoor moeten belastingen en premies worden geheven. Het parlement en de belastingbetaler moeten erop kunnen rekenen dat er zuinig wordt omgegaan met dit belastinggeld. Daarbij moeten zij de zekerheid kunnen hebben dat het geld aan de afgesproken doelen en op de afgesproken wijze wordt uitgegeven, dus dat de uitgaven rechtmatig zijn. Dit is mogelijk door een efficiënte en effectieve inrichting van het beleids-, uitvoerings- en bedrijfsvoeringsproces.

Instrumenten

Bevorderen doelmatigheid en doeltreffendheid van beleid:

• Het beoordelen van beleidsvoorstellen op doelmatigheid en doeltreffendheid door toetsing van de Inspectie der Rijksfinanciën;

• Departementen aanzetten om ex-ante beleidsevaluaties (waaronder kosten-batenanalyses) te laten uitvoeren;

• Initiëren en uitvoeren van interdepartementale beleidsonderzoeken (IBO’s);

Bevorderen doelmatigheid van de bedrijfsvoering:

• Implementatie van het Rijksbreed bindend kader voor uniformering en vereenvoudiging van de uitvoering en verantwoording van subsidies. Eenvoudige en uniforme subsidievoorwaarden leiden tot doelmatiger subsidiebeheer en minder administratieve lasten;

• Aanpassing van comptabele wet- en regelgeving zodat deze de doelmatigheid beter ondersteunt en aansluit bij de flexibilisering van de Rijksdienst. Bij interdepartementale samenwerkingsvormen en bij interdepartementale uitbesteding de verantwoording zo efficiënt mogelijk regelen;

• Vereenvoudiging van de rechtmatigheidsnormen. Implementatie van de uitkomsten van de evaluatie van het experiment tolerantiegrenzen. Vastleggen van de normen in de Comptabiliteitswet met het oog op eenduidigheid en uniformaliteit in de oordeelsvorming en rapportering door de departementen en de Algemene Rekenkamer over rechtmatigheid aan de Tweede Kamer;

• Evaluatie van het experiment doelmatiger verantwoordingsproces met minder verantwoordingslasten, waarbij het jaarverslag en de begroting zo worden ingericht dat meer focus en politieke relevantie ontstaat;

• Evaluatie van het project Rijksaudit. De Rijksauditdienst bundelt voor alle departementen specifieke expertise en/of functies. Daarnaast voert de dienst voor vier departementen (de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Financiën en Volksgezondheid Welzijn en Sport) de audit uit;

• In 2009 is de derde nationale verklaring afgegeven betreffende de verantwoording over de Landbouwfondsen in 2008. In het streven naar vermindering van de administratieve lasten en de controledruk zal nationaal een evaluatie worden uitgevoerd bij de structuurfondsen (programmaperiode 2007–2013). Daarnaast worden in Europees verband de mogelijkheden onderzocht welke vereenvoudigingen in het structuurbeleid mogelijk zijn;

• Baten-lastendiensten:

– begeleiden van kandidaat-diensten

– stimuleren van ontwikkeling en gebruik van doelmatigheidsindicatoren bij bestaande baten-lastendiensten zodat meer inzicht ontstaat in doelmatigheid. Stimulering van gebruik van doelmatige bekostiging- en besturingsmethodieken.

Indicatoren

Kengetallen

* Op basis van de Rijksbegrotingsvoorschriften. Departementen hebben de verplichting tot periodieke beleidsdoorlichtingen van algemene of operationele doelstellingen, aansluitend bij de beleidscyclus.

2.2.8.3.3 Operationele doelstelling 3

Het stimuleren van ondernemerschap door het merkbaar en substantieel verminderen van regeldruk voor bedrijven. Daarbij staat de beleving van de ondernemer centraal en worden bedrijven actief betrokken bij het identificeren van problemen en het formuleren van oplossingen.

Motivering

Wet- en regelgeving beschermen publieke belangen. Tegelijkertijd kunnen teveel regels, te complexe regels of een te rigide uitvoering ervan ten koste gaan van de ruimte om te ondernemen. Het gaat dus om het vinden van een balans: regelen waar het moet, vrijlaten waar het kan. Dit kabinet blijft onverminderd investeren in het verminderen van regeldruk voor bedrijven en het verbeteren van haar dienstverlening.

Het ministerie van Financiën is samen met het ministerie van Economische Zaken verantwoordelijk voor de vermindering van regeldruk voor bedrijven. Zie dus ook de begroting van het ministerie van Economische Zaken.

Instrumenten

• Antwoord voor bedrijven (www.antwoordvoorbedrijven.nl) wordt dé ingang voor alle ondernemersvragen aan de overheid. Met antwoord voor bedrijven worden alle bestaande meldpunten voor klachten van ondernemers samengevoegd en wordt het centrale meldpunt een structureel onderdeel van de dienstverlening aan ondernemers;

• Het kabinet heeft geïnvesteerd in een aantal meetmethodieken die de hoogte van de regeldruk voor ondernemers inzichtelijk maakt. Deze bieden een uitstekende basis voor het vinden van meetbare vereenvoudingsvoorstellen. Voorbeelden zijn het (verbeterde) Standaardkostenmodel voor de administratieve lasten, het meetmodel voor toezichtlasten en de meetmethode voor nalevingskosten;

• Om na te gaan of en in welke mate de beleving van regeldruk bij ondernemers aan veranderingen onderhevig is, heeft het kabinet een belevingsmonitor ontwikkeld;

• In 2010 moeten alle rijkssubsidies aan het subsidiekader voldoen. Dit is een Rijksbreed bindend kader voor uniformering en vereenvoudiging van de uitvoering en verantwoording van subsidies en draagt bij aan deze kabinetsdoelstelling;

• Voor verschillende bedrijfssectoren worden branchewijzers opgesteld;

• Bewijs van Goede Dienst (normenkader) waarmee het kabinet wil stimuleren dat overheden hun dienstverlening aan ondernemers verbeteren;

• Samenwerking met en facilitering van decentrale overheden om regeldruk bij gemeenten, provincies en waterschappen te verminderen. Hiervoor is onder meer een gemeentefaciliteit (voucher-regeling) en een toolkit voor gemeenten ontwikkeld. Met de ministeries van Economische Zaken, Justitie, Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten worden het gezamenlijk Uitvoeringsprogramma en de Interbestuurlijke Taskforce «Regeldruk Gemeenten» voortgezet;

• Internationale kennisuitwisseling (netwerk EU-landen, OESO, Wereldbank) en monitoring van het Actieprogramma van de Europese Commissie (25% reductie op administratieve lasten voor 2012);

• De Commissie Regeldruk Bedrijven volgt het kabinetsprogramma voor regeldrukvermindering kritisch en komt met voorstellen om de regeldruk in het bedrijfsleven verder structureel te verminderen;

• Het onafhankelijke adviescollege ACTAL (externe waakhond).

Indicatoren

De streefwaarden die het kabinet zich heeft gesteld voor het programma regeldruk zijn voor een belangrijk deel geformuleerd in het plan van aanpak «Merkbaar minder regeldruk voor ondernemers!»1. Voor het einde van de kabinetsperiode (in 2011) wil het kabinet de volgende concrete resultaten hebben behaald:

– Een netto verlaging van 25% administratieve lasten;

– 15% minder nalevingskosten van regels in die gevallen waar het bedrijfsleven heeft aangegeven dat de kosten onevenredig hoog zijn;

– De lasten van rijkstoezicht met gemiddeld een kwart omlaag in een negentiental domeinen;

– Subsidies voldoen – met waarborging van de rechtmatigheid – aan subsidiekader, waarmee ze dan lastenarm zijn ingericht;

– De dienstverlening aan ondernemers is verbeterd (bewijs van goede dienst voor 200 gemeenten en top 10 dienstverlenende organisaties; 62 branchewijzers beschikbaar op antwoordvoorbedrijven.nl).

2.2.8.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

De Studiegroep Begrotingsruimte, een ambtelijke adviescommissie, brengt in 2010 een advies uit over het te voeren begrotingsbeleid en de begrotingsdoelstelling voor de volgende kabinetsperiode. Belangrijke bouwsteen voor dit advies is een evaluatie van het gevoerde begrotingsbeleid en de werking van de begrotingssystematiek in de afgelopen jaren, in de vorm van een beleidsdoorlichting. Deze beleidsdoorlichting wordt samen met het advies van de Studiegroep Begrotingsruimte gepubliceerd. Voor deze beleidsdoorlichting wordt gebruik gemaakt van de jaarlijkse evaluaties van het gevoerde begrotingsbeleid en de begrotingsdoelstellingen van de Europese Commissie (EFC/ECOFIN) en het Internationaal Monetair Fonds (IMF, artikel IV-consultatie).

2.3 De niet-Beleidsartikelen

2.3.1 Algemeen

Tegoeden WOII

De uitgaven voor tegoeden WOII hebben betrekking op de uitvoeringskosten van de afwikkeling van de verdeling van de tegoeden ten behoeve van de Joodse Gemeenschap.

2.3.2 Nominaal en onvoorzien

Toelichting

Vanuit dit artikel vinden overboekingen van loon- en prijsbijstellingen naar loon- en prijsgevoelige artikelen binnen IXB plaats. Dit artikel is bedoeld om eventuele onzekere ontwikkelingen op de begroting IXB op te vangen. De taakstelling betreffende de versobering van de bedrijfsvoering is nog niet verdeeld over IXB.

3. BEDRIJFSVOERINGSPARAGRAAF

In de bedrijfsvoeringsparagraaf wordt gerapporteerd over uitzonderingen, bijvoorbeeld bijzondere risico’s of aandachtspunten die relevant zijn voor de Staten-Generaal. Op het vlak van de rechtmatigheid van de begrotingsuitvoering, de totstandkoming van beleidsinformatie en het gevoerde financieel- en materieelbeheer worden geen bijzondere risico’s of aandachtspunten voorzien. Hieronder wordt ingegaan op de overige aspecten van de bedrijfsvoering.

Belastingdienst

Bezwaaronderzoek Algemene Rekenkamer

In 2008 heeft de Algemene Rekenkamer besloten een bezwaaronderzoek naar de bedrijfsvoering van de Belastingdienst te doen. In het Rapport bij het Jaarverslag IXB 2008 heeft de Algemene Rekenkamer de bevindingen gepresenteerd. De Algemene Rekenkamer heeft besloten het bezwaaronderzoek met een jaar te verlengen.

IV-keten

Begin 2009 is door de leiding van de Belastingdienst opdracht gegeven aan een extern bureau om een doorlichting uit te voeren naar de IV (informatievoorziening)-keten. In de opdracht voor de doorlichting van de IV-keten is het kernvraagstuk voor de Belastingdienst als volgt geformuleerd: de Belastingdienst moet de kwaliteit van het huidige productieproces garanderen en tegelijkertijd de gewenste veranderingen realiseren en moet dat doen op een manier die tegelijk efficiënt en effectief is. Doelstelling van de reorganisatie van de IV-keten is om aan dit kernvraagstuk tegemoet te komen, waardoor de Belastingdienst zijn maatschappelijke rol volledig kan waarmaken en sneller kan inspelen op gewenste veranderingen. Concreet is besloten tot:

1. Het verlagen van de ambities voor technologische vernieuwing. Prioriteiten zijn ten eerste het waarborgen van continuïteit, daarna het implementeren van wetgeving, en ten slotte innoveren.

2. Het vereenvoudigen van de structuur van de IV-keten in de onderdelen «beleid», «vraag» en «aanbod», waarbij de ICT voortaan per bedrijfsonderdeel (belastingregio’s, Douane, Toeslagen) wordt ontwikkeld.

3. Het creëren van transparantie in kosten en investeringen binnen de IV-keten.

Ombuigingen

In 2009 heeft de Belastingdienst een taakstelling ontvangen om zo een bijdrage te leveren aan het kabinetsbesluit om besparingen te genereren. Vanaf 2010 dient de Belastingdienst een structurele bijdrage te leveren van € 50 mln. dit jaar (2010) oplopend tot € 145 mln. in 2015. Om dit te kunnen realiseren zijn een aantal maatregelen getroffen, waaronder het slimmer/efficiënter werken en het versoberen van de bedrijfsvoering. Bij slimmer en efficiënter werken gaat het er om dat hetzelfde werk met minder mensen wordt gedaan. Gestuurd wordt op uitstroom van vast personeel, bovenop het natuurlijk verloop. Bij het versoberen van de bedrijfsvoering voert de Belastingdienst een aantal automatiseringsprojecten niet of gedeeltelijk niet uit. Met name het temporiseren van de automatisering kan met zich meebrengen dat werkzaamheden langer handmatig verricht moeten worden.

Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf (RVOB)

De baten-lastendienst Domeinen Onroerende Zaken (DOZ) en het Gemeenschappelijk Ontwikkelingsbedrijf (GOB), dat geen baten-lastendienst was, zijn op 1 juli 2009 een fusie aangegaan en gaan vanaf die datum verder als Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf (RVOB). Het GOB is hiertoe overgeheveld van het ministerie van VROM naar het ministerie van Financiën. Het is de bedoeling dat het RVOB vanaf 1 januari 2010 een baten-lastendienst wordt: de vorming van de baten-lastendienst is nog onderhevig aan de voorhangprocedure. De fusie van de twee diensten beoogt een efficiënter en daadkrachtiger verkoop, beheer en ontwikkeling van rijksvastgoed.

Een groot deel van het landbouwareaal is en wordt verkocht – voornamelijk in de provincie Flevoland – om aan de opbrengstentaakstellingen te voldoen. Hierdoor nemen de activiteiten van het RVOB aldaar af. Het RVOB heeft voorbereidingen getroffen voor een krachtenbundeling van de activiteiten door de regionale directies IJsselmeerpolders en Noordoost per 1 januari 2010 samen te voegen tot één nieuwe directie. Hierdoor wordt gewaarborgd dat de nieuwe eenheid een krachtige speler zal zijn bij de diverse vastgoedtransacties van de rijksoverheid.

Domeinen Roerende Zaken

De in 2009 gerealiseerde herstructurering van de organisatie van Domeinen Roerende Zaken (DRZ), wordt in 2010 geëvalueerd. DRZ zal de verbeteringen in 2010 borgen en verder ontwikkelen. In 2010 zal het ingevoerde 1-loketprincipe – de DRZ front-office en hiermee verbandhoudende processen – verder ontwikkeld worden om een bestendige, betrouwbare en adequate bedrijfsvoering te kunnen garanderen. Betrouwbaarheid, integriteit en professionele dienstverlening zijn hierbij de leidende doelstellingen.

In het kabinetsbeleid is als eerste prioriteit het realiseren van minder regels, minder instrumenten en minder loketten opgenomen. Binnen de beslagketen (Politie/Opsporingsdiensten – Openbaar Ministerie – DRZ) is deze doelstelling dan ook een prioriteit. Om dit te realiseren moet DRZ duidelijk(er) worden gepositioneerd als centraal loket en dient de dienstverlening naadloos aan te sluiten bij de processen binnen de beslagketen. Zo zal dit ondermeer in 2010 leiden tot: duidelijke, landelijke procesafspraken en financiële afspraken met de ketenpartners; innovaties met betrekking tot de (verdere) informatisering/automatisering van de goederenstromen en de dienstverlening bij de ontmanteling van hennepkwekerijen, en innovaties op het gebied van de opslag van waarheidsvindinggoederen waaronder forensisch sporenmateriaal.

De tweede prioriteit binnen het kabinetsbeleid houdt verband met het stimuleren van duurzame productie en consumptie. Categoriemanagement is hierbij een nieuwe rijksbrede ontwikkeling waarbinnen onderzoek naar hergebruik binnen de rijksoverheid een belangrijk onderdeel is. DRZ zal in aansluiting op de ontwikkeling betreffende dit categoriemanagement, onderzoeken – in overleg met de betrokken instanties – of zij een rol dient te spelen bij de afstoting van goederen. Hierbij kan het verkopen via internet een rol spelen. In dit kader zal DRZ – met name – de verkooporganisatie nader beoordelen waarbij de leidende vraag is: hoe duurzaam werkt DRZ?

Generale Thesaurie

Op 30 juni 2009 is in de Tweede Kamer de motie-Weekers c.s. ingediend waarin de regering wordt gevraagd om een organisatie in te stellen die is belast met de uitoefening van aandeelhouders-, aansturings- en beheertaken van een aantal staatsparticipaties in financiële instellingen1. In een afzonderlijke brief aan de Tweede Kamer wordt uiteengezet hoe aan deze motie uitvoering wordt gegeven. De inrichting in 2010 van een dergelijke organisatie heeft gevolgen voor de bedrijfsvoering; de precieze gevolgen zijn afhankelijk van de uiteindelijke vormgeving.

Kerndepartement

In het kabinet is afgesproken dat in 2010 voor 100% duurzaam zal worden ingekocht. Dat wil zeggen dat de kerndepartementen en de departementale diensten in 2010 bij hun inkoop in beginsel de vastgestelde duurzaamheideisen toepassen. Indien er in uitzonderlijke situaties bij een specifieke inkoop goede redenen zijn om duurzaamheideisen niet toe te passen, zal dat worden verantwoord. Ook zullen ingevolge de motie Koopmans/De Krom de vastgestelde duurzaamheidswensen zwaarwegend worden meegenomen bij de inkoop. Binnen het ministerie van Financiën worden de nodige maatregelen genomen om de doelstelling van 100% duurzaam inkopen te kunnen realiseren.

4. PARAGRAAF INZAKE DE BATEN-LASTENDIENSTEN

4.1 Domeinen Roerende Zaken

4.1.1 Begroting van baten en lasten

Toelichting op de baten

Opbrengsten overige departementen

• Met het Openbaar Ministerie (OM) is een bekostigingsmodel afgesproken met een looptijd van vijf jaar. Het model heeft betrekking op de levering van vervoer, opslag, verwerking en vernietiging van klassiek in beslaggenomen goederen. Van 2009 tot en met 2013 komt de waarde overeen met € 9,4 mln. in 2009 tot € 8,6 mln. in 2013;

• Diverse opbrengsten voor opslag, taxaties, advies, entrepotopslag en verkoopfaciliteiten met betrekking tot de Belastingdienst (€ 0,2 mln.), ministerie van Justitie (BOOM/CJIB € 1,0 mln.), het Agentschap Telecom, KLPD en Defensie (€ 0,1 mln.), Rijkswaterstaat (€ 0,1 mln.);

• Opbrengsten uit hoofde van dataverwijdering van datadragers die door departementen worden afgestoten (€ 0,5 mln.).

Opbrengsten derden

De opbrengsten bestaan vooral uit opgelden (€ 2,5 mln.). Daarnaast zijn er nog opbrengsten uit abonnementen en opbrengsten voor kentekenbewijzen (€ 0,4 mln.).

Toelichting op de lasten

Personele kosten

De categorie personele kosten omvat de salariskosten, uitzendkrachten en opleidingskosten van ambtelijk personeel. DRZ heeft een formatie van 87,2 fte. De gemiddelde loonkosten per fte bedragen € 48 281.

Materiële kosten

De materiële kosten bestaan uit de volgende kostencategorieën:

• Rijksgebouwendienst (RGD) huren en huisvestingskosten; € 5,2 mln.

• Vernietigingskosten vuurwerk en in beslaggenomen goederen; € 0,7 mln.

• Automatisering; € 0,8 mln.

• Transportkosten m.b.t. vuurwerk en voertuigen; € 0,6 mln.

• Bedrijfsmiddelen; € 0,4 mln.

• Reis- en verblijfkosten, bureaukosten, communicatie en overige kosten. € 1,2 mln.

Totaal € 8,9 mln.

Afschrijvingen

De afschrijvingen vinden lineair plaats. De afschrijvingstermijnen zijn gebaseerd op de verwachte technische en economische levensduur van een activum. Afschrijvingen van immateriële activa houden verband met de biedingen via internet, barcodering en upgrade van het automatiseringssysteem (SAP). De stijging van de afschrijvingskosten in 2010 t.o.v. 2009, wordt grotendeels verklaard door: in 2009 gedane uitgaven voor renovatie van Soesterberg; de upgrade SAP; de vernieuwing en uitbreiding van het wagenpark.

4.1.2 Kasstroomoverzicht

Toelichting

De geraamde investeringen (€ 1,0 mln.) worden aangewend t.b.v. digitalisering van administratieve processen en reguliere vervangingsinvesteringen. De financiering vindt plaats middels een lening van het ministerie van Financiën ter hoogte van € 0,8 mln. en € 0,2 mln. uit eigen middelen.

4.1.3 Doelmatigheidsindicatoren

Toelichting

De prestatie-indicatoren zijn gewijzigd ten opzichte van voorgaande jaren. De indicator met betrekking tot bezettingsgraden is verwijderd omdat deze in de strategie en sturingsfilosofie geen toegevoegde waarde meer kent. Toegevoegd zijn indicatoren met betrekking tot kostendekkendheid van de door DRZ geleverde producten. Deze zijn in de verantwoordingsrapportage over 2007 en 2008 gerapporteerd.

4.2 Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf

Domeinen Onroerende Zaken (DOZ) en het Gemeenschappelijk Ontwikkelbedrijf (GOB), dat geen baten-lastendienst was, zijn op 1 juli 2009 een fusie aangegaan en gaan vanaf die datum verder als Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB). Het GOB is hiertoe overgeheveld van het ministerie van VROM naar het ministerie van Financiën. Het is de bedoeling dat het RVOB vanaf 1 januari 2010 een baten-lastendienst wordt: de vorming van de baten-lastendienst is nog onderhevig aan de voorhangprocedure. Afhankelijk van het verloop van de voorhangprocedure zal in de Voorjaarsnota 2010 een volledig uitgewerkte baten lastenparagraaf voor de nieuwe fusiedienst worden opgenomen (met terugwerkende kracht tot 1 januari 2010).

Het RVOB wil als baten-lastendienst transparanter en productgericht gaan werken om zo de doelmatigheid te bevorderen. Aangezien het RVOB een uitvoeringsorganisatie is met duidelijke producten en diensten, past deze vorm van sturing en bedrijfsvoering goed. De hoofddoelstelling van het RVOB is: het doelmatig aankopen, beheren, realloceren, ontwikkelen en verkopen van rijksvastgoed.

4.2.1 Begroting van baten en lasten

Toelichting op de baten

Opbrengst moederdepartement (€ 20,1 mln.)

De opbrengsten in 2010 zijn als volgt te verdelen naar de diverse productgroepen:

Opbrengst overige departementen (€ 750 000)

De opbrengst betreft grotendeels vergoedingen in verband met dienstverlening ten behoeve van GOB projecten die worden doorbelast.

Opbrengsten derden (€ 750 000)

De betreffende opbrengsten zijn te verdelen naar 4 afnemerscategorieën:

• Opbrengsten DRZ i.v.m. ICT-dienstverlening (€ 450 000).

• Opbrengsten uit diensten voor het verstrekken van schatkistleningen aan onderwijsinstellingen (€ 50 000).

• Opbrengst taxaties RGD (€ 50 000).

• Opbrengst activiteiten i.v.m. onbeheerde nalatenschappen (€ 200 000).

Rentebaten (€ 20 000)

De rentebaten zijn vastgesteld op basis van een rentevoet van 1,5%.

Toelichting op de lasten

Personeel (€ 14,5 mln.)

De personele kosten 2010 bestaan uit 2 componenten, namelijk:

• ambtelijk personeel ad € 14,4 mln. Het betreft 250 fte’s. De gemiddelde loonkosten per fte bedragen circa € 58 000;

• uitzendkrachten (€ 100 000).

Materieel (€ 6,3 mln.)

De materiële kosten 2010 zijn onder te verdelen in onderstaande categorieën.

De post automatisering bestaat voor een deel uit automatiseringskosten ten behoeve van dienstverlening aan DRZ (€ 366 000). Door middel van een service level agreement (sla) worden de betreffende kosten verrekend.

Rentelasten (€ 64 000)

De rentelasten vloeien voort uit rente- en aflossingsdragend vermogen (gebruik leenfaciliteit). De daadwerkelijke rentepercentages zijn afhankelijk van de looptijden van de leningen. Het gehanteerd gemiddeld rentepercentage bedraagt 4,1%.

Afschrijvingskosten (€ 672 000)

De afschrijvingskosten zijn bepaald op basis van de huidige investeringsvoorraad en de te verwachten (vervangings)investeringen. In onderstaande tabel zijn de betreffende afschrijvingskosten uitgesplitst naar activagroep. Tevens is hierbij de gehanteerde (totale) afschrijvingstermijn vermeld.