Inleiding

Elke minister is op basis van de Comptabiliteitswet 2016 verantwoordelijk voor het periodiek onderzoeken van de doeltreffendheid en doelmatigheid van het gevoerde beleid. Hiervoor maken alle departementen gebruik van de Strategische Evaluatieagenda (SEA), die jaarlijks in de begroting verschijnt. Op basis van een indeling in beleidsthema’s geeft de SEA een overzicht van lopend, gepland en uitgevoerd evaluatieonderzoek. De belangrijkste evaluatieonderzoeken op de SEA zijn de zogeheten periodieke rapportages.

Voor de ideale synergie tussen beleid, budget en (evaluatie)onderzoeken is het belangrijk de SEA te beschouwen als meer dan een verantwoordingsinstrument en meer dan een lijst aan onderzoeken. Met de SEA streeft Defensie naar een goede onderbouwing van strategische keuzes en de impact daarvan. Door bewust te leren, en door inzicht op te doen over waar we nog te leren hebben, kan bestaand beleid worden verbeterd en nieuw beleid gestructureerd worden voorbereid. Defensie ziet de SEA behalve als product daarom ook als een proces, dat in die vorm voortdurend in ontwikkeling is en dient te synchroniseren met de andere leerprocessen binnen de organisatie.

Planning periodieke rapportages

Het doel van de periodieke rapportages is inzichten uit allerlei documenten op een methodologisch verantwoorde manier samen te brengen om zo een overkoepelend beeld van de doeltreffendheid en doelmatigheid te creëren. De periodieke rapportage is primair een syntheseonderzoek, waarbij wordt teruggekeken naar reeds opgedane inzichten en verbetervoorstellen worden gedaan richting de toekomst. In onderstaande tabel is zichtbaar welke periodieke rapportages Defensie in de jaren 2025 tot en met 2031 gepland heeft.

Zie ≪bijlage 7.5: Uitwerking Strategische Evaluatieagenda ≫ voor een verdere toelichting op de periodieke rapportages.

Financiële dekkendheid

Conform de Regeling Rijksbegrotingsvoorschriften (RVB) wordt per SEA-thema zo goed als mogelijk vermeld op welke artikelen het thema betrekking heeft. De begroting van Defensie is niet ingedeeld op basis van beleidsthema’s, zoals bij veel andere ministeries het geval is, maar op organisatieonderdelen. Meerdere SEA-thema's hebben daardoor betrekking op meerdere beleidsartikelen uit de begroting. Zo vallen de personele alsook de materiele uitgaven onder de apparaatsuitgaven van elk beleidsartikel en vallen de uitgaven voor gereedstelling weer onder de programma-uitgaven van elk beleidsartikel. Om inzichtelijk te maken in hoeverre de beleidsartikelen met evaluaties zijn afgedekt, laten onderstaande tabellen de koppeling zien tussen SEA-thema’s en (sub)artikelen.

De financiële grondslag van de periodieke rapportage ‘Mensen’, subthema ‘Veiligheidsbeleid’ omvat alle intensiveringen ten aanzien van het veiligheidsbeleid in de onderzoeksperiode 2018 tot en met 2023. De uitgaven vallen onder alle beleidsartikelen en de posten zijn te relateren aan de intensiveringsmaatregelen, gericht op het versterken van de fysieke veiligheid, sociale veiligheid of de integriteit, die zijn opgenomen in het Plan van Aanpak 'Veiligheid', het Plan van Aanpak 'Sociale veiligheid en Integriteit', de «Agenda voor Veiligheid» en de 'Defensienota 2022'.

Toelichting op de thema’s

In de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek (RPE) staat voorgeschreven dat de SEA is ingedeeld in thema’s die gezamenlijk al het beleid en alle uitgaven van een departement afdekken. De indeling van de SEA is om die reden gekoppeld aan de waardeketen van Defensie, die de samenhang tussen primaire en ondersteunende processen van de organisatie weergeeft.

De processen uit de waardeketen zijn onmisbaar voor de taakuitvoering van Defensie. Bovendien bestaat een grote onderlinge afhankelijkheid en invloed tussen de processen van de waardeketen. Als gevolg van prioritering kan het daardoor gebeuren dat de hoofdthema’s op de SEA zich in de praktijk met elkaar vermengen. Zo is gevechtskracht afhankelijk van de vervulling van personele en materiele behoeften. Deze onderlinge verwevenheid is in overweging genomen bij het plannen van de periodieke rapportages: de uitkomsten van de ene periodieke rapportage worden als input gebruikt voor de analyse van de andere periodieke rapportage.

Om de SEA een duurzaam karakter te geven en de periodieke rapportages af te bakenen tot evalueerbare thema’s, blijft de SEA qua raamwerk de onderdelen van de waardeketen volgen. De periodieke rapportages volgen dus het meer stabiele fundament van beleid en budget. De onderliggende onderzoeken en evaluaties volgen de meer dynamische prioriteiten die daarbinnen worden gesteld. Dit betekent dat de plaatsing daarvan op de SEA mogelijk door de tijd heen wisselt of dat bepaalde onderzoeken en evaluaties ten aanzien van meerdere thema’s waardevolle inzichten opleveren. Voor de geplande periodieke rapportages blijft het nu bepaalde hoofdthema echter leidend.

Stand van Defensie

Sinds 2023 heeft Defensie meerdere reguliere rapportages aan de Kamer in één rapport gebundeld: de Stand van Defensie (SvD). Het oogmerk is om de voortgang van Defensie op verschillende thema's (zoals personeel, materieel, gereedheid en inzet) in één rapport inzichtelijk te maken en integraal te rapporteren. Met de SvD rapporteert Defensie zoveel mogelijk over de voortgang op onder meer de (lange termijn-)doelstellingen, projecten, samenwerkingen, gereedheid en dergelijke. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een set aan gegevens die naast kwalitatieve teksten ook bestaat uit indicatoren en kengetallen.

Evenals de SEA is ook de SvD opgebouwd langs de waardeketen van Defensie (in geval van de SvD wel met identieke terminologie). Daarmee is de SvD een belangrijke bron voor vrijwel elke periodieke rapportage van de SEA. In bijlage 7.5 wordt dit per thema nader gespecificeerd.

Voor een verdere uitwerking van de Strategische Evaluatieagenda met een nadere duiding van de thema’s, zie ≪bijlage 7.5: Uitwerking Strategische Evaluatieagenda ≫.

Klik hier om het jaarverslag 2024 van het Ministerie van Defensie te downloaden, met in bijlage 3 een overzicht van afgerond evaluatie- en overig onderzoek.

Een interactieve weergave van de SEA is beschikbaar op www.rijksfinancien.nl.