Een op maatschappelijk verantwoorde wijze en in overeenstemming met internationale verplichtingen gereglementeerde en beheerste toelating tot, verblijf in en vertrek uit Nederland van vreemdelingen, alsmede verkrijging van het Nederlanderschap of de intrekking daarvan.

Met de onderstaande verrichte inspanningen in 2024 is verder gewerkt aan een op maatschappelijk verantwoorde wijze en in overeenstemming met internationale verplichtingen gereglementeerde en beheerste toelating tot, verblijf in en vertrek uit Nederland van vreemdelingen, alsmede verkrijging van het Nederlanderschap of de intrekking daarvan.

Verplichtingen

Zie voor de toelichting op het verschil tussen begroting en realisatie bij de verplichtingen de toelichting bij de verschillende instrumenten onder de programmauitgaven. Daarnaast zijn er met name extra verplichtingen aangegaan voor het Nationaal Programma Oekraiense Vluchtelingen.

Uitgaven

Asielreserve

De asielreserve is bedoeld om fluctuaties in de lastig voorspelbare uitgaven voor (de instroom van) asielzoekers op te vangen. Omdat Asiel een generaal dossier is, zal de asielreserve worden opgeheven.

In de onderstaande tabel zijn de bedragen opgenomen die vanuit de verschillende JenV onderdelen worden toegerekend aan de Official Development Assistance (ODA) in het kader van de eerstejaarsopvang asielzoekers uit DAC-landen, het Development Assistance Committee (DAC) van de OESO stelt deze lijst van landen samen.

Door de lagere bezetting bij COA dan geraamd maar een hogere aandeel van AMV in het totaal, dalen de kosten bij COA maar stijgen de kosten bij Nidos. Dit heeft hetzelfde effect voor de de toerekening aan ODA in 2024.

Kengetallen vreemdelingenketen

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste kengetallen voor de vreemdelingenketen.

Realisatie asielinstroom van 2015 t/m 2024 (aantallen)

Gemiddelde bezetting in de opvang van 2015 t/m 2024 (aantallen)

Asiel

De asielinstroom is in 2024 lager uitgevallen dan bij de ontwerpbegroting (opgesteld in 2023) werd verwacht, maar ligt in lijn met de realisatie over 2023.

Toegang en Toelating

De instroom van MVV nareis, VRR en VISA is toegenomen ten opzichte van 2023. De stijging bij MVV nareis is gerelateerd aan dat de IND meer productie heeft gerealiseerd.

Terugkeer

Het percentage gedwongen vertrek is in 2024 toegenomen met 5% ten opzichte van 2023. Het realiseren van terugkeer is afhankelijk van meerdere factoren. Zo is de medewerking van de vreemdeling van belang en de bereidheid van landen van herkomst om mee te werken aan terugkeer van hun burgers. De toe- en afname van percentages t.a.v. terugkeer van vreemdelingen kan onder meer worden verklaard door de positieve ontwikkelingen op het gebied van terugkeersamenwerking met enkele belangrijke landen van herkomst.

37.2 Toegang, toelating en opvang vreemdelingen

Bijdragen agentschappen

Immigratie- en Naturalisatiedienst

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) is verantwoordelijk voor de uitvoering van het vreemdelingenbeleid en het beleid ten aanzien van de Rijkswet op het Nederlanderschap. Dat houdt in dat de IND alle aanvragen beoordeelt van vreemdelingen die in Nederland willen verblijven of Nederlander willen worden. Het kan gaan om vluchtelingen die niet veilig zijn in eigen land maar ook om mensen die in Nederland willen werken en wonen of zich willen laten naturaliseren tot Nederlander.

De bekostiging van de IND vindt plaats door de bijdrage van het moederdepartement en opbrengsten derden. De bijdrage van het moederdepartement is gebaseerd op de vastgestelde kostprijzen (P), de instroomaantallen (Q) en een lumpsumbekostiging voor de materiële kosten (ICT, huisvesting, staf e.d.). De opbrengsten derden bestaan onder andere uit leges die vreemdelingen betalen voor de diensten van de IND en voor een kleiner gedeelte uit opbrengsten van Europese subsidies.

De basisdienstverlening van IND wordt grotendeels gefinancierd op basis van pxq. Daarnaast wordt een lumpsum bedrag toegekend voor de ondersteunende processen. In de begroting 2024 is uitgegaan van een bijdrage aan de IND van € 765,2 mln. Bij de eerste suppletoire begroting is er een bedrag van € 22,1 mln. aan LPO aan de IND toegekend. De kosten voor de vorming van de voorziening dwangsommen kwamen dit jaar hoger uit dan de beschikbare middelen voor de IND-begroting 2024. Hiervoor heeft de IND voor € 21 mln. aan compensatie ontvangen.

Onderstaande tabel maakt zichtbaar hoe het budget is verdeeld over de verschillende productgroepen.

Voor een verdere onderbouwing van de uitgaven wordt verwezen naar de agentschapsparagraaf van de IND.

In onderstaande tabel staan kengetallen met betrekking tot de doorlooptijd van de vreemdelingenzaken waarop binnen de termijn is besloten.

Bij een groot deel van het totaal aantal zaken is door de IND binnen de termijn besloten. Bij 25% van de asielaanvragen is dat niet het geval. Dit komt door de opgelopen achterstanden in de afgelopen jaren, het grillige instroompatroon en de toegenomen complexiteit van de aanvragen. De doorlooptijd van reguliere aanvragen ligt lager dan in 2023, nu 79% en ligt daarmee ook onder de norm van 95%. De doorlooptijd van naturalisatie is gestegen ten opzichte van 2023, nu 97%.

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA)

Het COA wordt op pxq-basis (prijs maal de gemiddelde bezetting) gefinancierd, aangevuld met noodzakelijke kosten voor (crisis)noodopvang.

In 2024 ontving het COA in totaal een subsidie van € 3,77 miljard. In 2023 bedroeg de ontvangen subsidie nog € 2,66 miljard inclusief de nabetaling over 2023 van € 152,1 mln.In 2022 ontving het COA een subsidie van € 1,53 miljard.Voor aanvang 2024 is binnen het budgettaire kader een subsidie van € 2,7 miljard verstrekt, gebaseerd op een gemiddelde verwachte bezetting van 74.878 personen. Voorafgaand aan de claim bij voorjaarsnota is in februari in de ministerraad € 600 mln. extra beschikbaar gesteld voor lopende en noodzakelijke verplichtingen voor (crisis)noodopvang. De subsidie is als gevolg hiervan opgehoogd naar € 3,3 miljard. In de eerste aanvullende subsidie na voorjaarsnota is dit bedrag verder opgehoogd naar € 3,65 miljard op basis van een gemiddelde verwachte bezetting van 75.191 personen, dit is inclusief de bekostiging van (crisis)noodopvang voor een bedrag van € 1,3 miljard. Dit bedrag voor (crisis)-noodopvang is na besluitvorming van de augustusclaim verhoogd van € 1,3 miljard naar totaal € 1,65 miljard.

In het tweede deel van 2024 bleek de gemiddelde bezetting (q) lager dan verwacht en is de prognose hierop aangepast naar een gemiddelde bezetting van 71.550 met een neerwaarts uitwerking op de pxq financiering als gevolg. Daartegenover vielen de kosten van opvang (p) hoger uit ten opzichte van de standaard kostprijs vergoeding, vooral veroorzaakt door de materiële kosten van noodopvang. Dit effect is opgenomen in de claim bij najaarsnota resulterend in de tweede aanvullende subsidie voor het COA tot een totaal van € 3,77 miljard. Op grond van de bekostigingsafspraken tussen COA en J&V wordt bij de eindafrekening volgens nacalculatie afgerekend. De in vergelijking met de begroting hogere materiële kosten als aandeel in de totale kosten van het COA is weergegeven in de tabel Bekostiging COA.

De gemiddelde opvangduur van vergunninghouders na vergunningver­ lening is ten opzichte van 2023 toegenomen naar ca. 7,3 maanden. Om de aanhoudende druk op de opvangcapaciteit te verminderen, is ingezet op de uitstroom van vergunninghouders uit de opvang, onder andere door het realiseren van doorstroomlocaties. Ondanks deze inspanningen en de inspanningen van de gemeenten is de taakstelling huisvesting vergunninghouders niet gerealiseerd. De bewoners van het COA verbleven in 2024 gemiddeld ruim 11,9 maanden in de opvang. Dit betreffen asielzoekers in afwachting van een besluit op hun asielaanvraag door de IND en asielzoekers die reeds een afwijzend of inwilligend besluit van de IND hebben ontvangen en in respectievelijke terugkeerprocessen of huisvestingsprocessen zijn opgenomen. De gemiddelde verblijfsduur is in 2024 toegenomen van 10,6 maanden naar 11,9 maanden.

Stichting Nidos

Stichting Nidos is conform het Burgerlijk Wetboek aangewezen als instantie die is belast met de (tijdelijke) voogdij over alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv). In het verlengde daarvan verzorgt Nidos ook de opvang voor een deel van de amv. In beginsel betreft het kinderen die bij aankomst in Nederland jonger dan 15 jaar zijn. Daarnaast vangt Nidos, met de inwerkingtreding van het opvangmodel, amv op die een verblijfsstatus hebben gekregen. Een andere kerntaak van Nidos is om, door middel van de maatregel van ondertoezichtstelling (OTS), de opvoedsituatie te verbeteren van minderjarige vreemdelingen die met hun ouders in Nederland zijn. Tot slot is Nidos vanaf 1 januari 2023 verantwoordelijk voor de verlengde opvang van (ex) amv vanaf 18 jaar, zodat er een doorgaande lijn voor deze doelgroep wordt aangeboden op het gebied van wonen en begeleiding, ter bevordering van de zelfredzaamheid en integratie van de betreffende jongere.

Op basis van de Kaderwet overige JenV-subsidies ontvangt Nidos subsidie voor haar taken. De bijdrage aan Nidos bestaat uit verzorgingskosten, begeleidingskosten en financiering van de verlengde opvang. Deze bijdrage wordt op basis van jaarplannen verstrekt en is voor wat betreft de begeleidingskosten direct gerelateerd aan het aantal pupillen onder de begeleiding van Nidos. De jaarlijkse instroom van amv bij Nidos en de uitstroom van amv naar gemeenten is van invloed op het totaal aantal pupillen onder de begeleiding van Nidos.

Stichting Nidos heeft bij aanvang in 2024 een subsidie van € 361,6 miljoen ontvangen voor het uitvoeren van haar taken. Dit bedrag komt overeen met wat beschikbaar is op de begroting van JenV. Bij najaarsnota is het financiële kader neerwaarts aangepast naar € 335,6 miljoen en is de subsidie hiermee in lijn gebracht. De totale instroom was 4.600 amv, een lager aantal dan eerder geprognosticeerd (6.460). Het aantal pupillen dat Nidos heeft begeleid lag in 2024 gemiddeld op 10.900, het totaal kwam eind 2024 uit op 11.200. Dat is hoger dan aanvankelijk verwacht en te verklaren vanuit de hogere instroom van amv eind 2023, waardoor de beginstand in 2024 hoger was dan begroot.

Bron: Nidos rapportage

Dienst Justitiële Inrichtingen

Samen met de partners in de migratieketen werkt DJI aan het ketendoel: ‘Gedwongen vertrek van vreemdelingen zonder rechtmatig verblijf in Nederland’. De opdrachtverlening inzake vreemdelingenbewaring is gericht op de uitvoering van de wettelijke taak zoals vermeld in artikelen 6, 6a, 59, 59a en 59b Vreemdelingenwet 2000. DJI draagt zorg voor de vreemdeling vanaf het moment dat een vreemdeling vanuit de politie, DT&V of de Koninklijke Marechaussee is overgebracht naar een inrichting voor vreemdelingenbewaring dan wel grensdetentie van DJI. Het is de taak van DJI om vreemdelingen in de detentiecentra zo goed mogelijk te verzorgen, te ondersteunen bij voorbereiding van de terugkeer en hen beschikbaar te houden voor vertrek uit Nederland.

Ten behoeve van gezinnen met minderjarige kinderen en alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv) is de Gesloten Gezinsvoorziening (GGV) te Zeist beschikbaar. Daarnaast werkt DJI steeds vaker samen met het COA, bijvoorbeeld als het gaat om de opvang van asielzoekers in de Handhaving- en Toezichtslocatie (HTL) en de procesbeschikbaarheidslocatie (PBL).

In de agentschapsparagraaf van DJI vindt u nadere informatie over vreemdelingenbewaring.

Bijdrage medeoverheden

Nationaal Programma Oekraïense Vluchtelingen

Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne op 24 februari 2022 staat Nederland voor de opgave om grote aantallen ontheemden uit Oekraïne op te vangen. Het kabinet heeft aangegeven Oekraïne te ondersteunen. Hier vallen onder andere de uitgaven onder voor de opvang van Oekraïense ontheemden in Nederland.

De realisatie voor de bijdrage medeoverheden is € 2,6 miljard. Het grootste deel van de uitgaven betreft de specifieke uitkering aan gemeenten op basis van de Bekostigingsregeling opvang ontheemden Oekraïne (BooO) (€ 2,55 miljard). Met deze specifieke uitkering compenseert het kabinet gemeenten voor de realisatie van gemeentelijke noodopvangplekken en het verstrekken van leefgeld aan ontheemden uit Oekraïne. Daarnaast ontvangen (veiligheids)regio’s compensatie voor hun rol in het verzorgen van de eerste opvang van ontheemden uit Oekraïne bij aankomst in Nederland en het ondersteunen bij de plaatsing in (nood)opvanglocaties bij verschillende gemeenten (€ 50 mln.).

Overige Bijdrage medeoverheden

Voor de post Overige Bijdrage medeoverheden zijn geen uitgaven geraamd in de begroting. Om administratieve redenen wordt deze post gebruikt om bijdragen aan gemeenten (mede-overheid) te betalen. Deze uitgaven zijn geraamd op de post Versterking Vreemdelingenketen. De realisatie betreft de inzet van de gemeenten voor de LVV, inzet bij gemeenten tegen overlast en twee projecten gerelateerd aan de huisvesting van statushouders.

Subsidies

Vluchtelingenwerk Nederland

Stichting Vluchtelingenwerk Nederland (VWN) zet zich op basis van Universele verklaring voor de Rechten van de Mens in voor de bescherming en het behartigen van de belangen van vluchtelingen en asielzoekers. VWN heeft een bij wet vastgelegde taak ten aanzien van voorlichting aan asielzoekers direct na aankomst in Nederland. VWN geeft voorafgaand aan de asielprocedure voorlichting over de procedure, de rol van alle actoren in de keten en de eigen rol van de asielzoeker. Zowel de inhoud van de voorlichting als het moment van de voorlichting zijn afgestemd met COA, IND en rechtsbijstand.

VWN zet zich in voor elke asielzoeker die Nederland binnenkomt. Dit betekent dat de bedrijfsvoering asiel van VWN grotendeels afhankelijk is van de in-, door- en uitstroom van asielzoekers en daarbij de ontwikkeling van de Meerjaren Productie Prognose (MPP) volgt. Daarnaast ondersteunt VWN in het toenemend aantal aanvragen voor gezinshereniging van asielzoekers met een verblijfsstatus. Ten opzichte van de begroting van € 12,4 mln. is daarom bij voorjaarsnota een aanvullende subsidie verstrekt van € 10 mln. en een loonprijsbijstelling van ca. € 0,6 mln. waardoor in totaal ca. € 23 mln. subsidie is toegekend. Hiervan is € 18,4 mln. (80%) als voorschot in 2024 betaald en wordt het restant (maximaal € 4,6 mln.) op basis van werkelijke kosten afgerekend in 2025.

Nationaal Programma Oekraïense Vluchtelingen

De realisatie voor subsidies is € 23,4, mln. Bij de opvang van ontheemden uit Oekraïne wordt gebruik gemaakt van de diensten van Niet Gouvernementele Organisaties (NGO's) die daarvoor een subsidie ontvangen. Het betreft met name Stichting Vluchtelingenwerk Nederland en het Rode Kruis.

Opdrachten

Keteninformatisering

In 2024 zijn vanuit dit budget de beheerkosten, inclusief de (beperkte) doorontwikkeling en vernieuwing van de centrale voorzieningen gefinancierd, die gebruikt worden voor digitale informatie-uitwisseling binnen de Vreemdelingenketen.

Versterking vreemdelingenketen

Vanuit dit budget worden diverse (kleinere) opdrachten gefinancierd met als doel verbeteringen in de vreemdelingenketen te bewerkstelligen. De middelen van programma's en projecten worden ook op dit budget geboekt. De onderbesteding is een gevolg van het niet tijdig kunnen beschikken van de subsidie EES op AAS fase 2 in 2024 en doordat de subsidie Seamless Flow om administratieve redenen van het subartikel Subsidies-overig is betaald. De resterende meevallers zijn het gevolg van het niet starten van een procesbeschikbaarheidslocatie (PBL) in 2024.

Nationaal Programma Oekraïense Vluchtelingen

Voor de opdrachten vanuit het programma is in totaal € 198 mln. gerealiseerd. Ontheemden uit Oekraïne hebben recht op medische zorg. Dit is geregeld in de Regeling Medische Zorg Oekraine (RMO). De kosten voor 2024 bedroegen € 191 mln. Het KCIO is verantwoordelijk voor het plaatsen van nieuwe instroom aan beschikbare capaciteit, en verzamelt daartoe informatie over capaciteit en bezetting van alle gemeenten in Nederland. De kosten bedroegen in 2024 € 4,8 mln. De kosten voor tolkvoorzieningen waren in 2024 € 1,4 mln.

Overige subsidies

Vanuit dit budget worden diverse (kleinere) projecten gefinancierd. Het verschil van € 11,8 mln. is veroorzaakt door de subsidiebeschikking voor Seamless Flow van € 8,6 mln. en voor het project Medische Opvang Ongedocumenteerden (MOO) van € 2,6 mln. Administratief technisch is gebruik gemaakt van dit instrument omdat het subsidies betreft. Deze uitgaven zijn geraamd op de post Versterking Vreemdelingenketen.

37.2 Terugkeer

Bijdragen aan agentschappen

DJI/Dienst Vervoer en Ondersteuning

DTenV schakelt de Dienst Vervoer en Ondersteuning (DV&O) in voor het vervoer van vreemdelingen.

Subsidies

REAN-regeling

REAN staat voor Return and Emigration Assistance from the Netherlands en betreft een programma waarmee vrijwillige terugkeer en herintegratie wordt ondersteund.

De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) in Nederland voert op verzoek van het Ministerie van Justitie en Veiligheid het REAN-programma uit. Op basis van dit programma biedt IOM praktische terugkeerondersteuning aan vreemdelingen die naar Nederland zijn gekomen met het oog op langdurig verblijf en zelfstandig uit Nederland willen vertrekken, maar niet over voldoende middelen beschikken om hun eigen vertrek te organiseren. Daarnaast wordt via het REAN-programma aan een specifieke groep vreemdelingen herintegratieondersteuning aangeboden in het land van herkomst. De IOM levert daarmee een bijdrage aan de uitvoering van het Nederlandse terugkeerbeleid.

European Union Reintegration Programme (EURP)

Het European Union Reintegration Programme (EURP), uitgevoerd door Frontex en gefinancierd door de EU, verleent ondersteuning bij terugkeer. Deze ondersteuning is beschikbaar voor mensen die vrijwillig terugkeren én voor personen die gedwongengedwongen terugkeren. Het programma streeft naar een gestandaardiseerde aanpak van terugkeerondersteuning binnen Europa. Om dit te bereiken is er een vaste methodiek ontwikkeld die uitgaat van een gestructureerd ondersteunings- en reïntegratieplan.reïntegratieplan. DTenV verstrekt ondersteuning door middel van het EURP-programma in drie fasen: voorafgaand aan het vertrek, bij de eerste opvang na aankomst in het land van herkomst, en gedurende de begeleiding in het eerste jaar na terugkeer.

Overige subsidies

Niet-gouvernementele organisaties in Nederland voeren op grond van de Subsidieregeling ondersteuning zelfstandig vertrek 2023 projecten uit met als doel om onrechtmatig verblijf van vreemdelingen in Nederland te voorkomen of te beëindigen door hun zelfstandig vertrek uit Nederland te ondersteunen. De nadruk ligt op activiteiten die erop gericht zijn vertrekplichtige vreemdelingen te bewegen tot zelfstandig vertrek uit Nederland. Daarnaast beoogt de subsidieregeling gemeenschapsonderdanen die de intentie hadden om zich voor langere duur in Nederland te vestigen, die het niet gelukt is om in Nederland voldoende inkomsten te genereren om in hun eigen levensonderhoud te voorzien, die voor overlast (kunnen) zorgen en die sociaal maatschappelijke begeleiding nodig hebben bij hun terugkeer of herintegratie, te ondersteunen bij terugkeer. Daarnaast worden incidentele pilot projecten gericht op het vertrek van vreemdelingen gesubsidieerd.

Opdrachten

Vertrek Vreemdelingen

Als professionele terugkeerorganisatie voert de Dienst Terugkeer en Vertrek (DTenV) het terugkeerbeleid uit. Dit houdt in dat zij mensen die niet in Nederland mogen blijven, rechtmatig en respectvol  begeleiden in hun terugkeerproces. De insteek is dat iemand zelfstandig terugkeert. Hierbij kan de vreemdeling ondersteuning krijgen van de Nederlandse overheid. Als iemand niet zelf terugkeert,  kan de DTenV gedwongen vertrek organiseren. Voor de migratieketen – van aankomst met een verblijfsaanvraag naar vestiging in of vertrek uit Nederland – is het werk van DTenV onmisbaar: mensen zonder verblijfsrecht die vertrekken, scheppen ruimte voor mensen die wel recht op een verblijf in Nederland hebben.

Ontvangsten

De ontvangsten in 2024 komen voort uit de afroming van het eigen vermogen van de IND voor € 28,7 miljoen en € 45,9 mln. voor Nidos. Verder zijn teveel betaalde voorschotten aan gemeenten en veiligheidsregio’s voor opvang Oekraïners van € 94 mln. terugontvangen. Daarnaast staat de Europese Commissie lidstaten toe om de meevallers die zijn ontstaan in de uitvoering van het Asiel, Migratie en Integratie fonds (AMIF fonds) over de periode 2014-2020 te gebruiken voor de opvang van ontheemden uit Oekraïne. Deze meevaller is voor Nederland € 57,5 mln. Tot slot zijn er diverse kleinere ontvangsten.