Bijlagen bij de Miljoenennota 1999

1 BUDGETTAIRE KERNGEGEVENS

¹ De uitgavenontwikkeling onder de kaders is voor 1997 en 1998 volgens een andere afbakening dan in 1999. Bijlage 2 geeft een nadere onderbouwing van de wijzigingen die zich voorgedaan hebben in de afbakening.

2 DE UITGAVEN EN NIET-BELASTINGONTVANGSTEN 1997–2003

¹ In deze tabel zijn de uitgaven voor Internationale Samenwerking toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord.De totale uitgaven voor Internationale samenwerking zijn tussen haakjes vermeld.

¹ In deze tabel zijn de niet-belastingontvangsten voor Internationale Samenwerking toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale niet-belastingontvangsten voor Internationale Samenwerking zijn tussen haakjes vermeld.

2.3 Rijksbegroting in enge zin

Toelichting

Deze bijlage bevat een toelichting op het reële uitgavenkader van de rijksbegroting in enge zin. Het uitgavenkader is opgesteld vanuit de begrotingstotalen zoals die worden gepresenteerd in bijlagen 2.1 en 2.2.

De tabellen 2.3.1 en 2.3.2 geven een onderbouwing van de bruto relevante uitgaven respectievelijk van de relevante inkomsten voor het uitgavenkader rijksbegroting in enge zin. Diverse correcties tussen de totale begrotingsuitgaven en de bruto relevante uitgaven respectievelijk tussen de totale niet-belastingontvangsten en de relevante ontvangsten staan weergegeven in de regels 2 tot en met 11 respectievelijk de regels 2 tot en met 7. Deze correcties dienen enerzijds om dubbeltellingen te voorkomen met de uitgavenkaders sociale zekerheid en zorg en anderzijds om te corrigeren voor factoren die het zicht op de structurele ontwikkelingen vertekenen en daarmee een stabiel begrotingsbeleid bemoeilijken.

De afbakening van het uitgavenkader rijksbegroting in enge zin voor de periode 1999–2002 heeft enkele wijzigingen ondergaan ten opzichte van de periode 1995–1998. De rijksbijdrage aan de arbeidsvoorziening (CBA) en de inkoop van de sociale diensten bij arbeidsvoorziening zijn verschoven naar het uitgavenkader sociale zekerheid. De rente-uitgaven worden voortaan op transactiebasis in het uitgavenkader verwerkt in plaats van op kasbasis. De opbrengst van de omroepbijdragen wordt niet langer aangemerkt als een niet-belastingontvangst maar beschouwd als collectieve last en dientengevolge meegenomen in de ijklat voor de ontvangsten. Ten slotte zijn de rente-ontvangsten van de sociale fondsen en de landbouwheffingen van de Europese Unie toegevoegd aan het uitgavenkader rijksbegroting in enge zin. De nieuwe afbakening van de drie budgetdisciplinesectoren is vastgelegd in de regels budgetdiscipline (bijlage 14).

2.4 Sociale zekerheid

Toelichting

Tabel 2.4.1 bevat het reëel uitgavenkader sociale zekerheid voor de periode 1999–2002. De ijklijn komt overeen met de uitgavenraming van de verschillende regelingen in deze Miljoenennota en de Sociale Nota 1999. De afbakening van de ijklijn sociale zekerheid is iets gewijzigd ten opzichte van de periode 1995–1998. De rijksbijdrage aan de arbeidsvoorzieningsorganisatie (CBA) en de inkoop van de sociale diensten bij arbeidsvoorziening zijn verschoven van het uitgavenkader rijksbegroting in enge zin naar het uitgavenkader sociale zekerheid. Tevens worden intensiveringen op het gebied van specifiek werkgelegenheidsbeleid aan het uitgavenkader sociale zekerheid toegerekend (met name Instroom/Doorstroom-banen en Sluitende Aanpak).

2.5 Zorgsector

Toelichting

Tabel 2.5.1 geeft het Budgettair Kader Zorg (BKZ) weer. Het BKZ geeft de toelaatbare kosten aan van het basis zorgpakket, waarvan de regering vindt dat het voor iedereen toegankelijk moet zijn (AWBZ- en ZFW-pakket), en van de begrotingsgefinancierde zorguitgaven die tot de zorg worden gerekend. In deze Miljoenennota wordt het BKZ in reële termen vastgesteld voor de periode 1999–2002. De belangrijkste wijziging is de substantieel hogere volumegroei. Daarnaast is in het nieuwe BKZ ten opzichte van de afgelopen kabinetsperiode de eigen bijdrage in de ZFW vervallen. Hierdoor vindt een financieringsverschuiving plaats van particuliere uitgaven naar collectieve uitgaven. Deze verschuiving verhoogt het BKZ (technisch) ten opzichte van de vorige kabinetsperiode. Een paar kleinere wijzigingen staan toegelicht in annex 1 van de regels budgetdiscipline (bijlage 14 bij deze Miljoenennota).

Tabel 2.5.2. geeft de opbouw weer van de ijklijn zorg. De ijklijn zorg bevat het collectief gefinancierde deel van het BKZ. De ijklijn Zorg wordt afgeleid van het BKZ, door van de BKZ-uitgaven af te trekken de uitgaven voor het particulier verzekerde ziekenfondspakket en erbij op te tellen de omvang van de WTZ-omslagpremie.

2.6 De agentschappen

3 IJKLATTEN VOOR DE INKOMSTEN

3.1 Inleiding

Het Regeerakkoord geeft aan hoe zal worden omgegaan met eventuele meevallers aan de inkomstenkant. Inkomstenmeevallers die nog betrekking hebben op 1998 worden volledig benut voor extra tekortreductie, inclusief de doorwerking naar latere jaren. Vanaf 1999 optredende inkomstenmeevallers worden benut voor een combinatie van extra EMU-tekortreductie en extra lastenverlichting. Teneinde deze meevallers te kunnen vaststellen zijn ijklatten voor de inkomsten opgesteld.

Deze bijlage bevat zowel de nominale als de reële ijklatten voor de jaren 1998–2002. Verder wordt ingegaan op de wijze waarop de ijklatten zijn opgesteld en op de behandeling van zowel inkomstenmeevallers als -tegenvallers.

3.2 Uitgangspunten

Opstelling ijklat

De ijklat heeft betrekking op de collectieve lasten vanwege het Rijk en de sociale fondsen. Collectieve lasten zijn in beginsel alle heffingen met een verplicht karakter zonder dat daar een direct samenhangende voorziening tegenover staat. Bij de sociale fondsen gaat het om alle sociale premies. Bij het Rijk gaat het om alle belastingen, het niet-belastingontvangstengedeelte van de aardgasbaten exclusief FES-deel (in de rest van deze bijlage aangeduid met gasbaten) en overige tot de collectieve lasten gerekende middelen (in de rest van deze bijlage aangeduid met overige middelen). Deze laatste betreffen milieuheffingen, landbouwheffingen en omroepbijdragen. Omroepbijdragen worden ook beschouwd als een collectieve last, omdat er geen concrete, individuele, met de heffing samenhangende tegenprestatie tegenover staat1. In de mediawereld van vandaag kan het bezit van een radio en/of televisietoestel niet meer gelijk worden gesteld aan het genot van de publieke omroep.

De ijklatten zijn gebaseerd op het behoedzame scenario van het CPB, na doorrekening van het Regeerakkoord, rekening houdend met de fasering van de economische groei en de loon- en prijsontwikkeling uit hoofdstuk 3.

De ijklat voor de belastingen betreft de volledige meerjarige raming van de belastinginkomsten, zoals die wordt gepresenteerd in bijlage 4. Hierin zijn ook autonome maatregelen (beleidswijzigingen) verwerkt. De stelselherziening bij de belastingen is verwerkt voor het jaar 2001. In de ijklat van de belastingen zijn ook de overige middelen opgenomen.

Bij de opstelling van de ijklatten voor de premies is rekening gehouden met een vermogensinhaal bij de sociale fondsen in twee jaar (1999 en 2000). De premieontwikkeling in 2002 is gebaseerd op de premiepercentages uit de CPB-doorrekening. De definitieve vaststelling van de premiepercentages zal van jaar op jaar plaatsvinden.

De ijklat voor de gasbaten is gebaseerd op de meerjarenraming uit de begroting. Daarbij gaat het alleen om de niet-belastingontvangsten gas voor zover deze niet in het FES worden gestort (voor de FES-voeding is uitgegaan van 41,5%). De VpB-gasbaten zijn meegenomen in de belastingraming.

De ijklatten worden gedefleerd en jaarlijks aangepast volgens de BBP-deflator-systematiek die ook bij de uitgavenijklijnen wordt gehanteerd.

De meevallerformule bij de inkomsten

Alleen inkomstenmeevallers die doorwerken naar volgende jaren (zogeheten structurele meevallers) vallen onder de meevallerformule. Zo wordt voorkomen dat incidentele of tijdelijke meevallers leiden tot lastenverlichting, zonder dat daarvoor structurele dekking bestaat. De meevallerformule treedt in werking indien de geraamde som van belastingen, premies (bij ongewijzigde tarieven), gasbaten en overige middelen voor jaar t+1 de som van de ijklatten voor dat jaar overtreft: een kwart van het verschil is beschikbaar voor lastenverlichting, driekwart komt ten goede aan tekortreductie. Indien het EMU-tekort ¾% BBP of minder bedraagt geldt een verdeelsleutel van ½/½. Om zeker te zijn dat een meevaller slechts eenmaal wordt besteed, wordt het saldo van de meevaller en de daaruit gefinancierde lastenverlichting bijgeschreven op een correctiepost voor de ijklatten.

De tegenvallerformule bij de inkomsten

Indien de geraamde som van belastingen, premies, gasbaten en overige middelen voor jaar t+1 lager ligt dan de som van de ijklatten voor dat jaar (aangevuld met de correctiepost), treedt de tegenvallerformule in werking. In navolging van de meevallerformule wordt een per saldo tegenvaller verdeeld over het tekort en de lasten: een tegenvaller loopt voor ¾ in het tekort en ¼ in de lasten totdat het tekort 1¾% BBP bedraagt; daarna wordt de verdeelsleutel ½/½ gehanteerd, zolang de vereisten van het Verdrag van Maastricht zich hier niet tegen verzetten. In deze opzet worden mee- en tegenvallers bij de inkomsten symmetrisch behandeld. Ook bij tegenvallers geldt dat het moet gaan om tegenvallers met een structureel karakter alvorens de formule in werking treedt.

Om te verzekeren dat een inkomstentegenvaller slechts eenmaal wordt gecompenseerd, wordt de correctiepost voor de ijklatten aangepast voor het saldo van de tegenvaller en de daarmee samenhangende lastenverzwaring.

Het structurele deel van een eventuele inkomstenmeevaller over 1998 zal worden vastgesteld bij de Voorlopige Rekening 1998. Conform de afspraken uit het Regeerakkoord zal zo'n meevaller ook ten goede komen aan het EMU-tekort in latere jaren. Door opname in de correctiepost zal deze structurele inkomstenmeevaller bij het toepassen van de meevallerformule geen rol meer spelen.

3.3 Vormgeving van het lastenbeleid

In het Regeerakkoord is de omvang van de totale lastenverlichting voor de periode 1999–2002 vastgelegd. In verband met de herziening van het belastingstelsel is de voorziene lastenverlichting geconcentreerd in 2001. De precieze fasering over de jaren zal onderwerp van nadere afweging zijn.

Conform de uitgangspunten voor de werking van de ijklat wordt bepaald of en in welke mate de lasten verlicht (of verzwaard) zullen worden ten opzichte van de voornemens in het Regeerakkoord. De wijze waarop het lastenpakket zal worden ingevuld zal van jaar tot jaar worden bezien, waarbij ook de vermogenspositie van de sociale fondsen zal worden betrokken. De besluitvorming over eventuele inkomstenmeevallers vindt plaats in augustus.

3.4 De ijklatten

Tabel 3.4.1. geeft de nominale en de reële ijklatten weer voor de komende kabinetsperiode.

4 BELASTINGONTVANGSTEN

Deze bijlage bevat een toelichting op de raming van de belastingontvangsten voor 1998 en 1999. Voor een uitgebreidere toelichting wordt verwezen naar de memorie van toelichting in begroting IX-B. Daar wordt de raming nader kwantitatief onderbouwd. In de laatste paragraaf is een belastingraming voor de jaren 2000 tot en met 2003 opgenomen, waarin ook de gevolgen van het voorgenomen fiscale beleid uit het Regeerakkoord zijn verwerkt. Tevens is in bijlage 5 een overzicht van belastinguitgaven opgenomen.

4.1 De belastingramingen voor 1998 en 1999

¹ Met ingang van het begrotingsjaar 1997 is de voeding van het gemeentefonds niet langer een percentage van de totale belastingontvangsten exclusief invoerrechten en motorrijtuigenbelasting. De voeding uit de belastingontvangsten is gelijk aan de uitgaven van het gemeentefonds. Deze systematiek geldt met ingang van het begrotingsjaar 1998 ook voor het provinciefonds.

² 0,97% van de opbrengst exclusief die van de invoerrechten en de motorrijtuigenbelasting.

In tabel 4.1.1 staan in de laatste twee kolommen per belastingsoort de actuele belastingramingen voor 1998 en 1999 weergegeven. Voor 1998 zijn ook de eerdere ramingen bij de Ontwerpbegroting 1998 en de Voorjaarsnota 1998 opgenomen. De eerste kolom laat de gerealiseerde kasontvangsten in 1997 zien.

4.2 De belastingontvangsten in 1998

In tabel 4.2.1 zijn voor 1998 de belangrijkste mutaties ten opzichte van de Voorjaarsnota 1998 vermeld.

¹ Inclusief niet aan afzonderlijke belastingsoorten toe te rekenen belastingontvangsten.

De raming voor het totaal aan belastingontvangsten is voor 1998 ten opzichte van de Voorjaarsnota 1998 met 1,8 miljard verhoogd. Deze mutatie vloeit voort uit bijstellingen in het economisch beeld in de Macro-Economische Verkenning 1999 ten opzichte van het Centraal Economisch Plan 1998 en uit inzichten vanuit de aanslag- en kasontwikkeling tot en met juli van de verschillende belastingsoorten. De autonome bijstelling is per saldo 0,0 miljard.

De raming voor de omzetbelasting is ten opzichte van de raming bij Voorjaarsnota 1998 opwaarts bijgesteld met 1,1 miljard. De hogere raming is deels het gevolg van hogere geraamde binnenlandse bestedingen in de Macro Economische Verkenning 1999 ten opzichte van het Centraal Economisch Plan 1998 in samenhang met de kasontvangsten tot en met juli. Verder is de raming opwaarts bijgesteld door een autonome mutatie in verband met de BTW-plicht op de aanleg van infrastructuur voor het openbaar vervoer (+0,4 miljard). Hiervoor zijn tegelijkertijd de uitgaven op de rijksbegroting in 1998 opgehoogd. Voor het saldo van uitgaven en ontvangsten is er dus geen effect. De neerwaartse bijstelling van de raming voor de accijnzen hangt samen met de ontwikkeling van de kasontvangsten tot en met juli. Zowel de accijns op lichte olie als de tabaksaccijns komt lager uit dan verwacht bij Voorjaarsnota. Bij de belastingen van rechtsverkeer daarentegen laat met name de overdrachtsbelasting een nog gunstiger kasontwikkeling zien dan reeds bij Voorjaarsnota voorzien. De gunstige kasontwikkeling is het gevolg van de aanhoudend sterke volume- en prijsontwikkeling op de markt voor onroerend goed. De raming van de overdrachtsbelasting is met 0,3 miljard verhoogd. Als gevolg van een uitspraak van de Hoge Raad over grijze kentekens is de raming van de motorrijtuigenbelasting voor 1998 met 0,3 miljard neerwaarts bijgesteld.

De raming voor de overige kostprijsverhogende belastingen is licht opwaarts bijgesteld (met 0,2 miljard). De raming voor de inkomstenbelasting is ten opzichte van de raming bij de Voorjaarsnota met 0,3 miljard omhoog gegaan. Reden hiervoor zijn de hoger dan geraamde kasontvangsten over het belastingjaar 1996. In de Voorlopige Rekening 1997 werd een verschuiving in de aanslagoplegging van zelfstandigen verondersteld. Deze verschuiving heeft zich niet in de verwachte mate voorgedaan. Dit betekent dat het winstinkomen van zelfstandigen zich gunstiger heeft ontwikkeld dan eerder verwacht.

De raming voor de loonbelasting is opwaarts bijgesteld met 0,3 miljard door de combinatie van een licht hogere raming van de contractloonstijging en een sterkere groei van de werkgelegenheid. De raming voor de vennootschapsbelasting is ten opzichte van de raming bij de Voorjaarsnota per saldo licht verlaagd met 0,1 miljard. Deze bijstelling is enerzijds het gevolg van lagere VpB-opbrengsten uit de gassector door de neerwaarts bijgestelde raming van de olieprijs en anderzijds het gevolg van hogere VpB-opbrengsten uit de niet-gassector.

Een relatief grote verhoging van de raming (0,5 miljard) heeft plaatsgevonden bij de dividendbelasting. De kasontvangsten tot en met juli zijn aanzienlijk hoger uitgevallen dan verwacht. Uit analyse van gegevens uit het Dividendbelasting Informatiesysteem blijkt dat hiervoor meerdere oorzaken zijn aan te geven. In de eerste plaats is de afdracht van dividendbelasting van enkele grote bedrijven meer dan gemiddeld gestegen. Een groot deel van de dividendbelasting wordt bepaald door een relatief klein aantal grote bedrijven. Verder is een sterke stijging waar te nemen bij de dividendbelasting afkomstig van beleggingsfondsen: de gunstige rendementen die deze fondsen hebben behaald, vertalen zich in hogere dividenduitkeringen. Tot slot kan gewezen worden op een relatief grote groei van het aantal bedrijven dat dividendbelasting afdraagt. Hierbij speelt ook de huidige gunstige economische ontwikkeling een rol, waardoor bedrijven die uit een verliessituatie geraken weer de dividenduitkering kunnen hervatten. De raming voor de overige belastingen op inkomen, winst en vermogen is licht neerwaarts bijgesteld met 0,1 miljard.

4.3 De invloed van maatregelen op de belastingontvangsten 1999

Als gevolg van maatregelen neemt in 1999 de belastingopbrengst per saldo af met 1,1 miljard ten opzichte van 1998. Deze afname is het saldo van fiscale maatregelen met een omvang van –0,6 miljard en overige maatregelen met een totaal van –0,5 miljard. Deze overige maatregelen betreffen vooral maatregelen in de uitvoeringssfeer. In tabel 4.3.1 staan de kaseffecten van verschillende maatregelen uitgesplitst. Omdat vanaf 1999 voor de microlastenontwikkeling de effecten op transactiebasis relevant zijn, sluit het saldo van de fiscale maatregelen niet volledig aan bij de microlastenontwikkeling zoals deze neerslaat bij het Rijk (hoofdstuk 3, tabel 3.5.1).

¹ Een deel van de terugsluis verloopt via de sociale fondsen. Voor rijksbegroting en fondsen totaal is sprake van volledige terugsluis.

Tabel 4.3.1 geeft een overzicht van de maatregelen die van invloed zijn op de belastingontvangsten in 1999, uitgesplitst naar reeds vaststaande maatregelen, aanhangige en voorgenomen maatregelen en niet-endogene effecten in de uitvoeringssfeer.

Door reeds vaststaande fiscale maatregelen dalen de belastingontvangsten in 1999 per saldo met 0,8 miljard. Het gaat hierbij onder andere om maatregelen die reeds in 1998 zijn ingegaan, maar die een doorwerking op de kasopbrengsten in 1999 hebben. De thans bij het parlement aanhangige en voorgenomen fiscale maatregelen leiden in 1999 ten opzichte van 1998 tot een stijging met 0,4 miljard. Door de overige maatregelen en niet-endogene effecten in de uitvoeringssfeer nemen in 1999 de belastingontvangsten met 0,5 miljard af. Een aantal maatregelen heeft betrekking op de doorwerking uit 1998. Het gaat hierbij niet om de kasopbrengsten in 1999, maar om de tegenboeking in verband met het vervallen van een incidentele maatregel in het voorafgaande jaar. Aangezien in de ramingssystematiek de raming in het voorafgaande jaar het startpunt vormt, betekent het wegvallen van een dergelijke maatregel hogere of lagere belastingontvangsten in het daaropvolgende jaar. Afrekeningen van de gecombineerde loon- en inkomstenheffing tussen Rijk en sociale fondsen hebben hierdoor een incidenteel effect op de raming in het jaar waarin de nabetaling plaatsvindt en een tegengesteld effect in het daaropvolgende jaar. Een ander voorbeeld zijn de teruggaven wijnaccijns, die in 1998 worden afgesloten, waardoor de raming van de wijnaccijns in 1999 ten opzichte van 1998 met 0,1 miljard toeneemt.

4.4 De belastingontvangsten in 1999

Tabel 4.4.1 bevat een beknopt overzicht van de belastingramingen voor 1998 en 1999. Een uitgebreid overzicht is opgenomen in tabel 4.1.1 aan het begin van deze bijlage.

¹ Inclusief niet aan afzonderlijke belastingsoorten toe te rekenen belastingontvangsten.

De totale opbrengst aan rijksbelastingen in 1999 zal naar verwachting 186,2 miljard bedragen. De opbrengst stijgt met 7,8 miljard ten opzichte van 1998 (stand Vermoedelijke Uitkomsten 1998). Deze stijging is het saldo van –0,9 miljard aan maatregelen en 8,7 miljard aan endogene groei. De belangrijkste maatregelen zijn opgenomen in tabel 4.3.1. Voor de afzonderlijke belastingsoorten volgt hieronder een korte toelichting. De endogene groei van 8,7 miljard is het gevolg van de groei van de bestedingen, de toename van de werkgelegenheid en de winstontwikkeling.

De geraamde opbrengst van de omzetbelasting bedraagt 56,7 miljard voor 1999. Dit is een toename van 3,1 miljard ten opzichte van de vermoedelijke uitkomst voor 1998. Deze stijging wordt voor 2,5 miljard veroorzaakt door de prijs- en volume-ontwikkeling van de consumptieve bestedingen; voor 0,6 miljard is de stijging het gevolg van maatregelen, waaronder het overbrengen van drinkwater naar het algemene BTW-tarief.

De geraamde opbrengst van de accijnzen in 1999 neemt toe met 0,9 miljard. Deze toename is het gevolg van de volumestijging en diverse maatregelen. Genoemd kunnen worden de indexatie van de brandstofaccijnzen (0,2 miljard), de verhoging van de tabaksaccijns (0,2 miljard) en het effect van het vervallen van de belastingvrije verkoop op luchthavens en veerboten.

De raming van de opbrengst voor de belastingen op milieugrondslagvoor 1999 bedraagt 5,2 miljard. Dit is een stijging van 1,2 miljard ten opzichte van de vermoedelijke uitkomst voor 1998. Deze sterke mutatie vloeit vrijwel geheel voort uit de afspraak uit het Regeerakkoord om de verhoging van de belastingen op milieu (en de daarmee samenhangende compensatie) gefaseerd vanaf 1 januari 1999 in te voeren.

De geraamde opbrengst van de belastingen van rechtsverkeer neemt van 1998 op 1999 toe met 0,3 miljard. Deze stijging is voornamelijk het gevolg van de verwachte volume- en prijsstijging op de woningmarkt in 1999. De opbrengst van de motorrijtuigenbelasting stijgt ten opzichte van de vermoedelijke uitkomsten 1998 met 0,5 miljard. Deze stijging is de som van een endogene groei van 0,1 miljard als gevolg van de groei van het wagenpark en van de effecten van maatregelen (0,5 miljard). Dit effect wordt voornamelijk veroorzaakt door het wegvallen van de teruggave in 1998 in verband met de uitspraak van de Hoge Raad over de grijze kentekens.

De geraamde opbrengst voor de inkomstenbelasting voor 1999 bedraagt –0,8 miljard. Dit is een forse afname met 4,8 miljard ten opzichte van de vermoedelijke uitkomst over 1998. Voor het grootste deel hangt de afname samen met een verschuiving tussen de loonbelasting en de inkomstenbelasting.

Vanaf 1 januari 1999 zullen namelijk alle verminderingen van loonbelasting vanwege aftrekposten (de zogenaamde loonbeschikkingen) niet langer door de werkgever worden verrekend met de loonbelasting via de maandelijkse salarisbetaling, maar rechtstreeks worden uitbetaald door de Belastingdienst aan de belastingplichtige via een voorlopige teruggaaf inkomstenbelasting.

De opbrengst voor de loonbelasting voor 1999 wordt geraamd op 46,4 miljard. Dit is een toename van 5,2 miljard ten opzichte van de vermoedelijke uitkomst over 1998. Deze stijging is de som van maatregelen met een omvang van 1,9 miljard en de endogene stijging van de macro-economische loonsom als gevolg van de loon- en de werkgelegenheidsontwikkeling (3,3 miljard). Kwantitatief gezien de belangrijkste maatregel is de vervanging van de loonbeschikking door de voorlopige teruggaaf inkomstenbelasting (zie toelichting inkomstenbelasting).

De geraamde opbrengst van de vennootschapsbelasting neemt in 1999 toe met 1,1 miljard ten opzichte van het niveau in 1998 (33,1 miljard). Deze toename is een saldo van een autonome daling van 0,4 miljard en een endogene stijging van 1,5 miljard. De gunstige winstontwikkeling in de afgelopen jaren werkt door in de voorlopige aanslagoplegging over het belastingjaar 1999. Hierdoor wordt een groter deel van de totale verwachte opbrengst over 1999 al in 1999 zelf ontvangen. De endogene groei wordt negatief beïnvloed door de VpB-opbrengsten uit de gassector, die van 1998 op 1999 met 0,5 miljard afnemen. Deze daling hangt samen met de (voorziene) ontwikkeling van de olieprijs.

De raming van de opbrengst voor 1999 voor de overige belastingen op inkomen, winst en vermogen ligt 0,2 miljard hoger dan het geraamde eindniveau voor 1998. Deze stijging doet zich voor bij de dividendbelasting , de successierechten en de vermogensbelasting. Hierbij speelt de gunstige winstontwikkeling in 1998 en de gestegen waarde van specifieke vermogensbestanddelen als huizen en effecten een rol.

4.5 Meerjarige belastingramingen

De meerjarige belastingraming zoals gepresenteerd in tabel 4.5.1 is voor de jaren 1998 en 1999 in het voorgaande toegelicht. De raming voor de jaren 2000–2002 is gebaseerd op het behoedzame scenario voor de middellange termijn van het Centraal Planbureau na verwerking van het Regeerakkoord. Tevens is het voorgenomen fiscale beleid in de raming verwerkt. De belastingraming voor 2003 heeft bij gebrek aan een macro-economisch beeld voor dat jaar een louter technisch karakter. In tabel 4.5.1 zijn zowel de nominale als de reële meerjarige belastingontvangsten opgenomen. Deze cijfers vormen het uitgangspunt voor de ijklat van de belastingontvangsten, zoals toegelicht in bijlage 3.

5 BELASTINGUITGAVEN

5.1 Inleiding

Tijdens de gecombineerde Algemene financiële beschouwingen en de behandeling van de begroting van Financiën op 1 oktober 1997 is de toezegging gedaan in het vervolg jaarlijks een overzicht van belastinguitgaven te verstrekken. Dit gebeurde mede naar aanleiding van de motie van het lid Van der Ploeg c.s. (Tweede Kamer, vergaderjaar 1997–1998, 25 600, nr. 43). Ook in het tiende rapport van de Studiegroep Begrotingsruimte wordt geadviseerd om jaarlijks een budgettair overzicht van belastinguitgaven in de Miljoenennota op te nemen. In deze bijlage is in tabel 5.2.1 dan ook een overzicht opgenomen van belastinguitgaven in de loonbelasting, de inkomstenbelasting en de vennootschapsbelasting met een raming van het budgettaire belang voor 1998. Bij het overzicht is uitgegaan van de stand van wetgeving per 1 januari 1998. Overzichten van belastinguitgaven voor de jaren 1984 en 1994 zijn eerder verschenen in het rapport «Belastinguitgaven in de Nederlandse inkomstenbelasting en de loonbelasting», respectievelijk de «Bouwstenennotitie». Bij het samenstellen van het onderhavige overzicht is voortgebouwd op de in deze rapporten geformuleerde uitgangspunten. Een actueel meerjarig overzicht van belastinguitgaven is op dit moment niet beschikbaar. Daarvoor zou tijdrovend aanvullend onderzoek noodzakelijk zijn. Door de jaarlijkse publicatie van belastinguitgaven zal op den duur een beter zicht ontstaan op de ontwikkeling in de tijd van het budgettaire belang van belastinguitgaven. Daarbij is dan tevens gelegenheid ramingen uit voorgaande jaren te actualiseren aan de hand van nieuwe inzichten.

Vooropgesteld dient te worden dat een algemeen aanvaarde definitie van het begrip belastinguitgave («tax expenditure») ontbreekt. Ook internationaal is het niet mogelijk gebleken overeenstemming te bereiken over een gemeenschappelijke definitie van dit begrip. Zo blijkt bijvoorbeeld uit onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), dat voor zover de lidstaten met het begrip belastinguitgave vertrouwd zijn, ze er op uiteenlopende wijze inhoud aan geven. In het in 1996 gepubliceerde rapport «Tax expenditures, recent experiences» is er om die reden voor gekozen om ieder land volgens zijn eigen definitie invulling aan dit begrip te laten geven. Van de veertien in het rapport besproken OESO-landen die, jaarlijks of van tijd tot tijd, een overzicht geven van belastinguitgaven, presenteren België, Finland, Frankrijk, Portugal en Spanje een dergelijk overzicht in het kader van de begrotingsbehandeling.

Bij de samenstelling van het onderhavige overzicht van belastinguitgaven is uitgegaan van de definitie die is geformuleerd in het rapport «Belastinguitgaven in de Nederlandse inkomstenbelasting en de loonbelasting» (Ministerie van Financiën, 1987, blz. 16):

«Een belastinguitgave is een overheidsuitgave in de vorm van een derving of een uitstel van belastingontvangsten die voortvloeit uit een voorziening in de wet voor zover die voorziening niet in overeenstemming is met de primaire heffingsstructuur van de wet.»

Voor zover een wettelijke regeling een afwijking vormt van de primaire heffingsstructuur kan de hierdoor ontstane vermindering van belasting- en premie-opbrengsten worden aangemerkt als een belastinguitgave. Het begrip primaire heffingsstructuur kan echter op verschillende manieren worden ingevuld en is bovendien een begrip dat zich in de loop van de tijd voortdurend ontwikkelt. Er bestaat derhalve een grijs gebied van regelingen die door sommigen wel en door anderen niet als belastinguitgaven worden gezien. Ook in het onderhavige overzicht is een aantal regelingen vermeld, waarvan kan worden betwist of ze afwijken van de primaire heffingsstructuur (onder meer zeedagenaftrek en aftrek kosten monumentenwoningen). De progressieve tariefstructuur, het heffingspercentage voor winst uit aanmerkelijk belang, de tariefgroepindeling en de verliesverrekening worden in tabel 5.2.1 tot de primaire heffingsstructuur van de wet en dus niet tot de belastinguitgaven gerekend.

Zoals in de Miljoenennota 1996 is aangegeven spelen verschillende factoren een rol bij de keuze tussen het hanteren van belastinguitgaven of van directe subsidies. De belangrijkste criteria zijn doeltreffendheid (beleidseffectiviteit), doelmatigheid (kostenefficiëntie) en de inpasbaarheid binnen de fiscale structuur. Voorts is een criterium de verenigbaarheid van de maatregel met budgettaire randvoorwaarden, zoals de ontwikkeling van de microlasten, het uitgavenkader en de budgettaire beheersbaarheid. Ten slotte is van belang de verenigbaarheid met EG-recht.

Als doelen van de huidige belastinguitgaven kunnen worden genoemd de bevordering van de werkgelegenheid (onder meer door een gerichte verlaging van de kosten van arbeid), de bevordering van het ondernemerschap en het internationale vestigings- en investeringsklimaat, het behoud van natuur en milieu, de versterking van de technologische infrastructuur en scholing en de bevordering van het sparen. Belastinguitgaven betekenen een verlaging van de lastendruk voor belastingplichtigen die hier een beroep op kunnen doen. De maatregelen vormen een belangrijk onderdeel van het beleid gericht op het bevorderen van een duurzame economische groei en van de werkgelegenheid. Overigens zijn niet alle belastinguitgaven aan te merken als stimuleringsmaatregelen. Sommige, kwantitatief overigens niet onbelangrijke belastinguitgaven, zijn niet gericht op het bevorderen van wenselijke ontwikkelingen maar kennen een andere achtergrond, bijvoorbeeld bepaalde sociale of uitvoeringstechnische overwegingen. Als voorbeelden kunnen worden genoemd de belastingvrijstelling van de individuele huursubsidie en het kostenforfait voor niet-actieven. Voorts valt te denken aan verhogingen van de zelfstandigenaftrek in verband met de Wet Premiedifferentiatie en Marktwerking bij Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen (PEMBA) en in verband met de invoering van de regulerende energiebelasting.

Bij de raming van de aan belastinguitgaven verbonden budgettaire gevolgen is bezien in welke mate de belastingopbrengsten worden beïnvloed door het bestaan van iedere regeling afzonderlijk (ervan uitgaande dat de overige regelgeving onveranderd blijft). De bedragen hebben betrekking op het geraamde effect op transactiebasis in 1998. Met gedragsreacties is geen rekening gehouden. Ook de uitvoeringskosten zijn buiten beschouwing gebleven. Voor de bepaling van het budgettaire belang van regelingen die niet tot afstel maar alleen tot uitstel van belastingheffing leiden (bijvoorbeeld de regelingen voor willekeurige afschrijving) is de zogenoemde macro-methode gehanteerd. Deze methode houdt in dat het aan een bepaald jaar toe te rekenen effect op de belastingopbrengst in kaart wordt gebracht. Dit effect is in het geval van bijvoorbeeld de willekeurige afschrijving een saldo van enerzijds de lagere belastingheffing bij de bedrijven die in het desbetreffende jaar gebruik maken van de regeling (en daardoor een hoger bedrag kunnen afschrijven) en anderzijds de hogere belastingheffing bij de bedrijven die in een eerder jaar gebruik hebben gemaakt van deze regeling (en daardoor in het desbetreffende jaar juist een lager bedrag kunnen afschrijven). Een andere manier om het budgettaire belang te bepalen van regelingen die tot belastinguitgaven leiden, is de zogenoemde micro-methode. Bij deze methode wordt de contante waarde van het verleende belastinguitstel berekend. Om zoveel mogelijk aan te sluiten bij de systematiek die wordt gehanteerd in de memories van toelichting op wetsvoorstellen en ook in de begroting, waar het kasstelsel het uitgangspunt vormt, is in dit geval de macro-methode gehanteerd.

Ten aanzien van de geraamde bedragen dient te worden opgemerkt dat deze uiteraard voor ramingsjaren, maar veelal ook voor realisatiejaren, met onzekerheid zijn omgeven. In dit verband kan onder meer worden gewezen op de brief (kenmerk AFEP/91-6) die op 27 maart 1991 naar de Tweede Kamer is verzonden naar aanleiding van het onderzoek naar de verschillen tussen ramingen en realisaties van de belastingopbrengsten in 1989. De raming van een belangrijk deel van de in het overzicht opgenomen regelingen in de loon- en inkomstenbelasting is tot stand gekomen met behulp van het zogenoemde Inkomens-Informatiesysteem. Dit is een steekproefbestand, waarin de inkomensgegevens zijn opgenomen zoals deze zijn vermeld op de loonbelastingkaart en op de aangifte inkomstenbelasting van de steekproefpersonen. Deze gegevens zijn vervolgens zodanig opgehoogd dat een totaalbeeld resulteert voor alle belastingplichtigen. In verband met het feit dat het Inkomens-Informatiesysteem per definitie is gevuld met gegevens uit het verleden, worden de gegevens, op basis van sociale en economische ontwikkelingen, zo goed mogelijk geactualiseerd. Het blijft in deze systematiek echter mogelijk dat bij het beschikbaar komen van recentere gegevens blijkt dat de realisatie afwijkt van de eerder geraamde bedragen. Dit laatste geldt ook voor de ramingen die zijn gebaseerd op het Vennootschapsbelasting-Informatiesysteem, waarin de aangiftegegevens voor de vennootschapsbelasting zijn opgenomen. Het overzicht in tabel 5.2.1 bevat voorts enkele regelingen waarvan het budgettaire belang niet of (omdat ze pas recent zijn ingevoerd) nog niet kan worden afgeleid uit de fiscale gegevensbestanden. Bij de raming van het budgettaire belang van deze regelingen is in het algemeen uitgegaan van externe, niet-fiscale gegevens. Overigens dient te worden opgemerkt dat het zicht op het budgettaire belang van belastinguitgaven de laatste jaren sterk is verbeterd. Veel van de regelingen die in deze periode zijn ingevoerd zijn gebudgetteerd en/of worden gemonitoord. Dit geldt onder meer voor de afdrachtverminderingen, de VAMIL en de energie-investeringsaftrek. Ten slotte dient te worden vermeld dat het budgettaire belang van sommige regelingen (zoals de landbouwvrijstelling) sterk kan fluctueren.

Bij de Algemene financiële beschouwingen en de behandeling van de begroting van Financiën op 1 oktober 1997 is mede naar aanleiding van de motie van het lid Van der Ploeg c.s. (Tweede Kamer, vergaderjaar 1997–1998, 25 600 nr. 43) van gedachten gewisseld over de evaluatie van belastinguitgaven. In de afgelopen jaren is er een toenemende aandacht voor evaluatie van fiscale wetgeving. De daarvoor in aanmerking komende maatregelen worden regelmatig geëvalueerd op hun doeltreffendheid en doelmatigheid. Het meest recente voorbeeld hiervan is de rapportage van de Werkgroep Evaluatie en herziening fiscale tegemoetkomingen en faciliteiten voor ondernemers. Deze breed samengestelde werkgroep heeft onder leiding van prof. dr. C.J. Oort de tegemoetkomingen en faciliteiten voor ondernemers in de inkomstenbelasting en in de vennootschapsbelasting op hun doelmatigheid en doeltreffendheid beoordeeld. De rapportage, getiteld «Een duwtje in de rug», is op 29 juli jl. naar de Tweede Kamer verzonden (nr. AFP 98/314M). Een overzicht van het algemene evaluatieprogramma, waarin de evaluatie van fiscale regelingen is geïntegreerd, is opgenomen in bijlage 7 bij de Rijksbegroting (Begroting IXB).

5.2 Overzicht van belastinguitgaven

Op grond van de in paragraaf 5.1 weergegeven uitgangspunten is het in tabel 5.2.1 opgenomen overzicht van belastinguitgaven samengesteld. De belastinguitgaven zijn in deze tabel onderverdeeld naar de categorieën: verlaging lastendruk op ondernemingen (winstsfeer; niet-arbeid), verlaging lastendruk op arbeid, verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen en overige regelingen. De eerste categorie is verder onderverdeeld in de subcategorieën: algemeen, investeringen in het algemeen, en investeringen ten behoeve van het milieu. De categorie verlaging lastendruk op arbeid is gesplitst in regelingen die zijn gericht op werkgevers of regelingen die zijn gericht op werknemers.

Het overzicht heeft betrekking op regelingen in de loonbelasting, de inkomstenbelasting en de vennootschapsbelasting. Voor zover relevant is zowel het belasting- als het premie-effect opgenomen. Zoals in paragraaf 5.1 reeds is aangegeven, zijn de geraamde bedragen naar hun aard met onzekerheid omgeven.

Opgemerkt dient te worden dat de met de verschillende regelingen gemoeide bedragen niet zonder meer optelbaar zijn. Dit houdt verband met het feit dat een fiscale faciliteit in het algemeen invloed heeft op het budgettaire belang van andere fiscale faciliteiten. Deze interactie wordt met name veroorzaakt door de progressieve tariefstructuur van de loon- en inkomstenbelasting. Om toch enige indicaties te kunnen geven inzake het totale budgettaire belang van de als belastinguitgaven aangemerkte regelingen, zijn in tabel 5.2.2 en tabel 5.2.3 de bedragen uit tabel 5.2.1 per inkomenscategorie respectievelijk per doel van de regeling gerangschikt en getotaliseerd.

Het totale budgettaire belang van de geïnventariseerde belastinguitgaven bedraagt (inclusief premies volksverzekeringen) 14,4 miljard. Circa 94% hiervan heeft betrekking op de loonbelasting, inkomstenbelasting en premies volksverzekeringen en circa 6% op de vennootschapsbelasting. Het overgrote deel van de belastinguitgaven heeft betrekking op verlaging van de lastendruk op ondernemingen en op arbeid (circa 68%).

Het budgettaire belang kan ook worden afgezet tegen de per heffingswet te ontvangen belastingen en premies volksverzekeringen, uitgedrukt in een percentage hiervan. Voor de loonbelasting, inkomstenbelasting en premies volksverzekeringen tezamen bedraagt dat belang circa 12% en voor de vennootschapsbelasting circa 3%.

Het belang van nieuwe, in de periode 1995–1998 ingevoerde stimulansen bedraagt circa 25% van het totaal. Het gaat daarbij met name om een verlaging van de lastendruk op arbeid als gevolg van de introductie van afdrachtverminderingen.

5.3 Wijzigingen in de regelgeving na 1 januari 1998

In verband met de koopkrachtreparatie is per 1 april 1998 het niet-actievenforfait verhoogd van f 618 naar f 1 033 (structurele derving belastingen en premies volksverzekeringen circa 445 miljoen). Tegelijkertijd is de zelfstandigenaftrek, die maximaal f 10 750 bedroeg, verhoogd met f 335 (structurele derving belastingen en premies volksverzekeringen circa 50 miljoen).

In het Belastingplan 1999 en in een wetsvoorstel tot aanpassing van de afdrachtverminderingen wordt voorts voorgesteld om met ingang van 1 januari 1999 enige regelingen, die als belastinguitgaven zijn aan te merken, aan te passen en een nieuwe belastinguitgave in te voeren. In de meeste gevallen leiden deze wijzigingen tot extra belastingderving, in een enkel geval wordt het budgettaire belang van de desbetreffende belastinguitgave juist beperkt. Tabel 5.3.1 geeft een overzicht van de budgettaire gevolgen.

5.4 Korte toelichting op de afzonderlijke posten

Deze paragraaf bevat een toelichting op de in tabel 5.2.1 opgenomen posten. Daarbij wordt in het kort aangegeven wat de verschillende regelingen inhouden naar de situatie per 1 januari 1998.

Verlaging lastendruk op ondernemingen

1 Zelfstandigenaftrek

Een belastingplichtige tussen de 18 en 65 jaar die op jaarbasis tenminste 1225 uur werkt in een voor zijn rekening gedreven onderneming, geniet de zelfstandigenaftrek. Sinds 1 januari 1998 geldt als aanvullende eis dat de in de onderneming gestoken tijd tenminste 50% bedraagt van de totale hoeveelheid tijd die is besteed aan het drijven van een onderneming en het verrichten van arbeid (al dan niet in dienstbetrekking). Deze laatste eis geldt niet indien men korter dan 5 jaar een onderneming drijft. De zelfstandigenaftrek bedraagt per 1 januari 1998 maximaal f 10 750 bij een winst minder dan f 92 610 en neemt geleidelijk af tot f 6 550 bij een winst groter dan f 104 370. In het kader van de koopkrachtreparatie zijn deze bedragen in per 1 april verhoogd met f 335.

2 Extra zelfstandigenaftrek starters

Starters genieten een extra zelfstandigenaftrek van f 3 697 indien ze in de vijf eraan voorafgaande jaren niet meer dan twee maal de zelfstandigenaftrek hebben genoten.

3 Meewerkaftrek

Indien de partner van een ondernemer meewerkt in zijn of haar onderneming zonder hiervoor een vergoeding te ontvangen, heeft de ondernemer recht op de meewerkaftrek. Deze aftrek varieert, naar gelang het aantal uren dat door de partner in de onderneming gewerkt wordt, van 1,25% van de winst bij ten minste 525 uur tot maximaal 4% van de winst bij ten minste 1750 uur.

4 FOR, niet omgezet in stamrecht

De fiscale oudedagsreserve biedt ondernemers de mogelijkheid in eigen beheer een oudedagsvoorziening op te bouwen. Bij staking van de onderneming kan deze fiscale oudedagsreserve belastingvrij worden omgezet in een stamrecht. Voor zover dat niet gebeurt, omdat er geen behoefte bestaat aan een dergelijke oudedagsvoorziening, werkt de regeling als een belastinguitgave.

5 Vrijstelling stakingswinst

Van met een gehele of gedeeltelijke staking van een onderneming behaalde winst is maximaal f 20 000 vrijgesteld van belastingheffing. Voor belastingplichtigen die de leeftijd van 55 jaar hebben bereikt, wordt de vrijstelling verhoogd tot f 55 000 in geval van gehele staking. De vrijstelling wordt per afzonderlijke onderneming toegepast. Het is mogelijk de stakingsvrijstelling in gedeelten verspreid over verschillende jaren te benutten.

6 Doorschuiving stakingswinst

Op verzoek is doorschuiving van stakingswinst zonder belastingheffing mogelijk in het kader van overdracht van (een deel van) de onderneming in geval van overlijden, echtscheiding, overdracht van de onderneming aan kinderen na het bereiken van de leeftijd van 55 jaar, bij arbeidsongeschiktheid of in geval van inbreng van de onderneming in een naamloze vennootschap of besloten vennootschap. De belastingplichtige voor wiens rekening de onderneming zal worden voortgezet, is verplicht de oude boekwaarden van de overgedragen vermogensbestanddelen over te nemen.

7 Doorschuiving winst uit aanmerkelijk belang bij aandelenfusie

Over het voordeel uit de vervreemding van aandelen of winstbewijzen in het kader van een aandelenfusie hoeft bij aanmerkelijk belanghouders niet te worden geheven. De bij de aandelenfusie verkregen aandelen of winstbewijzen worden geacht tot een aanmerkelijk belang te horen. Als verkrijgingsprijs van de verworven aandelen geldt de verkrijgingsprijs van de vervreemde aandelen.

8 Landbouwvrijstelling

Op grond van deze regeling worden voordelen uit landbouwbedrijf die verband houden met de waardeverandering van de grond niet tot de fiscale winst gerekend, tenzij deze waardeverandering in de uitoefening van het bedrijf is ontstaan. De vrijstelling is niet van toepassing indien de waardeverandering verband houdt met de omstandigheid dat de grond binnenkort niet meer in het kader van de uitoefening van een landbouwbedrijf zal worden aangewend.

9 Investeringsaftrek

De investeringsaftrek is een extra aftrek van een gedeelte van het investeringsvolume. Het maximumniveau bedraagt 24% bij een investeringsvolume tussen f 3 700 en f 63 000, geleidelijk afnemend tot nihil bij een investeringsvolume van f 545 000 per jaar.

10 Willekeurige afschrijving immateriële bedrijfsmiddelen

Op grond van deze regeling kan willekeurig worden afgeschreven op immateriële activa, die worden verkregen in het kader van de verwerving van een voordien buiten Nederland gedreven zelfstandig deel van een onderneming.

11 Willekeurige afschrijving investeringen continentaal plat

Deze regeling biedt aan olie- en gasproducenten de mogelijkheid om willekeurig af te schrijven op investeringen in nieuwe bedrijfsmiddelen die bestemd zijn ten behoeve van de winning van aardolie en aardgas op het continentale plat.

12 Willekeurige afschrijving nieuwe gebouwen in aangewezen gebieden

Op basis van deze regeling kan ter zake van investeringen in de jaren 1996, 1997 en 1998 tot maximaal 50% van de voortbrengings- of aanschaffingskosten willekeurig worden afgeschreven op nieuwe bedrijfsgebouwen in aangewezen regio's met een zwakke economische structuur. Deze regeling geldt voor aan de vennootschapsbelasting onderworpen lichamen.

13 Willekeurige afschrijving starters

Startende ondernemers kunnen op basis van deze regeling willekeurig afschrijven op bedrijfsmiddelen. De regeling geldt onder meer niet voor investeringen in bedrijfsmiddelen die ter beschikking worden gesteld aan derden, investeringen in gronden, in personenauto's en in effecten en is bovendien alleen van toepassing voor starters die feitelijk een onderneming drijven.

14 Willekeurige afschrijving laboratoria

Deze regeling, waarover nog overleg gaande is met de Europese Commissie en die om die reden feitelijk nog niet in werking is getreden, zou de mogelijkheid bieden gedeeltelijk (50%) willekeurig af te schrijven op laboratoriumgebouwen waarin speur- en ontwikkelingswerk plaatsvindt.

15 Willekeurige afschrijving arbobedrijfsmiddelen

Op grond van deze regeling, die per 1 januari 1998 is ingevoerd, kan een ondernemer willekeurig afschrijven op aangewezen bedrijfsmiddelen die de arbeidsomstandigheden verbeteren.

16 Willekeurige afschrijving zeeschepen

Deze regeling biedt de mogelijkheid om vervroegd af te schrijven op zeeschepen. Deze regeling kan uitsluitend worden toegepast indien niet wordt gekozen voor de forfaitaire winstbepaling (zie punt 17).

17 Keuzeregime winst uit zeescheepvaart (tonnagebelasting)

Op verzoek van de belastingplichtige wordt, in afwijking van het algemene systeem van winstbepaling, de winst uit zeescheepvaart op basis van deze regeling forfaitair bepaald aan de hand van de tonnage van de schepen waarmee die winst wordt behaald.

18 Extra zelfstandigenaftrek speur- en ontwikkelingswerk (S&O)

Op grond van deze regeling hebben ondernemers recht op een verhoging van de zelfstandigenaftrek indien een bepaald deel van de tijd die in beslag wordt genomen door het voor eigen rekening feitelijk drijven van een onderneming wordt besteed aan speur- en ontwikkelingswerk.

19 Vervroegde afschrijving milieu-investeringen (VAMIL)

Op basis van deze regeling mag willekeurig worden afgeschreven op aangewezen milieu-investeringen. Deze regeling leidt in beginsel, evenals de andere regelingen voor vervroegde afschrijving, voor de belastingplichtige tot een liquiditeits- en rentevoordeel, maar niet tot een belastingvoordeel.

20 Energie-investeringsaftrek

Op grond van deze regeling wordt een extra aftrek op de fiscale winst verleend voor investeringen in energiebesparende bedrijfsmiddelen. Het tegemoetkomingspercentage bedraagt maximaal 52% bij energie-investeringen tussen f 3 700 en f 63 000 in een kalenderjaar en neemt af tot 40% naarmate de omvang van de betreffende investeringen toeneemt.

21 Bosbouwvrijstelling

Deze regeling houdt in dat voor- en nadelen uit bosbouwbedrijf niet tot de winst worden gerekend. Er kan worden geopteerd voor het buiten toepassing laten van deze vrijstelling. Dit laatste is aantrekkelijk in jaren waarin ter zake van deze activiteiten verliezen worden geleden. Indien gebruik wordt gemaakt van de optie geldt dit voor ten minste 10 jaar.

22 Vrijstelling vergoeding bos- en natuurbeheer

Deze regeling strekt ertoe de op grond van nog aan te wijzen regelingen, door de overheid verstrekte subsidies voor de kosten van aanleg en instandhouding van bos en natuur gedeeltelijk vrij te stellen van belastingheffing. De omvang van het vrij te stellen deel wordt op forfaitaire wijze vastgesteld en is gekoppeld aan de mate waarin de subsidie geen betrekking heeft op arbeid.

Verlaging lastendruk op arbeid

23 Afdrachtvermindering lage lonen

Werkgevers genieten de afdrachtvermindering lage lonen voor werknemers van wie het loon in het desbetreffende loontijdvak niet meer bedraagt dan het toetsloon voor dat tijdvak. Het toetsloon voor de vermindering lage lonen bedraagt voor werknemers die de leeftijd bereikt hebben van 23 jaar per kalenderjaar f 33 396. De vermindering lage lonen bedraagt daarbij maximaal f 3 660 op basis van een 36-urige werkweek.

24 Doorstroomvermindering lage lonen

Werkgevers genieten de doorstroomvermindering lage lonen voor werknemers van ten minste 23 jaar van wie het loon in het desbetreffende loontijdvak meer bedraagt dan f  33 396 maar niet meer dan f  37 526. Het recht op de doorstroomvermindering, met een hoogte van f 1 830, bestaat alleen indien in de 24 voorafgaande maanden recht heeft bestaan op de afdrachtvermindering lage lonen.

25 Afdrachtvermindering langdurig werklozen

De vermindering langdurig werklozen komt toe aan werkgevers die werknemers in dienst nemen die beschikken over een verklaring langdurig werkloze en die een toetsloon hebben van niet meer dan f 37 526 per kalenderjaar. Deze vermindering bedraagt in 1998 f 4 610.

26 Afdrachtvermindering onderwijs

Ook de vermindering onderwijs bedraagt in 1998 f 4 610. Deze geldt voor leerlingen die de beroepspraktijkvorming van de beroepsbegeleidende leerweg volgen (vroeger: het leerlingwezen), bepaalde studenten in het hoger beroepsonderwijs met wie een leer-werkovereenkomst is gesloten en bepaalde categorieën assistenten en onderzoekers in opleiding. Verder geldt onder meer de voorwaarde dat het loon van deze werknemers niet meer bedraagt dan het toetsloon, dat ook hier op f 37 526 per kalenderjaar is gesteld. Deze laatste voorwaarde geldt sinds 1 januari 1998 niet meer voor werknemers die op het inhoudingstijdstip de 25-jarige leeftijd reeds hebben bereikt.

27 Afdrachtvermindering kinderopvang

Indien een werkgever kosten maakt voor kinderopvang voor kinderen jonger dan 13 jaar van zijn werknemers, heeft hij recht op een vermindering van afdracht loonbelasting ter grootte van 20% van die kosten.

28 Afdrachtvermindering zeevaart

Deze vermindering beloopt met betrekking tot zeevarenden die aan de loonbelasting zijn onderworpen 40% van het in het loontijdvak verdiende loon, en 10% voor zeevarenden die wel premieplichtig zijn voor de volksverzekeringen, maar niet zijn onderworpen aan de loonbelasting.

29 Afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk (S&O)

De vermindering speur- en ontwikkelingswerk is van toepassing op werknemers die direct betrokken zijn bij speur- en ontwikkelingswerk. De afdrachtvermindering bedraagt 40% van het S&O-loon van die werknemers. Voor zover het S&O-loon meer bedraagt dan f 150 000 bedraagt de vermindering 17,5% van het loon. Per inhoudingsplichtige bedraagt de vermindering maximaal f 15 000 000.

30 Scholingsaftrek

Deze regeling geeft ondernemingen recht op een extra aftrek op de fiscale winst ter hoogte van 40% van de gemaakte kosten van scholing. Ook hier geldt een verlaagd tegemoetkomingspercentage voor zover de kosten van scholing boven een bepaald bedrag uitkomen. Het tegemoetkomingspercentage wordt verhoogd indien de kosten van scholing betrekking hebben op personen ouder dan 40 jaar.

31 Spaarloonregeling c.a.

Uitkeringen op grond van een spaarloonregeling of een winstdelingsregeling zijn voor de werknemer onbelast. Spaarloon moet gedurende ten minste 4 jaar geblokkeerd zijn. De vrijstelling geldt voor de spaarloonregeling en winstdelingsregeling tezamen en bedraagt maximaal f 1 670 per jaar. De werkgever is hierover 10% belasting verschuldigd.

Premies op besparingen van de werknemer, verstrekt door de werkgever in het kader van een premiespaarregeling, blijven onbelast tot een bedrag van f 1 114 per jaar indien de besparingen ten minste 4 jaar geblokkeerd zijn.

32 Carpoolregeling

De «meerijders» houden hun recht op toepassing van het reiskostenforfait of de in dit verband van toepassing zijnde onbelaste vergoeding van de werkgever. Daarboven kan de werkgever een bepaald bedrag per inzittende onbelast uitkeren, afhankelijk van de reisafstand tot een maximum van f 1 000. De regeling geldt voor werknemers die in het kalenderjaar tenminste 120 dagen voor woon-werkverkeer hebben gereisd met een personenauto en daarmee minimaal 15 kilometer één of meer werknemers vervoeren.

33 Feestdagenregeling

Deze regeling biedt de mogelijkheid om ter gelegenheid van algemeen erkende feestdagen, het Sint-Nicolaasfeest, een jubileum van de werkgever en/of de verjaardag en andere persoonlijke feestdagen van de werknemer onbelast geschenken toe te kennen voor zover de waarde van deze geschenken niet meer bedraagt dan f 300 per jaar.

34 Zeedagenaftrek

De zeedagenaftrek is een naast het normale arbeidskostenforfait bestaande forfaitaire kostenaftrek voor zeelieden die in verband met werkzaamheden doorgaans tenminste 180 dagen per jaar aan boord van een zeeschip of in een buitenlandse haven hebben doorgebracht. Deze aftrek bedraagt f 9 per zeedag.

35 Vakantiebonnen

De waarde van regelmatig bij de betaling van het loon verstrekte vakantiebonnen en vakantietoeslagbonnen werd tot 1997 gesteld op 75% van de waarde van die bonnen zelf. Dit is nu alleen nog mogelijk indien de vakantiebonnen en vakantietoeslagbonnen worden verstrekt op grond van een op 31 december 1996 bestaande en sindsdien ongewijzigd voortgezette publiekrechtelijke regeling of collectieve arbeidsovereenkomst. Op grond van overgangsrecht blijft uit deze regeling voorlopig nog belastingderving voortvloeien.

Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen

36 Groen beleggen

Op grond van deze regeling wordt het rendement dat wordt behaald op zogenoemde groene beleggingen, indien als zodanig erkend, vrijgesteld van belastingheffing.

37 Vrijstelling voordelen uit bosbezit

Deze regeling stelt de voordelen vrij die een particuliere belegger behaalt uit in Nederland gelegen bosbezit.

38 Vrijstelling van rente begrepen in kapitaalsuitkeringen uit levensverzekering bij leven

Rente begrepen in een kapitaalsuitkering uit levensverzekering bij in leven zijn is vrijgesteld indien de kapitaalsuitkering niet meer bedraagt dan f 203 000 en gedurende ten minste 20 jaar jaarlijks premie is betaald. Is gedurende ten minste 15 jaar premie betaald, dan zijn kapitaalsuitkeringen tot f 60 000 vrijgesteld.

39 Rentevrijstelling bij kapitaalsuitkeringen uit levensverzekering bij overlijden («begrafenisuitkering»)

Rente begrepen in overlijdensuitkeringen uit levensverzekeringen ten gevolge van overlijden is vrijgesteld indien het overlijden plaatsvindt voor het bereiken van de leeftijd van 72 jaar en indien het overlijden plaatsvindt na het bereiken van de leeftijd van 72 jaar en tenminste 15 jaar premie is voldaan. Indien het overlijden plaatsvindt na het bereiken van de leeftijd van 72 jaar is de rente eveneens vrijgesteld indien uitsluitend een kapitaal bij overlijden is verzekerd en deze kapitaalsuitkering tezamen met andere kapitaalsuitkeringen uit levensverzekering ten gevolge van de overlijden niet meer dan f 11 900 beloopt.

40 Gedeeltelijke vrijstelling inkomsten uit kamerverhuur

Inkomsten uit kamerverhuur zijn vrijgesteld indien de opbrengst niet meer dan f 6 800 per jaar bedraagt en zowel huurder als verhuurder in het bevolkingsregister zijn ingeschreven op het woonadres.

41 Aftrek kosten monumentenwoning

Alle kosten, lasten en afschrijvingen van monumentwoningen kunnen, in tegenstelling tot bij overige eigen woningen, in aftrek worden gebracht voor zover ze zowel f 300 als 1,75% van de waarde van de monumentenwoning (doch ten hoogste f 24 000) overtreffen.

42 Saldovrijstelling ontvangen rente

Het saldo van ontvangen en betaalde rente is tot ten hoogste f 1 000 vrijgesteld van heffing. Voor twee partners bedraagt deze vrijstelling gezamenlijk f 2 000. Voor de aan een ouder toegerekende rente van minderjarige kinderen geldt daarnaast een vrijstelling van ten hoogste f 500 per kind. Verder is rente ontvangen op spaartegoeden in het kader van een premiespaarregeling of een spaarloonregeling vrijgesteld tot f 1 000 en voor partners tot f 2 000.

43 Dividendvrijstelling

Ontvangen dividend is tot een bedrag van ten hoogste f 1 000 vrijgesteld van heffing. Voor twee partners bedraagt deze vrijstelling f 2 000. Daarnaast is dividend ontvangen op aandelen of winstbewijzen in het kader van een premiespaarregeling of een spaarloonregeling vrijgesteld tot f 1 000 en voor partners tot f 2 000.

44 Tante Agaathregeling

Op grond van deze regeling geldt tot een bedrag van f 5 000 per persoon een extra belastingvrijstelling van de rente ter zake van leningen die (direct of indirect) zijn verstrekt aan startende ondernemers. Bovendien kan het eventuele verlies dat op deze leningen wordt geleden tot een bedrag van f 50 000 per persoon in aftrek worden gebracht op het inkomen.

45 Vrijstelling premies Jeugdspaarwet

Premies ontvangen op grond van de inmiddels vervallen Jeugdspaarwet zijn vrijgesteld van heffing. Op grond van overgangsrecht blijft uit deze regeling nog enige jaren belastingderving voortvloeien.

Overige regelingen

46 Vrijstelling bepaalde uitkeringen

Van heffing zijn vrijgesteld bepaalde uitkeringen waaronder bijzondere bijstandsuitkeringen en individuele huursubsidie.

47 Kostenforfait niet-actieven

Voor inkomsten uit vroegere arbeid geldt een forfaitaire arbeidskostenaftrek van f 618 (deze is per 1 april 1998 met terugwerkende kracht verhoogd tot f 1 033 op jaarbasis).

48 Aftrek pensioenen voormalig huispersoneel

Betaalde termijnen van pensioenen die niet reeds als kosten van een onderneming aftrekbaar zijn, zijn aftrekbaar als persoonlijke verplichting. Dit komt thans alleen nog voor met betrekking tot voormalig huispersoneel.

49 Aftrek afkoopsommen echtscheidingsuitkering

Betaalde afkoopsommen ter zake van de verplichting tot voorziening in het levensonderhoud van de gewezen echtgenoot worden als persoonlijke verplichtingen voor aftrek in aanmerking genomen.

50 Aftrek voor studiekosten

Uitgaven ter zake van de opleiding of studie voor een beroep zijn aftrekbaar als buitengewone lasten voor zover zij meer bedragen dan een bedrag van f 800 of, indien dit minder is, 2% van het onzuiver inkomen.

51 Giftenaftrek

Met schriftelijke bescheiden gestaafde giften aan binnen het Rijk gevestigde kerkelijke, charitatieve, culturele, wetenschappelijke en het algemeen nut beogende instellingen zijn aftrekbaar. De aftrek bedraagt maximaal 10% van het onzuiver inkomen (inkomstenbelasting) of 6% van de winst (vennootschapsbelasting).

Voor giften in de vorm van lijfrenten geldt geen maximum (inkomstenbelasting). Hierbij is echter vereist dat de gift geschiedt op basis van een bij notariële akte vastgelegde verplichting om gedurende ten minste 5 jaren schenkingen te doen.

52 Het 45%-tarief

Voor een aantal limitatief opgesomde inkomensbestanddelen geldt een vast bijzonder tarief van 45%.

53 Het 20%-tarief

Voor een aantal limitatief opgesomde inkomensbestanddelen geldt een vast bijzonder tarief van 20%.

54 Het 10%-tarief bij herkapitalisatie

Inkomsten in de vorm van bonusaandelen, uitgereikt in het kader van een herkapitalisatie worden belast tegen een tarief van 10% indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan.

55 Invorderingsvrijstelling

De regeling komt er in grote lijnen op neer dat in de aanslagsfeer in een inkomensgebied tot circa 1½ maal de belastingvrije som vrijstelling van belastingbetaling wordt verleend en in het traject van 1½ tot 2¼ maal de belastingvrije som een tot nihil aflopende gedeeltelijke vrijstelling, een en ander voor zover de belasting niet reeds als loonbelasting of dividendbelasting is ingehouden.

6 HORIZONTALE TOELICHTING 1998–2003

Per begroting (of begrotingsfonds dan wel aanvullende post) wordt in deze bijlage een toelichting gegeven op het verloop van de uitgaven en niet-belastingontvangsten vanaf 1998 tot en met 2003 volgens de huidige inzichten. Ook het verloop van de meerjarencijfers van de sectoren sociale zekerheid en zorg wordt op hoofdlijnen toegelicht.

De ontwikkeling in de uitgaven en niet-belastingontvangsten wordt in principe toegelicht per hoofdbeleidsterrein. Indien de cijfers geen stijging of daling van betekenis (in verhouding tot het begrotingstotaal) laten zien, wordt over het algemeen geen toelichting gegeven. Als zich op het hoofdbeleidsterrein in totaal niet, maar op artikelniveau wél substantiële stijgingen of dalingen voordoen, worden deze aangegeven en toegelicht. Voor een meer gedetailleerde toelichting op artikelniveau wordt verwezen naar de desbetreffende begrotingen, respectievelijk de Sociale Nota en het Jaaroverzicht Zorg.

De uitgaven voor internationale samenwerking worden separaat als totaal gepresenteerd. De totalen per begroting zijn derhalve exclusief de bedragen die onder de homogene groep Internationale Samenwerking (hgIS) vallen.

De lagere uitgaven vanaf 2000 worden verklaard door de taakstellingen die de colleges conform het Regeerakkoord opgelegd hebben gekregen. Deze taakstellingen zijn in afwachting van de besluitvorming geparkeerd op het hoofdbeleidsterrein algemeen. De stijging in de uitgaven in 2003 ten opzichte van 2002 wordt verklaard door de raming van de afkoop van opgebouwde pensioenrechten van ex-Tweede-Kamerleden die in het jaar volgend op de verkiezingen een nieuwe baan vinden. Eenzelfde stijging in het jaar 1999 ten opzichte van 1998 valt in de cijfers weg vanwege de reeds genoemde taakstellingen.

De ontvangsten van de Hoge Colleges zijn in 1998 in vergelijking met latere jaren hoger, als gevolg van incidenteel hogere ontvangsten bij de Algemene Rekenkamer en de Nationale Ombudsman.

De daling van 1998 op 1999 wordt met name veroorzaakt door de eenmalig ter beschikking gestelde middelen voor oplossing van het millenniumprobleem in 1998. De taakstellingen uit het regeerakkoord zijn ten laste gebracht van de uitgaven personeel en materieel.

Door het aflopen van het GIS-2000 project, dat de integratie van de gemeenschappelijke infrastructuur en het geschikt maken van deze infrastructuur voor nieuwe mediatechnieken beoogt, dalen de uitgaven op beleidsterrein Algemeen van 2000 op 2001.

Ter invulling van het Regeerakkoord worden de binnenlandse uitgaven van Buitenlandse Zaken per 1 januari 1999 onder de hgIS gebracht. De uitgaven bestaan voor het overgrote deel uit binnenlandse apparaatskosten. Als gevolg van deze wijziging behoren alle uitgaven op de begroting van Buitenlandse Zaken, de afdrachten aan de EU uitgezonderd, thans tot de hgIS.

De aanzienlijke stijging van 1998 naar 1999 wordt veroorzaakt door het hogere EU-uitgavenniveau, de toegenomen compensatie die het Verenigd Koninkrijk van de EU-begroting ontvangt en een verschuiving van het BTW-middel naar het BNP-middel. De stijging in latere jaren vindt zijn oorzaak in een verdere toename van het EU-uitgavenniveau.

Evenals de uitgaven worden de binnenlandse ontvangsten onder de HGIS gebracht.

De NIO (Nederlandse Investeringsbank voor Ontwikkelingslanden) heeft het per 31 december 1997 op de rekening-courantfaciliteit bij het Ministerie van Financiën bestaande negatieve saldo in 1998 aangezuiverd.

Het kabinet heeft conform het Regeerakkoord besloten een extra bedrag, oplopend tot in totaal 750 miljoen in 2002, ter beschikking te stellen voor politie en de justitiële keten. Een deel van dit bedrag, oplopend tot 50% in 2002, komt ten goede aan de Justitiebegroting. De middelen worden besteed aan de toerusting en organisatie van de Zittende Magistratuur, jeugd en geweld en de sanctiecapaciteit. De hogere uitgaven in 1999 en latere jaren op het beleidsterrein Algemeen worden daarnaast veroorzaakt door de wijziging van het Rijkshuisvestingsstelsel. Met ingang van 1 januari 1999 zijn de huisvestingsbudgetten voor Justitie vanuit de RGD-begroting naar de Justitiebegroting overgeheveld.

De daling op het beleidsterrein Internationale Aangelegenheden en Vreemdelingenzaken heeft betrekking op de uitgaven voor de opvang van asielzoekers en voor de Immigratie- en Naturalisatiedienst. De daling is een gevolg van twee factoren. Ten eerste is de veronderstelde instroom van asielzoekers in de jaren vanaf 2000 lager dan in de jaren 1998 en 1999. Daarnaast is ervan uitgegaan dat de achterstand in de te behandelen asielverzoeken en in de verwijdering van afgewezen asielzoekers in de komende jaren geleidelijk zal worden weggewerkt.

Op het beleidsterrein Preventie, Jeugd en Sancties doen zich twee ontwikkelingen voor. Enerzijds wordt de capaciteit van de justitiële inrichtingen uitgebreid, waardoor de uitgaven tussen 1998 en 1999 met circa 110 miljoen stijgen. Daarnaast is de verwachting dat er een groter beroep zal worden gedaan op de kinderbescherming. De budgetten worden daarom gefaseerd verhoogd met 8,1 miljoen in 1998, 20 miljoen in 1999 en voor 2000 en verder met 27 miljoen. Anderzijds dalen de uitgaven, omdat conform het Regeerakkoord is besloten tot verhoging van de doelmatigheid en versobering in het gevangeniswezen en TBS en tot bevordering van alternatieve straffen. Dit leidt op termijn tot een daling van de uitgaven met 115 miljoen structureel vanaf 2002.

Op het beleidsterrein Internationale Aangelegenheden en Vreemdelingenzaken stijgen de ontvangsten structureel met 244 miljoen. In het kader van het Regeerakkoord is afgesproken dat Justitie een bijdrage ontvangt vanuit de homogene groep Internationale Samenwerking voor de kosten van asielzoekers met een zogenaamde A-status (in verband met de toerekening van deze kosten aan ODA). Hiervan werd eerder al 119 miljoen extra comptabel aan Internationale Samenwerking toegerekend.

Op het beleidsterrein Wetgeving, Rechtshandhaving en Rechtspleging is bij de ontvangsten sprake van een stijging die per saldo oploopt tot ruim 115 miljoen. Deze stijging wordt veroorzaakt door een stijging van de ontvangstenraming boeten en transacties met 76 miljoen met ingang van 1999 omdat in het kader van het Regeerakkoord is besloten de boeten en transacties met 10% te verhogen en voorts omdat besloten is de gerechtelijke boeten en OM-transacties te indexeren. Het overige deel van de stijging is geconcentreerd bij de ontvangstenraming van de griffierechten die oploopt tot circa 45 miljoen. Deze stijging wordt veroorzaakt door de indexatie van de griffierechten.

De hogere uitgaven in 1998 ten opzichte van 1999 en latere jaren op het beleidsterrein Algemeen hangen vooral samen met de ter beschikking gestelde middelen voor oplossing van het millenniumprobleem. De daling in de uitgaven vanaf 1999 wordt daarnaast veroorzaakt door de taakstellingen uit het Regeerakkoord die nog niet aan afzonderlijke artikelen zijn toebedeeld.

De hogere uitgaven in 1999 op het hoofdbeleidsterrein Integratiebeleid minderheden worden verklaard doordat het aantal personen met een Voorwaardelijke Vergunning Tot Verblijf (VVTV-ers) dat aanspraak maakt op de Zorgwet in 1999 hoger is dan in 1998. Daarnaast worden de hogere uitgaven verklaard door de verwachte stijging van het beroep op remigratieuitkeringen. De daling in de uitgaven vanaf het jaar 2000 wordt voornamelijk veroorzaakt doordat het aantal geraamde VVTV-ers dat aanspraak maakt op de Zorgwet daalt.

Het kabinet heeft conform het Regeerakkoord besloten een extra bedrag, oplopend tot in totaal 750 miljoen in 2002, ter beschikking te stellen voor politie en de justitiële keten. De helft van dit bedrag komt ten goede aan de begroting van BZK. De middelen worden besteed aan uitbreiding van politie en voor het oplossen van financiële knelpunten bij de politieregio's.

Daarnaast wordt de stijging in 1999 en volgende jaren ten opzichte van 1998 op het hoofdbeleidsterrein Openbare orde en veiligheid veroorzaakt door de met de uitbreiding van de politie samenhangende groei in de uitgaven voor de Dienst Geneeskundige Verzorging Politie en de oploop van het budget voor de vervanging van de radiocommunicatiesystemen (C2000).

De daling in 1999 ten opzichte van 1998 op het hoofdbeleidsterrein Management en personeelsbeleid hangt samen met de afronding van een aantal projecten naar aanleiding van de derde Beleidsnota Informatievoorziening Openbare sector. De verlaging vanaf 2000 hangt samen met de afronding van de werkzaamheden van het Projectbureau Millennium Overheid.

De structurele verhoging vanaf 1999 op het hoofdbeleidsterrein Algemene Bestuursdienst houdt verband met de kosten samenhangend met de uitbreiding van de doelgroep van de Algemene Bestuursdienst tot functionarissen vanaf schaal 16.

De hogere ontvangsten in 1998 en 1999 ten opzichte van latere jaren op het hoofdbeleidsterrein Algemeen worden verklaard doordat de dividendontvangst van Roccade/SDU voor 1998 en 1999 zijn geraamd.

In 1997 zijn de nieuwe banen voor langdurig werklozen later in het jaar opgevuld dan geraamd. Als gevolg hiervan storten gemeenten in 1999 het teveel ontvangen voorschot terug. De ontvangsten op het hoofdbeleidsterrein Openbaar bestuur liggen hierdoor in 1999 eenmalig hoger dan opvolgende jaren. De schommeling in ontvangsten in 1999 en opvolgende jaren wordt veroorzaakt door fluctuaties in de afzet van reisdocumenten. De hogere ontvangst in 2002 is het gevolg van de invoering van de nieuwe paspoortwet in 1992. De mogelijkheid om met een verlopen reisdocument te reizen is door deze wet beperkt. Als gevolg hiervan doen zich om de vijf jaar hogere ontvangsten voor.

De jaarlijkse stijging op het hoofdbeleidsterrein Openbare orde en veiligheid wordt veroorzaakt door een groei in de premieontvangsten van de Dienst Geneeskundige Verzorging Politie.

Het beleidsterrein Ministerie algemeen vertoont in 1999 een stijging van de uitgaven ten opzichte van het jaar daarvoor. Deze stijging wordt veroorzaakt door een gewijzigde artikelindeling, waardoor overheveling van uitgaven op de beleidsterreinen Onderzoek en wetenschapsbeleid, Overige programma-uitgaven en Cultuur naar Ministerie algemeen plaats vindt. De geleidelijke daling na 1999 houdt verband met taakstellingen (volume, arbeidsproductiviteit, doelmatigheid departementale aankoop en externe advisering) uit het Regeerakkoord.

Op het beleidsterrein Primair onderwijs doet zich een stijging van de uitgaven voor die enerzijds voortvloeit uit demografische ontwikkelingen (waardoor het leerlingenaantal toeneemt) en die anderzijds veroorzaakt wordt door de maatregelen in het kader van de klassenverkleining en de CAO-afspraken (loonbijstelling en ADV). De intensiveringen op het gebied van kwaliteit van het onderwijs (groepsgrootte en administratie, beheer en bestuur) voortvloeiend uit het Regeerakkoord dragen eveneens bij aan de stijging van de uitgaven in 1999 en volgende jaren.

De gestage oploop van de uitgaven voor het Voortgezet onderwijs wordt veroorzaakt door het stijgende leerlingenaantal. De sterke stijging in 1999 is enerzijds het gevolg van de CAO-afspraken voor de jaren 1996 tot en met 1999 en van extra middelen voor profiel tweede fase, MAVO/VBO, de materieelbekostiging en ICT (informatie- en communicatietechnologie). Anderzijds dragen ook de intensiveringen in kwaliteit van het onderwijs (achterstand gebouwen, vernieuwing en administratie, beheer en bestuur) uit het Regeerakkoord bij aan de stijging in 1999 en volgende jaren.

De stijging van de uitgaven in 1999 en latere jaren in het Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie wordt voornamelijk veroorzaakt door de voorzieningen uit het Regeerakkoord. Deze hebben betrekking op de inventaris en op de vernieuwing van dit onderwijsveld. Daarnaast is de stijging het gevolg van de CAO-afspraken voor de jaren 1996 tot en met 1999.

De uitgaven voor het Hoger beroepsonderwijs stijgen licht van 1998 op 1999 in verband met de middelen voor kwaliteit en studeerbaarheid. Structureel is sprake van een daling van de uitgaven die wordt veroorzaakt door de per saldo verlaging van de rijksbijdrage, die is aangebracht in samenhang met enerzijds de verhoging van de collegegelden en het verblijfsduurakkoord vanaf 2001 en anderzijds een verhoging van het macro-budget als gevolg van de structurele aanpassing voor de hogere studentenaantallen.

Bij het Wetenschappelijk onderwijs is sprake van een stijging in 1999 voornamelijk samenhangend met de middelen voor studeerbaarheid. De daling daarna is het gevolg van de verlaging van het macro-budget in verband met de ontwikkeling van studentenaantallen en de taakstellingen van het vorige en het huidige regeerakkoord.

Op het beleidsterrein Overige programma-uitgaven worden onder meer de gelden voor loon- en prijsbijstelling en rechtspositionele uitkeringen verantwoord voorzover deze nog niet zijn toebedeeld aan de overige beleidsterreinen. Daarnaast worden uitgaven voor internationaal beleid, vakbondsfaciliteiten en centraal beheerde middelen verantwoord op dit beleidsterrein. Het verloop is het gevolg van de uit de aanvullende post overgeboekte, maar nog niet uitgedeelde, tranches voor de loonbijstelling en de incidentele looncomponent. De daling van de uitgaven in 1999 ten opzichte van 1998 wordt met name verklaard doordat de loonbijstellingsmiddelen ten behoeve van de financiering van de loonsverhoging die voortvloeit uit de CAO 1996–1998 voor 1999 en later, reeds zijn verdeeld naar de verschillende beleidsterreinen. Dekking hiervoor zal geschieden uit de nog uit te delen loonbijstelling 1999. De stijging in 2000 vloeit voort uit de intensiveringen met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs (ICT en leraren) uit het Regeerakkoord.

De stijging van de uitgavenraming cultuur hangt samen met de Prijs- en loonbijstelling, de extra uitgaven uit hoofde van de indexering van de omroepbijdragen en de intensivering op het gebied van cultuur die bij het Regeerakkoord is voorzien.

De ontvangsten bij het Primair onderwijs vloeien voort uit herberekeningen van uitgaven voor eerdere jaren. De hogere ramingen in 1998 en 1999 vloeien voort uit de aanscherping van het controlebeleid in die jaren met betrekking tot de afrekening van scholen, met name op uitgaven voortvloeiend uit het tot 1997 geldende systeem van materiële vergoeding.

Door de invoering in 1996 van lump sum bekostiging in het Voortgezet onderwijs hoeven verstrekte vergoedingen achteraf nog zelden te worden verrekend, waardoor de ontvangsten vanaf 1999 lager zullen zijn. De hogere ontvangsten in 1998 worden verklaard uit nabetalingen van scholen die betrekking hebben op vergoedingen verstrekt vóór 1996.

De hogere ontvangsten in het Hoger beroepsonderwijs in 1998 worden met name verklaard door terugvordering van teveel betaalde voorschotten aan het hoger beroepsonderwijs en door de positieve saldi van afrekeningen van uitvoerende instanties.

De daling vanaf 1998 van de ontvangsten op het beleidsterrein Onderzoek en wetenschapsbeleid wordt voornamelijk verklaard door het aflopen in 1998 van de bijdragen uit het FES ten behoeve van de kennisinfrastructuurprojecten.

De stijging van de ontvangsten op het beleidsterrein Studiefinancieringsbeleid in 1999 ten opzichte van 1998 wordt verklaard door hogere lesgeldontvangsten in 1999 als gevolg van de wettelijk verplichte driejaarlijkse herijking van het lesgeld in dit jaar. De daling van de ontvangsten na het jaar 2000 is een gevolg van een afname van de terugontvangsten op studieleningen. Deze afname wordt verklaard doordat minder studenten zich dan in de aflossingsfase bevinden.

De ontvangsten op het beleidsterrein Overige programma-ontvangsten in 1998 worden veroorzaakt door de afrekening FAOP-premies in 1998.

De hogere ontvangsten op het beleidsterrein Cultuur in 1999 worden verklaard door de geraamde ontvangst uit hoofde van de verkoop van het NOB (Nederlands Omroepproductiebedrijf).

De stijging van de uitgaven Nationale Schuld van 30,8 miljard in 1998 naar 34,3 miljard in 2003 is vooral het gevolg van de stijging van de rente-uitgaven door de groei van de nominale staatsschuld.

De hogere ontvangsten in 1998 ten opzichte van de latere jaren zijn het gevolg van de in 1998 ontvangen agio bij de uitgiftes van staatsleningen. Meerjarig worden agio-ontvangsten pro memorie geraamd.

De hogere uitgaven in 1998 ten opzichte van latere jaren op het beleidsterrein Algemeen zijn het gevolg van hogere uitgaven voor de Euro-voorlichting, de compensatie in 1998 aan de provincies voor de tegenvallende provinciale opcenten bij de invoering van de Wet Motorrijtuigenbelasting en uitgaven ten behoeve van onderzoeken door commissies in het kader van tegoeden uit de Tweede Wereldoorlog.

De hogere uitgaven in 1998 ten opzichte van 1999 op het beleidsterrein Financiën Binnenland worden met name veroorzaakt door de tijdelijke subsidie aan tankstations in de grensstreek met Duitsland. De daling in 2002 en in sterkere mate in 2003 is het gevolg van de voltooiing van de productie van Euro-munten.

Het lagere uitgavenniveau in 1998 en in mindere mate in 1999 op het beleidsterrein Financiën Buitenland ten opzichte van de latere jaren is het gevolg van een meevallende ontwikkeling bij de Exportkredietverzekering als gevolg van het naar huidig inzicht uitblijven van (geraamde) grote schades in die jaren.

De stijging van de uitgaven na 1998 op het beleidsterrein Fiscale zaken en belastingen wordt veroorzaakt door een stijging van de uitgaven «Heffings- en Invorderingsrente». Per 1 juli 1997 is het drempeltijdvak voor de door de Belastingdienst te betalen rente aan de belastingplichtigen komen te vervallen. Daarnaast stijgen de apparaatsuitgaven bij de Belastingdienst in verband met enerzijds het fraudeplan en anderzijds fiscale wetsvoorstellen.

De incidenteel hogere opbrengsten in 1998 ten opzichte van latere jaren op het beleidsterrein Algemeen zijn enerzijds het gevolg van een eenmalige afdracht van reserves van De Nederlandsche Bank (DNB) vanwege de toetreding van DNB tot het Europese Stelsel van Centrale Banken (ESCB) en anderzijds de verkoop van grond en gebouwen door Domeinen waarvan een deel valt onder de middelenafspraak met Defensie. In 1999 zijn er ten opzichte van latere jaren nog hogere ontvangsten die voortvloeien uit de overdracht van roerende en onroerende zaken bij de verzelfstandiging van de Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO). Als gevolg van de hogere verkoopopbrengsten gedurende de kabinetsperiode, zullen de verkopen na de kabinetsperiode sterk afnemen.

De ontvangsten op het beleidsterrein Financiën Binnenland fluctueren sterk in de tijd. De belangrijkste oorzaak hiervan is de winstafdracht van De Nederlandsche Bank. In 1999 en 2000 daalt de winstuitkering van De Nederlandsche Bank. Deze daling wordt in 1999 gedeeltelijk gecompenseerd door hogere ontvangsten in verband met de verkoop van aandelen Nedcar door de Staat. Vanaf 2002 vindt een verdere stijging van de ontvangsten plaats in verband met de aflossing van de Postbank-leningen.

De hogere ontvangsten in 1998 en 1999 op het beleidsterrein Financiën Buitenland ten opzichte van latere jaren worden veroorzaakt door een goed betalingsgedrag van enkele debiteurenlanden bij de Exportkredietverzekering waarmee consolidatieregelingen zijn gesloten, en door een eenmalige winstuitkering van de Europese Investeringsbank aan de deelnemende landen.

De hogere ontvangsten in 1999 en latere jaren op het beleidsterrein Fiscale zaken zijn het gevolg van het vervallen per 1 juli 1997 van het drempeltijdvak van 15 maanden voor de door de belastingdienst in rekening te brengen «Heffings- en Invorderingsrente». Het vervallen van het drempeltijdvak werkt nog een aantal jaren door in de ontvangsten.

Voor het jaar 1999 zal met name bij de krijgsmachtdelen door middel van incidentele maatregelen invulling worden gegeven aan de 375 miljoen-taakstelling uit het Regeerakkoord. In 2000 zal een nieuwe Defensienota worden uitgebracht. Met die nota zal de invulling met structurele maatregelen van de nog niet toegerekende taakstellingen uit het Regeerakkoord vorm worden gegeven. In afwachting daarvan zijn de nog niet toegerekende taakstellingen op het beleidsterrein Algemeen ondergebracht hetgeen de daling ingaande 2000 verklaart. Daarnaast zijn de uitgaven in 1998 en 1999 hoger vanwege de uitgaven in verband met de millenniumproblematiek.

De uitgaven voor Pensioenen en uitkeringen zijn gebaseerd op de geactualiseerde in- en uitstroom van het militair personeel in de diverse uitkerings- en pensioenregelingen. Na 2000 vervallen de programmakosten van de uitvoering van de «uitkeringswet tegemoetkoming twee tot vijfjarige diensttijd veteranen» waardoor de uitgaven op dit beleidsterrein vanaf 2001 op een lager niveau komen.

Als gevolg van herfasering bij de Koninklijke Landmacht is in 1999 sprake van een relatief hoge concentratie van investeringsprojecten.

De uitgavenreeks van de Koninklijke Luchtmacht wordt met name bepaald door de invulling van de taakstelling van het Regeerakkoord voor 1999 en verder door de herfasering van het Midlife Update-programma van de F-16 vliegtuigen.

Bij de multi-serviceprojecten en activiteiten zijn de ramingen met name aangepast aan een doorgevoerde herfasering van uitgaven voor de Luchtmobiele brigade.

De uitgaven aan het Defensie Interservice Commando (DICO) vertonen een neerwaarts verloop vanwege het aflopen van de aanvangsinvesteringen van de verschillende DICO-onderdelen alsmede overige afnemende aanvangskosten zoals wervings- en selectiekosten.

De ontvangstenraming van de Koninklijke Marine is in 1998 (ten opzichte van de jaren 1999 en verder) hoger, met name als gevolg van de getroffen schikking ten aanzien van de verfschade bij de Walrusklasse-onderzeeboten en de extra ontvangsten in het kader van Foreign Military Sales (FMS).

Bij de Koninklijke Landmacht zijn diverse ramingsaanpassingen, met name op het gebied van huisvesting, geneeskundige verzorging, onderwijs en opleidingen doorgevoerd. Met name op het gebied van de geneeskundige verzorging is de raming 1998 als gevolg van een inhaalslag eenmalig opgehoogd.

De uitgavenontwikkeling op de begroting van VROM wordt met name bepaald door het verloop van de uitgaven op het beleidsterrein Algemeen, op het nieuwe beleidsterrein Rijkshuisvesting en op het beleidsterrein Volkshuisvesting.

Het uitgavenverloop op het beleidsterrein Algemeen wordt in de jaren 1998 en 1999 beïnvloed door de toevoeging van middelen aan de VROM-begroting in verband met de aanpak van de millenniumproblematiek. De daling vanaf 2000 wordt nog versterkt door de ombuigingen voortvloeiend uit het Regeerakkoord.

Met ingang van 1 januari 1999 treedt het nieuwe Rijkshuisvestingsstelsel in werking. In verband hiermee zijn de huisvestingsbudgetten vanuit de RGD-begroting overgebracht naar de departementale begrotingen. Hiermee samenhangend worden vanaf 1999 de huurmiddelen die verband houden met de lopende RGD-projecten (onderhanden werk), alsmede de middelen voor huisvestingsobjecten, -projecten en -werkzaamheden waarvoor in het nieuwe stelsel een afzonderlijke financieringswijze zal gelden, verantwoord op beleidsterrein Rijkshuisvesting.

Het uitgavenverloop op het beleidsterrein Volkshuisvesting wordt tot 2000 onder meer bepaald door de bruteringsoperatie in het kader van de wet Balansverkorting geldelijke steun volkshuisvesting. Doordat de afkoop van de jaarlijkse bijdragen op grond van deze wet naar verwachting eind 1999 zal zijn afgerond, dalen de uitgaven in het jaar 2000.

De uitgavendaling in 2001 ten opzichte van 2000 is het gevolg van de afkoop van DKP-objectsubsidies voor woningen van beleggers en particulieren. De feitelijke afkoop van de subsidies is gespreid over drie jaren. Het betreft een bedrag van 458 miljoen per jaar in de jaren 1998, 1999 en 2000 (gebaseerd op 100% deelname aan de afkoop door beleggers en particulieren).

De uitgavenontwikkeling tussen 2001 en 2003 wordt veroorzaakt door de afloop van de stadsvernieuwingsgelden en door de afkoop van DKP-objectsubsidies aan niet-winstbeogende instellingen (NWI's). Deze subsidies zullen in de periode 1998–2002 per NWI worden afgekocht.

De fluctuaties in de uitgaven op het beleidsterrein van de Ruimtelijke Ordening zijn het gevolg van tijdelijke bijdragen vanuit de VROM-begroting voor bijzondere projecten. Het gaat daarbij met name om het project de Blauwe Stad in Oost-Groningen, om nieuwe (tweede generatie) sleutelprojecten, om projecten in het kader van meervoudig en intensief ruimtegebruik en om het project Leidsche Rijn.

De lagere uitgaven op het beleidsterrein Milieubeheer in 1999 hangen samen met de vertraging in de aanpak van bodemverontreiniging op VINEX-locaties, waarvan de kasuitgaven thans in latere jaren (2000 en 2001) worden voorzien. De meerjarencijfers worden voorts bepaald doordat extra middelen aan de VROM-begroting zijn toegevoegd ter intensivering van de uitvoering van het klimaatbeleid. Het betreft de regeling Niet-industriële restwarmte-infrastructuur, het reductieplan overige broeikasgassen, verkennend onderzoek naar schone energiedragers en het starten van Joint Implementation-projecten in Midden- en Oost-Europa.

De incidentele stijging op het beleidsterrein Algemeen in 1999 wordt veroorzaakt door een vermogensuitname van 50 miljoen bij het Kadaster. Het verloop wordt voorts bepaald door een tegemoetkoming van het agentschap RGD in de apparaatsuitgaven vanaf 1999.

Met ingang van 1 januari 1999 zal, als gevolg van de stelselwijziging rijkshuisvesting, een nieuw beleidsterrein in de begroting worden opgenomen. Het verloop van de ontvangsten wordt geheel verklaard doordat de ombuigingen op de apparaatsuitgaven van de RGD door middel van een taakstellende ontvangst vooralsnog op de VROM-begroting worden ingevuld.

Het verloop van de ontvangsten op het beleidsterrein Volkshuisvesting wordt voor de jaren 1998 en 1999 bepaald door restituties van in het verleden teveel betaalde bijdragen aan woningcorporaties en door de afrekeningen in het kader van de wet Balansverkorting. Meerjarig wordt het beeld mede bepaald door ontvangsten uit hoofde van de Huursubsidiewet, samenhangend met de vermogenstoets.

Het verloop van de ontvangsten bij Milieubeheer wordt sterk beïnvloed door de voortgang in de sanering van de bodemsanering op VINEX-locaties. De bodemsanering van bedoelde locaties wordt gefinancierd uit het Fonds Economische Structuurversterking (FES).

Vanaf 1 januari 1999 treedt het nieuwe Rijkshuisvestingsstelsel in werking en wordt de RGD een agentschap. Als gevolg hiervan wordt de kas-verplichtingenbegroting van de Rijksgebouwendienst (RGD) gewijzigd in een baten-lastenbegroting.

De uitgavenontwikkeling op de begroting van Verkeer en Waterstaat vertoont een stijgende tendens. Deze ontwikkeling wordt veroorzaakt door in de tijd toenemende investeringen in infrastructuur, die zichtbaar worden op het beleidsterrein Algemeen waar de bijdrage van de begroting van Verkeer en Waterstaat aan het Infrastructuurfonds wordt verantwoord. De in het Regeerakkoord afgesproken investeringsimpuls is nog niet in de begroting verwerkt. Deze middelen zijn voorlopig opgenomen in het FES respectievelijk de aanvullende post.

De uitgavendaling op het beleidsterrein van Rijkswaterstaat is het gevolg van lagere indirecte uitvoeringsuitgaven (kosten die niet aan afzonderlijke producten zijn toe te rekenen).

Op het beleidsterrein Personenvervoer is met name een tweetal ontwikkelingen relevant. Het betreft enerzijds de bezuinigingstaakstelling in de exploitatie van het stads- en streekvervoer en anderzijds een verlaging in de exploitatiebijdrage aan de Nederlandse Spoorwegen. Hier staat echter een uitgavenverhoging uit hoofde van het contract voor onrendabele treindiensten tegenover. Per saldo laten de uitgaven daarom tussen 1999 en 2001 een daling zien en daarna een stijging.

Op het beleidsterrein Luchtvaartaangelegenheden zijn in 1998 extra uitgaven gedaan ten behoeve van de onderzoeken in het kader van de toekomstige Nederlandse lucht infrastructuur (TNLI). Door toenemende uitgaven voor geluidsisolatieprojecten in het kader van de Luchtvaartwet en enige vertraging in de uitgaven voor (de ontwikkeling van de) infrastructuur van de luchthavens stijgen de uitgaven enigszins vanaf 2000.

Het aflopen van de Europese sloopregelingen voor de binnenvaart en van de impuls voor zeehavenontwikkelingsprojecten leidt tot een daling van de uitgaven voor het goederenvervoer. De extra middelen die zijn toegevoegd in het kader van de nota's Transport in Balans en Milieu & Economie, zijn na 2000 niet meer beschikbaar.

De privatisering van NOZEMA en de veiling van de DCS 1800- en E-GSM-frequenties leiden in 1998 tot incidenteel hogere uitgaven op het beleidsterrein Telecommunicatie en Postzaken.

De incidenteel hoge algemene ontvangsten in 1998 worden veroorzaakt door een bijdrage uit het Fonds Economische Structuurversterking ten behoeve van de projecten Ondergronds bouwen en Transporttechnologie.

De incidenteel hogere ontvangst in 1998 op het beleidsterrein Luchtvaartaangelegenheden wordt veroorzaakt door de opbrengst van de aandelenverkoop KLM en de vervroegde aflossing van een door de Staat verstrekte lening aan de Luchtverkeersbeveiliging (LVB).

Door beëindiging van de bijdragen van de Europese Unie aan de capaciteitssanering in de binnenvaart (sloopregeling) nemen de ontvangsten voor het goederenvervoerbeleid na 1998 af.

De incidenteel hoge ontvangsten in 1998 en 1999 op het beleidsterrein Telecommunicatie en Postzaken hangen samen met de veiling van de DCS 1800- en E-GSM-frequenties, voor zover niet in het FES gestort, respectievelijk de finale aflossing door KPN van een door de Staat verstrekte lening. Na 2000 dalen de ontvangsten als gevolg van de afloop van aflossing en rente op door de Staat aan KPN verstrekte leningen.

Bovenstaande ramingen betreffen verplichtingenbedragen. De toelichtingen richten zich op de ontwikkelingen in de verplichtingenramingen omdat deze het bij EZ te voeren beleid het beste weerspiegelen.

De afloop van het verplichtingenbedrag op beleidsterrein Algemeen wordt met name verklaard doordat een deel van de Regeerakkoord-taakstellingen is geparkeerd op dit beleidsterrein.

Het hogere verplichtingenbedrag op het beleidsterrein Industrieel en algemeen technologiebeleid in 1998 wordt voornamelijk verklaard door intensiveringen van het samenwerkingsinstrument, de ruimtevaartprogramma's en de specifieke bedrijfsgerichte technologiestimulering.

Het verplichtingenniveau op het beleidsterrein Industrie- en dienstenbeleid ligt structureel op circa 30 miljoen per jaar. In 1998, 1999 en 2000 is als gevolg van steun aan de sector zeescheepsnieuwbouw sprake van een hoger niveau. In 1999 is voorts 220 miljoen toegevoegd aan het verplichtingenbedrag als gevolg van de in 1991 overeengekomen verliesafdekking van de Volvo 400-serie in de periode 1991–1996.

Het hogere verplichtingenbedrag op het beleidsterrein Ruimtelijk economisch beleid in 1998 wordt voornamelijk verklaard door het aanmerkelijk hogere beroep op de centrale Investeringspremie-regeling voor projecten in het Noorden des Lands.

De daling van het verplichtingenbedrag op het beleidsterrein Ondernemerschap en marktwerking in 1999 wordt met name verklaard doordat de middelen voor toeristisch beleid vanaf 1999 worden geraamd op het beleidsterrein Ruimtelijk Economisch beleid.

Het hoge verplichtingenniveau op het beleidsterrein Energiebeleid in 1998 wordt voornamelijk verklaard door de verplichtingen voor het CO₂-reductieplan die in 1998 worden aangegaan. Het incidenteel hoge verplichtingenniveau in 2000 wordt verklaard doordat in 2000 de vierjaarlijkse verplichting wordt aangegaan uit hoofde van de financiering van de Nederlandse bijdrage aan het Euratomprogramma voor de exploitatie van de Hoge Flux Reactor te Petten.

Bovenstaande ramingen betreffen kasramingen.

De hogere ontvangsten in 1998 en 1999 op het beleidsterrein Industrieel en algemeen technologiebeleid worden voornamelijk verklaard door de bijdragen uit het Fonds Economische Structuurversterking aan de EZ-begroting.

De incidentele hogere ontvangsten in 1998 op het beleidsterrein Ruimtelijk economisch beleid betreffen ontvangsten ad 18,5 miljoen uit hoofde van de Investeringspremieregeling.

De oploop in de ontvangstenraming op het beleidsterrein Ondernemerschap en Marktwerking wordt met name verklaard door de bijgestelde raming van afdrachten van Holland Casino's.

De daling van de ontvangsten op het beleidsterrein Energiebeleid met ingang van 1999 wordt verklaard door de overgang naar een nieuwe voedingssystematiek voor het Fonds Economische Structuurversterking. Als gevolg hiervan is de gasbatenraming op de EZ-begroting verlaagd en de ontvangstenraming op de FES-begroting met dezelfde bedragen verhoogd. Daarnaast is sprake van een meerjarige daling van de aardgasbatenraming.

In het Regeerakkoord is een specifieke ombuiging voor LNV opgenomen uit hoofde van doelmatigheid, oplopend van 50 miljoen in 1999 tot 150 miljoen in 2002. De generieke taakstellingen lopen op tot circa 55 miljoen in 2002, waarvan 45 miljoen op de uitgaven en 10 miljoen op de ontvangsten. Tot slot deelt LNV mee in de ombuigingen en intensiveringen op OCW-terrein.

De daling van 1998 op 1999 in het uitgavenniveau van het beleidsterrein Algemeen wordt enerzijds veroorzaakt door incidenteel hogere uitgaven voor huisvesting en informatietechnologie bij LASER in 1998. Daarnaast zijn de generieke en specifieke ombuigingen op personeelsgebied voorshands op dit beleidsterrein geboekt. Deze lopen op van 18 miljoen in 1999 tot 70 miljoen in 2002.

De lagere uitgaven met ingang van 1999 op het beleidsterrein Internationale aangelegenheden worden met name veroorzaakt door een structureel hogere perceptiekostenvergoeding van de EU aan het Landbouwegalisatiefonds (LEF). Hierdoor slaat vanaf 1999 de bijdrage van LNV aan het LEF om in een ontvangst van het LEF (zie ook ontvangsten van LNV).

De uitgaven op het beleidsterrein Landbouw blijven tot en met 2002 min of meer constant. De daling in 2003 is het gevolg van het aflopen van tijdelijke programmagelden (1996 tot en met 2002) voor het beleid van de Integrale Notitie Mest- en Ammoniakbeleid.

Als gevolg van de toevoeging van 163 miljoen voor de periode 1996–1998 voor de aankoop van gronden voor de ecologische hoofdstructuur ligt het uitgavenniveau 1998 voor het beleidsterrein Natuur, groene ruimte en recreatie hoger dan in latere jaren. De uitgaven na 1999 zijn min of meer constant; er is enerzijds sprake van oplopende beheerslasten als gevolg van de toename van het areaal aan natuurterreinen en anderzijds zijn er ombuigingen oplopend van 27,5 miljoen in 1999 tot 65 miljoen in 2002.

Op het beleidsterrein Visserijen zijn de uitgaven voor de jaren 1998 en 1999 hoger vanwege een pakket van steunmaatregelen voor de visserijsector en de bouw van een patrouillevaartuig voor de Algemene Inspectiedienst.

De hogere uitgaven met ingang van 2000 voor het beleidsterrein Milieu, gezondheid en kwaliteit hangen volledig samen met de stortingen in het Diergezondheidsfonds (DGF) van de opbrengsten van de varkensheffing na verrekening van de uitvoeringskosten van het Bureau Heffingen.

Het incidenteel zeer hoge uitgavenniveau in 1999 op het beleidsterrein Wetenschap en kennisoverdracht wordt veroorzaakt doordat aan de Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO) een lening en een subsidie van in totaal 378 miljoen wordt verstrekt voor de aankoop van gebouwen van het Rijk. Compensatie hiervoor is de ontvangst van de verkoopopbrengst (begroting IXB).

De lagere ontvangsten op het beleidsterrein Algemeen met ingang van 1999 zijn het gevolg van het feit dat de bekostiging van het Agentschap LASER vanaf 1999 via een gesaldeerde rijksbijdrage plaatsvindt.

De stijging van de ontvangsten op het beleidsterrein Internationale aangelegenheden wordt veroorzaakt door een per saldo structurele meevaller op het Landbouwegalisatiefonds (LEF) van zes miljoen (zie ook uitgaven HXIV).

De ontvangsten op het beleidsterrein Landbouw stijgen de eerste jaren als gevolg van de tijdelijke bestemmingshefffing in 1998 en 1999 uit hoofde van de Integrale Notitie mest- en ammoniakbeleid en als gevolg van het binnen begrotingsverband brengen van de EU-bijdrage voor enige regelingen van het stimuleringskader. Het aflopen van de tijdelijke bestemming verklaart tevens het lagere niveau na 2000.

Op het beleidsterrein Milieu, gezondheid en kwaliteit wordt in 1998 eenmalig ruim 31 miljoen ontvangen van de Stichting Gezondheidsdienst voor dieren. Hiermee rekening houdend wordt het niveau 1999 bepaald door een geraamde bijdrage van de EU van 100 miljoen voor de maatregelen varkenspest 1997. De stijging en het verloop van de ontvangsten in latere jaren hangen volledig samen met de geraamde opbrengsten uit de varkensheffing.

Als gevolg van de verzelfstandiging van de Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO) worden de ontvangsten van deze dienst met ingang van 1999 niet meer op het beleidsterrein Wetenschap en kennisoverdracht geraamd, maar komen deze voortaan bij DLO binnen. In de bekostiging van DLO wordt met deze ontvangsten rekening gehouden.

De uitgaven op het beleidsterrein Ministerie lopen in 1999 op. Dit wordt veroorzaakt door de toevoeging van het huisvestingsbudget aan de begroting van SZW. Na 1999 dalen de uitgaven als gevolg van de efficiencytaakstellingen die in het regeerakkoord zijn opgenomen voor departementen.

De toename van de uitgaven op het beleidsterrein Arbeidsmarkt vanaf 1999 wordt verklaard door de intensiveringen in de WSW en instroom/doorstroombanen waartoe in het regeerakkoord besloten is.

De uitgaven op het beleidsterrein Sociale Verzekeringen bestaan grotendeels uit de Algemene Kinderbijslagwet (AKW), de Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten (Wajong), de Rijksbijdrage aan de AOW en de financiering van het AOW-spaarfonds. De meerjarige uitgavenstijging op dit beleidsterrein wordt veroorzaakt door de jaarlijkse verhoging met 250 miljoen van de jaarlijkse storting in het AOW-spaarfonds die is opgenomen in het wetsvoorstel premiemaximering AOW en introductie spaarfonds AOW.

De daling op het beleidsterrein Bijstandszaken vindt voornamelijk zijn oorzaak in een lagere volumeraming onder andere als gevolg van de gunstige situatie op de arbeidsmarkt en de vergroting van het financiële belang van gemeenten bij een goede uitvoering van de ABW.

De daling op het beleidsterrein Overig beleid in 1999 wordt veroorzaakt door het aflopen van de stimuleringsregeling Samenwerking Werk en Inkomen, waarvoor de subsidie in 1999 lager is dan in 1998. De toename van de uitgaven na 1999 wordt met name veroorzaakt door de in het regeerakkoord vrijgemaakte middelen voor het arbeidsomstandighedenbeleid en de Commissie Dagindeling.

De ontvangsten op het beleidsterrein Sociale Verzekeringen lopen vanaf 1998 op. Deze oploop hangt samen met de extra middelen die in het regeerakkoord beschikbaar zijn gesteld voor de WSW. Er zullen door deze extra middelen meer personen in de WSW werkzaam zijn. Dit leidt tot een toename van de samenloop van arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en WSW-loon. Deze samenloop wordt geanticumuleerd en op de ontvangstenbegroting van SZW verantwoord.

De ontvangsten op het beleidsterrein Overig beleid bestaan uit bestuurlijke boeten in het kader van de nieuwe Arbo-wet die met ingang van 1 januari 1999 zal worden ingevoerd.

De hogere uitgaven in 1998 op het beleidsterrein Algemeen worden met name veroorzaakt door de verhuizing van VWS naar de Resident in dat jaar. De dalende reeks na 1998 is een saldo van de taakstellingen uit het Regeerakkoord voor de apparaatskosten en een uitgavenverhoging als gevolg van het nieuwe Rijkshuisvestingsstelsel van 30 miljoen.

De hogere uitgaven voor Welzijn in 1998 worden grotendeels verklaard door een eenmalige verhoging van 22,5 miljoen in 1998 in het kader van het project Tegoeden Tweede Wereldoorlog (met name Vierde Tranche Goudpool). Het lagere uitgavenniveau na 1999 is het saldo van het aflopen van de tijdelijke stimuleringsmaatregel buitenschoolse opvang van 60 miljoen, de intensivering uit het Regeerakkoord voor het stimuleren van de sportbeoefening van 10 miljoen in 1999 oplopend naar 55 miljoen in 2002 en de afname van de pensioenen en uitkeringen voor oorlogsgetroffenen met 20 miljoen per jaar.

De hogere uitgaven op het beleidsterrein Volksgezondheid in 1998 worden veroorzaakt door de toevoeging van de eindejaarsmarge 1997 aan de rijksbijdragen. De eindejaarsmarge is onder andere ingezet voor de verhoging van de uitgaven voor intensieve thuiszorg en voor het niet door laten gaan van de voorgenomen tariefkorting op fysiotherapie in 1998. Met ingang van 1999 worden de rijksbijdragen ZFW structureel met 120 miljoen verhoogd, ter compensatie van het invoeren van de ecotax in dat jaar.

De uitgaven van de Inspectie Gezondheidsbescherming zijn na 1998 hoger vanwege de overheveling van de huisvestingsbudgetten van de begroting van de RGD naar de begroting van VWS.

De uitgaven van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu zijn na 1998 hoger vanwege de overheveling van de huisvestingsbudgetten van de begroting van de RGD naar de begroting van VWS.

De ontvangsten van de Inspectie Gezondheidszorg dalen na 1998 omdat het aantal registraties van beroepsbeoefenaren in het kader van de Wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG) afneemt. Bij de inwerkingtreding van de wet BIG in 1996 is er vanuit gegaan dat het aantal registraties in de jaren 1996 tot en met 1998 relatief hoog ligt en daarna afneemt omdat dan alleen nog de nieuwe beroepsbeoefenaren (die net hun diploma hebben gehaald) moeten worden geregistreerd.

De ontvangsten bij Welzijn zijn in 1998 eenmalig hoger vanwege de afrekening van te hoog verstrekte subsidievoorschotten aan verzorgingshuizen in voorgaande jaren.

De hogere ontvangsten bij Volksgezondheid worden verklaard door de afrekening van de Regeling Extra Werkgelegenheid Langdurig Werklozen van 94 miljoen in 1998 (tranche 1996) en 90 miljoen in 1999 (tranche 1997). Het aantal banen dat in het kader van deze regeling in de zorgsector kan worden gerealiseerd is achtergebleven bij de budgettaire mogelijkheden. Daarom zijn er met ingang van 1998 4000 banen overgeheveld van de zorgsector naar de gemeenten.

De uitgaven op de begroting van Algemene Zaken betreffen de kosten van de Nederlandse deelname aan de wereldtentoonstelling in Hannover in 2000.

De samenwerkingsmiddelen op de begroting van Koninkrijksrelaties zijn incidenteel verhoogd door drie oorzaken. In de eerste plaats heeft er een intertemporele kasschuif plaatsgevonden van 10 miljoen van 1999 naar 1998,. De tweede verhoging betreft een generale toevoeging van 19,5 miljoen. In de derde plaats is er een bijdrage geleverd van 39 miljoen via een herschikking binnen de begroting van Buitenlandse Zaken.

De groei op de begroting van Buitenlandse Zaken heeft verschillende oorzaken:

– Als uitvloeisel van het Regeerakkoord worden de binnenlandse apparaatsuitgaven van Buitenlandse Zaken en de bijdragen aan internationale organisaties onder de hgIS gebracht. Als gevolg van deze wijziging behoren alle uitgaven en ontvangsten op de begroting van Buitenlandse Zaken, uitgezonderd de afdrachten aan de EU, thans tot de hgIS. Dit verklaart de forse groei tussen 1998 en 1999.

– De toename van de uitgaven aan «Veiligheid, Mensenrechten, Conflictbeheersing en Democratisering» wordt voornamelijk verklaard door hoger geraamde uitgaven voor noodhulp.

– De groei van het beleidsterrein «Maatschappelijke ontwikkeling» wordt met name veroorzaakt door de koppeling van de omvang van de groei van de medefinancieringsprogramma's aan het BNP.

– De toename van het beleidsterrein «Macrosteun, schuldverlichting en speciale landenfondsen» wordt voornamelijk veroorzaakt door de voorlopige toevoeging van het gedeelte van de BNP-groei dat betrekking heeft op de »Official Development Assistance» (ODA). De groei van de BNP ODA wordt telkens in het uitvoeringsjaar pas toebedeeld aan de betreffende programma-uitgaven. Deze voorlopige toevoeging verklaart voor het grootste gedeelte de groei met ingang van 1999.

– De niveauverhoging vanaf 1999 bij «Overige Internationale Samenwerkingsprogramma's» wordt voor 244 miljoen veroorzaakt door de toerekening van de kosten van asielzoekers met een A-status uit DAC-landen aan ODA. Deze 244 miljoen betreft voor 119 miljoen het onder HGIS brengen van een bestaande toerekening en voor 125 miljoen een additioneel ten laste van ODA brengen van deze opvangkosten.

– De groei van het beleidsterrein «Economie, Werkgelegenheid en Regionale Ontwikkeling» wordt voornamelijk veroorzaakt door de toename van de uitgaven voor «Landenprogramma's met betrekking tot economische ontwikkeling».

– De post diversen betreft relatief beperkte mutaties op de beleidsterreinen: «Europese Unie», voor wat betreft het Europees Ontwikkelingsfonds, «Milieu» en «Onderwijs, Onderzoek en Culturele Samenwerking».

De incidentele stijging van de uitgavenreeks van Justitie in 1999 wordt veroorzaakt door incidentele kosten van 10 miljoen in 1999 voor de bouw van VN-cellen ten behoeve van het Joegoslavië-tribunaal.

De mutaties bij Financiën hebben voornamelijk betrekking op nieuwe inzichten met betrekking tot kapitaalverhogingen bij multilaterale banken, wijzigingen in verzilveringsschema's van fondsen, aanpassing van de verwachte omvang van de Nederlandse deelname in de International Development Association (IDA) en uitstel van de verwachte kapitaalverhoging Wereldbank.

De daling van de uitgaven bij Defensie vanaf 2001 wordt veroorzaakt door het aflopen van het mandaat van deelname door SFOR in 2001. De daling van de uitgaven vanaf 2000 ten opzichte van 1999 wordt veroorzaakt door het aflopen van de deelnametermijn van Nederland aan UNFICYP (VN Cyprus).

De vanaf 1998 dalende tendens in de meerjarenramingen op de EZ-begroting wordt in hoofdzaak veroorzaakt door de afloop van het Indonesië-pakket.

Op de aanvullende post Internationale Samenwerking wordt dat gedeelte van de groei van het BNP voorlopig opgenomen dat betrekking heeft op het non-ODA deel van de homogene groep IS. Evenals bij het beleidsterrein «Macrosteun, schuldverlichting en speciale landenfondsen» wordt de non-ODA BNP-groei pas in het uitvoeringsjaar uitgedeeld naar de desbetreffende artikelen. Dit verklaart de groei met ingang van 1999.

De daling van de ontvangsten bij Koninkrijksrelaties wordt veroorzaakt door lagere ontvangsten op samenwerkingsmiddelen vanwege het aflossen van leningen door Aruba.

Evenals de uitgaven, worden de binnenlandse ontvangsten van Buitenlandse Zaken onder de hgIS gebracht.

De afname in de ontvangsten op de Defensiebegroting wordt met name veroorzaakt door lager geraamde ontvangsten van de VN voor vredesoperaties en humanitaire vluchten ten behoeve van Ontwikkelingssamenwerking.

In de periode 1998–2003 nemen de uitgaven van het gemeentefonds toe met bijna 800 miljoen. Deze toename wordt veroorzaakt door het accres van 1999. Als gevolg van het Regeerakkoord wordt 180 miljoen toegevoegd ter verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. Ook wordt 150 miljoen toegevoegd voor de bijzondere bijstand. Daarentegen wordt per 1 januari 2000 het 10%-gemeentelijk deel (164 miljoen) van de toeslagen Algemene Bijstandswet (ABW) overgeheveld naar het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het 10%-gemeentelijk deel van de toeslagen van de ABW komt dan te vervallen. Maatregelen uit het Regeerakkoord leiden ten slotte tot besparingen in de bijstand oplopend tot structureel 100 miljoen in 2002.

De uitgaven van het provinciefonds nemen in de periode 1998–2003 toe met bijna 90 miljoen. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door het accres van 1999.

Bij Voorjaarsnota 1998 is de raming van het accres 1998 en 1999 geheel overgeboekt naar het gemeentefonds en het provinciefonds. Eventuele wijzigingen in de netto gecorrigeerde rijksuitgaven na de Voorjaarsnota 1998 worden verrekend met de behoedzaamheidsreserve op de aanvullende post van het Rijk. De accressen van het gemeentefonds en provinciefonds voor de periode 1999–2003 zijn op basis van de ontwikkeling van de netto gecorrigeerde rijksuitgaven geraamd.

De daling in de uitgaven op het beleidsterrein Droge infrastructuur (vanaf 2000) vindt met name haar oorzaak in de afloop van de extra middelen die in het kader van de nota Samenwerken aan Bereikbaarheid (SWAB) voor de jaren 1998–2002 zijn toegevoegd. De stijging in 2003 wordt onder andere veroorzaakt doordat de inpassing van de meerkosten Betuweroute en HSL-Zuid ten laste van het budget Tweede Tactisch Pakket (aanleg infrastructuur) is afgelopen.

De tijdelijke uitgavenverhoging in 1999 en 2000 op het beleidsterrein Natte infrastructuur is het gevolg van intensiveringen ten behoeve van vaarwegen (in het kader van de nota Transport in Balans) en waterkeren (zeedijken en ruimte voor de bedijkte rivieren). De uitgaven voor hoogwaterbescherming zijn blijvend op een hoger niveau gebracht.

De stijging van de uitgaven bij de grote projecten (met pieken in 2001 en 2003) wordt met name veroorzaakt door de oplopende investeringen in de HSL-Zuid en de Betuweroute.

De dalende tendens bij de Overige uitgaven wordt veroorzaakt door een afname van de uitgaven voor bodemsanering en intermodaal vervoer.

De dalende tendens op het beleidsterrein Droge infrastructuur hangt samen met afnemende bijdragen van derden (waaronder de Europese Unie) in de kosten van aan te leggen en te verbeteren wegen alsmede onderhoud.

De ontvangsten voor Natte infrastructuur vertonen als gevolg van de EU-bijdragen aan de INTERREG Rijn-Maas Activiteiten (hoogwaterbescherming) in de periode 1999 – 2001 een tijdelijke verhoging.

De daling van de ontvangsten bij de Grote projecten hangt onder meer samen met afnemende bijdragen van de Europese Unie in de kosten van de HSL-Zuid en Betuweroute.

In verband met de vervroegde betaling aan België voor de HSL-Zuid is het Infrastructuurfonds in 1998 taakstellend verlaagd met 395 miljoen. Een deel van deze taakstelling (181 miljoen) is vooralsnog in de raming opgenomen op het artikel Overige ontvangsten. In de jaren vanaf 2001 is een bijdrage van de EU-structuurfondsen geraamd die wordt ingezet voor de regionale verkeer- en vervoerprojecten uit de investeringsimpuls.

De fluctuaties van de bijdragen ten laste van andere begrotingen hangen voor het overgrote deel samen met het ritme waarin de FES-bijdragen aan de infrastructuurprojecten beschikbaar komen. Dit is in de eerste plaats afhankelijk van de kasruimte binnen het FES en in de tweede plaats van de financieringsbehoefte bij de projectrealisaties.

Het Fonds Economische Structuurversterking is een verdeelfonds. Het kasritme van de FES-uitgaven wordt bepaald door de financieringsbehoefte van goedgekeurde FES-projecten binnen de budgettaire randvoorwaarden van de FES-wet. Het overgrote deel van de FES-bijdragen is bestemd voor het Infrastructuurfonds.

De uitgavenstijging van 1998 naar 1999 en 2000 wordt met name veroorzaakt door de brede investeringsimpuls uit het Regeerakkoord. De lagere uitgaven in 2001 t.o.v. 2000 zijn het gevolg van het aflopen van de FES-bijdragen aan het programma Samen werken aan bereikbaarheid (SWAB). De toenemende bijdrage aan de Betuweroute en HSL-Zuid, waarbij rekening is gehouden met de voorfinanciering uit het FES van de reeds verwachte private bijdrage voor de Betuweroute, ligt ten grondslag aan de stijging in 2003.

De relatief hoge ontvangsten in 1998 zijn met name het gevolg van een incidentele ontvangst uit de veilingopbrengst van DCS1800-frequenties. Vanaf 1999 vindt een conversie van de voeding plaats en wordt de voeding in plaats van op het Plan van Gasafzet 1990, gebaseerd op een vast percentage van de NBM-aardgasbaten. Tevens is vanaf 1999 een additionele voeding opgenomen uit hoofde van vrijvallende rente door verkoop staatsdeelnemingen.

Ten behoeve van de toekomstige financiering van de AOW-lasten worden vanaf de begroting van SZW bijdragen geleverd in de vorm van jaarlijkse stortingen in het fonds. De eerste storting bedroeg 750 miljoen in 1997 en met ingang van 1998 1,5 miljard structureel. In het op 19 februari door de Tweede Kamer aangenomen wetsvoorstel premiemaximering AOW en introductie spaarfonds AOW is opgenomen, dat de jaarlijkse storting in het AOW-spaarfonds vanaf 1999 jaarlijks met 250 miljoen wordt verhoogd. In de Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel premiemaximering AOW en introductie spaarfonds AOW is vastgelegd dat «het structurele deel van de belastingmeevaller wordt aangewend voor een duurzame verhoging van de voeding van het Spaarfonds AOW». Uit de Voorlopige Rekening 1997 blijkt dat het structurele deel 2,8 miljard bedraagt. Het fonds ontvangt tenslotte rentebaten over het totaal opgebouwde vermogen. Deze rentebaten worden aan het fondsvermogen toegevoegd.

De thans geraamde uitgaven van het Diergezondheidsfonds zijn in de onderhavige begroting als pro-memorie post opgenomen. Op het moment dat een ziekte zich voordoet zal de begroting van dit fonds volgens het reguliere begrotingsproces door middel van een suppletoire wet worden aangepast.

Uit het politionele fonds van de Stichting Gezondheidsdienst voor Dieren wordt een bedrag van 31 miljoen in 1998 en 9 miljoen in 2000 overgeheveld naar het Diergezondheidsfonds.

De overige bedragen betreffen de opbrengst van de varkensheffing na aftrek van de inningskosten. Deze opbrengst daalt licht na 2001, omdat boeren door aanpassing van de bedrijfsvoering kortingen op de heffingen kunnen krijgen.

Op de aanvullende post Arbeidsvoorwaarden worden middelen gereserveerd die nodig zijn om de loongevoelige uitgaven op de rijksbegroting op het kostenpeil van het desbetreffende jaar te brengen. De oploop in de cijfers ontstaat doordat jaarlijks een structurele reservering wordt opgenomen teneinde de begrotingsuitgaven (zoals deze op de afzonderlijke begrotingen staan) van constante naar lopende prijzen te brengen (voor het totaal van de rijksbegroting). De reservering betreft een bijdrage van de regering voor de arbeidsvoorwaardenontwikkeling in de collectieve sector, bestaande uit o.a. de elementen primair loon, incidenteel loon en werkgeverspremies.

Op de aanvullende post Koppeling uitkeringen/nominale bijstelling AKW worden de kosten van de indexering van de begrotingsgefinancierde sociale zekerheidsregelingen geraamd. De uitgavenraming neemt jaarlijks toe als gevolg van de jaarlijkse structurele tranche die benodigd is om de uitkeringen op het juiste prijspeil te brengen.

Op de aanvullende post Prijsbijstelling / Indexering WSF worden de uitgaven geraamd die voortvloeien uit voorziene prijsstijgingen in de komende jaren. Voor de raming wordt gebruik gemaakt van de meest recente inzichten in de prijsontwikkeling van het Centraal Planbureau, zoals opgenomen in de Macro Economische Verkenning 1999 (MEV). De oploop in de bedragen wordt veroorzaakt door de tranchegewijze opbouw van deze post.

De prijsbijstelling bevat de raming van de uitgaven die voortvloeien uit prijsstijgingen op de Rijksbegroting in ruime zin.

De indexering studiefinanciering betreft de uitgavenraming voor de prijsstijgingen van de normbedragen in de studiefinanciering voor de kosten van levensonderhoud en ziektekosten.

Op grond van het ITA-akkoord (afschaffen invoerrechten op informatica-producten tussen OESO-landen) daalt de afdracht aan invoerrechten tot en met 2000. Daarna verklaart de verwachte volumegroei de stijging.

De BTW-afdracht stijgt als gevolg van de verwachte economische groei. Er ontstaat een vertekening in de cijfers doordat in de jaren 1998, 1999 en 2000 sprake is van nabetalingen over de voorafgaande jaren (respectievelijk 153, 101 en 171 miljoen).

Het niveau van de aanvullende post wordt in 1998 bepaald door de (negatieve) correctieboekingen uit hoofde van de ramingstechnische veronderstelling rond de eindejaarsmarge 1998. De oploop die in de daaropvolgende jaren optreedt, is met name het gevolg van het reserveren van gelden voor investeringsimpulsen uit het Regeerakkoord.

Uit hoofde van het Regeerakkoord is op de aanvullende post een ontvangstentaakstelling opgenomen van 2 miljard voor de jaren 1999 tot en met 2002 voor de verkoopopbrengsten van staatsdeelnemingen in de komende kabinetsperiode. Het verschil tussen 1999 en 2000 wordt verklaard door het feit dat als gevolg van de verkoop van aandelen KLM in 1998 een deel van de taakstelling 1999 uit het Regeerakkoord al in 1998 kon worden ingevuld.

De post Consolidatie wordt gebruikt voor het corrigeren van de rijksbegroting voor dubbeltellingen als gevolg van het «bruto-boeken» van bijdragen. Het bruto-boeken houdt in dat zowel het departement dat de betaling verricht, als het departement dat bijdraagt, de uitgaven in de begroting opneemt. Het ontvangende departement raamt de te ontvangen bijdragen ook aan de ontvangstenkant van de begroting. Hierdoor wordt het rekenkundige niveau van de totale rijksuitgaven en de rijksontvangsten hoger dan het feitelijke niveau. Door de post consolidatie wordt hiervoor gecorrigeerd.

De hoogte van de post wordt voornamelijk bepaald door de bijdrage van Verkeer en Waterstaat aan het Infrastructuurfonds.