Base description which applies to whole site

5.1 Financiële informatie in jaarverslag en saldibalans

Tot de financiële informatie in het jaarverslag en de bijbehorende saldibalans rekenen we informatie over verplichtingen, uitgaven, ontvangsten, baten, lasten, kapitaaluitgaven, kapitaalontvangsten en balansposten, zoals deze uit de administratie blijken, en de toelichtingen daarbij. Soms is er sprake van een fout of onzekerheid in de financiële informatie. Onder fouten verstaan we financiële informatie die niet rechtmatig tot stand is gekomen: het begrotingsgeld is niet volgens de regels ontvangen of uitgegeven. Daarnaast verstaan we onder fouten financiële informatie die niet deugdelijk is weergegeven: er is geen goede verantwoording afgelegd in het jaarverslag.

We spreken van onzekerheden wanneer we door onvolkomenheden in het financieel beheer niet kunnen vaststellen of er sprake is van fouten.

Wij hebben onderzocht of de financiële informatie in de jaarverslagen voldoet aan de eisen die de CW 2001 stelt. Dit onderzoek leidt tot onze oordelen over de financiële informatie in het jaarverslag.

In de volgende subparagrafen gaan wij in op onze oordelen over de financiële informatie in de jaarverslagen 2010. Onze verklaring van goedkeuring van het Financieel Jaarverslag van het Rijk (zie § 2.5) is mede gebaseerd op deze oordelen.

5.1.1 Experiment tolerantiegrenzen

De Tweede Kamer heeft op 6 februari 2008 ingestemd met het uitvoeren van een experiment om gedurende twee jaar verruimde tolerantiegrenzen te hanteren bij het bepalen of fouten en onzekerheden door de ministers moeten worden gemeld in de bedrijfsvoeringsparagraaf. Hiermee konden ook de controletoleranties worden verruimd (zie bijlage 3, «Experiment tolerantiegrenzen»). Ook de Algemene Rekenkamer heeft gedurende het experiment de verruimde tolerantiegrenzen toegepast. Het experiment tolerantiegrenzen had drie doelen:

  • 1. het verminderen van de controledruk en de administratieve lasten bij de departementen;

  • 2. het geven van meer ruimte en aandacht bij de controle en de rapportages voor kwalitatieve fouten 31 en

  • 3. het bereiken van uniformiteit in de rapportering door de ministers en de Algemene Rekenkamer.

Uit onderzoek van het Ministerie van Financiën en de Algemene Rekenkamer blijkt dat de verruimde tolerantiegrenzen slechts marginaal hebben geleid tot een afname van de werkzaamheden voor de auditdiensten. Rijksbreed gaat het om slechts enkele fte’s. Verder blijkt dat de auditdiensten niet merkbaar meer aandacht zijn gaan besteden aan c.q. hebben gerapporteerd over kwalitatieve fouten. Ten slotte blijkt uit het experiment dat de tijdens het experiment gehanteerde wijze van oordeelsvorming (staffels) soms als complex wordt ervaren.

Naar aanleiding van deze bevindingen is op ambtelijk niveau met het Ministerie van Financiën gesproken over een voorstel van de Algemene Rekenkamer voor een beperkte verdere verruiming van de tolerantiegrenzen, waarbij tevens op het niveau van een begrotingshoofdstuk een absolute grens van € 1 miljard zou gelden en ministers rechtmatigheidsfouten en onzekerheden optellen alvorens deze te toetsen aan de tolerantiegrenzen. Verder zouden in dit voorstel de staffels worden vereenvoudigd.

Over dit voorstel is met het Ministerie van Financiën geen overeenstemming bereikt. Wij hanteren daarom voorlopig de tolerantiegrenzen van het experiment. Wij achten het daarbij wenselijk dat de ministers voortaan rechtmatigheidsfouten en onzekerheden optellen alvorens deze te toetsen aan de tolerantiegrenzen, zodat op dit punt uniformiteit in de rapportering wordt bereikt.

5.1.2 Fouten en onzekerheden in de jaarverslagen als geheel

Over het jaar 2010 hebben wij 28 jaarverslagen onderzocht. De financiële verantwoordingen van begroting III (Algemene Zaken, Kabinet der Koningin en Commissie van Toezicht betreffende de inlichtingen- en veiligheidsdiensten) zijn in één jaarverslag verantwoord. Het jaarverslag van het Waddenfonds is opgenomen in het jaarverslag van het Ministerie van VROM.

Tabel 11. Overschrijdingen tolerantiegrenzen in de jaarverslagen 2010 en 2009
  

Jaarverslagen 2010

Jaarverslagen 2009

  

JV

art

V

U

O

BLD

JV

art

V

U

O

BLD

I

De Koning (in 2009: Huis der Koningin)

            

IIa

Staten-Generaal

            

IIb

Overige Hoge Colleges van Staat

            

III

Algemene Zaken, Kabinet der Koningin en Commissie van toezicht betreffende de inlichtingen- en veiligheidsdiensten

            

IV

Koninkrijksrelaties

            

V

Buitenlandse Zaken inclusief EU (eigen middelen)

            

VI

Justitie

            

VII

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

       

1

  

1

 

VIII

Onderwijs, Cultuur & Wetenschap

 

1

 

1

        

IXa

Nationale Schuld (exclusief aflossing en uitgifte schuld)

            

IXb

Financiën

            

X

Defensie

            

XI

Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer

ja

2

1

1

  

ja

     

XII

Verkeer en Waterstaat

            

XIII

Economische Zaken

            

XIV

Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

       

1

 

1

  

XV

Sociale Zaken en Werkgelegenheid

            

XVI

Volksgezondheid, Welzijn en Sport

ja

1

1

   

ja

1

1

   

XVII

Jeugd en Gezin

 

1

1

         

XVIII

Wonen, Wijken en Integratie

            

A

Infrastructuurfonds

            

B

Gemeentefonds

            

C

Provinciefonds

            

D

Fonds Economische Structuurversterking

            

E

AOW-spaarfonds

            

F

Diergezondheidsfonds

            

G

BTW-compensatiefonds

            

H

Waddenfonds

            
 

Totaal

2

5

3

2

0

0

2

3

1

1

1

0

Legenda

JV

Overschrijdingen jaarverslagtolerantiegrens

art

Aantal artikelen dat het betreft

V

Verplichtingen

U

Uitgaven

O

Ontvangsten

BLD

Baten-lastendiensten

Wij zijn van oordeel dat 26 van de 28 jaarverslagen voldoen aan de daaraan te stellen eisen. In 2009 voldeden eveneens 26 van de 28 jaarverslagen aan de te stellen eisen.

In de financiële informatie van de jaarverslagen van de Ministeries van VROM en van VWS overschrijdt de omvang van de fouten en onzekerheden de tolerantiegrens voor het jaarverslag als geheel. De overschrijding bij het Ministerie van VWS wordt grotendeels veroorzaakt door een fout in de verplichtingen van de gezondheidszorg van € 665 miljoen. Een onderdeel van deze fout is de academische functie, die ook vorig jaar is opgetreden. Deze fout heeft de minister met een wetswijziging proberen op te heffen. De wetswijziging is echter door de Tweede Kamer controversieel verklaard, waardoor de wet niet is behandeld en de fout in de rechtmatigheid nog steeds bestaat.

In het jaarverslag van het Ministerie van VROM wordt de overschrijding van de tolerantiegrens grotendeels veroorzaakt door een fout in de aangegane verplichtingen op het artikel «Optimalisering van de ruimtelijke afweging».

5.1.3 Fouten en onzekerheden in begrotingsartikelen

In tabel 12 hebben we het totaalbedrag aan fouten en onzekerheden aangegeven waarmee in 2010 de tolerantiegrenzen op het niveau van begrotingsartikelen zijn overschreden.

Tabel 12. Geconstateerde fouten en onzekerheden op artikelniveau in 2009 en 2010 (x € 1 miljoen)
 

Verplichtingen

Uitgaven

Ontvangsten

Fouten/onzekerheden 2010

Aantal artikelen

Omvang fouten en onzekerheden (€ miljoen)

Aantal artikelen

Omvang fouten en onzekerheden (€ miljoen)

Aantal artikelen

Omvang fouten en onzekerheden (€ miljoen)

Artikelen met overschrijding artikeltolerantie

3

715,3

2

11,6

0

0,0

Artikelen zonder overschrijding artikeltolerantie

193

557,3

194

798,8

196

133,5

Totaal

196

1 272,6

196

810,4

196

133,5

Totaal verantwoord bedrag

 

242 139,2

 

237 580,3

 

235 328,4

 

Verplichtingen

Uitgaven

Ontvangsten

Fouten/onzekerheden 2009

Aantal artikelen

Omvang fouten en onzekerheden (€ miljoen)

Aantal artikelen

Omvang fouten en onzekerheden (€ miljoen)

Aantal artikelen

Omvang fouten en onzekerheden (€ miljoen)

Artikelen met overschrijding artikeltolerantie

1

643,5

1

31,5

1

15,6

Artikelen zonder overschrijding artikeltolerantie

195

479,9

195

740,2

195

114,2

Totaal

196

1 123,4

196

771,7

196

129,8

Totaal verantwoord bedrag

 

350 643,6

 

246 725,2

 

246 072,4

In totaal constateerden we in 2010 bij vier jaarverslagen vijf overschrijdingen van de tolerantiegrens voor begrotingsartikelen. Dit betreft de Ministeries van OCW, VROM, VWS en Jeugd en Gezin. Bij het Ministerie van OCW betreft het een overschrijding van de tolerantiegrens bij artikel 8, «Internationaal beleid» (€ 3,5 miljoen).

Het Ministerie van VROM overschreed de tolerantiegrens bij artikel 1 «Optimalisering van de ruimtelijke afweging» (€ 5 miljoen) en bij artikel 6, «Risicobeleid» (€ 8,1 miljoen aan onzekerheden).

Bij het Ministerie van VWS betreft het een overschrijding van de tolerantiegrens bij artikel 42, «Gezondheidszorg» (€ 665,2 miljoen).

Bij Jeugd en Gezin doet zich een overschrijding voor bij het artikel «Gezond opgroeien» (€ 45,1 miljoen aan onzekerheden).

In 2009 constateerden we bij drie jaarverslagen drie overschrijdingen van de tolerantiegrens voor begrotingsartikelen. Dit betrof de Ministeries van BZK, LNV en VWS. In vergelijking met 2009 wordt in 2010 de tolerantiegrens in meer artikelen overschreden. De bedragen aan fouten en onzekerheden stijgen in 2010 licht. In het verslagjaar 2010 is sprake van meer fouten en onzekerheden in meer artikelen.

Een overzicht van alle fouten en onzekerheden per jaarverslag staat in bijlage 2 van dit rapport.

5.1.4 Fouten en onzekerheden in de baten-lastendiensten

In 2010 waren er 45 baten-lastendiensten, tegenover 44 in 2009. Het totale financieel belang van de baten-lastendiensten bedroeg in 2010 € 11 088,8 miljoen. Het totaal aan fouten in 2010 bedroeg € 72,1 miljoen. De grootste fouten zijn te vinden bij de baten-lastendiensten van de Ministeries van Justitie (€ 33,3 miljoen), BZK (€ 10,1 miljoen) en VWS (€ 12 miljoen). De fouten bij het Ministerie van Justitie waren van zodanige omvang dat ze hebben geleid tot een overschrijding van de tolerantiegrens voor de gezamenlijke baten-lastendiensten.

Het totaalbedrag aan onzekerheden in 2010 bedroeg € 146,9 miljoen. De grootste onzekerheden doen zich voor bij de Ministeries van Justitie (€ 43,3 miljoen), VenW (€ 73,8 miljoen) en VWS (€ 12,7 miljoen).

5.1.5 Fouten en onzekerheden in de saldibalansen

Het totaalbedrag aan fouten en onzekerheden in de saldibalansen bedraagt € 794,8 miljoen, tegenover € 587,9 miljoen in 2009. Net als in 2009 waren er in 2010 geen overschrijdingen van de tolerantiegrenzen.

Tabel 13. Geconstateerde fouten en onzekerheden in de saldibalansen van de jaarverslagen 2009 en 2010

Fouten en onzekerheden in de saldibalans

Beoordeeld bedrag

(x € 1 miljoen)

Fouten en onzekerheden (x € 1 miljoen)

Aantal artikelen met overschrijding van de tolerantie

2010

842 801,0

794,8

0

2009

850 801,8

587,9

0

Licence