Bijdragen aan een veilig en stabiel Nederland door het voorkomen en beperken van maatschappelijke ontwrichting door dreigingen te onderkennen, zorg te dragen dat Nederland voorbereid is op crises, de weerbaarheid van burgers, bedrijfsleven en overheidsorganen te verhogen en de bescherming van vitale belangen te versterken.

De Minister heeft een regisserende rol op het gebied van nationale veiligheid en crisisbeheersing, terrorismebestrijding en cybersecurity.23De Minister coördineert de totstandkoming van de rijksbrede analyse op het gebied van nationale veiligheid en de strategische aanpak die daarop volgt. Bij Koninklijk Besluit is vastgelegd dat de Minister doorzettingsmacht heeft wanneer het gaat om het voorkomen van terroristische misdrijven.24 

De Minister is stelselverantwoordelijk voor de brandweerzorg, rampenbestrijding en crisisbeheersing. De Minister verstrekt aan de veiligheidsregio’s een bijdrage, de Brede Doeluitkering Rampenbestrijding, voor hun taken op dat gebied. Ook verstrekt de Minister een bijdrage aan het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) om de veiligheidsregio’s bij hun taakuitvoering te ondersteunen. De openbare lichamen ontvangen jaarlijks een bijzondere uitkering als bijdrage in de kosten van de organisatie van rampenbestrijding, de crisisbeheersing en de brandweerzorg op grond van het Kostenbesluit Veiligheidswet BES.

De Minister heeft op basis van onder andere de Politiewet 2012 de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van de leden van het Koninklijk Huis en is daarmee verantwoordelijk voor een adequate en proportionele uitvoering van de beveiliging rondom de leden van het Koninklijk Huis en hun woon- en werkverblijven. In de komende jaren wordt het stelsel bewaken en beveiligen herzien tot het nieuwe stelsel beveiligen van personen. Met dit nieuwe stelsel krijgt de Minister ook de verantwoordelijkheid voor de beveiliging van personen die ernstig bedreigd worden vanuit de fenomenen zware, ondermijnende criminaliteit, geradicaliseerde eenlingen, statelijke actoren en terrorisme.25 Het ministerie van JenV heeft middelen overgeheveld naar het ministerie van Defensie voor deze beveiligingstaken. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties zorgt voor een adequate uitvoering van fysieke beveiliging van woon- en werkverblijven. Vanwege veiligheidsrisico’s worden deze uitgaven niet nader toegerekend, omdat daar informatie over de beveiliging aan zou kunnen worden ontleend naar de te beveiligen objecten en personen.

De maatschappelijke effecten van het beleid ter bescherming van de nationale veiligheid (onder andere crisis- en cybersecuritybeleid en terrorismebestrijding) laten zich door het grote aantal activiteiten en instrumenten, de afhankelijkheid van derden bij de realisatie van de doelstellingen en met name de onvoorspelbaarheid van gebeurtenissen die de nationale veiligheid bedreigen, niet (altijd) in prestatie-indicatoren of kengetallen uitdrukken. Kwalitatieve indicatoren zijn te vinden in de voortgangsrapportages met betrekking tot contraterrorisme en -extremisme, cybersecurity en nationale veiligheid die jaarlijks aan de Tweede Kamer worden aangeboden.26 

De belangrijkste beleidswijzigingen in 2026 op het gebied van nationale veiligheid worden hieronder toegelicht.

Maatschappelijke weerbaarheid tegen militaire en hybride dreigingenHet kabinet onderkent dat een crisis- en conflictscenario een significant hogere mate van voorbereiding van de maatschappij vraagt. Dit terwijl de overheid er niet altijd direct zal kunnen staan. Dit vraagt een parate, maar vooral veerkrachtige samenleving. Om die reden richten we ons met voorrang op een uitgebreide publiekscampagne en het inrichten van een landelijk stelsel van informatie- en noodsteunpunten voor burgers om zo de zelf- en samenredzaamheid te vergroten. Voor deze laatste maatregelen heeft het kabinet in de Voorjaarsnota vanaf 2027 € 70 mln. beschikbaar gesteld.

De overheid moet beter in staat te zijn om de gevolgen van een crisis- en conflictscenario te beheersen. Daarom wordt de civiel-militaire crisiscoördinatie, besluitvorming en aansturing verbeterd. Ook wordt de toepasbaarheid van het staatsnoodrecht en andere wettelijke grondslagen in het licht van een crisis of conflict onderzocht, worden de mogelijkheden tot het delen van gerubriceerde informatie in de crisisstructuur uitgebreid, en wordt de kennis en instrumenten vergroot om beter sturing te geven aan situaties waarin schaarste zich voordoet. Hierbij wordt eveneens, in navolging van het Hooflijnenakkoord en in lijn met motie van lid Idsinga,27 onderzoek gedaan naar de rol die strategische voorraden in dit vraagstuk kunnen spelen. De uitkomsten van het onderzoek van de Algemene Rekenkamer uit 2022 worden hierin betrokken.

In nauwe samenhang met het weerbaarheidstraject wordt ook de aanpak statelijke en hybride dreigingen doorontwikkeld, zodat deze voldoende aansluit op de veranderende dreiging. Maatregelen in het licht van de weerbaarheidsopgave leveren immers een belangrijke bijdrage aan de bredere weerbaarheid tegen statelijke en hybride dreigingen en vice versa. Nederland moet zich daarnaast in een dreigings- en conflictscenario actief digitaal kunnen verdedigen en in staat zijn om te interveniëren als de dreiging daarom vraagt. In dreigings- en conflictsituatie moet Nederland zich digitaal kunnen verdedigen en interveniëren. Hiertoe is in 2025 een onderzoek uitgevoerd. Op basis hiervan wordt in 2026 bezien hoe actieve cyberverdedigingsmaatregelen binnen de Nederlandse context kunnen worden vormgegeven.

Implementatie stelsel beveiligen van personenDe afgelopen jaren is hard gewerkt aan het vernieuwen van het stelsel bewaken en beveiligen tot het stelsel beveiligen van personen om ernstig bedreigde personen goed te kunnen beveiligen. Binnen het stelsel krijgt de NCTV de rol in de uitvoering van het gezag en de dreigingsanalyses. Een substantieel deel van de NCTV zal zich met deze taak bezig houden. In 2025 zijn de beleidsmatige kaders voor het nieuwe stelsel gereed gemaakt en in 2026 ronden we de wettelijke verankering en gefaseerde implementatie af. Dan is onder andere ook de Dreigingsanalysefunctie ingericht en zijn de versterkingstrajecten bij politie en Defensie grotendeels geëffectueerd. De beoogde effecten zijn dat met het neerzetten van de fundamenten in het nieuwe stelsel het werk efficiënter en effectiever kan worden vormgegeven, zodat de operationele druk op dit domein verlicht kan worden.

ContraterrorismeAanpak (online) extremisme en terrorisme bij jongere doelgroepIn het licht van de aanhoudende problematiek van (gewelddadig) extremisme en terrorisme in het online domein gaat specifieke aandacht uit naar jongeren en wordt er verder ingezet op de Versterkte Aanpak Online. Komend jaar wordt ingezet op het realiseren van pilot(s) in samenwerking met enkele online platforms, het vergroten van de digitale weerbaarheid van jongeren en ook de verdere opschaling van samenwerking met de Autoriteit online Terroristisch en Kinderpornografisch Materiaal (ATKM). Hiervoor is een budget van 200.000 euro gereserveerd. Naast het online domein wordt ook ingezet op het door ontwikkelen van de (lokale) aanpak met betrekking tot vroegsignalering van radicaliserende jongeren. Er wordt geïnvesteerd in effectieve interventies voor deze doelgroep. Verder is er specifieke aandacht voor de aansluiting van de zorgketen om zicht te verkrijgen op eventueel achterliggende psychosociale-problematiek en om de problematiek vanuit de forensische psychiatrie beter te kunnen duiden. 

Implementatie wetsvoorstellen terrorismebestrijdingTerrorisme en gewelddadig extremisme vormen een structurele bedreiging voor de democratische rechtsorde en de nationale veiligheid. In 2026 ligt de beleidsmatige focus op het versterken van het juridisch instrumentarium ter bestrijding van terroristische misdrijven. Daartoe wordt ingezet op de nadere uitwerking van wetgeving die het openlijk steunen van terroristische organisaties en het verheerlijken van terroristisch geweld strafbaar stelt, met een passend hoog strafmaximum. Dit wetsvoorstel is voor de zomer van 2025 ter consultatie gelegd.

(Coördineren) aanpak terrorismeveroordeelden die vrijkomen uit detentie met een verhoogd dreigingsprofiel.Omdat de dreiging die uitgaat van terrorismeveroordeelden die vanaf 2025 vrijkomen uit detentie hoger is dan tot op heden en bij illegaal verblijf in Nederland zij uit beeld van onze instanties en diensten kunnen raken, zal ook in 2026 de NCTV bij deze casuïstiek een intensieve coördinerende rol blijven vervullen.  Deze casuïstiek vraagt om het informeren van, en goede afstemming met de partners in de veiligheids- en migratieketen. Binnen dit proces behoudt elke partner zijn of haar eigen rol en verantwoordelijkheid, maar de centrale coördinatie is belegd bij de NCTV. Wanneer er voor specifieke taken geen verantwoordelijke partner is, kan de NCTV escaleren of bezien of de taken zelf uitgevoerd moeten worden, wanneer de situatie daarom vraagt.

Versterken crisisbeheersing en brandweerzorgInwerkingtreden Wet crisisbeheersing en brandweerzorgIn 2026 treedt de Wet crisisbeheersing en brandweerzorg in werking (eerste tranche wijziging van de Wet veiligheidsregio’s en de Veiligheidswet BES). In lijn met de adviezen van de evaluatiecommissie Wvr is de nationale crisisstructuur wettelijk verankerd en richt de wet zich op het verder versterken van de bovenregionale en landelijke crisisbeheersing, rampenbestrijding en brandweerzorg.

Landelijke agenda crisisbeheersingIn het kader van de Landelijke Agenda Crisisbeheersing intensiveert het kabinet de inzet op het versneld versterken van de voorbereiding en paraatheid en van de weerbaarheid van de samenleving waar het de crisisbeheersing betreft. In 2026 worden verschillende landelijke crisisplannen ontwikkeld en geactualiseerd. De samenwerking van Rijk en veiligheidsregio’s ten aanzien van informatievoorziening en operationele coördinatie wordt verder versterkt met de verdere ontwikkeling van het Knooppunt Coördinatie Regio’s Rijk (KCR2).

Budgetflexibiliteit

Het juridisch verplichte deel heeft voornamelijk betrekking op de verplichtingen die voortvloeien uit de Wet veiligheidsregio’s (BDuR) en het Besluit Rijksbijdrage NIPV alsmede op een doorlopende subsidieregeling. Het bestuurlijk gebonden gedeelte heeft met name betrekking op de bijdragen medeoverheden in het kader van de nationale veiligheid en terrorismebestrijding

36.2 Nationale veiligheid en terrorismebestrijding

Bijdragen aan agentschappen

Overige Bijdragen

De Rijksdienst voor ondernemend Nederland (RVO) is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet tegemoetkoming schade bij rampen (Wts) en van artikel 55 van de Wet veiligheidsregio’s (Wvr; kosten rampbestrijding en bijdrage in bijstandskosten). Het op dit instrument begrote bedrag betreft met name de kosten die voor RVO voortvloeien uit het paraat houden van de organisatie voor uitvoering van de Wts en Wvr en het in voorkomend geval afhandelen van aanvragen.

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV)

Het NIPV (voorheen genaamd: Instituut Fysieke Veiligheid) verricht taken op het terrein van brandweer, Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (GHOR), rampenbestrijding en crisisbeheersing. Die taken betreffen onder meer het brandweeronderwijs (opleiden, trainen en oefenen), het ontwikkelen van lesstof, de uitvoering en organisatie van examens alsmede de verwerving en het beheer van (rampenbestrijdings-) materieel. Andere taken zijn het verzamelen en beheren van relevante kennis en het doen van onderzoek. Het NIPV ontvangt voor deze wettelijke taken op grond van artikel 2 van het Besluit rijksbijdragen NIPV een lumpsumbijdrage.

Los van de bijdragen van JenV voor wettelijke taken en de incidentele bijdragen, verricht het NIPV in opdracht van de veiligheidsregio’s gemeenschappelijke werkzaamheden en, op commerciële basis, werkzaamheden voor derden, zoals bedrijven, ministeries en gemeenten (ook wel aangeduid als wettelijk toegestane werkzaamheden).

Bijdragen aan medeoverheden

Brede Doeluitkering Rampenbestrijding (BDuR)

Naast deze rijksbijdrage, die ongeveer 15 procent van de inkomsten van de veiligheidsregio’s behelst, ontvangen de veiligheidsregio’s een bijdrage van de gemeenten. De verdeling van de BDuR over de veiligheidsregio’s in een vast en een variabel deel vindt plaats conform het verdeelsysteem dat te vinden is in bijlage 2 van het Besluit veiligheidsregio’s. In overeenstemming met artikel 8.1 van het Besluit veiligheidsregio’s worden de bijdragen bekend gemaakt in een brief die wordt verstuurd aan de veiligheidsregio’s. Conform het hoofdlijnenakkoord zijn de budgettaire kaders vanaf 2026 aangepast.

Overig Nationale Veiligheid en terrorismebestrijding

De bijdragen met betrekking tot de gemeentelijke aanpak contraterrorisme in het kader van de versterking van de veiligheidsketen worden jaarlijks op dit instrument verantwoord. Ook de middelen met betrekking tot de verdere inrichting van de eenheid Passagiersinformatie Nederland (Pi-NL) worden op dit instrument verantwoord.

Het stelsel Bewaken en Beveiligen is een belangrijk instrument in het beschermen van de democratische rechtsstaat en in de strijd tegen ondermijnende criminaliteit. De komende jaren wordt het stelsel vernieuwd. Het stelsel moet eenduidiger, meer gericht op dreigingen en transparanter worden. Voor het versterken van de capaciteit en de vernieuwing van het stelsel zijn extra middelen beschikbaar gesteld.

Subsidies

Nederlands Rode Kruis

Jaarlijks ontvangt het Nederlandse Rode Kruis een subsidie van JenV ten behoeve van de uitvoering van haar wettelijke taak door ondersteuning van de grootschalige geneeskundige hulpverlening en het opsporen van familieleden met wie het contact is verloren als gevolg van een situatie waarin humanitaire actie vereist is (restring family links). Deze subsidie wordt toegekend op grond van artikel 8 van het Besluit Rode Kruis.

Stichting Korpora

Stichting Korpora (voorheen het Nationaal Veiligheidsinstituut (NVI)) concentreert zich op het beheer van het cultureel erfgoed betreffende politie, brandweer en crisisbeheersing. Het exposeren van dat erfgoed vindt plaats in overleg met betrokken partijen in genoemde sectoren. Deze begrotingsvermelding vormt de wettelijke grondslag voor de hier bedoelde subsidieverlening als bedoeld in artikel 4:23, derde lid, onder c, van de Algemene Wet Bestuursrecht.

Overige Nationale Veiligheid en terrorismebestrijding

Onder dit instrument vallen de subsidies die worden verstrekt met het doel de aantasting van de nationale veiligheid te voorkomen en crisisbeheersing te verbeteren. Onder meer worden in dit kader projecten gefinancierd die het presterend vermogen van veiligheidspartners verhogen door slimmer, sneller en/of efficiënter te gaan werken. Het gaat om incidentele subsidies die worden verstrekt op grond van de Kaderwet overige JenV-subsidies.

Opdrachten

Crisiscommunicatie

NL-Alert is het landelijk alarmeringssysteem voor het alarmeren en informeren van de bevolking bij rampen, crises en andere ernstige incidenten. De veiligheidsregio's alarmeren en informeren met dit systeem mensen over een acute crisis per mobiele telefoon (cell broadcast), apps, digitale vertrekborden en reclamezuilen, en andere kanalen. Hierbij kunnen aan burgers handelings­perspectieven worden meegegeven. Het Ministerie van Justitie en Veiligheid is verantwoordelijk voor bekostiging van het beheer en de doorontwikkeling van NL-Alert.

Onder «Crisiscommunicatie» valt tevens de bekostiging van het beheer en de doorontwikkeling van de Noodcommunicatievoorziening (NCV), waarvoor het Ministerie van Justitie en Veiligheid eveneens verantwoordelijk is. De NCV is een telecommunicatienetwerk dat specifiek bedoeld is voor gebruik door belangrijke overheidspartijen, private en maatschappelijke partijen tijdens een ramp of crisis als internet en/of het reguliere openbare (mobiele) telecommunicatienetwerk overbelast raakt of uitvalt. Daarnaast wordt een verkenning naar de toekomstige inrichting van noodcommunicatie bekostigd van waaruit implementatie van een nieuw noodcommunicatiesysteem volgt.

Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC)

Het NCSC heeft krachtens de Wet beveiliging netwerk- en informatiesystemen (Wbni) diverse taken ter voorkoming of beperking van de uitval van de beschikbaarheid of het verlies van integriteit van de systemen van rijksoverheidsorganisaties en vitale aanbieders en ter verdere versterking van de digitale weerbaarheid van de Nederlandse samenleving. Is er sprake van een dreiging of een incident in netwerk- en informatiesystemen van vitale aanbieders of onderdelen van de rijksoverheid, dan is het NCSC het aangewezen Computer Security Incident Response Team (CSIRT), dat bijstand biedt tegen deze dreigingen of incidenten. Het NCSC heeft tevens tot taak vitale aanbieders en de rijksoverheid te informeren en te adviseren, en ten behoeve daarvan analyses te verrichten en technisch onderzoek te doen. Daarnaast informeert het NCSC bepaalde andere organisaties (bij ministeriële regeling aangewezen computercrisisteams, etc.) over voor hen relevante dreigingen en incidenten, voor zover deze informatie is verkregen in het kader van de taakuitoefening ten behoeve van Rijk en vitaal. Het NCSC is eveneens het nationaal centraal contactpunt met een operationeel coördinerende rol binnen de nationale crisisstructuur in geval van een ernstig ICT-incident of een ICT-crisis.

Regeling tegemoetkoming waterschade in Limburg en het onbedijkte gebied langs de Maas in Noord-Brabant in juli 2021

Het kabinet staat de door de overstromingen getroffen inwoners, bedrijven en overheden in Limburg en Noord-Brabant bij door onder meer inzet van de Wet tegemoetkoming schade bij rampen (Wts). Om gedupeerden tegemoet te komen bij schade die niet redelijkerwijs verzekerbaar, niet verhaalbaar en niet vermijdbaar is, is onder de Wts de Regeling tegemoetkoming schade 2021 opgesteld. Daarnaast is de Beleidsregel coulance wateroverlast in juli 2021 opgesteld om particuliere gedupeerden die zich hadden kunnen verzekeren maar dat niet hebben gedaan, tegemoet te kunnen komen.

De afhandeling van de schade als gevolg van de wateroverlast in juli 2021 kent uitloop naar latere jaren. RVO zet zich in voor een snelle en zorgvuldige afhandeling maar vanwege niet door RVO beïnvloedbare factoren vergt de afhandeling meer tijd dan voorzien.

Overige Nationale Veiligheid en terrorismebestrijding

Onder dit instrument vallen de opdrachten die worden verstrekt met het doel de aantasting van de nationale veiligheid te voorkomen en crisisbeheersing te verbeteren. Onder meer worden in dit kader projecten gefinancierd die het presterend vermogen van veiligheidspartners verhogen door slimmer, sneller en/of efficiënter te gaan werken, naast de begroting voor bewaken en beveiligen.De afgelopen jaren is hard gewerkt aan het vernieuwen van het stelsel bewaken en beveiligen tot het stelsel beveiligen van personen. Het doel blijft hetzelfde: om ernstig bedreigde personen goed te kunnen beveiligen. Binnen het stelsel krijgt de NCTV de rol van het gezag in de uitvoering en voor de dreigingsanalyses. In 2025 zijn de beleidsmatige kaders voor het nieuwe stelsel gereed gemaakt en in 2026 ronden we de wettelijke verankering en gefaseerde implementatie af. Dan is onder andere ook de Dreigingsanalysefunctie ingericht en zijn de versterkingstrajecten bij politie en Defensie grotendeels geëffectueerd. De beoogde effecten zijn dat met het neerzetten van de fundamenten in het nieuwe stelsel het werk efficiënter en effectiever kan worden vormgegeven, zodat de operationele druk op dit domein verlicht kan worden.In onderstaande tabel is de meerjarige begroting van het stelsel bewaken en beveiligen opgenomen en daarbij aangegeven welke bedragen van de begroting zijn overgeboekt naar de ketenpartners. Van het restantbudget zullen bij voorjaarsnota 2026 bedragen naar de ketenpartners worden overgeboekt op basis van goedgekeurde bestedingsplannen.

36.3 Onderzoeksraad voor Veiligheid

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV)

De OVV verricht op grond van de Rijkswet Onderzoeksraad voor veiligheid onafhankelijk onderzoek en stelt op basis daarvan aanbevelingen op voor het structureel vergroten van de veiligheid. De OVV besluit op eigen gezag en in volledige onafhankelijkheid tot het doen van onderzoek naar de oorzaak van (ernstige) ongevallen en rampen of een dreiging daarvan. Uitzonderingen hierop zijn de bij wet of internationaal voorgeschreven onderzoeken die door de OVV worden verricht (waaronder op het terrein van lucht- en scheepvaart).