De verticale toelichting geeft een cijfermatig overzicht van de budgettaire veranderingen voor de jaren 2024 tot en met 2028, sinds het opstellen van de ontwerpbegroting 2024.

De afzonderlijke posten worden toegelicht als het hiermee gepaard gaande bedrag hoger is dan € 10 miljoen.

Tabel 4 laat vanaf de stand ontwerpbegroting 2024 de verticale ontwikkeling van de zorguitgaven en -ontvangsten op basis van de Zvw zien. Onder de tabel is een toelichting van de verschillende mutaties opgenomen.

Toelichting

Uitgaven

Autonoom

Actualisatie Zvw-uitgaven

In tabel 4A is de post ‘Actualisatie Zvw-uitgaven' uit tabel 4 naar sectoren uitgesplitst. Op basis van gegevens uit de vierde kwartaalrapportage 2023 van het Zorginstituut en informatie van de NZa zijn de Zvw-uitgaven geactualiseerd. De actualisatie leidt tot een structurele doorwerking van per saldo € 17,2 miljoen hogere uitgaven voor de niet-IZA-sectoren. Bij de IZA-sectoren bepalen de in het IZA overeengekomen kaders de hoogte van de uitgavenraming onder het Uitgavenplafond Zorg en vindt er op dit moment geen actualisatie plaats. Een toelichting per sector is te vinden in het verdiepings­hoofdstuk van het Financieel Beeld Zorg (FBZ), dat als open data beschikbaar wordt gesteld.

Loon- en prijsontwikkeling

De raming van de loon- en prijsontwikkeling is voor 2024 en verder aangepast op basis van actuele macro-economische inzichten van het Centraal Planbureau (CPB).

Verwerking MLT 2025-2029

Het Centraal Planbureau (CPB) heeft een nieuwe middellange- termijnverkenning (MLT) gemaakt. Hierin staan nieuwe cijfers voor lonen, prijzen en volumegroei van de zorg voor de MLT. Deze cijfers zijn naar beneden bijgesteld en daarmee is de bijstelling voor VWS-begroting ook neerwaarts. Vanwege de meerjarige bestuurlijke afspraken tot en met 2026 over volumegroei in het IZA, betreft de aanpassing van de volumegroei t/m 2026 alleen de niet-IZA-sectoren; vanaf 2027 betreft het zowel IZA- als niet-IZA-sectoren.

Ramingsbijstelling transformatiemiddelen IZA

In de jaren 2024-2027 wordt ruimte voor loon- en prijsbijstelling toegewezen naar de transformatiemiddelen IZA. Dit leidt tot hogere beschikbare middelen dan afgesproken in het IZA. De beschikbare middelen worden in 2025 bijgesteld met € 200 miljoen, om de middelen beter aan te sluiten bij gemaakte afspraken en in een meer realistisch kasritme te plaatsen.

Ruimte apotheekzorg

De doorwerking van de inflatie in de prijsontwikkeling bij apotheekzorg verloopt trager dan eerder bij de compensatie voor de prijsontwikkeling is verondersteld. Dit leidt tot een bijstelling van € 220 miljoen in 2024 en € 60 miljoen in 2025

Beleidsmatig

Maatregelen buiten IZA

Bij Voorjaarsnota 2023 is besloten tot een taakstelling op niet-IZA-sectoren. In deze eerste suppletoire begroting 2024 wordt deze taakstelling ingevuld met diverse maatregelen en derhalve tegengeboekt (€ 65 miljoen in 2025, en structureel €145 miljoen vanaf 2025).

Besparingsverlies maatregel sturing doelmatigheid via tarieven

In het Coalitieakkoord 2021 is een maatregel opgenomen om doelma­ tigheid te bevorderen in de tariefstelling, door normatieve elementen toe te voegen in sectoren waar vaste of maximumtarieven worden gehanteerd. Naar aanleiding van het NZa-advies over deze maatregel (TK 29689, nr. 1239) heeft het kabinet besloten deze maatregel niet uit te voeren. Dit leidt tot een besparingsverlies van € 73,5 miljoen. Dit besparingsverlies wordt opgevangen met diverse maatregelen op de begroting van VWS.

Afstel modernisering Geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS)

Het afstel van de maatregel modernisering Geneesmiddelenvergoedings­ systeem (GVS) leidt tot € 140 miljoen hogere uitgaven voor apotheekzorg. De dekking vindt plaats door een aanpassing van de Wet geneesmiddelenprijzen (€ 127 miljoen structureel) en de uitname van codeïne uit het verzekerde pakket (€ 13 miljoen structureel).

Aanpassing Wet Geneesmiddelenprijzen

De tijdelijke beleidsregel bij de Wet Geneesmiddelenprijzen wordt aangepast zodat deze beter wordt gericht op de onderkant van de geneesmiddelenmarkt. Vanwege beleidsmatige aanpassingen en omdat er minder geneesmiddelen zullen zijn waarvoor een verhoogde maximumprijs zal gelden, levert dit een besparing op (€ 41,4 miljoen in 2024 en vanaf 2025 structureel € 165,5 miljoen). Deze maatregel dient onder andere als invulling van de van het besparingsverlies door het afstellen van de modernisering van het GVS.

Pakketuitname codeïne

Het Zorginstituut heeft op basis van het eind 2023 ontwikkelde afwegings­ kader noodzakelijk te verzekeren zorg een pakketadvies over codeïne in voorbereiding. Met de uitname van codeïne uit het verzekerde pakket wordt naar verwachting vanaf 2025 een besparing van € 13 miljoen gerealiseerd. Deze maatregel dient als invulling van het besparingsverlies door het afstellen van de modernisering van het GVS.

Overheveling IZA transformatiemiddelen

De totale middelen voor IZA die op de VWS-begroting beschikbaar zijn laten in 2024 per saldo € 7 miljoen ruimte zien. Deze middelen worden toegevoegd aan de sector transformatiemiddelen zodat ze gebruikt kunnen worden voor impactvolle zorgtransformaties.

Overheveling middelen tijdelijke subsidie IC

De minister van VWS heeft in de Kamerbrief van 9 oktober 2023 (TK 31765, nr. 814) gemeld dat in aanloop naar structurele afspraken over de beschikbare IC-capaciteit de mogelijkheid van een tijdelijke subsidieregeling ten behoeve van de instandhouding van een fysieke infrastructuur tot 1700 IC-bedden wordt onderzocht. De voor dit doel gereserveerde middelen worden overgeheveld naar de VWS-begroting.

Overheveling counseling 20 wekenecho

Nadat vorig jaar de 20-wekenecho is overgeheveld vanuit het Uitgavenplafond Zorg naar de VWS-begroting, wordt nu ook de daaraan gekoppelde counseling overgeheveld vanuit het Uitgavenplafond Zorg naar de VWS-begroting. Door de counseling (net als de 20-wekenecho) via de regionale centra prenatale screening te laten lopen, komen de financiering en de kwaliteitsborging in één hand te liggen.

Besparing RS vaccin

Door opname van het RS vaccin in het Rijksvaccinatieprogramma ontstaat een besparing van 8 miljoen euro in het kader apotheekzorg en 8 miljoen in het kader medisch-specialistische zorg.

Overig beleidsmatig

Deze post is het saldo van kleine beleidsmatige mutaties.

Ontvangsten

Autonoom

Actualisatie kostenverdelingen raming eigen risico

Jaarlijks wordt de raming van het eigen risico in de VWS-begroting geüpdatet met de nieuwste verdeling van zorgkosten en geijkt aan de raming van het eigen risico uit het onderzoek naar de risicoverevening. Beide gebeurt op basis van data van de Erasmus Universiteit. Dit leidt per saldo tot een neerwaartse bijstelling van de verwachte opbrengsten van het eigen risico van € 59,9 miljoen in 2024, oplopend tot € 67,9 miljoen in 2028.

Verwerking MLT 2025-2029

Deze bijstelling van het eigen risico betreft de technische verwerking van de middellange termijn verkenning (MLT) 2025-2029 van het Centraal Planbureau (CPB). De MLT kende voor de Zvw-uitgaven een neerwaartse bijstelling. Een neerwaartse bijstelling in Zvw-uitgaven leidt tot een neerwaartse bijstelling in de opbrengsten van het eigen risico.

Doorrekening eigen risico voorjaarsbesluitvorming

De mutaties in de uitgavenramingen voor de Zvw leiden samen tot een neerwaartse bijstelling van de opbrengsten van het eigen risico in 2025 (€ 3,5 miljoen). Vanaf 2026 is een opwaartste bijstelling van € 0,9 miljoen verwerkt.

Tabel 5 laat vanaf de stand ontwerpbegroting 2024 de verticale ontwikkeling van de zorguitgaven en -ontvangsten op basis van de Wlz zien. Onder de tabel is een toelichting van de verschillende mutaties opgenomen.

Toelichting

Uitgaven

Autonoom

Actualisatie Wlz-uitgaven

Op basis van de februaribrief van de NZa is de raming voor het Wlz-kader bijgesteld. Dit betreft een neerwaartse bijstelling van € 310 miljoen in 2024. Hiervan heeft € 233 miljoen een incidenteel karakter en werkt € 77 miljoen door naar 2025 en latere jaren.

Loon- en prijsontwikkeling

De raming van de loon- en prijsontwikkeling is voor 2024 en verder aangepast op basis van actuele macro-economische inzichten van het Centraal Planbureau (CPB). De opwaarste bijstelling in 2024 met € 23,4 miljoen is het gevolg van de jaarlijkse technische aanpassing van de grondslag van de loon- en prijsontwikkeling. De grondslag is nu verlegd van de stand ontwerpbe­groting 2023 naar de stand ontwerpbegroting 2024. Er is sprake van een kleine neerwaartse bijstelling van de grondslag en daarmee een kleine neerwaartse bijstelling van de loon- en prijsbijstelling in 2024.

Verwerking MLT 2025-2029

Het Centraal Planbureau (CPB) heeft een nieuwe middellange- termijnverkenning (MLT) gemaakt. Hierin staan nieuwe cijfers voor lonen, prijzen en volumegroei van de zorg voor de middellange termijn. Deze cijfers zijn naar beneden bijgesteld en daarmee is de bijstelling voor VWS-begroting ook neerwaarts.

Actualisatie Wlz opleidingen

Op basis van gegevens uit de vierde kwartaalrapportage 2023 van het Zorginstituut en informatie van de NZa zijn de uitgaven voor de opleidingen Wlz geactualiseerd (€ 5 miljoen in 2024 en 2025).

Beleidsmatig

Uitvoering amendement Dobbe

Via een ijklijn vanuit de VWS-begroting naar het Uitgavenplafond Zorg wordt uitvoering gegeven aan het amendement Dobbe (TK 36410 XVI, nr. 36) dat als doel heeft de ingeboekte besparing in het Wlz-kader van € 193 miljoen in 2024 ongedaan te maken.

Uitvoering amendement Westerveld

Via een ijklijn vanuit de VWS-begroting naar het Uitgavenplafond Zorg (UPZ) wordt uitvoering gegeven aan het amendement Westerveld (TK 36410 XVI, nr. 39) dat als doel heeft het vrijmaken van middelen voor cliënten die specifieke spraakhulpmiddelen nodig hebben in instellingen. Het wordt gefinancierd vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz). Het betreft € 1,8 miljoen in 2024.

Bijstelling nominaal en onverdeeld

Er vindt een bijstelling van € 30 miljoen structureel plaats vanaf 2025 op de nog onverdeelde groeiruimte Wmo.

Hulpmiddelen Wmo-Wlz

Het scheiden van wonen en zorg in de Wlz leidt bij gemeenten tot meerkosten. Bepaalde hulpmiddelen die bij zorg met verblijf vanuit de Wlz worden gefinancierd, worden bij andere leveringsvormen vanuit de Wmo gefinancierd. De meerkosten van gemeenten worden gedekt middels een overheveling vanuit de Wlz naar het gemeentefonds van € 4,5 miljoen in 2024 en € 6,7 miljoen in 2025.

Technisch

Loon- en prijsindexatie Wmo beschermd wonen

Dit betreft het overboeken van de tranche loon- en prijsindexatie 2024 naar het budget voor beschermd wonen in het gemeentefonds.

Ontvangsten

Autonoom

Actualisatie eigen bijdragen Wlz

Op basis van de cijfers uit de 4^e kwartaalrapportage van het Zorginstituut is de raming van de eigen bijdrage Wlz geactualiseerd.

Verwerking MLT 2025-2029

De raming van de eigen bijdragen Wlz is aangepast op basis van van de technische verwerking van de middellange termijn verkenning (MLT) van het Centraal Planbureau (CPB). De middellange termijn verkenning kende voor de lonen een neerwaartse bijstelling. Een neerwaartse bijstelling in lonen leidt tot een neerwaartse bijstelling in de opbrengsten van de eigen bijdrage Wlz.

Doorwerking verhoging WML op eigen bijdrage Wlz

Door de verhoging van het Wettelijk minimum loon (WML) per 1 juli 2024 ontstaat een meevaller in de eigen bijdrage Wlz. Deze bedraagt € 14,8 miljoen in 2026, oplopend tot € 34,2 miljoen in 2029.

Beleidsmatig

Afschaffen compensatie vervallen ouderentoeslag en extra vermogensvrijstelling voor niet-AOW'ers.

De compensatie vervallen ouderentoeslag (CVO) en de extra vermogensvrijstelling voor niet-AOW’ers zijn vermogensvrijstellingen binnen de eigen bijdragen Wlz en beschermd wonen Wmo 2015. Beide vermogensvrijstellingen worden afgeschaft (de CVO over een periode van drie jaar), omdat vanwege ontwikkelingen in zowel de fiscaliteit als de eigen bijdragen de beleidsdoelen van deze vermogensvrijstellingen inmiddels zijn behaald. Door de verhoging van het heffingsvrije vermogen zijn de inkomenseffecten van het vervallen van de ouderentoeslag gecompenseerd. Daarnaast zorgen de verhoging van de vermogensvrijstelling voor de vermogensinkomensbijtelling (VIB) en de halvering van de VIB van 8% naar 4% ervoor dat vermogen minder zwaar meetelt. Er bestaat daarom geen noodzaak meer voor deze vermogensvrijstellingen. Met de (stapsgewijze) afschaffing van de CVO wordt tevens een technische imperfectie uit het systeem gehaald, waarbij cliënten mét vermogen in de huidige situatie soms een lagere eigen bijdrage betalen dan cliënten zonder vermogen.

Bij de begrotingsgefinancierde zorguitgaven gaat het met name om middelen die op grond van de Wmo beschermd wonen onder het Uitgavenplafond Zorg beschikbaar zijn. Naast de Wmo beschermd wonen vallen enkele andere begrotingsgefinancierde posten onder de zorguitgaven. Tot deze categorie behoren een deel van de uitgaven voor zorgopleidingen, de uitgaven voor zorg, jeugd en welzijn in Caribisch Nederland, de subsidie(regelingen) NIPT, abortusklinieken, overgang integrale tarieven medische-specialistische zorg (MSZ) en kwaliteit, transparantie en patiëntveiligheid. Deze uitgaven worden op de begrotingsartikelen 1, 2, 3 en 4 verantwoord en toegelicht. Ten slotte zijn op de aanvullende post van het Ministerie van Financiën een aantal maatregelen uit de Startnota opgenomen, die onder de zorguitgaven vallen.

In tabel 6 wordt de ontwikkeling van de begrotingsgefinancierde zorguitgaven weergegeven. De bijstellingen voor beschermd wonen en de aanvullende post van het Ministerie van Financiën worden respectievelijk in tabel 6A en tabel 6B gespecificeerd en toegelicht.

In tabel 6A wordt de ontwikkeling van de zorguitgaven Wmo beschermd wonen gepresenteerd en toegelicht.

Toelichting

Technisch

Loon- en prijsindexatie Wmo beschermd wonen

Dit betreft het toevoegen van de loon- en prijsindexatie 2024 op het budget voor beschermd wonen in het gemeentefonds.

In tabel 6B wordt de verticale ontwikkeling van de zorguitgaven op de aanvullende post van het Ministerie van Financiën gepresenteerd en toegelicht. De middelen maken onderdeel uit van het Uitgavenplafond Zorg. In de tabel zijn de middelen uit de Startnota opgenomen die overgeheveld zijn naar het Uitgavenplafond Zorg (Zvw en Wlz) en de VWS-begroting opgenomen en toegelicht. Daarnaast zijn er enkele overige bijstellingen in de tabel verwerkt.

Toelichting

Beleidsmatig

Negatieve eindejaarsmarge

Dit betreft de in=uit taakstelling op het begrotingsgefinancierde deel van het Uitgavenplafond Zorg. Er vond in 2023 een overschrijding plaats, wat resulteert in een negatieve eindejaarsmarge op het Uitgavenplafond Zorg van € 28 miljoen. Deze in=uit taakstelling vormt de tegenboeking van de negatieve eindejaarsmarge. De in=uittaakstelling is een boekhoudkundige (technische) mutatie om te voorkomen dat de verwerking van de eindejaarsmarge leidt tot overschrijding van of ruimte onder het Uitgavenplafond.

Overhevelingen naar de VWS-begroting

Standaardisatie gegevensuitwisseling

In het kader van activiteiten voor standaardisatie van gegevensuitwisseling is aanvullend € 65,3 miljoen beschikbaar in 2024. Deze middelen worden voor € 27,8 miljoen besteed aan het ontwikkelen van een Landelijk dekkend netwerk van infrastructuren, voor € 23,0 miljoen aan het doorontwikkelen van Generieke functies en voor € 14,5 miljoen aan het starten met digitalisering van gegevensuitwisseling op de BES-eilanden. De activiteiten vinden plaats op de VWS-begroting.

LPO standaardisatie gegevensuitwisseling

Dit betreft de loon- en prijs op de AP-middelen voor standaardisatie gegevensuitwisseling.

Overige

Kasschuif standaardisatie gegevensuitwisseling

Vanwege vertraging in de uitvoering van beleidsactiviteiten rondom standaardisatie van gegevensuitwisseling is een kasschuif benodigd om de beleidsdoelstellingen te halen.

Bijdrage van VWS aan Oekraïne accountability

Dit was de tijdelijke bijdrage van VWS aan Oekraïne accountability op de begroting van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Deze bijdrage kwam vanuit de AP-middelen voor standaardisatie gegevensuitwisseling.

Dekking amendement Bikker c.s.

De resterende loon- en prijs op de aanvullende post is ingezet ter dekking voor het amendement Bikker, over het verbeteren van de beschikbaarheid en betaalbaarheid van het openbaar vervoer (begroting ministerie van Infrastructuur en Waterstaat).

Loon- en prijsbijstelling

Dit betreft de loon- en prijsbijstelling op de AP-middelen.

In tabel 6C is de stand van de middelen op de aanvullende post van het Ministerie van Financiën opgenomen na verwerking van de overhevelingen naar het Uitgavenplafond Zorg (Zvw en Wlz), de VWS-begroting en de overige bijstellingen.