6.1 Inleiding
In dit hoofdstuk zijn de premiegefinancierde zorguitgaven en -ontvangsten binnen de Zvw en de Wlz, de uitgaven voor Wmo beschermd wonen uit het gemeentefonds en de middelen op de aanvullende post (AP) bij Financiën opgenomen en toegelicht.
In deze ontwerpbegroting 2026 worden de budgettaire ontwikkelingen voor de jaren 2025-2030 vanaf de stand ontwerpbegroting 2025 toegelicht.
De totale geraamde netto zorguitgaven van de VWS begroting 2026 zijn € 114,1 miljard (zie figuur 1).
De netto zorguitgaven bestaan uit:
– Begrotingsgefinancierde uitgaven minus de ontvangsten van de beleidsartikelen en niet beleidsartikelen (exclusief de Rijksbijdragen, Zorgtoeslag en Tegemoetkoming specifieke kosten)23.
– De uitgaven en ontvangsten zoals opgenomen in tabel 1 in het hoofdstuk 6 premiegefinancierde zorguitgaven.
• de Zvw-uitgaven minus het eigen risico
• de Wlz-uitgaven minus de eigen bijdragen
• de uitgaven aan Wmo beschermd wonen
• de uitgaven op de aanvullende post (AP) voor de beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen, Zvw en Wlz
Figuur 1 Totale geraamde netto VWS-uitgaven 2026 (bedragen x € 1 miljoen). Totaal € 114.061,8 miljoen
Het PZ-hoofdstuk bestaat uit de volgende paragrafen:
Paragraaf 6.1: Inleiding
In deze paragraaf is de begrotingsstaat van de geraamde bruto zorguitgaven en de ontvangsten van de Zvw en Wlz, de uitgaven voor Wmo beschermd wonen en de AP-middelen opgenomen. Verder gaat deze paragraaf over de wijzigingen in de ontwerpbegroting 2026 ten opzichte van de ontwerpbegroting 2025 en is er een leeswijzer opgenomen.
Paragraaf 6.2: Zorguitgaven in vogelvlucht
In deze paragraaf wordt ingegaan op het financieel beeld op hoofdlijnen en de ontwikkeling van de totale netto zorguitgaven van de Zvw, Wlz, Wmo beschermd wonen en de AP.
Paragraaf 6.3: Verticale ontwikkeling van de Zvw, Wlz, Wmo beschermd wonen en AP
In deze paragraaf worden achtereenvolgens de algemene doelstelling voor de curatieve zorg, de langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning en de rol en verantwoordelijkheid van de bewindspersonen beschreven. Vervolgens wordt de verticale ontwikkeling van de Zvw, Wlz, Wmo beschermd wonen en de AP toegelicht. Verder wordt in de verticale ontwikkeling op de Zvw ingegaan op meerjarige financiële afspraken in het IZA voor de periode 2023-2026 en de AZWA 2026-2028.
Paragraaf 6.4: Horizontale ontwikkeling van de Zvw, Wlz, Wmo beschermd wonen en AP
In deze paragraaf wordt de horizontale ontwikkeling van de Zvw, Wlz, Wmo beschermd wonen en de AP over meerdere jaren gepresenteerd en toegelicht.
Paragraaf 6.5: Financiering van de zorguitgaven
Deze paragraaf gaat in op de financiering van de zorguitgaven.
Verdieping van de Zvw en Wlz in deelsectoren
De verdiepingsparagraaf wordt integraal als open data beschikbaar gesteld op: Overzicht Datasets | Ministerie van Financiën - Rijksoverheid (rijksfinancien.nl). Hierin worden de financiële bijstellingen van de Zvw en Wlz per deelsector tussen de ontwerpbegroting 2025 en de ontwerpbegroting 2026 gepresenteerd en toegelicht.
Begrotingsstaat van de geraamde premiegefinancierde bruto zorguitgaven en de ontvangsten van de Zvw en Wlz, de uitgaven van de Wmo beschermd wonen en de AP-middelen.
Art. | Omschrijving | Vastgestelde begroting | |
|---|---|---|---|
Uitgaven | Ontvangsten | ||
Totaal | 113.557.704 | 6.202.769 | |
11 | Zorgverzekeringswet (Zvw) | 69.790.187 | 3.442.669 |
12 | Wet Langdurige Zorg (Wlz) | 41.915.960 | 2.760.100 |
Wmo beschermd wonen | 1.848.649 | 0 | |
Aanvullende Post (AP) | 2.908 | 0 | |
Bron: VWS-cijfers | |||
Het PZ-hoofdstuk in de ontwerpbegroting 2026 heeft ten opzichte van de ontwerpbegroting 2025 de onderstaande veranderingen ondergaan:
– In de inleiding zijn de totale geraamde netto zorguitgaven van de gehele VWS-begroting toegevoegd voor een integraal overzicht.
In de VWS-begroting zijn de begrotingsgefinancierde en de premiegefinancierde zorguitgaven en -ontvangsten opgenomen. In de paragraaf PZ worden behalve de premiegefinancierde zorguitgaven en -ontvangsten binnen de Zvw en Wlz, ook nog de uitgaven voor Wmo beschermd wonen uit het gemeentefonds en de uitgaven op de AP van het ministerie van Financiën opgenomen. In deze leeswijzer wordt uitleg gegeven over het onderscheid tussen deze twee soorten uitgaven.
Begrotingsgefinancierde zorguitgaven en ontvangsten
Dit betreft de begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten die op de VWS-begroting in de artikelen 1 tot en met 11 zijn opgenomen. Dit zijn uitgaven voor onder meer preventie en sport. Ook zijn er uitgaven om het zorgstelsel goed te laten functioneren, maar die niet direct zijn te relateren aan de zorgverlening en/of ondersteuningsbehoefte. Voorbeelden hiervan zijn de exploitatiekosten van de zelfstandige bestuursorganen (ZBO’s), zoals de NZa en Zorginstituut Nederland.
Premiegefinancierde zorguitgaven en -ontvangsten Zvw en Wlz en uitgaven Wmo beschermd wonen en AP-middelen in de paragraaf PZ.
Premiegefinancierde zorguitgaven en -ontvangsten Zvw en Wlz
Dit zijn de zorguitgaven en -ontvangsten die vallen onder de Zvw en de Wlz.
Wmo beschermd wonen (gemeentefonds)
De uitgaven voor Wmo beschermd wonen zijn de middelen die via een integratie-uitkering vanuit het gemeentefonds aan gemeenten beschikbaar gesteld worden. Deze middelen staan op de begroting van het gemeentefonds van het ministerie van BZK, maar vallen onder de definitie zorguitgaven.
Aanvullende post (Financiën)
Dit betreft de middelen die op de AP van het ministerie van Financiën staat ten behoeve van de premiegefinancierde zorguitgaven.
Bruto- en netto zorguitgaven
Onder de bruto zorguitgaven in de paragraaf PZ vallen de premiegefinancierde zorguitgaven van de Zvw en Wlz, de uitgaven van de Wmo beschermd wonen en de AP-middelen. Naast de bruto zorguitgaven zijn er ook nog ontvangsten: het eigen risico Zvw en de eigen bijdragen Wlz, die samen worden gerekend tot de niet-belastingontvangsten. De totale bruto zorguitgaven minus deze niet-belastingontvangsten vormen de netto zorguitgaven in de paragraaf PZ.
Financiering van de zorguitgaven en de sociale fondsen
Het grootste deel van de zorguitgaven betreft premiegefinancierde zorguitgaven in het kader van de Zvw en de Wlz. Voor een beperkt deel betreft het de Wmo beschermd wonen en de middelen op de AP.
De collectieve zorguitgaven worden gefinancierd uit premies (nominale Zvw-premie, inkomensafhankelijke bijdrage Zvw- en Wlz-premie), belas tingmiddelen vanuit de begroting (rijksbijdrage voor de financiering van de verzekering voor jongeren onder de 18 jaar, bijdrage in de Kosten van Kortingen (BIKK) en rijksbijdrage Wlz), het eigen risico in de Zvw en de eigen bijdragen in de Wlz.
De Zvw en de Wlz zijn verzekeringen waar iedere volwassen ingezetene in Nederland verplicht premie voor betaalt en aanspraken aan ontleent. Een deel van de financiering loopt via de sociale fondsen, het Zorgverzekeringsfonds (Zvf) en het Fonds langdurige zorg (Flz). Deze fondsen maken geen onderdeel uit van de rijksbegroting, maar behoren wel tot de overheid. Veranderingen in de financiële positie van de fondsen hebben daarom invloed op het EMU-saldo. De fondsen worden gefinancierd met premies die door het kabinet worden vastgesteld (de inkomensafhankelijke bijdrage Zvw en de Wlz-premie) en de rijksbijdragen. Een eventueel exploitatietekort in het Zvf of Flz kan worden gezien als financiering van de zorguitgaven. Het exploitatiesaldo van de fondsen telt mee in het EMU-saldo en de EMU-schuld van het Rijk. Het Rijk moet hiervoor (meer of minder) lenen.
De nominale Zvw-premie wordt niet door het kabinet vastgesteld, maar door de zorgverzekeraars zelf en wordt rechtstreeks door burgers aan hen betaald. In paragraaf 6.5 is wel een raming opgenomen van de nominale premie. Het Zvf werkt als een vereveningsfonds voor zorgverzekeraars, dat moet zorgen voor een gelijk speelveld. Uit het Flz worden de aanspraken betaald die burgers en instellingen hebben op grond van de Wlz. In paragraaf 6.5 wordt nader ingegaan op de financiering van de zorguitgaven.