Gerealiseerde ontvangsten 2004 naar artikel (in € mln)

Gerealiseerde uitgaven 2004 naar artikel (in € mln)

INHOUDSOPGAVE blz.

A ALGEMEEN

1 VOORWOORD

Voor u ligt het departementale jaarverslag van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over het jaar 2004. In het jaarverslag leg ik mede namens staatssecretaris van Hoof verantwoording af over de behaalde beleidsprestaties in relatie tot de inzet van middelen.

Nieuw beleid 2004

Er is veel op het terrein van de sociale zekerheid en arbeidsmarkt tot stand gebracht. In het beleidsverslag wordt hier dieper op ingegaan. Hieronder een overzicht van de belangrijkste beleidsmaatregelen in 2004.

• WAO:

op 1 januari 2004 is de Wet verlenging loondoorbetaling bij ziekte van kracht geworden. Werkgevers zijn vanaf deze datum verplicht om 70% van het loon van hun zieke werknemers gedurende twee jaren door te betalen. Op 1 oktober 2004 is tevens het Schattingsbesluit voor de arbeidsongeschiktheidsbeoordeling aangescherpt. Gelijktijdig met de wijziging van het Schattingsbesluit is de systematiek van de herbeoordelingen gewijzigd.

• WAZ:

de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen is sinds 1 augustus 2004 ingetrokken. Hierna worden de verzekeringen door private verzekeraars uitgevoerd.

• WWB:

op 1 januari 2004 is de Wet Werk en Bijstand in werking getreden. Op grond van deze wet ontvangen gemeenten vooraf een budget en wordt voor het inkomensdeel niet meer achteraf afgerekend. Door het vervallen van uitvoeringsvoorschriften hebben gemeenten meer beleidsvrijheid gekregen. Gemeenten worden financieel geprikkeld om adequaat invulling te geven aan het poortwachterbeleid, de bevordering van de uitstroom van bijstandgerechtigden naar betaald werk en de handhaving van rechtmatige toekenning van bijstandsuitkeringen.

• Werkloosheidswet:

met ingang van 2004 is de generieke vrijstelling van de sollicitatieplicht voor WW-gerechtigden vanaf 57½ jaar vervallen. Afgezien van het overgangsrecht zijn alleen werknemers die op de eerste werkloosheidsdag 64 jaar zijn, vrijgesteld van de sollicitatieplicht. Verder is op 1 januari 2004 de afschaffing van de vervolguitkering in werking getreden. De maximale duur van de WW-uitkering is hiermee bekort tot 5 jaar.

De SER heeft op 15 april 2005 een advies uitgebracht over een toekomstbestendige WW.

• Kinderopvang:

het jaar 2004 was een voorbereidingsjaar voor invoering van de Wet kinderopvang. Deze is per 1 januari 2005 van kracht geworden. Een van de doelstellingen voor 2004 was het behoud van de bestaande opvangcapaciteit om de overstap naar een stelsel van vraagfinanciering bij een adequaat aanbodniveau te kunnen maken.

• Verklaring Arbeidsrelatie:

in 2004 is de parlementaire behandeling van het Wetsvoorstel uitbreiding rechtsgevolgen VAR (verklaring arbeidsrelatie) succesvol afgerond. Dit betekent dat vanaf 1 januari 2005 de zogeheten verklaring arbeidsrelatie van de Belastingdienst opdrachtgevers vrijwaart van betaling van premies werknemersverzekeringen en loonbelasting. Met de nieuwe VAR wil het kabinet het zelfstandig ondernemerschap bevorderen.

• Administratieve lasten:

in 2004 zijn de Wet administratieve lastenverlichting en vereenvoudiging in de sociale verzekeringen en de Wet financiering sociale verzekeringen door het parlement aanvaard. De eerste fase is op 1 januari 2005 van kracht geworden, waardoor Belastingdienst en UWV voortaan werken met geharmoniseerde loonbegrippen. Een jaar later gaat na inrichting van een centrale polisadministratie de premie-inning werknemersverzekeringen over naar de Belastingdienst.

Sociaal Akkoord

In november is een sociaal akkoord met de partners tot stand gekomen, waarin belangrijke afspraken zijn gemaakt voor nieuwe en gewijzigde wetgeving op het terrein van werk en inkomen, onder andere met betrekking tot de WAO, levensloop en de VUT- en prepensioenregelingen.

Uitgangspunt bij deze herzieningen is de noodzaak tot een activerend sociale zekerheidsstelsel, waarbij iedereen die mee kan doen ook daadwerkelijk meedoet.

EU-voorzitterschap

Van juli tot en met december was Nederland voorzitter van de Europese Unie. Tijdens dit voorzitterschap zijn bouwstenen voor de Europese Sociale Beleidsagenda 2005–2010 aangedragen. Dit heeft geresulteerd in een brede consensus onder de lidstaten over de noodzaak tot een dynamische arbeidsmarkt en een gemoderniseerde sociale zekerheid, waarin activering centraal staat.

Ten slotte wil ik opmerken dat bij de realisatie van beleidsdoelen een effectieve en efficiënte bedrijfsvoering van groot belang is. In het afgelopen jaar zijn er op dit gebied binnen het departement een aantal verbeteringen gerealiseerd, zoals bij het financieel beheer.

Met belangstelling wachten de staatssecretaris en ik uw reactie op dit jaarverslag af.

2 DECHARGEVERLENING

Verzoek tot dechargeverlening van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan de Voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal om de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid decharge te verlenen over het in het jaar 2004 gevoerde financiële beheer met betrekking tot de uitvoering van de begroting van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Dit verzoek heeft betrekking op het financieel beheer dat samenhangt met de uitvoering van de departementale begroting.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld van haar bevindingen en haar oordeel met betrekking tot:

a. het gevoerde financieel en materieelbeheer;

b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

c. de financiële informatie in de jaarverslagen en jaarrekeningen;

d. de departementale saldibalansen;

e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen, naast het onderhavige jaarverslag en het hierboven genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer, de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

a. het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2004; dit jaarverslag wordt separaat aangeboden;

b. de slotwet van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over het jaar 2004 en de slotwet van het Spaarfonds AOW over het jaar 2004; de slotwetten zijn als afzonderlijk kamerstuk gepubliceerd.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwetten zijn aangenomen;

c. Het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2004 met betrekking tot de onderzoeken, bedoeld in artikel 83 van de Comptabiliteitswet 2001. Dit rapport, dat betrekking heeft op het onderzoek van de centrale administratie van 's Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk, wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aangeboden;

d. De verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2004 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2004 alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2004 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

A. J. de Geus

mede namens de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

H. A. L. van Hoof

3 LEESWIJZER

3.1 Opbouw jaarverslag

Het jaarverslag bestaat uit een algemeen deel, het beleidsverslag, de jaarrekening en enkele bijlagen.

Het beleidsverslag is opgebouwd uit drie delen:

1. het onderdeel beleidsprioriteiten geeft van elke beleidsprioriteit van de Beleidsagenda in de begroting 2004 de stand van zaken. Met het lezen van deze paragraaf kan worden volstaan om snel een beeld van de prestaties van SZW in 2004 te krijgen.

2. de beleidsartikelen en de premiegefinancierde socialezekerheidsuitgaven verantwoorden meer in detail in hoeverre de doelstellingen van SZW zijn behaald. Tevens is hier de financiële toelichting te vinden op verschillen tussen realisatie en begroting.

3. de bedrijfsvoeringsparagraaf bevat de stand van zaken van de bedrijfsvoering van het ministerie van SZW in 2004. Tevens wordt ingegaan op de specifieke thema's uit de bedrijfsvoeringsparagraaf in de begroting 2004.

De jaarrekening is opgebouwd uit de verantwoordingsstaat van het ministerie van SZW, de samenvattende verantwoordingsstaat van de baten-lastendiensten, de saldibalans en de bij deze onderdelen behorende financiële toelichtingen.

3.2 Specifieke aandachtspunten

Accountantsverklaring

Onder de reikwijdte van accountantsverklaring vallen de financiële informatie in de jaarrekening en bij de budgettaire tabellen van de beleidsartikelen in het beleidsverslag.

De niet-financiële informatie valt niet onder de accountantsverklaring, maar is wel onderdeel van de accountantscontrole. De premiegefinancierde sociale zekerheidsuitgaven in het beleidsverslag vallen wel onder de accountantscontrole maar niet onder de reikwijdte van de accountantsverklaring.

Middelen Europese Commisie

De programmauitgaven afkomstig van de Europese Commissie voor ESF-3 en EQUAL lopen buiten begrotingsverband en zijn dus niet in de verantwoordingsstaat terug te vinden. De verantwoording over deze middelen is terug te vinden in beleidsartikel 2 «Stimulering en kwaliteitsbevordering arbeidsparticipatie».

Beschikbaarheid van derdeninformatie

Voor de verantwoording over de in de begroting 2004 opgenomen prestatiegegevens is veelal informatie van derden nodig, zoals uitvoeringsorganen van de sociale zekerheid (UWV, CWI, SVB), gemeenten, CBS en Belastingdienst. Over de levering zijn afspraken gemaakt met als gevolg dat een groot deel van de in de begroting 2004 opgenomen prestatie-indicatoren tijdig en op realisatiebasis wordt verkregen. Van een aantal indicatoren zal de verantwoording echter nog voorlopig zijn, dat wil zeggen op basis van een actuele raming.

Gegevens oude jaren

In de jaarverantwoording worden ook gegevens gepresenteerd over oude jaren. Deze gegevens zijn afkomstig uit het Jaarverslag 2003, tenzij anders aangegeven. In dit laatste geval is uitgegaan van meer recente informatie die afwijkt van de gegevens die in de vorige jaarverantwoording werden gepresenteerd.

Toedeling apparaatuitgaven naar de beleidsartikelen

In de ontwerpbegroting 2004 is een toedeling van de begrote apparaatuitgaven naar de beleidsartikelen gemaakt. De realisatiegegevens in het jaarverslag worden op basis van dezelfde verdeelsleutel als bij de begroting 2004 aan de beleidsartikelen toegerekend. De organisatiewijzigingen in 2004 hebben niet geleid tot een wijziging van de verdeelsleutel.

Afwijkingen van de Rijksbegrotingsvoorschriften

In de tabellen waar de prestaties over 2004 worden gemeld, wordt niet volstaan met een «ja» of een «nee», maar wordt de realisatie gemeld omdat dit meer inzicht geeft in de ontwikkeling in de tijd bij de prestatieindicatoren.

Periodiek Onderzoek Regel Overtreding Sociale Zekerheid (POROSZ)

In de begroting 2004 en 2005 is in het overzicht van de evaluatieonderzoeken bij diverse artikelen POROSZ vermeld. Het gaat om de beleidsartikelen 2 «Stimulering en kwaliteitsbevordering arbeidsparticipatie», 5 «Algemene inkomensgarantie op minimumniveau» en 9 «Tegemoetkoming in de kosten van kinderen» en de premieartikelen 1 «Inkomensgarantie bij werkloosheid», 2 «Inkomensgarantie bij ziekte en arbeidsongeschiktheid», 4 «Inkomensgarantie voor nabestaanden» en 5 «Inkomensgarantie voor ouderen».

Nadere bezinning over de aard van dit onderzoek heeft tot het inzicht geleid dat POROSZ niet moet worden gezien als een zelfstandig evaluatieonderzoek, maar als een monitor waarmee de stand van zaken bij regelovertreding wordt gepeild. Resultaten van POROSZ zullen zowel bij evaluatieonderzoeken worden gebruikt als zelfstandig worden gepubliceerd.

Wet Bescherming Persoonsgegevens

Sinds 1 september 2002 is bij SZW een functionaris voor de gegevensbescherming aangesteld. Deze ziet toe op de toepassing en de naleving van de Wet Bescherming Persoonsgegevens binnen het ministerie. Het eerste jaarverslag over de periode 2002–2003 gaf een aantal verbeterpunten aan zoals de implementatie van een systeematlas en het verbeteren van de P&C cyclus. Inmiddels zijn bijna al deze punten opgepakt. Het jaarverslag 2004 is te verkrijgen via het e-mailadres wbp@minszw.nl.

B BELEIDSVERSLAG

4 BELEIDSPRIORITEITEN

0. Algemeen

Een gematigde ontwikkeling van de arbeidskosten, een verhoging van de arbeidsproductiviteit, en vooral een verhoging van de arbeidsparticipatie zijn de centrale doelstellingen van het beleid op het terrein van werk en inkomen. Dit is niet alleen sociaal wenselijk, maar, gelet op de vergrijzing, ook economisch noodzakelijk. Het gaat erom mensen die nu buiten het arbeidsproces vallen een perspectief op werk te geven. Hierbij wordt werk boven inkomen als uitgangspunt gehanteerd. Bovendien dient de sociale zekerheid aangepast te worden aan de huidige trends in de samenleving, zodat het stelsel ook voor de toekomst houdbaar blijft.

Voor de langere termijn heeft de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, tegelijkertijd met de begroting 2005, op Prinsjesdag de notitie Nieuwe accenten op het terrein van werk en inkomenaangeboden aan de Tweede Kamer. In de notitie schetst het kabinet welke overwegingen ten grondslag liggen aan het beleid op het terrein van werk en inkomen. De notitie bevat een perspectief op werk en inkomen voor de toekomst.

Het motto «werk boven inkomen» stond in 2004 ook in EU-perspectief hoog op de agenda. SZW heeft een aanzienlijke bijdrage geleverd aan het Nederlandse voorzitterschap van de EU. Samen met alle betrokkenen van overheden en maatschappelijke organisaties is een brede discussie gehouden over de Europese Sociale Beleidsagenda 2005–2010. Hiermee is bereikt dat de lidstaten erkennen dat de beleidsagenda moet bijdragen aan het realiseren van de Lissabonagenda. Daarbij zijn twee hoofdlijnen aan te wijzen. Ten eerste is een dynamische arbeidsmarkt nodig die inspeelt op technologische en (sociaal) economische veranderingen. Daarnaast zal de agenda aandacht moeten besteden aan de modernisering van de sociale stelsels in de lidstaten, waarbij vergroting van arbeidsdeelname de hoogste prioriteit heeft.

In Nederland zijn in 2004 de hervormingen die nodig zijn om aan de centrale doelstellingen te voldoen verder vormgegeven. De hervormingen zijn geclusterd rond vijf prioriteiten. Ten eerste een hervorming van de WAO (invoering in 2006) met als belangrijke doelstellingen het bevorderen van de reïntegratie van gedeeltelijk arbeidsgeschikten en een sterke afname van de instroom in de WAO. Ten tweede is met de invoering van de Wet Werk en Bijstand een belangrijke stap gezet bij de modernisering van het reïntegratiebeleid. Hierbij dienen deregulering en decentralisatie als instrumenten om de reïntegratie van bijstandgerechtigden een impuls te geven. Ten derde zijn in 2004 afspraken gemaakt om de arbeidsparticipatie van ouderen te verhogen. Zo zullen door de afschaffing in 2006 van de fiscale faciliëring van VUT- en prepensioenregelingen, ouderen niet langer worden gestimuleerd om te stoppen met werken voor de leeftijd van 65 jaar. Ten vierde heeft het kabinet werk gemaakt van het wegnemen van de belemmeringen om arbeid en zorg te combineren, resulterend in de Wet kinderopvang die per 1 januari 2005 van kracht is geworden. Hierdoor ondersteunt het kabinet de verdere stijging van de arbeidsparticipatie van vrouwen. In 2006 krijgt dit beleid een vervolg met de invoering van de levensloopregeling. Ten slotte heeft het kabinet zich als doel gesteld om de administratieve lasten voor burgers en bedrijven met een kwart te verminderen. SZW heeft in 2004 op het terrein van werk en inkomen diverse maatregelen getroffen om aan de doelstelling van administratieve lastenvermindering te voldoen.

De economische situatie in 2004

Economische groei trekt aan...

Na een jaar van economische krimp liet de Nederlandse economie in 2004 de eerste tekenen van herstel zien, waarbij het vooralsnog onduidelijk blijft hoe sterk het herstel in de komende jaren door zal zetten. Het herstel was eind 2003 al zichtbaar door de sterke verbetering van de kwartaal-op-kwartaal groei (zie figuur 4.1). De economische groei in 2004 kwam met 1½% een half procentpunt hoger uit dan de 1% waar het kabinet bij het opstellen van de begroting voor het jaar 2004 vanuit ging. De groei bleef daarmee wederom achter bij zowel die in het Eurogebied als in de VS. De ontwikkeling van de arbeidskosten per eenheid product (zie figuur 4.1) vormt hiervoor een mogelijke verklaring.

Figuur 4.1 Economische groei en arbeidskosten

Economische groei

Arbeidskosten per eenheid product in verwerkende industrie (1999 = 100)

Bron: CBS en CPB

...vooral door een sterke toename van de uitvoer...

Met een groei van de uitvoer met 8,2% heeft het Nederlandse bedrijfsleven weer meer kunnen profiteren van de groei van de wereldhandel dan in de recente jaren voor 2004. De groei van de uitvoer is het gevolg van een sterke toename van de wederuitvoer en een lichte daling van de arbeidskosten per eenheid product. In 2004 stegen de contractlonen met 1,5%, conform de verwachting in de MEV 2004, terwijl de arbeidsproductiviteit toenam met 3,5%. De binnenlandse bestedingen bleven evenwel achter. Vooral de consumptiegroei was gedurende heel 2004 teleurstellend. Zo groeide de particuliere consumptie met slechts 0,5%, terwijl de bruto investeringen van bedrijven met 1,6% toenamen. Belangrijke factoren hierbij zijn de koopkrachtontwikkeling en de afname van het vertrouwen.

...bij een beperkte achteruitgang in koopkracht...

Ondanks de economische recessie in 2004 is de achteruitgang in koopkracht over het algemeen beperkt gebleven. Dit komt hoofdzakelijk doordat de inflatie in 2004 lager blijkt te zijn geweest dan was voorspeld. Daarnaast was de nominale ziekenfondspremie in 2004 lager dan geraamd. Dit komt enerzijds doordat verzekeraars een lagere opslagpremie hebben berekend dan in de raming is meegenomen en anderzijds doordat een deel van de verlaging als compensatie is gebruikt voor de loonmatiging, die vervolgens niet is doorgegaan. Verder heeft het niet invoeren van de eigen bijdrage voor medicijnen bijgedragen aan een positiever koopkrachteffect gehad dan was geraamd. Het effect van deze meevallers heeft ertoe geleid dat de lage inkomensgroepen, zoals de uitkeringsgerechtigden en ouderen met alleen een AOW uitkering of met een klein aanvullend pensioen, er in inkomen op vooruit zijn gegaan. Deze inkomensgroepen zijn er in 2004 ongeveer 0,25% á 0,50% in inkomen op vooruit gegaan in plaats van de geraamde koopkrachtdaling van ongeveer – 0,50%. Voor de hoge inkomensgroepen zonder kinderen is de koopkrachtdaling beperkt gebleven. Gezinnen met kinderen en een inkomen van modaal of hoger zijn er tussen 0,25% en 1,25% op vooruit gegaan in 2004.

Genoemde cijfers betreffen het generieke koopkrachtbeeld. Het gaat om gemiddelde cijfers waar bovendien geen specifieke maatregelen (zoals huursubsidie) in zijn verwerkt.

Voor chronisch zieken, gehandicapten en ouderen zijn extra maatregelen getroffen ter compensatie van de individuele negatieve inkomenseffecten als gevolg van de maatregelen in de zorg. Het kabinet heeft de uitwerking van de maatregelen nauwlettend gevolgd en erover gerapporteerd aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2003/04, 29 200 XV, nr 110).

...en de arbeidsmarktsituatie verslechtert.

Zoals uit figuur 4.2 blijkt, is de arbeidsmarktsituatie ten opzichte van 2003 verder verslechterd. De werkgelegenheid is belangrijk lager dan waar ten tijde van de MEV 2004 op werd gerekend. Tegelijkertijd is de werkloosheid in 2004 minder hard gestegen dan verwacht. Dit zou erop kunnen duiden dat de lagere werkloosheid het gevolg is van een afname van het arbeidsaanbod.

De arbeidsinkomensquote (aiq) kwam uit op een niveau dat bijna 2% punt hoger lag dan in de MEV 2004 geraamd werd en bedroeg 86,6%. Dat betekent dat de winstgevendheid van bedrijven nauwelijks is verbeterd ten opzichte van 2003, toen de aiq 86,9% bedroeg.

Figuur 4.2 Werkgelegenheid en werkloosheid, 2002–2004

Werkgelegenheid (arbeidvolume excl. zelfstandigen, jaren x 1000)

Werkloosheid (x 1000 personen)

Bron: CBS en CPB

Bron: CPB

1. Aanpak van de WAO

Doel: beperken instroom tot maximaal 25 000 volledig en duurzaam arbeidsongeschikten per jaar vanaf 2006; uitgangspunt SER-advies.

In 2004 heeft de daling van de WAO-instroom die vanaf 2003 zichtbaar was, zich verder voortgezet. Bedroeg de instroom in 2003 nog 66 000 nieuwe uitkeringen, in 2004 daalde dit aantal verder tot 59 000 uitkeringen. Aan de instroomdaling hebben vermoedelijk de Wet verbetering poortwachter en de sterker wordende financiële prikkels uit hoofde van Pemba bijgedragen. Mogelijk is er ook sprake van een aankondigingseffect van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen. De uitstroom bedroeg in 2004 circa 79 000 uitkeringen. De instroom in de WAO was in 2004 lager dan de uitstroom, waardoor het WAO-bestand voor het tweede achtereenvolgende jaar gedaald is. Eind 2004 waren er circa 765 000 WAO-gerechtigden. Onderstaande grafiek laat de historische ontwikkeling van het WAO bestand zien.

Figuur 4.3 Ontwikkeling aantal WAO'ers 1976–2004

De Wet verlenging loondoorbetalingsverplichting bij ziekte 2003 (VLZ) is de eerste stap naar een nieuw stelsel van arbeidsongeschiktheidsregelingen. Deze wet is op 1 januari 2004 in werking getreden. Op grond van deze wet zijn werkgevers verplicht om gedurende twee jaar 70% van het laatstverdiende loon door te betalen bij ziekte. Op deze wijze wordt de financiële prikkel voor werkgevers vergroot om ziekteverzuim te voorkomen en, indien ziekte is opgetreden, zo snel mogelijk ongedaan te maken.

In dit kader is het van belang dat ook werknemers meer financiële prikkels krijgen om bij ziekte zo snel mogelijk weer het werk te hervatten. In het Sociaal Akkoord is daarom op het terrein van bovenwettelijke aanvullingen met sociale partners afgesproken dat gedurende de twee jaren van ziekte gecumuleerd maximaal 170% van het laatstverdiende loon zal worden doorbetaald.

Het voornemen is om op 1 januari 2006 de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) in werking te laten treden. Het wetsvoorstel is in 2004 voor uitvoeringstoets aan de UWV voorgelegd. Ook is advies gevraagd aan de Raad van State. Het wetsvoorstel WIA is begin 2005 aangeboden aan de Tweede Kamer.

In 2004 zijn twee eerstefase- en negen tweedefase-arboconvenanten afgesloten en elf intentieverklaringen waarvan zes eind 2004 nog niet tot een convenant waren gekomen. In de convenanten zijn doelstellingen opgenomen over het terugdringen van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid.

2. Reïntegratie

Doel: toename met een kwart in 2007 van het percentage uitkeringsgerechtigden dat, na deelname aan een reïntegratietraject, uitstroomt naar reguliere arbeid, door decentralisatie WWB enerzijds en resultaatfinanciering anderzijds1.

Een effectief reïntegratiebeleid is van groot belang om te voorkomen dat mensen langdurig afhankelijk raken van een uitkering.

Mensen die er niet in slagen om zelfstandig aan de slag komen, kunnen met (individuele) ondersteuning aan de slag komen (zie beleidsartikel 2 en premie-artikel 3). Deze ondersteuning kan bijvoorbeeld de vorm hebben van een sollicitatietraining, intensieve bemiddeling, scholing, stage of een reïntegratietraject. Het streven is dat het percentage mensen dat uitstroomt naar reguliere arbeid, na deel te hebben genomen aan een reïntegratietraject, in 2007 met een kwart is toegenomen ten opzichte van 2004. De per 1-1-2004 ingevoerde Wet Werk en Bijstand en prestatieafspraken met UWV zijn belangrijke instrumenten om dit doel te realiseren. De ervaringen met betrekking tot de WWB zijn positief en dragen eraan bij dat het aantal bijstandsgerechtigden in 2004 is gestabiliseerd. Overigens is de realisatie van deze doelstelling ook mede afhankelijk van de macro-economische ontwikkelingen.

Voor de ABW/WWB groep is het aantal trajecten op basis van de afspraken in het kader van de Agenda voor de Toekomst in 2003 (ten opzichte van 2002) met circa 6 000 gestegen tot ruim 70 000. Op basis van de tussenstand 2004 is het mogelijk dat in 2004 het aantal trajecten voor deze groep verder gestegen is.

Het aantal gestarte reïntegratietrajecten voor WAO-ers bedroeg in 2004 ruim 17 000. Voor WW-ers zijn in 2004 bijna 25 000 trajecten gestart. Deze aantallen zijn exclusief IRO, vrije ruimte, reïntegratietelefoon en trajecten gestart onder contractjaar 2004 en daarmee (nog) niet volledig.

Met het UWV zijn in 2004 prestatieafspraken gemaakt. Naast de afspraken omtrent sluitende aanpak en plaatsingspercentages zijn afspraken gemaakt over het snel starten van reïntegratietrajecten. Instrumenten als proefplaatsing, JOP-stages voor jongeren en de mogelijkheid tot preventieve inzet zijn beschikbaar gekomen. UWV kan nog beter maatwerk leveren door de invoering van de individuele reïntegratie overeenkomst (IRO), het protocol zeer moeilijk plaatsbaren en het opstellen van het scholingsprotocol. De richtlijn voor het volgen van scholing in de WW is versoepeld (zie beleidsartikel 6 en premie-artikelen 1, 2 en 3).

3. Arbeidsparticipatie

Doel: toename van de arbeidsparticipatie van ouderen tot 50% in 2020.

De regering streeft ernaar, de daling van de netto arbeidsparticipatie van ouderen (55–64 jaar), die gezien de stand van de conjunctuur kan worden verwacht, uiterlijk in 2007 om te keren in een stijgende trend. In 2004 bedroeg de arbeidsdeelname van ouderen, op basis van voorlopige cijfers 40%, ter vergelijking in 2003 was dit 39%. Hiermee lijkt de ommekeer al te zijn ingezet.

De arbeidsparticipatie van de Nederlandse bevolking dient verhoogd te worden om de kosten van de vergrijzing op te vangen en het tekort aan arbeidskrachten in de toekomst tegen te gaan. Dit kan gerealiseerd worden door groepen die nu relatief weinig participeren, zoals ouderen, te stimuleren tot deelname aan het arbeidsproces.

April 2004 is er een kabinetsstandpunt met betrekking tot het verhogen van de arbeidsparticipatie van ouderen aangeboden aan de Tweede Kamer. Naar aanleiding hiervan is een aantal maatregelen in gang gezet (zie ook tabel 4.4). Het betreft onder andere maatregelen op het gebied van de WW, zoals de herinvoering van de sollicitatieplicht voor werkloze WW'ers van 57,5 jaar of ouder en het afschaffen van de vervolguitkering WW. Daarnaast heeft de Tweede Kamer een wetsvoorstel aangenomen VUT, prepensioen en levensloop (behandeling in Eerste Kamer volgt nog). Dit omvat de afschaffing van de fiscale faciliëring van VUT en prepensioen en de invoering van een levensloopregeling. Tevens is er een stimuleringsregeling leeftijdsbewust beleid ingesteld. De in december 2004 geïnstalleerde Regiegroep «Grijs Werkt» heeft als belangrijkste taak een cultuuromslag in het denken over oudere werknemers te bewerkstelligen

4. Arbeid en zorg

Doel: verminderen van het verschil tussen de gewenste en de feitelijke mate van combineren van arbeid en zorgtaken met een kwart.

In de eerste helft van 2004 is de parlementaire behandeling van de Wet kinderopvang afgerond, waardoor deze wet per 1 januari 2005 van kracht is. De wet voorziet in een nieuw uniform wettelijk stelsel voor de financiering en de kwaliteit van de kinderopvang in Nederland. De Belastingdienst, die als uitvoerder van de wet optreedt, had aan het eind van het jaar 175 000 aanvragen van ouders voor een tegemoetkoming verwerkt. Tot aan de invoering van de Wet kinderopvang is de fiscale faciliteit voor werkgevers verruimd en voor ouders gecontinueerd, en is gemeenten de gelegenheid geboden hun capaciteit aan subsidieplaatsen voort te zetten. Circa 300 gemeenten hebben daarvan gebruik gemaakt. Het Waarborgfonds kinderopvang heeft in 2004 de beschikking gekregen over een tijdelijk subsidiebedrag van € 30 miljoen. Daarmee kunnen in de overgangsperiode van het bestaande naar het nieuwe stelsel financiële faciliteiten aan kinderopvangorganisaties worden geboden.

De in de begroting 2004 voorziene invoering van de levensloopregeling op 1 januari 2004 heeft niet plaatsgevonden. Het wetsvoorstel voor een levensloopregeling dat in september 2003 aan de Tweede Kamer werd aangeboden, werd aangehouden in afwachting van nader overleg met sociale partners. In november 2004 is na intensief overleg met de sociale partners een sociaal akkoord bereikt. Op grond daarvan werd eind november 2004 een nieuw en sterk gewijzigd wetsvoorstel in de Tweede Kamer behandeld en aanvaard. Beoogd wordt de levensloopregeling in te voeren per 1 januari 2006.

In het Kabinetsstandpunt Dagindeling dat in september 2004 aan de Tweede Kamer werd aangeboden is, op basis van de ervaringen opgedaan tijdens de Stimuleringsmaatregel Dagindeling, in samenwerking met de departementen van LNV, OCW, VWS en BZK een reeks maatregelen, initiatieven en vervolgstappen uitgewerkt die het combineren van arbeid en zorgtaken in verschillende fases van de levensloop makkelijker maken en daarmee de kansen van vooral vrouwen op de arbeidsmarkt vergroten.

5. Verminderen administratieve lasten

Doel: Vermindering van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven met 25% op het terrein van SZW.

In het Hoofdlijnenakkoord is vastgelegd dat de administratieve lasten die de overheid veroorzaakt voor burgers en bedrijven in de jaren 2003–2007 met een kwart worden verminderd. In 2004 zijn in twee tranches voorstellen ontwikkeld die een reductie van bijna 22% beogen. Om de taakstellende 25% lastenvermindering van netto € 633 miljoen te kunnen realiseren moet nog voor € 92 miljoen aan maatregelen worden ingevuld. Naar verwachting kan dit worden gerealiseerd met voorstellen op het terrein van de arbeidsomstandigheden, zoals in het kader van de evaluatie van de Arbeidsomstandighedenwet en in het sociaal-fiscale domein.

Eind 2003 was € 42 miljoen aan beoogde reducties gerealiseerd. In de loop van 2004 is het totaal per saldo opgelopen naar € 233 miljoen. In 2004 zijn de volgende maatregelen op het terrein van de arbeidsomstandigheden ingevoerd: afschaffen van de wettelijke verplichting tot werkoverleg, vereenvoudiging van de certificeringsregeling en verbetering van de informatievoorziening voor kleine werkgevers. Op het terrein van de sociale verzekeringen werd onder andere de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen ingetrokken. Tegenover deze reductie stond een lastentoename met € 14 miljoen, onder andere als gevolg van de door de Tweede Kamer gewenste fiscale vrijstelling voor kerstpakketten, die doorwerkt in de premieheffing sociale verzekeringen.

De in 2005 te realiseren reducties zijn in de loop van 2004 al voor een deel concreet ingevuld. Onder andere zijn per 1 januari 2005 in werking getreden de eerste fase van de Wet administratieve lastenverlichting en vereenvoudiging in de sociale verzekeringen (WALVIS), de Wet kinderopvang en de Vereenvoudigingswet SV-wetten. Ook zal de informatievoorziening op arbeidsomstandighedenterrein verder verbeteren.

In september 2004 is de voortgangsrapportage aan de Tweede Kamer aangeboden over de uitvoering van het Actieplan vereenvoudiging SZW-regelgeving 2002. In die rapportage is gemeld dat het aantal vereenvoudigingsvoorstellen inmiddels is uitgebreid van 68 tot 85, voornamelijk door het toevoegen van een aantal voorstellen op het terrein van de arbeidsomstandigheden. Van deze 85 voorstellen is al bijna meer dan de helft uitgevoerd. In de loop van 2004 zijn tevens 147 verouderde materieel uitgewerkte SZW-regelingen ingetrokken. Een deel van de geïmplementeerde vereenvoudigingsvoorstellen leidt tevens tot een reductie van administratieve lasten.

Voor de vermindering van de administratieve lasten voor burgers hadden de werkzaamheden in 2004 met name een voorbereidend karakter. Eind 2004 is aan een extern bureau de opdracht gegeven om de administratieve lasten voor negen regelingen op het terrein van SZW met behulp van een meetmodel in beeld te brengen. Het betreft de regelingen die naar verwachting de meeste administratieve lasten omvatten voor drie specifieke doelgroepen: gehandicapten, ouderen en uitkeringsgerechtigden. Aan de hand van de resultaten van deze nulmeting worden in 2005 reductievoorstellen uitgewerkt.

6. Budgettaire consequenties

In tabel 4.7 is aangeven welk budgettair beslag de beleidsmaatregelen op het beleidsterrein van SZW met zich mee brengen.

Toelichting:

¹ Deze taakstelling wordt gedeeltelijk door uitvoeringsmeevallers ingevuld.

² De taakstelling op het reïntegratiebudget is verlaagd, grotendeels omdat de taakstelling op de uitvoeringskosten te fors is gebleken.

^{3, 6} Om de aansluiting met de begroting 2004 te behouden, zijn in tabel 4.7 de budgettaire effecten van de Wet aanpassing fiscale behandeling VUT/prepensioen en introductie levensloopregeling uitgesplitst naar de oorspronkelijke afzonderlijke beleidsmaatregelen.

⁴ Betreft omrekening bedragen van lopende naar constante prijzen.

⁵ Betreft bijstelling van doorstroomeffecten naar WWB. Dit leidt tot een hogere netto opbrengst.

5 BELEIDSARTIKELEN

BELEIDSARTIKEL 1 BASISDIENSTVERLENING WERK EN INKOMEN (CWI)

1.1 Algemene doelstelling

Het bevorderen van de werking van de arbeidsmarkt door het bij elkaar brengen van vraag en aanbod.

De Centra voor Werk en Inkomen bieden een belangrijke bijdrage aan de transparantie en de flexibiliteit van de arbeidsmarkt. De dienstverlening die daarvoor wordt ingezet is het ondersteunen van werkzoekenden op de (kortst mogelijke) weg naar arbeid tegen de laagst mogelijke kosten en de werkgevers in staat te stellen om hun vacatures op zo kort mogelijke termijn naar tevredenheid te vervullen.

In 2004 trad stabilisatie op in de stijgende instroom van werkzoekenden. CWI heeft de belemmeringen die zij ondervond in de eerste helft van 2003 in 2004 niet ondervonden. In 2004 is de tijd die beschikbaar kwam door de daling van de klantinstroom van werkzoekenden ten goede gekomen aan de invulling van de poortwachtersrol en de dienstverlening aan werkgevers. CWI heeft dan ook volgens het jaarplan 2004 kunnen werken.

De resultaten die CWI in 2004 heeft geboekt voldoen ruimschoots aan de normen, in het bijzonder bij de scores voor de preventie- en uitstroomquotes en het marktbereik van vacatures, vacaturewerving en vacaturevervulling.

De Raad van Bestuur CWI heeft besloten om in 2004 geen herhalingsonderzoek uit te voeren naar de klanttevredenheid onder werkzoekenden. In plaats daarvan is voor het eerst ervaring opgedaan met een Cliënt Survey. In deze Survey wordt uitgebreider (ten opzichte van de oude onderzoeken waarin een rapportcijfer de waardering voor het CWI uitdrukte) het oordeel van de cliënten over hun ervaringen met de verschillende soorten dienstverlening weergegeven.

Er hebben wel klanttevredenheidsonderzoeken plaatsgevonden naar werkgevers en ketenpartners. Met betrekking tot de klanttevredenheid van werkgevers is de algemene waardering een rapportcijfer van 7,1. Dit is boven de norm van het rapportcijfer 7,0 uit het Jaarplan CWI en gelijk aan de uitkomst in 2003. Wat de ketenpartners betreft, is de tevredenheid van UWV en gemeenten toegenomen ten opzichte van 2003 (UWV 6,9 tegen 6,2 in 2003 en gemeenten 6,1 tegen 5,9 in 2003), maar deze ligt nog steeds onder de norm van 7,0.

Over de ketensamenwerking kan worden gemeld dat CWI de normen voor tijdigheid en volledigheid van de overdracht van dossiers WW resp. WWB aan UWV resp. gemeenten haalt. Met ingang van mei 2004 worden de reïntegratieadviezen WW direct door CWI aan UWV overgedragen. Naast snelle overdracht leidt dit ook tot een aanmerkelijk betere kwaliteit van de reïntegratieadviezen doordat kennis over de klant en de behoeften van de ketenpartners worden gedeeld.

De ontwikkeling, in overleg met de ketenpartners, van een meer effectieve en doelmatige aanpak voor de huidige fasering, die in de tweede helft van 2003 was gestart, is in 2004 verder ter hand genomen. Uitgangspunt is dat iedereen bemiddelbaar is (route A) tenzij er omstandigheden zijn die dat belemmeren (route B). Een cliënt komt ook in route B als hij na afloop van route A (variërend van 3 tot 9 maanden) geen werk heeft gevonden. De ontwikkeling vond in 2004 plaats in de vorm van experimenten. De hiervoor genoemde maar ook andere vormen van samenwerking tussen de ketenpartners, die niet binnen de wettelijke kaders passen, kunnen met deze experimenten in de praktijk worden beproefd CWI heeft in 2004 verder gewerkt aan de voorbereidingen van de nieuwe informatiesystemen Sonar en HVS/ABS. HVS richt zich op het verbeteren van het matchen van werkzoekenden en vacatures, waarmee de beperkingen van het huidige primaire systeem (PGI) worden opgeheven. In het project Sonar wordt in de vastlegging van gegevens van werkzoekenden voorzien. Beide projecten samen vervangen PGI. De landelijke uitrol van Sonar is voorzien voor de eerste helft van 2005. HVS zal samen met Sonar beschikbaar zijn bij de landelijke uitrol in 2005; HVS/ABS is in november 2004 landelijk geïmplementeerd.

Voor dit artikel gelden de volgende operationele doelstellingen:

1. het aanbieden van passende activerende dienstverlening aan bij de CWI ingeschreven werkzoekenden;

2. het aanbieden van passende dienstverlening aan werkgevers die bij de CWI een vacature aanmelden;

3. het binnen acht dagen na aanvraag opbouwen, controleren en overdragen van uitkeringsdossiers aan UWV of gemeenten alsmede het op juiste en bruikbare wijze overdragen van werkdossier aan UWV of gemeenten;

4. het zorgen voor efficiënte en betrouwbare gegevensuitwisseling.

1.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie

1.3 Toelichting tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Financiële informatie

De begroting CWI en BKWI 2004 wijkt op een aantal punten af van de initiële SZW-begroting. In totaal zijn er bijstellingen geweest voor een bedrag van € 35,3 miljoen.

• Loon- en prijscompensatie (€ 4,1 miljoen)

• Additionele beleidsinitiatieven in het kader van drempelslechting, 57½-jarigenbeleid, WSW-indicatie en handhaving (€ 9,0 miljoen)

• Vergoeding transformatiekosten (€ 11,8 miljoen)

• Boedelscheiding van de voormalige Arbeidsvoorzieningsorganisatie (€ 10,4 miljoen)

Ten opzichte van de bijgestelde begroting van € 383,6 miljoen is de realisatie € 16 miljoen lager uitgevallen. Dit komt omdat een aantal activiteiten van 2004 is doorgeschoven naar 2005 (transformatie, kasschuif Arbvo) en door de temporisering van het project 57½-jarigen.

Beleidsmatige informatie

Operationele doelstelling 1. Het aanbieden van passende activerende dienstverlening aan bij de CWI ingeschreven werkzoekenden.

Bron: CWI Jaarverslag.

* In de Begroting SZW 2004 zijn streefpercentages van resp. 15 en 30 opgenomen; deze zijn later bijgesteld in het Jaarplan CWI 2004 dat door de minister is goedgekeurd.

In haar rol als poortwachter voor de WW en WWB voorkomt CWI pro-actief dat er onnodige uitkeringsaanvragen worden gedaan. De preventiequotes WW en WWB geven aan welk percentage van de werkzoekenden binnen de overdrachtstermijn geen beroep doet op de WW resp. WWB. Voor de preventiequote WW ligt de norm (en gerelateerd hieraan ook de realisatie) lager dan de norm (en realisatie) bij de preventiequote WWB vanwege verschillen in overdracht van het dossier en in het vaststellen van uitkeringsrecht.

De uitstroomquote meet het aantal fase 1-werkzoekenden dat binnen 6 maanden is uitgestroomd. Aangezien pas 6 maanden na afloop van het moment van instroom kan worden bepaald of de klant binnen die periode is uitgestroomd heeft deze prestatie-indicator betrekking op de groep die is ingestroomd tussen 1 juli 2003 en 30 juni 2004.

De uitstroomquotes alsmede preventiequotes liggen voor etnische minderheden over het algemeen ongeveer 7%-punt lager dan de quotes voor het totale bestand werkzoekenden. Het negatieve verschil is het kleinste bij de preventiequote WW: 16,6% voor etnische minderheden bij 19,9% overall.

Operationele doelstelling 2. Het aanbieden van passende dienstverlening aan werkgevers die bij de CWI een vacature aanmelden.

Bron: CWI Jaarverslag

* In de Begroting SZW 2004 zijn streefpercentages van resp. 60% en 30% opgenomen; deze zijn later bijgesteld in het Jaarplan CWI 2004 dat door de minister is goedgekeurd.

Onder vervulde vacature wordt verstaan: een door bemiddeling van CWI ingevulde arbeidsplaats, het aantoonbare resultaat van de wederkerige transactie met een werkgever waarbij afspraken zijn gemaakt over door CWI te ondernemen inspanningen om aan de personeelsvraag van de werkgever te voldoen. De realisatie van de vervullingquote vacatures bedraagt 35,5% bij een streefwaarde van 31%.

CWI ondersteunt pro-actief of op verzoek van de werkgever de vacaturevervulling. Daarnaast acquireert CWI actief vacatures bij werkgevers. In 2004 is het mogelijk gemaakt voor werkgevers om hun vacatures zelf in te voeren op werk.nl. Dit heeft mede bijgedragen aan het sterk opgelopen aantal vacatures dat CWI beschikbaar heeft.

Operationele doelstelling 3. Het binnen acht dagen na aanvraag opbouwen, controleren en overdragen van uitkeringsdossiers aan UWV of gemeenten alsmede het op juiste en bruikbare wijze overdragen van werkdossier aan UWV of gemeenten.

Bron: CWI Jaarverslag

In het kader van haar verantwoordelijkheid als ketenpartner levert CWI tijdig en volledig gevalideerde en geverifieerde gegevens aan de ketenpartners aan. Voor de WW wordt tijdigheid gemeten op basis van het percentage dossiers dat binnen 8 werkdagen na de melding van de cliënt als werkzoekende respectievelijk de eerste werkloosheidsdag aan het UWV wordt overgedragen. Voor de WWB wordt tijdigheid gemeten op basis van het percentage dossiers dat binnen 8 werkdagen nadat de uitkeringsintake heeft plaatsgevonden wordt overgedragen aan de gemeente.

CWI heeft in 2004 goede prestaties geleverd op het terrein van de tijdigheid en volledigheid van overdracht van gegevens met betrekking tot de WWB en WW. In alle gevallen liggen de scores boven de afgesproken normwaarden.

In het jaarplan CWI 2004 is een prestatie-indicator opgenomen voor de reïntegratieadviezen die voldoen aan de kwaliteitseisen. Hierbij is het streefcijfer 7. De realisatie blijft achter bij deze doelstelling.

Operationele doelstelling 4. Het zorgen voor efficiënte en betrouwbare gegevensuitwisseling.

Bron: BKWI Jaarverslag

Met betrekking tot de prestatie-indicator «Gemiddelde looptijd ketencomponentwijziging in maanden» kan het volgende opgemerkt worden. Het releasebeleid van BKWI is pas vastgesteld nadat de begroting SZW 2004 is opgesteld. De norm die in de begroting SZW 2004 is opgenomen stelt dat alle wijzigingsverzoeken binnen een maand worden gerealiseerd. Het releasebeleid van BKWI onderscheidt drie soorten wijzigingen en daarbij wordt voor elke soort wijziging een gemiddelde normtijd gehanteerd. De normen die hieruit zijn voortgevloeid, zijn opgenomen in het jaarplan BKWI 2004. Dit jaarplan is in november 2003 door de minister goedgekeurd. Na overleg met BKWI is gekozen voor een rapportage over ketencomponentswijzigingen, omdat alleen de realisering van deze wijzigingen voor een belangrijk deel afhankelijk is van de inspanningen van BKWI. Alleen dat cijfer is in tabel 1.5 opgenomen.

De gemiddelde realisatietijd van de ketencomponentwijziging blijft achter aangezien er eind 2004 een aantal trajecten liep voor nieuwe aansluitingen op Suwinet. Ook de input van ketenpartners liep achter.

1.4 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

De door SZW gehouden evaluatie is op 19 mei 2004 aan de Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2003/04, 26 448, nr 141).

BELEIDSARTIKEL 2 STIMULERING EN KWALITEITSBEVORDERING ARBEIDSPARTICIPATIE

2.1 Algemene doelstelling

Toename van duurzame arbeidsparticipatie

De algemene doelstelling «toename van duurzame arbeidsparticipatie» bevat twee componenten:

1. toename duidt op het vergroten van het volume;

2. duurzame arbeidsparticipatie duidt op langdurige deelname aan het arbeidsproces. Dit vereist dat de kwalificaties van de mensen die aan het werk zijn voldoende zijn voor een flexibele inzet in het arbeidsproces.

Voor de economische ontwikkeling is het van belang dat Nederland beschikt over een kwantitatief en kwalitatief toereikend arbeidsaanbod. Door een toename van het aantal duurzame plaatsingen van werkzoekenden kan een groter arbeidsaanbod worden bereikt. In 2004 was voorzien in extra aandacht voor de gelijke verdeling van de arbeidsparticipatie over de beroepsbevolking.

Naast de arbeidsparticipatie was in 2004 de duurzaamheid van het arbeidsaanbod voor zowel nog niet-participerenden als werkenden een aandachtspunt.

Bronnen: SZW-administratie en UWV-fondsennota

¹ Totaal van sluitende reïntegratie, WIW dienstbetrekkingen basis en werkervaringsplaatsen en ID banen

Bronnen: SZW-voortgangsrapportages Agenda voor de Toekomst en UWV-kwartaalrapportages.

¹ De WW en WAO cijfers in 2002 zijn exclusief 1^e kwartaal 2002

² Als gevolg van trajectduur zijn de plaatsingspercentages over 2003 en 2004 tussenstanden, exclusief trajecten IRO, reïntegratietrajecten en vrije ruimte en exclusief trajecten gestart onder contractjaar 2004

³ Dit betreft een tussenstand per 1 juli voor de G4 en de G26.

De gepresenteerde plaatsingspercentages zijn lager dan de begrote 40% cq 50% omdat een groot aantal trajecten nog lopend zijn en in latere jaren tot plaatsingen zullen leiden. Pas een aantal jaren na het starten van de trajecten in enig jaar kunnen de definitieve realisaties vergeleken worden met de begrote 40% cq 50%.

Voor ABW/WWB kunnen de gerealiseerde plaatsingen niet direct worden gerelateerd aan de gestarte trajecten in een jaar. Deze gegevens zijn voor gemeenten niet beschikbaar. Op basis van een plaatsingsmodel kan deze relatie geraamd worden.

Verdere toelichting over het gemeentelijk deel staat verderop in dit artikel bij de Agenda voor de Toekomst. Voor uitleg over het UWV-deel wordt verwezen naar de premie-artikelen 1 en 3.

Voor dit artikel gelden de volgende operationele doelstellingen:

1. Afname langdurige werkloosheid;

2. Daling aandeel werkenden en werklozen zonder startkwalificatie (MBO-2 niveau) in de beroepsbevolking van 25–64 jaar tot minder dan 20 procent in 2010;

3. Vergroten van de netto-arbeidsparticipatie van doelgroepen.

2.2 Budgettaire gevolgen van het beleid

Bron: SZW-administratie

Bron: Ministerie van Financiën, gegevens arbeidskostenkortingen

2.3 Toelichting tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Financiële informatie

Sluitende Reïntegratie

De realisatie 2004 heeft betrekking op nabetalingen vanwege de verantwoording van gemeenten over eerdere jaren met betrekking tot de WIW en scholing en activering. In de begroting 2004 was hier geen rekening mee gehouden.

Wiw dienstbetrekkingen en werkervaringsplaatsen

De budgetten Wiw dienstbetrekkingen en werkervaringsplaatsen zijn met ingang van 2004 opgegaan in het flexibel reïntegratiebudget. De realisatie 2004 heeft betrekking op nabetalingen vanwege de verantwoording van gemeenten over eerdere jaren met betrekking tot deze regelingen.

Kinderopvang

De onderbenutting op dit budget wordt veroorzaakt doordat minder gebruik gemaakt is van de regeling dan verwacht en doordat er minder nabetalingen over eerdere jaren hebben plaatsgevonden.

SVWW/RWI

Bij de beëindiging van de subsidieregeling SVWW is een kasritme bepaald. Tot eind 2004 was het voor deelnemende projecten mogelijk om deelnemers te werven. Daarna is vastgesteld hoe de resterende betalingen over de jaren gespreid zullen plaatsvinden. Inmiddels is duidelijk geworden dat een deel van het voor 2004 geraamde budget pas in latere jaren nodig zal zijn.

Agenda voor de Toekomst

De onderbesteding op dit budget is een uitvloeisel van een lager aantal aanvragen voor (project)subsidies van gemeenten.

Flexibel reïntegratiebudget (WWB)

De overschrijding van € 3,3 miljoen ten opzichte van de stand ontwerpbegroting houdt verband met nabetalingen ten behoeve van gegrond verklaarde bezwaarschriften.

EQUAL

Voor de 17 projecten die in het EQUAL programma gebruik maken van SZW cofinanciering is in 2004 minder gedeclareerd dan aanvankelijk verwacht. Eerst nadat de projecten in mei 2005 zijn afgerond, zullen de aanvragers hun aanvullende einddeclaratie indienen. Dit verklaart de onderbenutting op dit onderdeel.

ID-banen

De nabetalingen voor de ID-banen komen vooral voort uit de naloop van de vaststelling 2002 en bezwaarschriften die in 2004 zijn afgehandeld.

Tijdelijke Stimuleringsregeling regulier maken ID-banen

Het beschikbare budget voor 2004 is niet volledig benut omdat een groot deel van de aanvragen pas is binnengekomen in de laatste weken voor de sluitingsdatum van de regeling (30 juni 2004). De werkgevers hadden vervolgens tot 1 december 2004 de tijd om de aanvullende gegevens in te sturen. Veel werkgevers hebben tot het laatste moment gewacht met het insturen van de aanvullende gegevens en de termijn hiervoor is verlengd tot 1 februari 2005, daardoor vinden de betalingen veelal later plaats dan aanvankelijk verwacht.

Doelgroepenbeleid

Als gevolg van vertraging in de besluitvorming in het kader van het kabinetsstandpunt langer doorwerken ouderen hebben niet alle geplande activiteiten in 2004 plaats kunnen vinden.

Beleidsmatige informatie

Operationele doelstelling 1: Afname langdurige werkloosheid

Sluitende aanpak

De sluitende aanpak van de nieuwe instroom is op verzoek van de Tweede Kamer uitgebreid naar langdurig werklozen. In het kader van de Agenda voor de Toekomst is destijds eveneens afgesproken dat gemeenten zich zullen inspannen om de sluitende aanpak voor het zittend bestand te realiseren. De mate van sluitendheid voor langdurig werklozen is 54 procent. Dit houdt in dat 54 procent van de groep werklozen die op 31 december 2001 langer dan 12 maanden werkloos was in 2002 en 2003 is uitgestroomd uit de werkloosheid, dan wel in die periode op traject zit of een nieuw aanbod heeft ontvangen voor een reïntegratietraject (zie ook Kwartaalbericht Arbeidsmarkt September 2004).

Recentere realisatiecijfers voor langdurig werklozen worden gepresenteerd in het Kwartaalbericht Arbeidsmarkt September 2005. Met de WWB hebben de gemeenten een toegenomen financieel belang gekregen om ook met de groep langdurig werklozen in hun bestand aan de slag te gaan. Hoewel de investeringen voor deze groep gemiddeld hoger liggen, kan dit op termijn een grotere besparing opleveren. Tot 1 januari 2005 hadden gemeenten de gelegenheid om in een reïntegratieverordening vast te leggen op welke wijze de aandacht aan verschillende doelgroepen is gewaarborgd.

Ook in 2004 heeft SZW voor de nieuwe instroom de ambitie vastgehouden om een sluitende aanpak van 100 procent te realiseren.

Bron: SZW/FEZ cijferonderzoek sluitende aanpak; UWV rapportage sluitende aanpak

¹ Voorlopige cijfers. Definitieve cijfers komen in het Kwartaalbericht Arbeidsmarkt September 2005.

² Voorheen was de sluitendheid onder jongeren na 12 maanden altijd 100% omdat gemeenten verplicht waren jongeren die nog niet sluitend waren opgepakt na 12 maanden een WIW dienstbetrekking aan te bieden. Met ingang van 1 januari 2004 is de WIW afgeschaft. Jongeren die in 2003 instroomden (sluitende aanpak 2004) hebben dus niet «automatisch» een WIW dienstbetrekking gekregen, waardoor de sluitendheid gedaald is onder de 100%. De sluitendheid voor jongeren na 12 maanden is 86% (raming) in 2004.

³ De mate van sluitendheid voor de groep werklozen die gedurende het jaar afhankelijk is van één uitkeringsinstantie is in 2003 88% (definitief cijfer). Definitief cijfer 2004 beschikbaar in het kwartaalbericht Arbeidsmarkt September 2005. De mate van sluitendheid daalt in 2003 naar 79% als er rekening wordt gehouden met de groep werklozen die binnen een jaar van uitkeringsinstantie veranderen (de doorstroomgroep), bijvoorbeeld als iemand na een kortdurende WW-uitkering een bijstandsuitkering ontvangt. Zie ook Kwartaalbericht Arbeidsmarkt September en December 2004. In 2004 is de mate van sluitendheid inclusief de doorstroomgroep gestegen naar 80%.

⁴ Dit is inclusief van arbeidsplicht onthevenen in tegenstelling tot eerdere cijfers die exclusief onthevenen zijn.

⁵ Met duurzame plaatsing wordt bedoeld dat binnen 6 maanden na plaatsing geen inschrijving als werkzoekende heeft plaatsgevonden.

⁶ het percentage duurzame uitstroom 2003 is op een andere wijze berekend dan de jaren daarvoor en daarom niet direct vergelijkbaar met eerdere jaren. De cijfers in de jaren voorafgaand aan 2003 zijn door Regioplan berekend op basis van een beperkte steekproef. Het cijfer in 2003 is berekend door CBS en is gebaseerd op een grotere steekproef. Een ander verschil is dat CBS herinstromers in de uitkering, die uiteindelijk wel duurzaam uitstromen niet in het cijfer heeft meegenomen, hetgeen in cijfers van voorgaande jaren wel is meegenomen. Dit heeft een neerwaarts effect op het totaalcijfer.

* Duurzaamheid 2004 is niet beschikbaar.

De mate van sluitendheid inclusief de doorstroomgroep, de groep werklozen die binnen een jaar van uitkeringsinstantie veranderen, neemt licht toe: van 79% in 2003 naar 80% in 2004.

Het probleem van de jeugdwerkloosheid is ook terug te vinden in de dalende mate van sluitendheid van deze jongeren. Door de nog niet herstelde conjunctuur is het aantal jongeren dat in absolute zin instroomt in 2004 toegenomen ten opzichte van 2003 (op basis van de eerste drie kwartalen, zie Kwartaalbericht Arbeidsmarkt December 2004). De uitvoerders zijn zich bewust van dit probleem en zetten sterk in op deze groep. Zo werken veel gemeenten intensief samen met CWI en RMC's in jongerenloketten om te voorkomen dat deze groep instroomt of anders een grote afstand tot de arbeidsmarkt krijgt.

Het streven is om het percentage mensen dat uitstroomt naar reguliere arbeid, na deel te hebben genomen aan een reïntegratietraject in 2007 met een kwart te laten toenemen ten opzichte van 2004, de zogenaamde 25%-doelstelling. De invulling van de doelstelling geldt over het totaal van alle reïntegratietrajecten (WW, WAO en bijstand). Het is een gemiddelde over alle trajecten, over de gehele periode tot en met 2007, zonder tussentijdse streefwaarden. Om de realisatie van de doelstelling vast te kunnen stellen is door SZW een nulmeting uitgevoerd waar tegen het resultaat in 2007 afgezet kan worden. De definitieve nulmeting wordt gepresenteerd in het Kwartaalbericht Arbeidsmarkt September 2005.

De nulmeting betreft trajecten die in 2002 gestart zijn en waarvan in 2002, 2003 en 2004 de uitstroom is vast te stellen.

Agenda voor de Toekomst

Wat betreft realisaties op de prestatie-afspraken blijven gemeenten achter op de planning (zie tabel 2.6), onder meer vanwege conjuncturele ontwikkelingen en aan de kant van de gemeenten gelegen factoren. Voor nadere informatie hierover wordt verwezen naar de Derde Voortgangsrapportage Agenda voor de Toekomst die op 23 december 2004 aan de Tweede Kamer is aangeboden.

Bron: SZW Derde voortgangsrapportage Agenda voor de Toekomst

Bron: SZW derde voortgangsrapportage Agenda voor de Toekomst

* G4 en G26 stand per 1 juli 2004

Inspanningen UWV

Zie voor een beschrijving van de inspanningen UWV in 2004 premieartikelen 1 en 3 Reïntegratie.

Wet Werk en Bijstand

Uit het onderzoek «de reïntegratiemarkt langs de meetlat van SUWI» uitgevoerd door Regioplan (Kamerstukken II, 2004/05, 28 719, nr 3) blijkt dat in 2004 bij veel gemeenten een groot deel van het flexibele reïntegratiebudget wordt besteed aan gesubsidieerde arbeid (bij grote gemeenten 67%).

Gemeenten zijn in 2004 geconfronteerd met verschillende keuzes waar het gaat om de inzet van het reïntegratiebudget. Een aantal van de vele vragen waarvoor gemeenten in 2004 stonden, maar ook de komende jaren nog staan, zijn: in welk tempo wordt de gesubsidieerde arbeid oude stijl afgebouwd? Is er behoefte aan nieuwe vormen van gesubsidieerde arbeid? Welk deel wordt op de vrije reïntegratiemarkt aanbesteed? Wat is de positie van de aan de gemeente gelieerde instanties op het terrein van werk en inkomen? Het WWB implementatie steunpunt (WIS) heeft in 2004 over dit soort thema's handreikingen beschikbaar gesteld ten behoeve van gemeenten.

Uit het genoemde rapport is gebleken dat ongeveer tweederde van de gemeenten op het terrein van aanbesteding aan resultaatfinanciering doen. De overige, vooral kleine gemeenten, rekenen nog niet af op resultaat. Gemeenten vinden steeds beter hun weg op de reïntegratiemarkt, maar ook het toegenomen financiële belang onder de WWB leidt tot meer afrekening op resultaat. Tot slot is een belangrijke ontwikkeling dat vooral kleine gemeenten samenwerking zoeken met andere gemeenten bij het verder professionaliseren van de reïntegratie-inspanningen.

De effecten van de invoering van de WWB komen in beleidsartikel 5 verder aan de orde.

Tijdelijke Stimuleringsregeling regulier maken ID-banen

Doel van de regeling is het regulier maken van 10 000 ID-banen. Op de sluitingsdatum van de regeling te weten 30 juni 2004 zijn er 12 749 aanvragen binnengekomen. In totaal hebben 5 300 van deze aanvragen tot nog toe tot betaling geleid, nadat gebleken was dat de werkgever de ID-baan daadwerkelijk had omgezet. Nog 2 300 aanvragen die in behandeling zijn zullen voor het merendeel tot betaling leiden.

RSP

Bron: SZW-administratie

* De cijfers in de kolom «Begroting 2004» vormen een correctie op de cijfers genoemd in de Begroting 2004

In 2004 heeft de aangekondigde herbezinning over de toekomst van de RSP plaatsgevonden.

Conclusie is dat de RSP in zijn huidige vorm weinig succesvol is geweest. Zowel het structureel verruimen van de markt voor de huishoudelijke dienstverlening als het vergroten van de werkgelegenheid voor werklozen is met de regeling onvoldoende van de grond gekomen.

Na overleg met de Tweede Kamer is besloten de RSP tot 1 juli 2005 te verlengen, in afwachting van de besluitvorming over eventuele maatregelen om de persoonlijke dienstverlening te stimuleren.

SVWW/RWI

In 2004 is de Raad voor werk en inkomen (RWI) geëvalueerd. Uit deze evaluatie bleek dat de RWI op het terrein van coördinatie, overleg en expertisevorming inzake het decentraal arbeidsmarktbeleid een waardevolle rol heeft vervuld en daarom is besloten de RWI in gewijzigde vorm te handhaven. De hiertoe benodigde wetswijziging is op 4 maart 2005 in werking getreden. De subsidieregeling (SVWW) was al in 2003 beëindigd, maar de reeds gestarte projecten lopen door tot en met 2006.

Kinderopvang

Vanuit de KOA-regeling 2004 zijn kinderopvangvoorzieningen aangeboden voor alleenstaande ouders in de bijstand, waarmee belemmeringen zijn weggenomen voor uitstroom naar werk, het volgen van scholing of deelname aan sociale activering.

Bron: SZW

* Aantallen herleid tot voltijd op jaarbasis in fte's.

** Betreft de stand van zaken aan de hand van de door gemeenten ingediende opgaven. Hierbij dienen echter twee opmerkingen te worden gemaakt. 1. Niet alle gemeenten hebben de opgaven over 2003 tijdig (volledig en juist) ingediend. Hierdoor loopt de gedeclareerde subsidie naar verwachting nog op met € 10 mln (maximaal met € 13,4 mln), en het totaal aan subsidiabele overeenkomsten met 5000 (zowel lopende overeenkomsten per 31-12-02 als in 2003 afgesloten overeenkomsten). 2. Bij de vaststelling van de rijksbijdragen aan gemeenten kunnen nog correcties optreden.Vanwege het verminderen van administratieve lasten is de plicht voor gemeenten om het aantal overeenkomsten te herleiden tot voltijd en op jaarbasis per 2003 vervallen. De vergelijkingsbasis voor de aantallen 2003 met de aantallen t/m 2002 is daarmee ook vervallen. Met hetzelfde doel is er vanaf 2003 geen uitsplitsing meer naar hele- en halve-dagopvang.

Operationele doelstelling 2: Daling aandeel werkenden en werklozen zonder startkwalificatie in de beroepsbevolking van 25–64 jaar tot minder dan 20 procent in 2010.

Bron: CBS, enquete beroepsbevolking

Het hebben van een startkwalificatie is een belangrijke voorwaarde voor duurzame arbeidsparticipatie. Streven is dat in 2010 het aandeel in de beroepsbevolking zonder startkwalificatie is gedaald tot minder dan 20%.

Dit betekent dat jaarlijks, bovenop de trendmatige groei als gevolg van demografische ontwikkelingen en een verwachte stijging van de gemiddelde participatiegraad, 50 000 personen een startkwalificatie dienen te halen.

Om in 2004 een extra toename te realiseren is onder meer de regeling WVA-startkwalificatie in 2004 uitgebreid naar jongeren. Op basis van deze regeling kunnen werkgevers een tegemoetkoming krijgen in de kosten van het scholen van een voormalig werkloze werknemer tot startkwalificatieniveau.

Operationele doelstelling 3: Vergroten van de netto-arbeidsparticipatie van doelgroepen

Bron: CBS, Enquête Beroepsbevolking

* Jeugdwerkloosheidspercentage 2004 is nog niet beschikbaar.

Ouderen

De arbeidsdeelname van ouderen was in 2004 40%, dat is vergeleken met 2003 een toename van 1,2%-punt.

Op 29 april 2004 is mede naar aanleiding van de aanbevelingen van de Taskforce Ouderen en Arbeid het kabinetsstandpunt «stimuleren langer werken ouderen» (Kamerstukken II, 2003/04, 27 046, nr 5) aangeboden aan de Tweede Kamer. Het totale pakket moet leiden tot een stijging van de arbeidsparticipatie tot 40% in 2007.

– Op 1 januari 2004 is de Wet premievrijstelling bij het in dienst nemen en in dienst houden van oudere werknemers in werking getreden.

– Op 1 januari 2004 is de sollicitatieplicht voor uitkeringsgerechtigden van 57,5 jaar of ouder opnieuw ingevoerd.

– Op 1 mei 2004 is de Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij arbeid in werking getreden.

– Op 1 november 2004 is de tijdelijke stimuleringsregeling stimuleren leeftijdsbewust beleid gepubliceerd in de Staatscourant. Werkgevers en brancheorganisaties (ten behoeve van werkgevers met minder dan 30 werknemers) kunnen in het kader van deze subsidieregeling aanvragen indienen voor projecten.

– Op 2 december 2004 is de Regiegroep «Grijs Werkt» geïnstalleerd onder voorzitterschap van de heer Nijpels. De regiegroep stuurt een meerjarencommunicatietraject ten einde een (cultuur)omslag in het denken over oudere werknemers te bewerkstelligen en gaat sociale partners stimuleren tot het treffen van maatregelen die langer werken mogelijk maken.

– Cinop heeft de opdracht gekregen om een blauwdruk op te stellen ten behoeve van het stimuleren van (intersectorale) mobiliteit.

Herintredende en allochtone vrouwen

De netto-participatiegraad van vrouwen in 2004 is 54%, vergeleken met 2003 is dit 0,3%-punt gedaald.

De verwachting is dat het algemene arbeidsmarktbeleid de doelstelling om in 2010 een netto-participatiegraad van vrouwen van 65%, binnen handbereik brengt. De Kamer is in het najaar 2004 geïnformeerd (Kamerstukken II, 2004/05, 27 853, nr 7) over het voorgenomen aanvullende beleid voor herintredende vrouwen. Gemeld is dat van het voorgenomen aantal van 25 regionale convenanten er eind 2004 vier totstandgekomen zijn en twee in voorbereiding. De lopende afspraken kunnen uitmonden in plaatsing van in totaal 12 500 herintredende vrouwen. Tot nu toe zijn circa 3 000 herintredende vrouwen geplaatst.

De commissie Participatie Vrouwen uit Etnische Minderheden (PaVEM) is bezig met de uitvoering van haar werkplan, gevat in drie thema's: taal, werk en maatschappelijke dialoog. Aan de hand van deze thema's zijn in 2004 afspraken gemaakt met 17 gemeenten behorende tot de G30. Onlangs heeft de commissie een advies uitgebracht aan het kabinet om de taalachterstand van deze vrouwen door middel van een nationaal actieplan te verhelpen.

Etnische minderheden

Na het aflopen van de wet SAMEN in 2004 zijn follow up activiteiten opgestart, onder meer in de vorm van het Landelijk netwerk diversiteitsmanagement. Het landelijk netwerk diversiteitsmanagement zal werkgevers stimuleren en faciliteren bij het voeren van (HRM)beleid gericht op instroom en behoud van personeel uit verschillende bevolkingscategorieën, onder wie minderheden. In de diverse SPAG-projecten zijn sinds 2001 in totaal bijna 5 900 deelnemers ingestroomd. 37% is positief uitgestroomd naar werk of scholing, 17% van de deelnemers is uitgevallen en bijna de helft was nog steeds deelnemer op 1 mei 2004 (geen uitval of uitstroom maar gestopt met het traject wegens de beëindiging van de projecten in mei 2004).

In april 2004 is het plan van aanpak diversiteitsmanagement binnen de sector Rijk vastgesteld.

In juli 2004 is de rapportage over de resultaten van het plan van aanpak Arbeidsmarktpositie hoger opgeleide vluchtelingen aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2003/04, 27 223, nr 56).

Jeugdwerkloosheid

In 2004 zijn ter bestrijding van de jeugdwerkloosheid en het voortijdig schoolverlaten activiteiten uitgevoerd die voortkomen uit het Plan van Aanpak Jeugdwerkloosheid (Kamerstukken II, 2002/03, 23 972, nr 64).

• In 2004 zijn door de gezamenlijke inzet van de Taskforce Jeugdwerkloosheid en het CWI 7 743 extra jongeren aan een baan geholpen. De Taskforce heeft dit onder andere gerealiseerd doordat zij een regionaal offensief heeft gestart met CWI en andere regionale partners, waarbij werkgevers in de regio worden opgeroepen om jeugdbanen te melden en waarbij jongeren worden voorgeselecteerd om te worden gematched op deze jeugdbanen. Daarnaast is het O&O jeugdmodel ontwikkeld: een tweede kans onderwijsmodel dat gemeenten en O&O fondsen bij elkaar brengt om gezamenlijk jongeren terug te leiden naar werk en hen in staat te stellen een startkwalificatie te behalen. Om de sluitende aanpak voortijdig schoolverlaten in de regio verder te versterken heeft de Taskforce gerealiseerd dat alle gemeenten eind 2004 een verbeterplan gereed hadden voor hun Regionale Meld- en Coördinatiefunctie Voortijdig Schoolverlaten (RMC). Tevens heeft de Taskforce een actie opgestart om het tekort aan stageplaatsen inzichtelijk te maken en is een Stage Info Punt voor jongeren in het leven geroepen.

• JongActief, gefinancierd door SZW, is gestart als samenwerkingsverband van CWI, MKB Nederland, LTO en VNO-NCW. De accountmanagers van JongActief activeren en ondersteunen de branches en sectoren bij het opstellen van plannen die leiden tot meer werkgelegenheid voor jongeren tot 23 jaar. JongActief stemt regelmatig af met de Taskforce Jeugdwerkloosheid.

• Het CWI heeft uit het drempelslechtingsbudget circa 15 000 jeugdbaancheques uitgegeven die door werkgevers kunnen worden geïnd indien wordt voldaan aan de voorwaarden. Van deze mogelijkheid is slechts zeer beperkt gebruik gemaakt. Er is dan ook besloten om in 2005 het drempelslechtingsbudget in te zetten ten behoeve van 165 fte extra voor benodigde jongerenadviseurs bij CWI.

2.4 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

Europees Sociaal Fonds (ESF)

De in 2003 ingezette maatregelen om de benutting van ESF-programmagelden te bevorderen hebben effect gehad. In 2004 heeft een inhaalslag plaatsgevonden en is € 700 miljoen verplicht voor de komende twee jaar.

Bron: SZW-administratie

ESF 1994–1999

De afwikkeling van de ESF periode 1994–1999 vindt plaats op twee afwikkelingsniveaus: het niveau projecten – lidstaat en het niveau lidstaat – Europese Commissie. De afwikkeling van ESF -subsidies op het niveau van projecten – lidstaat is behoudens de nog lopende bezwaar – en beroepsprocedures volledig afgerond. De Europese Commissie heeft in de afwikkeling van het programma met de lidstaat de eindafrekeningen van 24 van de 25 programma's vastgesteld. Door verrekening van het verwachte totale bedrag van de 25 programma's met de teveel ontvangen voorschotten resteert voor de lidstaat een te betalen bedrag van circa € 74 miljoen.

EQUAL

Het ESF-EQUAL programma is in twee tranches verdeeld. De tranche 2001–2004 is volgens planning verlopen, er zijn 95 projecten uitgevoerd. De afronding van projecten is begonnen en zal in mei 2005 worden afgesloten. De tweede tranche is in 2004 met 132 projecten gestart.

Bron: SZW-administratie

Uit de evaluatie van het project Seizoensarbeid van LTO-nederland blijkt dat de personeelsvoorziening is verbeterd. Verder heeft het project de illegale tewerkstelling verminderd in de regio's waar men via het project heeft gewerkt. Gezien het succes van het project is het project daarna voortgezet door de deelnemende organisaties, LTO-Nederland en het CWI.

De evaluatie Raamconvenant Grote Ondernemingen (RGO) wijst uit dat het RGO heeft geleid tot meer draagvlak bij het management en aandacht op de werkvloer voor in- en doorstroom van etnische minderheden. Het RGO heeft verder bijgedragen aan de arbeidsparticipatie van etnische minderheden.

Begin oktober 2004 is het evaluatierapport Stimuleringsprojecten Allochtone Groepen, waarin de resultaten van drie jaar SPAG worden vermeld, aan de Tweede Kamer aangeboden.

Uit de rapportage blijkt dat de stimuleringsprojecten een meerwaarde hebben gehad omdat ze gedurende een aantal jaren in staat waren intensieve en persoonlijke aandacht te schenken aan een doelgroep met meervoudige problemen (laag opleidingsniveau, slechte beheersing van het Nederlands, schuldenproblematiek, huisvestingsproblematiek, alleenstaand moederschap).

Door de projecten zijn diverse methoden ontwikkeld en inzichten opgedaan om het bereik onder de doelgroep te vergroten.

Het onderzoek Samenwerking gecombineerde reïntegratie-aanpak van activering en zorg heeft geresulteerd in een handreiking voor de uitvoering (gemeenten en hun partners).

In de Leeswijzer is een verklaring opgenomen over de status van het «Periodiek onderzoek regelovertreding in de sociale zekerheid».

BELEIDSARTIKEL 4 AANGEPAST WERKEN

4.1 Algemene doelstelling

Het bevorderen van de arbeidsparticipatie van personen met lichamelijke, verstandelijke of psychische beperkingen, door hen op zo kort mogelijke termijn aangepaste arbeid onder zo regulier mogelijke omstandigheden te bieden, indien zij daarop zijn aangewezen, en zo mogelijk door te laten stromen naar een reguliere, niet-gesubsidieerde arbeidsplaats.

De Wet sociale werkvoorziening (Wsw) biedt de mogelijkheid tot aangepaste werkgelegenheid aan personen die vanwege lichamelijke, verstandelijke of psychische handicaps uitsluitend onder aangepaste omstandigheden tot regelmatige arbeid in staat zijn. Op basis van deze wet is aan gemeenten de zorgplicht toebedeeld om de benodigde arbeidsplaatsen voor personen die tot de Wsw zijn toegelaten tot stand te brengen. Het jaar 2004 stond in het teken van de eerste fase van de modernisering van de Wsw.

Modernisering Wsw

Overdracht indicatiestelling naar CWI

De modernisering is er in de eerste plaats op gericht de Wsw exclusief te behouden voor de huidige, afgebakende doelgroep. In de eerste fase van de modernisering stond de voorbereiding voor de overdracht van de indicatiestelling per 1 januari 2005 naar CWI centraal. Het wetsvoorstel daartoe is in 2004 door de Tweede en Eerste Kamer aanvaard (wet van 30 juni 2004, 325). Het voornaamste doel van de overdracht is het vergroten van de landelijke uniformiteit van de indicatiestelling en onafhankelijkheid van de indicatiestelling ten opzichte van gemeenten, die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de Wsw. Het Ministerie van SZW heeft in 2004 een uitgebreid voorbereidingstraject opgezet en uitgevoerd om de overdracht en implementatie te vergemakkelijken.

Arbeid onder zo regulier mogelijke omstandigheden

In de hoofdlijnennotitie van september 2004 heeft het kabinet aangegeven hoe het vervolg van het moderniseringstraject ter hand genomen wordt. Centraal in de vervolgfase staat het stimuleren van het gebruik van aangepaste arbeid onder zo regulier mogelijke omstandigheden, bijvoorbeeld via begeleid werken.

Dit artikel kent de volgende operationele doelstellingen:

1. het realiseren van aangepaste arbeid voor diegenen die hiervoor zijn geïndiceerd;

2. het bevorderen van arbeidsbekwaamheid van de SW-werknemer, mede met het oog op het kunnen verrichten van arbeid onder zo normaal mogelijke omstandigheden.

4.2 Budgettaire gevolgen van het beleid

Bron: SZW-administratie

4.3 Toelichting tabel budgettaire gevolgen van beleid

Financiële informatie

Uitgaven

Bron: SZW, Jaaropgaven en voorlopige volume opgaven Wsw van gemeenten; Wsw-monitor

Het macrobudget is onderverdeeld in een centraal en een decentraal deel. Het centrale deel is ingezet voor de Stichting Beheer Collectieve Middelen Wsw (SBCM) voor scholingsprojecten en kinderopvang; voor het Arbo convenant Wsw; de implementatie van de overdracht van de indicatie, en het moderniseringstraject.

Van het decentrale budget is de realisatie van de uitgaven € 47,5 miljoen hoger dan begroot. Dit wordt vrijwel geheel veroorzaakt door de loon- en prijsbijstelling (€ 36 miljoen) en door overheveling van bijna € 11 miljoen van centraal naar decentraal voor indicatie-kosten, in verband met opschuiven naar 1 januari 2005 van de overgang van de indicatie van gemeenten naar CWI. Het taakgesteld volume is in 2004 ter compensatie van de verminderde inkomsten Wva eenmalig verlaagd met 775 standaardeenheden tot 89 040 arbeidsplaatsen.

Ontvangsten anticumulatiebepalingen

Bron: De ontvangsten zijn afkomstig uit de SZW-administratie. De (afgeronde) volume- en prijsgegevens 2004 zijn gebaseerd op voorlopige informatie van het UWV; definitieve gegevens komen pas medio 2005 beschikbaar.

Voor Wsw-werknemers met recht op een arbeidsongeschiktheidsuitkering draagt UWV de vrijvallende uitkeringen wegens samenloop met Wsw loon af aan SZW (anticumulatiebaten). In 2004 is voor het bepalen van deze afdracht voor het eerst een nieuwe systematiek gebruikt. Die houdt in dat SZW voorafgaand aan het jaar een schatting maakt van de verwachte besparingen bij het UWV. UWV draagt vervolgens deze bedragen op maandbasis af aan SZW. De raming wordt achteraf getoetst aan de realisaties op basis waarvan de dan lopende afdracht kan worden bijgesteld. De raming op WAO en WAZ is in 2004 lager uitgevallen dan begroot (€ 7,3 miljoen), in lijn met het stabiele volume. Doordat in 2004 voor het eerst de nieuwe systematiek werd gebruikt, werd bij de baten WAO en WAZ het nog niet verrekende laatste kwartaal van 2003 (€ 29,4 miljoen) ook in 2004 afgedragen, zodat in totaal vijf kwartalen besparingen zijn afgedragen. Per saldo komen hiermee de anticumulatiebaten in 2004 hoger uit dan was begroot.

Ontvangsten uitvoering WSW

De ontvangsten uitvoering Wsw hebben voornamelijk betrekking op verrekening van subsidie wegens onderrealisatie. De uitgaven voor 2002 na vaststelling zijn hiermee uitgekomen op € 2 009,9 miljoen.

Beleidsmatige informatie

Algemene doelstelling

Bron: SZW, Jaaropgaven en voorlopige volume opgaven gemeenten; Wsw monitor

Toelichting

a. De effectindicator geeft het aantal personen in het Wsw-werknemersbestand weer tegenover de totale doelgroep (werknemersbestand plus wachtlijst). Door de verdere stijging van de wachtlijst in 2004 komt de effectindicator niet op de in de begroting 2004 verwachte 97% maar op ongeveer 88% uit.

Bron: SZW, Jaaropgaven en voorlopige volume opgaven gemeenten; Wsw monitor

b. De prestatie-indicator geeft de realisatie van arbeidsplaatsen weer in relatie tot het aantal waarvoor subsidie is toegekend. Arbeidsplaatsen worden gerekend in standaardeenheden (SE's). Een SE komt overeen met 1 fte van een Wsw-er ingedeeld in de arbeidshandicapcategorie matig of licht. Voor 1 fte van iemand ingedeeld in ernstig wordt 1,25 SE gerekend. Medio 2004 is de taakstelling eenmalig met 775 standaardeenheden verlaagd tot 89 040 SE's, ter compensatie van de verminderde inkomsten uit Spak/Vlw. De realisatie in 2004 van 89 580 plaatsen heeft de taakstelling overtroffen, waarmee de prestatie-indicator op bijna 101 procent komt. Een van de maatregelen om de taakstelling maximaal te benutten is de intercollegiale ruil: gemeenten met een overschot aan te realiseren arbeidsplaatsen kunnen een deel van de taakstelling overdragen aan gemeenten die extra taakstelling willen inzetten. In 2004 zijn hiermee circa 320 arbeidsplaatsen herverdeeld.

c. De doelmatigheidsindicator geeft de ontwikkeling weer van de (geïndexeerde) kosten (Wsw subsidie plus besparing van loonkosten vanwege Spak/Vlw) per SE ten opzichte van het jaar 2003 (gesteld op 100). Door de afname van de besparing uit Spak/Vlw is de doelmatigheidsindicator in 2004 licht toegenomen. Er is in 2004 deels gecompenseerd voor de verminderde besparing uit Spak/Vlw. Doordat er vervolgens is overgerealiseerd is de doelmatigheidsindicator conform de begroting uitgekomen op 102.

Operationele doelstelling 1: Het realiseren van aangepaste arbeid voor diegenen die hiervoor zijn geïndiceerd.

Bron: SZW, Jaaropgaven en Voorlopige volume opgaven van gemeenten; WSW-monitor

Arbeidsplaatsen

Evenals in de afgelopen jaren is het aantal gerealiseerde SE's opnieuw toegenomen. In 2004 is er landelijk meer dan volledige realisatie bereikt. Bij gemeenten met onderrealisatie wordt de subsidie die daarmee gemoeid is bij de definitieve vaststelling teruggevorderd. Gemeenten die kiezen voor overrealisatie ontvangen hiervoor geen aanvullende subsidie.

Wachtlijst/wachtduur

Na een jarenlange daling van het aantal personen op de wachtlijst is vanaf 2003 de wachtlijst weer toegenomen. Dit heeft zich in 2004 voortgezet. Eind 2004 stonden 12 900 personen op de wachtlijst. In de begroting 2004 werd nog uitgegaan van 6 000 personen. De toename is het gevolg van groei in aantal aanmeldingen voor de Wsw. Mogelijke verklaringen hiervoor zijn: verslechterde conjunctuur, veranderingen in aanpalende regelgeving (WWB, WAO), actievere reïntegratie en actieve werving door gemeenten. Ook kan het toegenomen aantal indicaties in 2004 een anticiperen van gemeenten zijn geweest op de overdracht van de indicatiestelling naar CWI. De gemiddelde wachtduur eind 2004 bedroeg evenals eind 2003 12 maanden. In de jaarrapportage 2004 van de Wsw monitor volgt nadere informatie over de ontwikkeling van de wachtlijst, de wachttijd op de wachtlijst en de wachttijd bij plaatsing in het werknemersbestand. In 2004 is na overleg met VNG en belangenorganisaties een aanpak ontwikkeld om de maximale wachtduur niet meer dan 12 maanden te laten zijn, voor zover mogelijk binnen de taakstelling. Dit naar aanleiding van de motie Verburg (Kamerstukken II, 2003/04, 29 200 XV, nr 46) uit 2003. De Tweede Kamer is over de aanpak in een brief van 2 juli 2004 geïnformeerd. De voorgestelde aanpak treedt op 1 januari 2005 in werking.

Operationele doelstelling 2: Het bevorderen van arbeidsbekwaamheid van de SW-werknemer, mede met het oog op het kunnen verrichten van arbeid onder zo normaal mogelijke omstandigheden.

Bron: SZW, Jaaropgaven en voorlopige volumeopgaven gemeenten

Begeleid werken

Het streven is dat gemeenten jaarlijks ten minste 25% van het aantal nieuwe plaatsingen vanaf de wachtlijst realiseren in de vorm van begeleid werken. Slechts weinig gemeenten zijn hierin de afgelopen jaren geslaagd, maar in 2004 is de realisatie licht toegenomen. Redenen voor het achterblijven van het aandeel begeleid werken zijn al in eerdere evaluaties aangegeven: onbekendheid, te weinig sturing, concurrentie met «interne plaatsing», beeldvorming bij werkgevers (vermeende risico's), vrijblijvendheid voor de werknemers en belemmeringen in regelgeving. Met de wet die zorgdraagt voor overdracht van de indicatiestelling naar CWI is de vrijblijvendheid van de plaatsing begrensd, en is tevens geregeld dat sw-bedrijven met ingang van 1 januari 2005 ook als begeleidingsorganisatie mogen optreden. Dit vergroot de variëteit aan begeleidingsmogelijkheden voor gemeenten en kan de inzet van begeleid werken bevorderen. Ook zijn de risico's ten aanzien van loondoorbetaling bij ziekte en premiedifferentiatie bij arbeidsongeschiktheid voor werkgevers die een Wsw-geïndiceerde in dienst nemen verder verkleind, om de drempels bij werkgevers weg te nemen.

Toezicht en handhaving

De Inspectie Werk en Inkomen (IWI) is verantwoordelijk voor de uitoefening van het tweedelijns toezicht op de uitvoering van de Wsw door gemeenten. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de eerste lijn.

BELEIDSARTIKEL 5 ALGEMENE INKOMENSGARANTIE OP MINIMUMNIVEAU

5.1 Algemene doelstelling

Het garanderen van een inkomensvoorziening op het sociaal minimum voor mensen die – al dan niet tijdelijk – niet (volledig) zelf kunnen voorzien in hun levensonderhoud; in het verlengde hiervan het bestrijden van armoede en sociale uitsluiting.

In dit beleidsartikel wordt verantwoording afgelegd over het inkomensdeel van de Wet werk en bijstand (WWB), de Toeslagenwet (TW), en over de interdepartementale coördinatie van het armoedebeleid. Een integrale verantwoording over het inkomensbeleid is te vinden in artikel 2 in het hoofdstuk Overige beleidsonderwerpen.

Het uitgangspunt voor de beleidsdoelstelling luidt dat een ieder hier te lande wordt geacht zelfstandig in zijn bestaan te kunnen voorzien door middel van arbeid. Als dit niet mogelijk is en er geen andere voorzieningen beschikbaar zijn heeft de overheid de taak een ieder te helpen met het zoeken naar werk en, zo lang met werk nog geen zelfstandig bestaan mogelijk is, met inkomensondersteuning.

Met de inwerkingtreding van de WWB in 2004 is de verantwoordelijkheid van de overheid voor inkomensondersteuning verworden tot het sluitstuk van een activerend stelsel van sociale zekerheid.

Dit artikel kent de volgende operationele doelstellingen:

1. het waarborgen van het niveau van het algemeen minimuminkomen in het licht van de algemene welvaartsontwikkeling en in lijn met de voornemens van het Hoofdlijnenakkoord;

2. het voorkomen en tegengaan van misbruik (vooral fraude) door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening.

5.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie

5.3 Toelichting tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Financiële informatie

Verplichtingen

Het verschil aan verplichtingen van € 4,6 miljoen houdt verband met de invoering van de WWB per 1 januari 2004 waardoor de verplichting voor het jaar 2004 niet zoals gebruikelijk voorafgaande aan het jaar kon worden aangegaan. Dit betekent dat in 2004 voor zowel het jaar 2004 als 2005 een verplichting is aangegaan.

Gebudgetteerd deel Abw/WWB, IOAW, IOAZ, Bbz

De onderuitputting op dit onderdeel ten opzichte van de oorspronkelijke begroting is veroorzaakt doordat het definitieve macrobudget WWB neerwaarts is bijgesteld ten opzichte van het voorlopige budget. Oorzaken hiervan zijn een lager bijstandsvolume in 2003 dan geraamd en een bijstelling van de volumeraming 2004 door het Centraal Planbureau.

Declaratie deel Abw, IOAW, IOAZ, Bbz

Uit dit budget zijn voor bovengenoemde regelingen voornamelijk de afrekeningen op basis van declaraties betaald over het vierde kwartaal 2003 en de eerste drie kwartalen 2004, evenals de voorschotten voor het vierde kwartaal 2004. Uiteraard hebben de betalingen Abw vanwege de volledige budgettering van de WWB per 2004 slechts betrekking op de jaren tot en met 2003.

Toeslagenwet uitkeringen

De gerealiseerde uitkeringslasten komen € 8,1 miljoen (2,4%) lager uit dan geraamd bij de ontwerpbegroting. Dit wordt verklaard door twee ontwikkelingen:

Een lager volume dan geraamd (97 800 versus 99 300) met een budgettair effect van – € 5,1 miljoen.

Een lagere gemiddelde uitkering dan geraamd (€ 3 369 versus € 3 400) met een budgettair effect van – € 3,0 miljoen.

Toeslagenwet uitvoeringskosten

Een algemene toelichting op de uitvoeringskosten is in bijlage 6 opgenomen.

Handhaving

Uit het budget voor handhaving zijn diverse activiteiten gefinancierd die gericht zijn op versteviging van handhaving in het gemeentelijke domein. De lagere realisatie dan beoogd is te verklaren uit het feit dat gestelde doelen met minder middelen zijn gerealiseerd (onder andere op het terrein van aanpak van grensoverschrijdende fraude).

Ontvangsten

De ontvangsten op artikel 5 bestaan voor 88% uit ontvangsten FWI en deze overstijgen de behoedzaam geraamde ontvangsten ruimschoots. Daarnaast is er sprake van eenmalige terugontvangsten TW in verband met nog niet met SZW afgerekende posten uit de beginbalans van UWV per 1 januari 2002 en kasafrekeningen voor de jaren 2002 en 2003 (€ 5,7 miljoen).

Beleidsmatige informatie

Operationele doelstelling 1: het waarborgen van het niveau van het algemeen minimuminkomen in het licht van de algemene welvaartsontwikkeling en in lijn met de voornemens van het Hoofdlijnenakkoord.

Om bovenstaande operationele doelstelling te realiseren zijn in 2004 diverse instrumenten ingezet en op diverse deelgebieden inspanningen gepleegd. In het Hoofdlijnenakkoord was al aangekondigd dat koopkrachtbehoud vanwege de lage economische groei, de oplopende pensioenpremies en de sterk oplopende kosten van gezondheidszorg niet mogelijk zou zijn. Daarbij werd echter wel gestreefd naar een eerlijke verdeling van de lasten. In 2004 is daarom besloten tot een koopkrachtreparatie voor ouderen en chronisch zieken, waarbij via het Gemeentefonds € 80 miljoen is toegevoegd aan het fictieve budget bijzondere bijstand. Omwille van een integrale rapportage over de gevoerde inkomenspolitiek wordt voor een verantwoording hierover verwezen naar deel 2 Inkomensbeleid van hoofdstuk 8 Overige beleidsonderwerpen. In dit deel komen de inkomensontwikkeling, koopkracht en armoedeval expliciet aan de orde.

WWB

Een belangrijk instrument bij het waarborgen van een algemeen minimuminkomen is de Wet werk en bijstand. De ervaringen met betrekking tot de WWB zijn positief en dragen eraan bij dat het aantal bijstandsgerechtigden in 2004 is gestabiliseerd.

Een grondige analyse van de effecten van de WWB wordt voorbereid met het oog op de evaluatie van deze wet in 2007. Voor 2004 bedroeg het geraamde effect van de WWB op de bijstandsuitgaven door gemeenten € 150 miljoen1. Het lijkt er op dat dit effect zich heeft voorgedaan. Op basis van voorlopige gegevens wordt geraamd dat gemeenten in 2004 € 315 miljoen minder aan bijstandsuitgaven (WWB I-deel) hebben uitgegeven dan er door het rijk beschikbaar was gesteld (tabel 5.2). Uit bovengenoemde analyse zal moeten blijken in hoeverre dit effect is veroorzaakt door de toegenomen aandacht aan instroombeperking, uitstroombevordering en handhaving.

Bron: SZW-administratie

* Dit betreffen ramingen op grond van door circa 88 procent van de gemeenten ingestuurde voorlopige verslagen over de uitvoering. De definitieve verslagen over de uitvoering WWB 2004 dienen uiterlijk 20 september 2005 te zijn ingediend.

Preventie door bewustwording armoede- en schuldenproblematiek

In 2004 is wederom aandacht geschonken aan de schuldenproblematiek onder jongeren. Vanuit de preventie gedachte «jong geleerd is oud gedaan» is er via verschillende media (jongerenbladen, internet, krant en TV) een campagne gevoerd om jongeren te wijzen op de gevaren van het aangaan van schulden (met name voor consumptieve doeleinden). Vanwege de coördinerende rol van de minister van SZW op het terrein van het armoedebeleid is SZW ook betrokken bij trajecten van andere departementen op het terrein van de aanpak van de schuldenproblematiek. Belangrijke ontwikkelingen in 2004 waren:

• De toenemende aandacht voor de rol van geldverstrekkers bij het ontstaan van schulden. De Wet financiële dienstverlening (Wfd) bevat de verplichting voor alle kredietaanbieders en kredietbemiddelaars om de consument te voorzien van correcte en niet-misleidende informatie. Het toezien op de kredietwaardigheid van mensen die leningen aangaan is hierin geregeld. De Wfd introduceert bestuursrechtelijk toezicht op kredietbemiddelaars en het toezichtinstrumentarium wordt uitgebreid. Het wetsvoorstel is in oktober 2004 door de Tweede Kamer aangenomen, en lag ultimo december bij de Eerste Kamer.

• De wijziging van de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP), en de samenhang die dat heeft met het minnelijke traject. Het wetsvoorstel is medio december 2004 door de Minister van Justitie aan de Tweede Kamer aangeboden. SZW en Justitie hebben de communicatiekanalen met gemeenten ruim benut om de WSNP onder de aandacht van gemeenten te brengen.

Innovatie en kennisdeling in het gemeentelijke domein

Door de focus op decentralisatie, dérapportage en deregulering sluit de WWB beter aan bij de zorgplicht zoals deze bij de gemeentelijke overheden is belegd. Gemeenten worden door de WWB beter gefaciliteerd om op integrale wijze de vaak complexe problematiek van burgers te kunnen aanpakken. Armoede, schuldenproblematiek en sociale- en medische problemen gaan vaak samen met werkloosheid; in dergelijke situaties is het aanpakken van werkloosheid niet effectief wanneer andere problematiek wordt genegeerd. Vanuit het innovatieprogramma werk en bijstand (IPW) zijn in 2004 onder meer gemeentelijke projecten ondersteund die aan een dergelijke integrale benadering inhoud geven. Deze projecten vallen onder het hoofdthema «onderkant klantenbestand». De overige thema's binnen het IPW zijn:«WWB in toekomstperspectief», «optimalisering van het systeem van de WWB» en «werk centraal». Resultaten van alle 46 gesubsidieerde projecten worden beschikbaar gesteld ten behoeve van andere gemeenten via het SZW-gemeenteloket. De Tweede Kamer wordt over de resultaten van het IPW geïnformeerd.

Operationele doelstelling 2: het voorkomen en tegengaan van misbruik (vooral fraude) door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening.

WWB

De WWB heeft – vanwege het toegenomen financiële belang voor gemeenten – bijgedragen aan een toegenomen aandacht voor de handhavingsketen. Vooruitlopend op de invoering van de WWB per 1 januari 2004 is in 2003 de tijdelijke stimuleringsregeling Hoogwaardig Handhaven gepubliceerd. Aan maar liefst 323 gemeenten is subsidie toegekend om de methodiek Hoogwaardig Handhaven te implementeren. Voorts lijkt het er op dat gemeenten vanwege de volledige budgettering van de WWB handhaving hoger op de prioriteitenlijst hebben geplaatst. Veel gemeenten besteden aandacht aan «controle aan de poort», onder meer door het afleggen van huisbezoeken waarbij gegevens en omstandigheden worden geverifieerd.

Een belangrijk instrument bij het ontdekken van witte fraude is het Inlichtingenbureau gemeenten. In het kader van het uitbreiden van gegevensbronnen, heeft het Inlichtingenbureau begin 2004 een pilot uitgevoerd naar de gegevensuitwisseling met de Belastingdienst betreffende vermogenssignalen. In de loop van 2004 is voorts gestart met de daadwerkelijke uitwisseling van vermogenssignalen.

Daarnaast heeft het Inlichtingenbureau in 2004 de technische voorbereidingen voor de aansluiting met Dienst Justitiële Inrichtingen afgerond. Via het Inlichtingenbureau worden de sofinummers van Abw-cliënten en hun partners minimaal elke drie maanden bevraagd bij inkomstenbronnen.

Door uitwisseling van inkomsten- en vermogenssignalen is onrechtmatig gebruik van bijstandsuitkeringen beperkt. De volgende resultaten zijn in 2004 behaald:

• Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen: 100% van de signalen drie maandelijks opgehaald/bevraagd in 2004.

• Informatie Beheergroep: 100% van de signalen drie maandelijks opgehaald/bevraagd in 2004.

• Belastingdienst: 92% van de signalen drie maandelijks opgehaald/bevraagd in 2004.

Bron: CBS fraudestatistiek en debiteurenstatistiek

* Op basis van de gecombineerde gegevens uit de CBS fraude- en debiteurenstatistieken.

** Op basis van de CBS-fraudestatistiek

Toeslagenwet

In 2004 is door UWV gewerkt aan verbetering van de voorlichting, efficiëntere inzet van controlemiddelen, intensivering van de opsporing en aanscherping van de afdoening (opleggen van boetes, gehele of gedeeltelijke weigering van de uitkering én terug- en invordering van ten onrechte verstrekte uitkeringen); deze verbeteringen (in het kader van de WW en de WAO, de premieartikelen 1 en 2) hebben effecten op de Toeslagenwet.

Bronnen: UWV Jaarverslag; UWV Kwartaalrapportages

Het aantal constateringen van overtreding van de inlichtingenplicht (fraudeconstateringen) is gedaald, maar het totale benadelingsbedrag én het gemiddelde benadelingsbedrag is gestegen. Er is meer aandacht besteed aan bestrijding en afdoening van (middel)zware fraude; deze werkwijze past in het lik-op-stuk-beleid.

5.4 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

Bron: CBS statistiek bijstand en SZW

Uit tabel 5.5 is af te lezen dat het gemiddeld jaarvolume WWB vanaf 2002 gestaag is gestegen. Op grond van de economische ontwikkelingen in die jaren was echter een sterkere toename verwacht. Hierbij wordt opgemerkt dat de maandelijkse volumegegevens 2004 een stabilisatie laten zien.

Bronnen: UWV Jaarverslag; UWV Kwartaalrapportages

¹ Dit cijfer geldt voor beslissing TW in WW.

IWI deelt niet de gewijzigde interpretatie van het controleprotocol 2002 die de interne accountantsdienst van UWV bij de onderbouwing van de accountantsverklaring heeft gegeven. IWI beschouwt derhalve de rechtmatigheidspercentages per wet voor 2002 en 2003 als indicatief. Over de rechtmatigheidspercentages van 2004 moet IWI zich nog uitspreken.

Bronnen: SZW administratie, UWV Fondsennota's

¹ Inclusief sociale lasten.

² Exclusief uitvoeringskosten.

De gerealiseerde uitkeringslasten komen voor 2004 uit op € 329,5 miljoen en zijn daarmee 8% hoger dan in 2002 en 2003. Dit wordt in hoofdzaak verklaard door een volumestijging. De volumestijging vindt zijn oorsprong met name in een stijging van het aantal WW-gerechtigden.

Het onderzoek naar het cliëntperspectief ten tijde van de Abw is op 28 juni 2004 ter kennisname aan de Tweede Kamer aangeboden («De Bijstand Beleefd», Kamerstukken II, 2003/04, 29 674, nr 1). De uitkomsten van dit onderzoek worden betrokken bij de evaluatie WWB.

Het onderzoeksrapport «Terugdringing niet-gebruik bijzondere bijstand chronisch zieken, gehandicapten en ouderen met zorgbehoefte» is op 26 november 2004 aangeboden aan de Tweede Kamer. De Staatssecretaris heeft gemeenteraden bij verzamelbrief van 23 december 2004 de mogelijkheden van de WWB voor de verlening van bijzondere bijstand aan de doelgroep onder de aandacht gebracht.

De verkennende analyse «Inkomenseffecten van Uitstroom uit de Bijstand» is op 22 november 2004 aangeboden aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2004/05, 28 870, nr 124). Over het algemeen is het beeld dat het inkomen van ex-bijstandscliënten na werkaanvaarding stijgt.

Eind 2007 komt de eindrapportage evaluatie WWB. In dat kader wordt een inventarisatie uitgevoerd van de eerste stand van zaken onder gemeenten. Wat is er als gevolg van de komst van de WWB veranderd? De resultaten worden medio 2005 verwacht.

Het onderzoek «Schulden: een (on)dragelijke last?» is op 24 september 2004 aangeboden aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2004/05, 24 515, nr 59). Het brengt de omvang van problematische schulden bij huishoudens tot 150% van het netto-sociaalminimum in beeld. De Tweede Kamer is een nulmeting toegezegd naar aantal huishoudens met problematische schulden voor alle inkomensklassen.

In de Leeswijzer is een verklaring opgenomen over de status van het Periodiek onderzoek naar regelovertreding in de sociale zekerheid.

BELEIDSARTIKEL 6 INKOMENSGARANTIE VOOR JONGGEHANDICAPTEN

6.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het garanderen van een inkomen bij arbeidsongeschiktheid van jonggehandicapten.

De Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong) biedt een inkomensbescherming aan personen die, vanwege hun handicap, niet in staat zijn om deel te nemen aan het arbeidsproces. De Wajong is een inkomensvoorziening op minimumniveau; de hoogte van de uitkering is afhankelijk van de mate van arbeidsongeschiktheid. Het overgrote deel van de Wajonggerechtigden (98%) is volledig arbeidsongeschikt.

Dit artikel kent de volgende operationele doelstellingen:

1. Zorgdragen dat op doeltreffende en doelmatige wijze een minimum inkomensvoorziening aan jonggehandicapten wordt verstrekt;

2. Het waar mogelijk bevorderen van de arbeidsparticipatie van jonggehandicapten zodat men zelf in een inkomen kan voorzien;

3. Het voorkomen en tegengaan van misbruik en oneigenlijk gebruik van de Wajong door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening.

6.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Bronnen: SZW administratie

6.3 Toelichting tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Financiële informatie

Zowel de stijging van de uitkeringslasten Wajong in 2004 ten opzichte van 2003 (€ 132,3 miljoen) als de hogere realisatie 2004 ten opzichte van de raming bij ontwerpbegroting (€ 102,4 miljoen) worden verklaard door 2 ontwikkelingen:

* Een eenmalige nabetaling in verband met nog niet met SZW afgerekende posten uit de beginbalans UWV per 1 januari 2002 en kasafrekeningen voor de jaren 2002 en 2003 (€ 79,8 miljoen);

* Een stijging van het volume c.q. een hoger volume dan geraamd.

De REA-lasten komen € 2,0 miljoen lager uit dan geraamd, zodat de totale uitkeringslasten Wajong-uitkeringen en REA-lasten € 100,4 miljoen hoger uitkomen dan geraamd.

Beleidsmatige informatie

Operationele doelstelling 1: Zorgdragen dat op doeltreffende en doelmatige wijze een minimum inkomensvoorziening aan jonggehandicapten wordt verstrekt.

Bronnen: UWV Jaarverslag

IWI deelt niet de gewijzigde interpretatie van het controleprotocol 2002 die de interne accountantsdienst van UWV bij de onderbouwing van de accountantsverklaring heeft gegeven. IWI beschouwt derhalve de rechtmatigheidspercentages per wet voor 2002 en 2003 als indicatief. Over de rechtmatigheidspercentages van 2004 moet IWI zich nog uitspreken.

In 2004 zijn de tijdigheid en de rechtmatigheid van de Wajong gestabiliseeerd ten opzichte van 2003.

De registratie van doelmatigheid door UWV is niet beschikbaar op wetsniveau, maar wel over de totale uitvoering door het UWV. In bijlage 6 Zelfstandige bestuursorganen zal hierop worden ingegaan.

Operationele doelstelling 2: Het waar mogelijk bevorderen van de arbeidsparticipatie van jonggehandicapten zodat men zelf in een inkomen kan voorzien.

Bron: UWV Jaarverslag

In 2004 lag de realisatie van het plaatsingspercentage voor de arbeidsgeschikten populatie op 27%, bij een streven van 27%.

In 2004 zijn door UWV middelen ter beschikking gesteld van projecten in het kader van de motie Verburg. Er zijn circa 750 jonggehandicapten gestart.

Operationele doelstelling 3: Het voorkomen en tegengaan van misbruik en oneigenlijk gebruik van de Wajong door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening.

In 2004 is gewerkt aan verbetering van de voorlichting, efficiëntere inzet van controlemiddelen, intensivering van de opsporing en aanscherping van de afdoening (opleggen van boetes, gehele of gedeeltelijke weigering van de uitkering én terug- en invordering van ten onrechte verstrekte uitkeringen of te weinig betaalde premies).

Van de Wajong zijn er geen afzonderlijke handhavingsgegevens bekend; de registratie maakt onderdeel uit van de gegevens opgenomen in Premieartikel 2, inkomensgarantie bij ziekte en arbeidsongeschiktheid (tabel 2.8).

6.4 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

Bronnen: UWV Jaarverslag; Bevolking: cbs-statline

De instroom is in 2004 met 14% toegenomen ten opzichte van 2003. De helft van deze toename wordt veroorzaakt door een gewijzigde tellingssystematiek bij UWV. Vanaf 2004 worden uitkeringen die herleven in hetzelfde jaar dat de uitkering is beëindigd meegeteld als instroom (en ook als uitstroom). Voor 2004 werden deze situaties niet geteld. Door deze gewijzigde tellingssystematiek is de uitstroomkans ook gestegen. Per saldo is het bestand toegenomen met 3%. Het Wajong-bestand is nog relatief jong, waardoor de uitstroom vanwege het bereiken van de 65-jarige leeftijd laag is. De totale uitstroom is hierdoor lager dan de instroom.

BELEIDSARTIKEL 7 INKOMENSGARANTIE VOOR HERKEURDE ARBEIDSONGESCHIKTEN

7.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het bieden van een inkomensvoorziening aan oudere herkeurde arbeidsongeschikten die op basis van het na 1994 voor hen geldend arbeidsongeschiktheidscriterium minder arbeidsongeschikt werden bevonden.

De Tijdelijke wet beperking inkomensgevolgen arbeidsongeschiktheidscriteria (Bia) beperkt de inkomensgevolgen van de toepassing van de aangescherpte arbeidsongeschiktheidscriteria volgens de Wet terugdringing beroep op de arbeidsongeschiktheidsregelingen (TBA) voor bepaalde categorieën oudere werknemers door een (aanvulling tot) een minimuminkomen te garanderen. Gezien het tijdelijke karakter van deze wet, zijn er geen evaluatiebepalingen opgenomen in deze wet.

Dit artikel kent de volgende operationele doelstellingen:

1. zorgdragen dat op een doeltreffende en doelmatige wijze een minimum inkomensvoorziening aan oudere en herkeurde arbeidsongeschikten wordt verstrekt;

2. het voorkomen en tegengaan van misbruik en oneigenlijk gebruik van de Bia door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening.

7.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Bronnen: SZW administratie

7.3 Toelichting tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Financiële informatie

De gerealiseerde uitkeringslasten liggen ruim 5% lager dan in 2003. Dit wordt verklaard door enerzijds een daling van het gemiddelde volume in de Bia met ruim 9% en anderzijds een stijging van de gemiddelde uitkering met 4%.

Een algemene toelichting op de uitvoeringskosten is in bijlage 6 opgenomen.

Beleidsmatige informatie

Operationele doelstelling 1: zorgdragen dat op een doeltreffende en doelmatige wijze een minimum inkomensvoorziening aan oudere en herkeurde arbeidsongeschikten wordt verstrekt.

Bronnen: Jaarverslag UWV

IWI deelt niet de gewijzigde interpretatie van het controleprotocol 2002 die de interne accountantsdienst van UWV bij de onderbouwing van de accountantsverklaring heeft gegeven. IWI beschouwt derhalve de rechtmatigheidspercentages per wet voor 2002 en 2003 als indicatief. Over de rechtmatigheidspercentages van 2004 moet IWI zich nog uitspreken.

In 2004 bedroeg de rechtmatigheid van de uitvoering van de Bia 99,1%. Hiermee is sprake van een verbetering van de rechtmatigheid met 4,2% en is er voldaan aan de norm.

In Bijlage 6 zal worden ingegaan op de doelmatigheid van UWV.

Operationele doelstelling 2: het voorkomen en tegengaan van misbruik en oneigenlijk gebruik van de Bia door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening.

Het UWV registreert de fraudeconstateringen inzake de Bia in een samengevoegde werkloosheidsstatistiek. Deze is opgenomen in premieartikel 1 Inkomensgarantie bij werkloosheid (tabel 1.5). Er zijn geen afzonderlijke gegevens bekend van de Bia.

7.4 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

* Incl. sociale lasten, excl. uitvoeringskosten

Bronnen: SZW administratie; UWV Fondsennota's

Toelichting

Het gemiddelde jaarvolume is gedaald met ruim 9%. De regeling loopt langzaam leeg, omdat voor het recht op de uitkering onder andere het geboortejaar van belang is. Met ingang van 1 januari 2016 vervalt deze tijdelijke wet. De gemiddelde uitkering is gestegen met 4%.

De stijging van de gemiddelde uitkeringshoogte wordt vermoedelijk veroorzaakt door een gewijzigde bestandssamenstelling, waarbij het gemiddelde arbeidsongeschiktheidspercentage van het huidige aantal uitkeringsgerechtigden is gedaald.

BELEIDSARTIKEL 8 INKOMENSVOORZIENING VOOR KUNSTENAARS

8.1 Algemene doelstelling

Het gedurende een beperkte periode (maximaal 48 maanden) bieden van een inkomensvoorziening aan kunstenaars die de ambitie hebben een renderende al dan niet gemengde beroepspraktijk als kunstenaar op te bouwen.

Per 1 januari 2004 is het aantal centrumgemeenten dat de Wet Inkomensvoorziening Kunstenaars (WIK) uitvoert teruggebracht van 39 naar 20. Per provincie is er minimaal één centrumgemeente, waaronder alle gemeenten met een kunstvakopleiding.

In 2004 is de WIK herzien in de per 1 januari 2005 in werking getreden Wet werk en inkomen kunstenaars (WWIK). In de WWIK is ten opzichte van de WIK een aantal wijzigingen opgenomen die voortvloeien uit de evaluatie van de WIK, die in november 2002 aan de Kamer is aangeboden. Onderdeel van de herziening is om binnen het kader van de WIK activering mogelijk te maken en de voorwaarden aan te scherpen voor de ontwikkeling van een renderende, al dan niet gemengde beroepspraktijk als kunstenaar, vooral door het introduceren van een progressie-eis voor het inkomen. Met de brutering van de uitkeringssystematiek is tevens een belangrijke vereenvoudiging van de administratieve uitvoering gerealiseerd.

In 2004 is een verlichting van de administratieve lasten van gemeenten voorbereid waarbij de systematiek van kwartaalvoorschotten en -declaraties wordt vervangen door een jaarvoorschot en een jaardeclaratie. Deze nieuwe bekostigingssystematiek is met ingang van 1 januari 2005 in werking getreden.

Operationele doelstellingen voor de WIK zijn voor het eerst geformuleerd in de begroting 2002. De operationele doelstellingen hebben deels betrekking op de bekendheid van de WIK bij uitvoerders en (potentiële) gebruikers en deels op het niet-gebruik. Sindsdien is via onderzoek getracht inzicht te krijgen in deze gegevens. Op het onderzoek van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt van de Universiteit van Maastricht (ROA) na, waarover meer bij operationele doelstelling 1, is apart onderzoek vanwege het relatief kleine volume van deze maatschappelijke groep uiteindelijk niet doelmatig gebleken. Met ingang van de begroting 2005 is daarom voor de doelbereiking van de (W)WIK een specifieke prestatie-indicator geformuleerd: het uitstroomaandeel (W)WIK dat zelfstandig kan voorzien in het levensonderhoud. Daartoe zal voortaan jaarlijks worden gemeten welk deel van de volume-uitstroom (W)WIK een inkomensvoorziening krachtens de WWB ontvangt. Mede in verband met de inwerkingtreding van de WWIK in 2005, zal over 2004 een zogenaamde 0-meting worden uitgevoerd.

Dit artikel kent de volgende operationele doelstellingen:

1. 90% van de kunstenaars die behoren tot de doelgroep van de WIK is in 2007 van de mogelijkheden van de WIK op de hoogte.

2. alle sociale diensten (niet centrumgemeenten) en CWI's zijn in voldoende mate op de hoogte van de mogelijkheden die de WIK biedt voor de doelgroep en verstrekken voorlichting over de mogelijkheden van de WIK.

3. beroepsmatig actieve kunstenaars die niet over voldoende middelen kunnen beschikken om te voorzien in de kosten van het bestaan doen een beroep op de WIK.

4. fraude wordt zoveel mogelijk voorkomen. Gepleegde fraude wordt zo snel mogelijk aan het licht gebracht en afgehandeld.

8.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie

8.3 Toelichting tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Financiële informatie

Uitgaven

A. Uitkeringslasten

Ten laste van de begroting 2004 komen de declaraties over de eerste 3 kwartalen van 2004, het voorschot voor het vierde kwartaal 2004 en eventuele nabetalingen over voorgaande jaren. De realisatie 2004 was aanzienlijk hoger dan oorspronkelijk geraamd. Dit is toe te schrijven aan twee oorzaken.

1. De uitstroom uit de WIK, vooral als gevolg van het bereiken van de maximale uitkeringsduur, bleek lager dan in de raming was voorzien. Ultimo 2004 bedroeg het aantal WIK-uitkeringsgerechtigden 3 091 personen. Dat is 30% meer dan oorspronkelijk was geraamd. Het gemiddelde aantal uitkeringen per kwartaal bedroeg 3 113 tegenover 3 025 geraamde uitkeringen. Door dit volume-effect kan circa € 2 miljoen aan overschrijding worden verklaard.

2. Ten laste van 2004 hebben nabetalingen plaatsgevonden over 2002 en 2003 van in totaal € 12,1 miljoen. Deze nabetalingen houden voornamelijk verband met de brutering van WIK-uitkeringen. Brutering vindt in beginsel in het jaar volgend op het uitkeringsjaar plaats, nadat het jaarinkomen van de kunstenaar bekend is. In de nieuwe WWIK speelt deze problematiek niet meer daar de WWIK-uitkering bruto wordt verstrekt.

Gezien de afwijkende hoogte in het verleden van de declaraties over het vierde kwartaal wegens brutering van de uitkeringen is het voorschot over het vierde kwartaal 2004 afgestemd op een realistische prognose van het volume van de brutering. Hierdoor is over het vierde kwartaal circa € 10 miljoen meer aan voorschot betaalbaar gesteld. Effect daarvan is dat het verschijnsel van nabetalingen in een volgend jaar zoveel mogelijk wordt vermeden.

Door deze twee oorzaken is de gemiddelde uitkering in 2004 gestegen tot € 17 300, terwijl oorspronkelijk € 11 163 was geraamd. Hierdoor kan € 18 miljoen worden verklaard.

B. Uitvoeringskosten

Ten laste van de begroting 2004 komen de uitvoeringskosten van de gemeenten en de adviserende instelling Kunstenaars&CO. De realisatie 2004 was aanzienlijk hoger dan oorspronkelijk geraamd vanwege de hierboven toegelichte hogere volumes in 2004.

Ontvangsten

Ten gunste van de begroting is een bedrag van € 3,3 miljoen gebracht. Deze ontvangsten houden verband met restituties bij de vaststellingen van de rijksvergoeding betreffende voorgaande jaren en door gemeenten aan SZW gerestitueerde bedragen betreffende invorderingen bij kunstenaars onder meer wegens verrekening van inkomsten naast de WIK-uitkering.

Gemeentelijke uitgaven

De in tabel 8.2 vermelde gegevens hebben betrekking op de door het ministerie verrichte betalingen aan gemeenten. De centrumgemeenten zelf hebben in 2004 € 39,8 miljoen aan uitkeringslasten uitgegeven.

Beleidsmatige informatie

Operationele doelstelling 1: 90% van de kunstenaars die behoren tot de doelgroep van de WIK is in 2007 van de mogelijkheden van de WIK op de hoogte.

Om de bekendheid van de WIK te bevorderen zijn ook in 2004 door de stichting Kunstenaars, Cultuur en Ondernemerschap diverse activiteiten ontplooid, onder meer het geven van voorlichting aan studenten van de kunstacademie, het uitgeven van voorlichtingsmateriaal, een telefonische helpdesk en verschillende websites, onder andere www.kunstenaarsenco.nl en www.beroepkunstenaar.nl.

Uit onderzoek door het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) in 2003 bleek dat 89% van de academieverlaters op de hoogte was van het bestaan van de WIK en dat een kwart van hen globaal op de hoogte was van de mogelijkheden die de WIK biedt. Uit vervolgonderzoek in 2004 blijkt dat de bekendheid onder academieverlaters van de mogelijkheden van de WIK in 2004 op hetzelfde niveau is gebleven.

Operationele doelstelling 2: alle sociale diensten (niet centrumgemeenten) en CWI's zijn in voldoende mate op de hoogte van de mogelijkheden die de WIK biedt voor de doelgroep en verstrekken voorlichting over de mogelijkheden van de WIK.

In het kader van de herziening van de WIK per 1 januari 2005 is er onder meer via de verzamelbrieven aan gemeenten, gerichte activiteiten van StimulansZ en de website van SZW aandacht geschonken aan genoemde herziening. Er zijn geen signalen ontvangen van sociale diensten of CWI's dat zij niet toereikend zijn geïnformeerd over de mogelijkheden van de WIK.

Operationele doelstelling 3: beroepsmatig actieve kunstenaars die niet over voldoende middelen kunnen beschikken om te voorzien in de kosten van het bestaan doen een beroep op de WIK.

De WIK is niet alleen een starterregeling, maar staat ook open voor gevestigde kunstenaars die geconfronteerd worden met een tijdelijke terugval in inkomsten. Voorwaarde in het laatste geval is wel dat de 4 uit 10 jaartermijn, die als maximaal uitkeringsrecht voor de WIK geldt, nog niet is verbruikt. Informatie over de mate waarin deze doelstelling is gerealiseerd is niet beschikbaar. Zoals in paragraaf 8.1 is aangegeven is in 2004 door het ministerie geen opdracht gegeven tot het laten uitvoeren van apart onderzoek naar het niet-gebruik van de WIK vanwege het relatief kleine volume van deze maatschappelijke groep. In tabel 8.2 wordt het feitelijke gebruik van de WIK gepresenteerd.

Operationele doelstelling 4: fraude wordt zoveel mogelijk voorkomen. Gepleegde fraude wordt zo snel mogelijk aan het licht gebracht en afgehandeld.

Het voorkomen van fraude is van groot belang voor het maatschappelijke draagvlak voor deze voorziening. De centrumgemeenten kunnen onderdelen uit bestaande methodieken, zoals «Hoogwaardig Handhaven» inzetten voor de WIK (zie ook beleidsartikel 5, operationele doelstelling 2). Daarbij dient te worden opgemerkt dat vanwege de aard van de inkomsten de mogelijkheid om fraude met de WIK te kunnen vaststellen beperkter is dan bij andere bijstandsregelingen. Streefcijfers bij deze doelstelling zijn niet geformuleerd vanwege de beperkte omvang van de populatie van deze regeling.

Op een nader te bepalen tijdstip in 2005 wordt het Besluit IB van toepassing op de WWIK. Daarmee wordt de controlesystematiek in de WWIK verder geïntegreerd met die in de WWB.

8.4 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

Bron: SZW-administratie

In 2004 heeft de stichting Kunstenaars & CO 3 209 declarabele beroepsmatigheidstoetsen gedeclareerd. Dit betroffen 1 552 instroomonderzoeken en 1 657 heronderzoeken.

BELEIDSARTIKEL 9 TEGEMOETKOMING IN DE KOSTEN VAN KINDEREN

9.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het bieden van een financiële tegemoetkoming in de kosten van kinderen aan ouders of verzorgers.

Met het verstrekken van kinderbijslag op grond van de Algemene Kinderbijslagwet (AKW) wordt – met het oog op de ontplooiingsmogelijkheden van kinderen – beoogd de financiële positie van gezinnen met kinderen niet te veel in negatieve zin te laten afwijken van die van gezinnen zonder kinderen. Met het verstrekken van een tegemoetkoming op grond van de Regeling tegemoetkoming onderhoudskosten thuiswonende gehandicapte kinderen 2000 (TOG 2000) wordt daarnaast extra financiële ondersteuning geboden aan ouders die hun gehandicapte kind van 3 tot 18 jaar thuis verzorgen.

Dit artikel kent de volgende operationele doelstellingen:

1. zorgdragen dat op een doeltreffende en doelmatige wijze aan ouders of verzorgers een AKW- en TOG-uitkering wordt verstrekt;

2. het voorkomen en tegengaan van misbruik en oneigenlijk gebruik van AKW- en TOG-uitkeringen door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening.

9.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie

9.3 Toelichting tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Financiële informatie

AKW uitkeringen

Het verschil bij de uitkeringslasten is in de eerste plaats te verklaren door een prijseffect; de gemiddelde prijs is € 6,97 hoger uitgevallen ten opzichte van de ontwerpbegroting 2004. Dit wordt veroorzaakt door de overgang van een groter aantal kinderen naar een hogere leeftijdscategorie. Het totale prijseffect is € 24,5 miljoen. In de tweede plaats is het verschil te verklaren door een volume-effect: het gemiddelde volume is 5 375 telkinderen hoger uitgekomen dan geraamd. Het totale volume-effect komt hiermee op € 4,9 miljoen.

Uitvoeringskosten

De overschrijding van de AKW-uitvoeringskosten wordt veroorzaakt door een nabetaling uit 2003. De lagere uitvoeringskosten bij de TOG worden veroorzaakt door achterblijvende personeelskosten.

Een algemene toelichting op de uitvoeringskosten SVB 2004 is opgenomen in bijlage 6 ZBO's en RWT's.

Ontvangsten

De ontvangsten op de AKW en de TOG, op zowel de uitkeringslasten als de uitvoeringskosten, zijn ontstaan door de afrekeningen van het derde en het vierde kwartaal 2003. Ook de nadere afrekening over 2003 heeft tot ontvangsten geleid.

Beleidsmatige informatie

Met de Wet van 19 december 2003 tot wijziging van de wijze van aanpassing van de kinderbijslag etc. (Stb. 553) is geregeld, dat de kinderbijslagbedragen in 2004 (en 2005) worden aangepast overeenkomstig de herziening van het wettelijk minimumloon in 2004 (en 2005) en dat de wettelijke bijzondere verhogingen van de kinderbijslag voor het eerste kind werden afgeschaft. Per saldo betekent dit, dat de kinderbijslagbedragen in 2004 (en 2005) niet zijn gewijzigd.

Operationele doelstelling 1: Zorgdragen dat op een doeltreffende en doelmatige wijze aan ouders of verzorgers een AKW- en TOG-uitkering wordt verstrekt.

Bron: Jaarverslag SVB

De registratie van doelmatigheid door SVB is niet beschikbaar op wetsniveau, maar wel over de totale uitvoering door de SVB. In Bijlage 6 ZBO's en RWT's zal hierop worden ingegaan.

Operationele doelstelling 2: Het voorkomen en tegengaan van misbruik en oneigenlijk gebruik van de AKW en de TOG door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening.

Bron: SVB, overige VBTB-informatie, SVB-jaarverslag 2004 100

N.B.: Realisatie betekent: afdoening na opsporing inclusief de gevallen waarbij geen grond voor sanctionering blijkt te bestaan en is exclusief administratieve afdoening van overtredingen van minder dan € 6 000

In 2004 is gewerkt aan verbetering van de voorlichting, efficiëntere inzet van controlemiddelen, intensivering van de opsporing en aanscherping van de afdoening (opleggen van boetes, gehele of gedeeltelijke weigering van de uitkering én terug- en invordering van ten onrechte verstrekte uitkeringen). SVB heeft een monitor fraude-alertheid ingevoerd. Deze meet eenmaal in de twee jaar de fraude-alertheid onder medewerkers en halfjaarlijks de fraudesignalen van gevalsbehandelaars; daarnaast wordt ook halfjaarlijks een analyse gemaakt van de fouten in de gevalsbehandeling die duiden op een tekort aan fraude-alertheid. Hiermee wordt invulling gegeven aan de kritiek van IWI naar aanleiding van het SVB-jaarverslag 2003. In 2005 vindt evaluatie plaats.

In 2004 is er naar 615 personen fraude-onderzoek gedaan. Bij 215 personen is uiteindelijk fraude vastgesteld.

9.4 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

Bron: SVB voorschotaanvragen; SZW-administratie

Bron: SVB, overige VBTB-informatie, Rapportage handhaving SVB 2002, 2003 en 2004 (voorlopig).

Realisatie heeft uitsluitend betrekking op fraudegevallen van boven € 6 000.

Het aantal constateringen is bijna vijf keer zo hoog geweest als in 2003.

In 2004 zijn ook fraudeconstateringen van minder dan € 6 000 opgenomen, waardoor het totale fraudebedrag stijgt en het gemiddelde fraudebedrag daalt. Vergelijking met voorgaande jaren is hierdoor niet mogelijk. Echter, het aantal aangiftes dat voortvloeide uit deze 215 fraudeconstateringen is ten opzichte van 2003 vrijwel gelijk gebleven.

De Kamer is schriftelijk in kennis gesteld van de belangrijkste resultaten van het onderzoek naar Equivalentiefactoren bij brief van 30 juni 2004 (Kamerstukken II, 2003/04, 29 258, nr 16).

In de Leeswijzer is een verklaring opgenomen over de status van het Periodiek onderzoek naar regelovertreding in de sociale zekerheid.

BELEIDSARTIKEL 11 VERGROTEN VAN MOGELIJKHEDEN OM ARBEID EN ZORG TE COMBINEREN

11.1 Algemene doelstelling

Bevorderen dat werknemers arbeid en zorg kunnen combineren.

Het arbeid-en-zorgbeleid is erop gericht om werknemers die arbeid en zorg willen combineren te ondersteunen. Deze ondersteuning betreft mogelijkheden voor het aanpassen van de arbeidstijd (de Wet aanpassing arbeidsduur: de Waa), voor het opnemen van verlof in situaties waarin zorg noodzakelijk is (de Wet arbeid en zorg) en voor kinderopvang (de Wet kinderopvang).

Dit artikel kent de volgende operationele doelstellingen:

1. het verminderen van het verschil tussen gewenst en feitelijk gebruik van verlof met 25%;

2. het continueren van het huidige aanbod van kinderopvang van een toereikende kwaliteit (182 653 plaatsen in 2004);

3. invoering in 2005 van een wettelijk stelsel voor de bekostiging en kwaliteit van de kinderopvang, gebaseerd op vraagfinanciering.

11.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW administratie

Bron: Ministerie van Financiën

¹ Betreft voorlopige realisatie

11.3 Toelichting tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Financiële informatie

Kinderopvang

Het totaal aan programma-uitgaven was in 2004 € 18,0 miljoen lager dan begroot. Het grootste deel hiervan (€ 17,6 miljoen) betreft kinderopvang. Een bedrag van € 14,7 miljoen werd overgeboekt naar het Ministerie van Financiën voor de uitvoeringskosten van de Wet kinderopvang door de Belastingdienst. Daarnaast werd € 1,8 miljoen aangewend voor de SZA-problematiek.

Rijksbijdrage loopbaanonderbreking

Het verschil tussen de geraamde en de gerealiseerde kosten van de Rijksbijdrage loopbaanonderbreking (operationele doelstelling 1) bedraagt € 175 000. Bij het opstellen van de begroting 2004 is uitgegaan van afschaffing van de financieringsregeling loopbaanonderbreking per 1 januari 2004, waarbij voor 2004 een overgangsregeling zou gelden. De kosten van deze overgangsregeling voor bestaande aanspraken in 2004 zijn geraamd op circa de helft van de jaarkosten in 2003.

Levensloop

De realisatie van de levensloopregeling in 2004 (zie tabel 11.2) bedraagt € 0 omdat de regeling niet is ingevoerd in 2004. Het wetsvoorstel levensloop dat voorzag in invoering per 1 januari 2004, is aangehouden in afwachting van nader overleg met sociale partners in 2004.

Primair proces

Het verschil in begrote en gerealiseerde kosten bij het primaire proces hebben voornamelijk te maken met een interdepartementale overboeking ten behoeve van het project «Integraal Toezicht» en een interne overboeking ten behoeve van het tweede lijnstoezicht door de Inspectie Werk en Inkomen.

Voorlichting

De kosten voor voorlichting kwamen € 532 000 hoger te liggen dan begroot, in verband met de aanbesteding eind 2004 voor voorlichtingsactiviteiten in 2005 (Toptijd).

Ontvangsten

Het verschil van € 203 000 tussen begrote en gerealiseerde terugontvangsten is het gevolg van een lagere subsidievaststelling voor de activiteiten van het Netwerkbureau Uitbreiding kinderopvang over de jaren 2000, 2001 en 2002.

Beleidsmatige informatie

Operationele doelstelling 1: het verminderen van het verschil tussen gewenst en feitelijk gebruik van verlof

De Wet arbeid en zorg is in 2004 gewijzigd (Staatsblad 2004, 357). Zo is per 1 augustus 2004, behoudens uitzonderingen (alfahulpen) en overgangsrecht, het recht op een uitkering voor zelfstandigen in verband met zwangerschap en bevalling, adoptie en opname in het gezin van een pleegkind vervallen. Daarnaast is op 14 december 2004 een wetsvoorstel door de Tweede Kamer aangenomen dat voorziet in een recht op langdurend zorgverlof. Daarnaast wordt in dit wetsvoorstel de financieringsregeling loopbaanonderbreking opgeheven, omdat deze niet doelmatig is. In plaats hiervan heeft de Tweede Kamer op 24 november 2004 een wetsvoorstel aangenomen dat voorziet in de opname van een recht in de Wet arbeid en zorg om te sparen in het kader van de levensloopregeling. De beoogde invoeringsdatum van de levensloopregeling is 1 januari 2006.

Als indicator voor de werkzaamheid van het arbeid-en-zorgbeleid is gekozen voor een prestatie-indicator die de discrepantie weergeeft tussen het door werknemers gewenste verlof en hun feitelijk gebruik van verlof. Voor het meten van deze prestatie-indicator is de Arbeid & Zorg-monitor ontwikkeld. De eerste metingen worden in 2005 verricht en zullen als nulmeting gebruikt worden; de eerste resultaten worden begin 2006 gerapporteerd. Voor 2004 kunnen dan ook geen prestatiecijfers worden weergegeven.

Operationele doelstelling 2: het continueren van het huidig aanbod van kinderopvang van een toereikende kwaliteit

Per 1 januari 2005 is de Wet kinderopvang van kracht. Een van de doelstellingen voor 2004, het jaar voorafgaand aan de invoering van deze wet, is het behoud van de bestaande opvangcapaciteit om de overstap naar een stelsel van vraagfinanciering bij een adequaat aanbodniveau te kunnen maken.

Met de Regeling uitkeringen kinderopvang (Stcrt 2004, 5) zijn gemeenten in staat gesteld in 2004 hun contingent aan subsidieplaatsen voort te zetten. Aan deze regeling hebben ruim 300 gemeenten deelgenomen voor in totaal circa 29 000 plaatsen. Daarmee is een bedrag gemoeid van circa € 78 miljoen. De regeling voorziet daarnaast in een uitkering aan gemeenten voor de bekostiging van het toezicht op kwaliteit.

De bestaande fiscale faciliteit voor werkgevers die kinderopvang voor hun werknemers bekostigen is in 2004 uitgebreid en de fiscale faciliteit voor ouders (aftrek buitengewone uitgaven) is gecontinueerd.

Bron: Monitor uitbreiding kinderopvang 2004.

Operationele doelstelling 3: Invoering in 2005 van een wettelijk stelsel voor de bekostiging en kwaliteit van de kinderopvang, gebaseerd op vraagfinanciering.

In 2004 is de parlementaire behandeling van Wet kinderopvang voltooid. In de loop van de parlementaire behandeling is het wetsvoorstel op een aantal onderdelen aangepast:

• De tijdelijke compensatieregeling voor werknemers zonder bijdrage van de werkgever is uitgebreid met een structurele compensatieregeling voor werknemers zonder werkgeversbijdrage met een inkomen tot circa € 45 000.

• De voorgenomen Algemene maatregel van bestuur kwaliteit is komen te vervallen. In plaats daarvan is een beperkt aantal kwaliteitseisen opgenomen in de wet zelf. Door middel van beleidsregels is een verdere invulling aan deze eisen gegeven. Belangrijke inbreng daarvoor vormt het kwaliteitsconvenant dat brancheorganisaties en de organisatie van ouders hebben afgesloten.

• Aanbieders van kinderopvang zijn verplicht tot het instellen van een oudercommissie. De oudercommissie heeft adviesrecht over de kwaliteit, de openingstijden en de prijs.

• De naam van het wetsvoorstel is gewijzigd van Wet basisvoorziening kinderopvang in Wet kinderopvang.

Op basis van de Wet kinderopvang is vervolgens een aantal noodzakelijke uitvoeringsbesluiten genomen, waaronder het Besluit tegemoetkoming kosten kinderopvang (Staatsblad 2004, 544) en de Regeling Wet kinderopvang (Stcrt 2004, nr 192). In voorbereiding is een besluit over innovatieve kinderopvang.

De invoering van de Wet kinderopvang is ook in 2004 ondersteund door een grootschalig implementatieprogramma, gericht op kinderopvangorganisaties, gemeenten, ouders en sociale partners. Dit programma loopt door tot 1 mei 2005. De implementatieactiviteiten hebben plaats gevonden in samenwerking met de Belastingdienst/Toeslagen, de uitvoeringsorganisatie voor de verstrekking van tegemoetkomingen voor kinderopvang.

Vanaf medio september 2004 konden ouders hun aanvraag voor een tegemoetkoming indienen. Eind 2004 hadden circa 175 000 ouders een tegemoetkoming aangevraagd.

Door een tijdelijke subsidie in 2004 van € 30 miljoen is het Waarborgfonds kinderopvang in de gelegenheid gesteld kinderopvangorganisaties in de periode 2005 en 2006 te ondersteunen bij de overgang naar het nieuwe stelsel door het verstrekken van borgen op kredieten voor werkkapitaal en vermogen.

11.4 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

Bron: UWV kwartaalrapportages en UWV jaarverslag

Het aantal zwangerschaps- en bevallingsverlofuitkeringen is in 2004 ten opzichte van 2003 licht gedaald en ligt op het niveau van 2002. Het aantal uitkeringen voor vrouwelijke zelfstandigen blijft in 2004 constant. Het recht op een zwangerschaps- en bevallingsverlofuitkering voor zelfstandigen is per 1 augustus 2004, behoudens overgangsrecht, vervallen. Zelfstandigen die vóór 1 augustus 2004 zwanger waren, houden het recht op een uitkering.

Bron: UWV Jaarverslag; UWV Kwartaalrapportages

Het recht op een adoptieverlofuitkering is, met de Wet arbeid en zorg, per 1 december 2001 ingevoerd. Het aantal adoptieverlofuitkeringen is sinds de invoering jaarlijks toegenomen, waarschijnlijk mede als gevolg van toenemende bekendheid met de regeling.

Bron: CBS (Statline). Het cijfer over 2004 is pas in de loop van 2005 beschikbaar.

Het aantal werknemers dat ouderschapsverlof opnam in 2004 is nog niet bekend. De cijfers voor 2003 laten een toename van het gebruik ten opzichte van 2002 zien. Deze toename komt met name op het conto van vrouwelijke werknemers. Deze toename vertoont gelijke tred met de toename in het aantal zwangerschaps- en bevallingsuitkeringen tussen 2002 en 2003.

Bron: SZW administratie: UWV Jaarverslag; UWV Kwartaalrapportages

Zoals eerder vermeld, is de financieringsregeling loopbaanonderbreking niet, zoals beoogd, per 1 januari 2004 afgeschaft. Afschaffing wordt voorzien in de eerste helft van 2005.

Bron: SZW/FEZ Monitor uitbreiding kinderopvang

De Wet aanpassing arbeidsduur is in 2004 geëvalueerd. Het kabinetsstandpunt over deze evaluatie is in april 2004 aan de Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2003/04, 29 503, nr 1). Het kabinet concludeerde op basis van deze evaluatie dat de Wet voldoet en werknemers meer rechtszekerheid biedt en een «steuntje in de rug» geeft wanneer zij een aanpassing van hun arbeidsuren wensen.

Het kabinetsstandpunt over de evaluatie van de Wet arbeid en zorg is in februari 2005 aan de Kamer aangeboden. De in 2004 uitgevoerde evaluatie omvatte een onderzoek onder werknemers, een onderzoek onder werkgevers, een jurisprudentieonderzoek, een onderzoek naar afspraken over verlofregelingen in CAO's en een inventarisatie van aan de SZW-Publiekstelefoon voorgelegde vragen over de Wet arbeid en zorg.

De Wet kinderopvang wordt eind 2008 geëvalueerd. Met het oog op deze evaluatie is in 2004 een aantal onderzoeken gestart, die als doel hebben de situatie voor inwerkingtreding van de wet vast te leggen. Objecten van onderzoek zijn: de gebruikers van kinderopvang, de bijdrage van werkgevers, de marktstructuur en marktwerking en de financiële positie van kinderopvangorganisaties.

BELEIDSARTIKEL 12 COöRDINATIE EMANCIPATIEBELEID

12.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het scheppen van voorwaarden voor een pluriforme maatschappij, waarin een ieder ongeacht sekse de mogelijkheid heeft een zelfstandig bestaan te verwerven en waarin vrouwen en mannen gelijke rechten, kansen, vrijheden en (sociale) verantwoordelijkheden kunnen realiseren

Bron: SCP/CBS, emancipatiemonitor 2004; CBS; meerjarenbeleidsplan emancipatie (Kamerstukken II, 2000/01, 27 061, nr 3)

* 2004.

** 2003.

Het artikel kent de volgende operationele doelstellingen:

1. Agenderen van emancipatievraagstukken en het ontwikkelen van beleidsinitiatieven en publiek/private samenwerkingsprojecten ter versterking van het internationale, Europese en nationale emancipatiebeleid;

2. Ondersteunen van sectoren, bedrijven, provincies, gemeenten en maatschappelijke organisaties bij het uitvoeren van projecten en experimenten gericht op het versterken van het emancipatieproces in de Nederlandse samenleving;

3. Monitoren van de voortgang van het emancipatiebeleid en de verankering van het emancipatieperspectief in politieke besluitvorming, beleidsvorming – en uitvoering op nationaal, provinciaal en gemeentelijk niveau.

12.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie

12.3 Toelichting tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Financiële informatie

In 2004 is de verplichtingenruimte verhoogd ten behoeve van meerjarige projecten.

Aan Dagindeling is € 96 000 minder uitgegeven dan begroot, aangezien een aantal projecten pas in 2005 afgerekend zal worden in plaats van in 2004. Verder hebben enkele budgettair neutrale herschikkingen binnen artikel 12 plaatsgevonden, onder andere naar aanleiding van de invulling van de efficiencytaakstelling uit het Hoofdlijnenakkoord voor 2004. Dit verklaart de begrotingsafwijkingen van subsidies, primair proces, voorlichting en onderzoek. De ontvangsten zijn ontstaan na afrekening van subsidies uit voorgaande jaren.

Beleidsmatige informatie

12.3.1 Emancipatie algemeen

Internationaal

In juli 2004 is de tweede nationale rapportage «the Netherlands ten years after Beijing» aan de Commission on the Status of Women (CSW) van de Verenigde Naties gestuurd, ter voorbereiding van de wereldwijde evaluatie «tien jaar na Beijing» in maart 2005.

In december 2004 heeft de regering de 4^e internationale rapportage over de uitvoering van het VN Vrouwenverdrag aan het toezichthoudende comité (CEDAW) van de VN gestuurd.

Daarnaast verzorgde het Nederlands voorzitterschap de coördinatie van de EU-inbreng tijdens de Economic Council of Europe (ECE) in november 2004 in Genève. Deze ECE-vergadering met 600 deelnemers vormde de voorbereiding van de vergadering van de CSW, in maart 2005 in New York. Het Nederlands voorzitterschap heeft via het Coreu-systeem van Buitenlandse Zaken een positie-papier aan de EU-lidstaten voorgelegd en op deze wijze de inbreng afgestemd. Tijdens een extra EU-vergadering in Genève in december 2004 vond finale besluitvorming plaats over de EU-inbreng.

Gendermainstreaming

Alle ministers zijn binnen hun eigen beleidsterreinen verantwoordelijk voor de integratie van het man/vrouw-perspectief in beleid en uitvoering (gendermainstreaming). In juli 2004 heeft de coördinerend bewindspersoon voor het emancipatiebeleid de Visitatiecommissie Emancipatie (VCE) ingesteld. Deze commissie zal in de periode tot 2007 de voortgang van gendermainstreaming bij de rijksoverheid beoordelen en stimuleren. In september 2004 is de visitatiecommissie officieel geïnstalleerd en is het werkprogramma van de commissie gepresenteerd. Dit werkplan is in november 2004 aan de Tweede Kamer gestuurd (SZW 04-793).

Nederland voldoet met de uitvoering van de strategie voor gendermainstreaming aan de internationale afspraken (onder andere VN Beijing Platform voor Actie, Raad van Europa, Verdrag van Amsterdam en Nice, de Europese Raamstrategie Gendermainstreaming). Over de voortgang in de verschillende lidstaten is in 2004 voor de eerste keer gerapporteerd aan Europese Raad. Naar aanleiding van de ministeriële conferentie «Diversity and Participation: the genderperspective» besloot de Europese Commissie om in de voortgangsrapportage 2005 specifiek aandacht te besteden aan vrouwen uit etnische minderheden en migrantenvrouwen.

SZW organiseerde in juli 2004, in het kader van het Nederlands EU-voorzitterschap, de ministeriële conferentie «Diversity and Participation: the genderperspective» voor 18 ministers en 11 delegatiehoofden. De conferentie leidde tot voorzitterschapsconclusies, die door de minister van SZW zijn gepresenteerd tijdens de Sociale Raad van oktober 2004. De ministeriële conferentie werd voorafgegaan door een EU-conferentie voor 75 personen van de Europese Commissie, Europese Sociale partners en NGO's (Europese Vrouwen Lobby). De algemene conclusie van de conferenties was dat in geen van de lidstaten specifiek beleid werd gevoerd voor vrouwen uit etnische minderheden of voor migrantenvrouwen, terwijl dat eigenlijk wel nodig zou zijn.

Verder zijn in september en november 2004 twee High Level meetings gendermainstreaming georganiseerd, met als onderwerp de door het Nederlands voorzitterschap voorgestelde indicatoren omtrent «seksuele intimidatie op de werkplek». Na de tweede vergadering in november 2004 heeft het Nederlands voorzitterschap de indicatoren ter bespreking voorgelegd aan de Raadswerkgroep in Brussel, waarna ze werden geaccordeerd in de Sociale Raad van december 2004.

Emancipatiekennisinfrastructuur

Voor het waarborgen van de Emancipatiekennisinfrastructuur die het emancipatieproces in de samenleving ondersteunt en voor de concrete positieverbetering van laagopgeleide vrouwen en van allochtone vrouwen was in 2004 ruim € 7,7 miljoen beschikbaar in de vorm van institutionele- en projectsubsidies op de hoofdthema's van het emancipatiebeleid «Rechten en veiligheid», «Maatschappelijke participatie» en «Besluitvorming en bestuur».

Het IIAV heeft in 2004 € 1,8 miljoen subsidie ontvangen op grond van de Algemene Regeling SZW-subsidies (Stcrt 1997, 249) voor het beheer, ontsluiten en toegankelijk maken van archieven, documentatie, informatie en databanken op het terrein van emancipatie. De doelgroep van het IIAV wordt gevormd door onderwijs en wetenschap. De producten van het IIAV bestaan uit: groei collectie archieven (90 m); ontsluiting archieven (60 m); groei bibliotheek (3 000 boeken); toevoegingen en mutaties databases (9 250 records); strategieonderzoek voor komende jaren; digitale producties; uitgave tijdschrift LOVER. Voor 2004 zijn de volgende kwantitatieve gegevens beschikbaar: 4 600 bezoekers en informatieverzoeken; 216 500 bezoekers website; 1 000 abonnees LOVER; 21 000 hits digitale uitgave LOVER.

E-Quality heeft in 2004 € 1,8 miljoen subsidie ontvangen op grond van de Algemene Regeling SZW-subsidies voor het ondersteunen van de overheid (rijk, provincies, gemeenten) en maatschappelijke organisaties in gendermainstreaming processen door middel van adviezen en analyses. De producten van E-Quality bestaan uit: publicatie factsheets rond zes prioritaire beleidsthema's; update DIGMA (databank gender instrumenten); inzet van instrumenten en methodieken in 5 projecten; 2 substantiële betaalde opdrachten en 7 overige adviezen; organisatie van 5 expertmeetings en 3 debatten; publicaties en publiciteit. In 2004 hebben 275 000 bezoekers de website van E-Quality bezocht, 2004 was daarnaast een omslagjaar naar een nieuwe werkwijze, in het volgende jaarverslag zullen meer kwantitatieve gegevens beschikbaar zijn.

De Vrouwen Alliantie (VA) heeft in 2004 € 570 000 subsidie ontvangen op grond van de Algemene Regeling SZW-subsidies, i.c. 150% van het in voorgaande jaren gangbare bedrag. Dit werd de VA aangeboden om een omslag te kunnen maken opdat zij na 2004 zonder institutionele subsidie zou kunnen doorgaan. Hoe de subsidie zou worden aangewend was naar eigen keuze van de VA, mits passend binnen de kaders van «subsidiabele activiteiten» conform de Algemene Regeling SZW-subsidies. Begin november 2004 besloot de VA de organisatie op te heffen.

In tabel 12.3 is een overzicht gegeven van de projectsubsidies in het kader van de Subsidieregeling Emancipatieprojecten (Stcrt 2003, 250) en de Tijdelijke Stimuleringsregeling voor Vrouwen uit Etnische Minderheidsgroepen, zie paragraaf 12.3.2 (Stcrt 2004, 180).

Bron: SZW-administratie

Monitoring

In december 2004 is de Emancipatiemonitor 2004 (Kamerstukken II, 2003/04, 27 061, nr 32) aan de Eerste en Tweede Kamer gestuurd (SCP/CBS in opdracht van SZW).

12.3.2 Rechten en veiligheid

Emancipatie en integratie

Eind 2003 hebben SZW en V&I (Vreemdelingenzaken en Integratie) een plan van aanpak emancipatie en integratie op hoofdlijnen aan de Tweede Kamer gestuurd en in vervolg daarop, in januari 2004, het SCP-rapport «Emancipatie in Estafette» over vrouwen uit etnische minderheden. Met het plan van aanpak emancipatie en integratie wordt beoogd, in samenwerking met de G30, in totaal 200 000 vrouwen en meisjes te bereiken die zich in een kwetsbare of kansarme positie bevinden. Doelstelling is om 20 000 vrouwen en meisjes te stimuleren tot een concrete stap in de maatschappelijke participatie: van het deelnemen aan sociale activiteiten tot (her)intreding op de arbeidsmarkt. In dit kader is in 2004 de campagne Emancipatie en integratie ontwikkeld en getest alsmede een pool van 20 discussieleiders uit etnische minderheidsgroeperingen opgezet, die gemeenten gaan ondersteunen bij het voeren van discussies en dialogen over onderwerpen zoals uithuwelijking, genitale verminking, man/vrouw verhoudingen en eerwraak. Ook is de Toolkit Participatie ontwikkeld en in vijf gemeenten1 als pilot gestart. Deze gemeenten hebben in juni 2004 een convenant met SZW en V&I getekend voor de periode 2004–2006. In oktober 2004 is de «Tijdelijke Stimuleringsregeling voor Vrouwen uit Etnische Minderheidsgroepen (Stcrt 2004, 180)» in werking getreden. De G30-gemeenten kunnen van deze regeling gebruik maken voor lokale plannen van aanpak Emancipatie en integratie, waarbij ze gebruik maken van de hierboven beschreven instrumenten.

Geweld tegen vrouwen

In november 2003 is de Taskforce Vrouwen Veiligheid en Conflict ingesteld. De Taskforce stelt zich ten doel om op nationaal en internationaal niveau de rol van vrouwen te vergroten in conflictpreventie en conflictoplossing en internationaal op het terrein van naoorlogse wederopbouw. In 2004 heeft de Taskforce een knelpuntenanalyse opgesteld. In februari 2004 organiseerde de Taskforce een internationale conferentie in het kader van de aanvraag voor het ESF-Equalproject «Genderforce». In november 2004 werd de aanvraag van Defensie gehonoreerd. Daarnaast heeft de Taskforce in maart 2004 een side-event voor de UN Commission on the Status of Women georganiseerd voor 35 organisaties, met als doel het Nederlandse beleid onder de internationale aandacht te brengen. In november 2004 organiseerde de Taskforce een bijeenkomst voor grote Nederlandse NGO's, om te bezien of deze grote NGO's iets kunnen betekenen voor kleine, lokaal georganiseerde NGO's in conflictgebieden, die vaak met onvoldoende financiële middelen en zonder centrale sturing werken, wat de effectiviteit niet ten goede komt. De Taskforce organiseerde in november 2004 samen met SZW de EU-conferentie «Women in Conflictsituations and Peacekeeping». Deze conferentie werd bezocht door 110 deelnemers, afkomstig uit diverse EU-lidstaten, Canada, Kroatië, Macedonië, Noorwegen, Roemenië, Rusland en Zweden. Eind 2004 heeft SZW het werkplan 2005 van de Taskforce aan de Tweede Kamer gestuurd (SZW/04-83803).

Om een beter inzicht te krijgen in de seksespecifieke dimensie van geweld heeft SZW in 2004, samen met enkele gemeenten, de Vrouwen Veiligheids Index (VVI) getest en geïntegreerd in al bestaande lokale veiligheidsindexen. Doel van de VVI is om lokaal en regionaal de systematische monitoring van geweld tegen vrouwen en «seksespecifiek geweld» te stimuleren.

12.3.3 Arbeid en economische zelfstandigheid

Arbeidsparticipatie, Dagindeling en Levensloop

In september 2004 is het Kabinetsstandpunt Dagindeling (Kamerstukken II, 2003/04, 29 769, nr 1) naar de Tweede Kamer gestuurd. Daarin zijn, op basis van de ervaringen opgedaan tijdens de Stimuleringsmaatregel Dagindeling, een reeks maatregelen, initiatieven en vervolgstappen uitgewerkt die het combineren van arbeid en zorgtaken in verschillende fases van de levensloop makkelijker maken en de kansen van vooral vrouwen op de arbeidsmarkt daardoor vergroten.

Evaluatieonderzoeken laten het effect van de Stimuleringsmaatregel Dagindeling zien: twee derde van de 140 experimenten zijn onderdeel van regulier beleid geworden of gaan zelfstandig verder. Ruim 70 000 mensen en 4 000 organisaties zijn direct door de activiteiten in de experimenten bereikt. Aansluitend bij geconstateerde knelpunten in dagindelingexperimenten is het onderzoek «De markt voor persoonlijke dienstverlening» eind 2004 naar de Tweede Kamer gestuurd (SZW/04–83803).

In 2003 en 2004 zijn uit middelen beschikbaar uit het Europees Sociaal Fonds (ruim € 24 miljoen in de periode 2001–2008 vanuit het ESF-3 programma voor het verbeteren van de combinatie arbeid en zorg) 61 experimenten en 30 implementatietrajecten gefinancierd in twee rondes. In de derde ronde (najaar 2004 en voorjaar 2005) zullen nog eens circa 50 projecten en implementatietrajecten starten.

Voorzieningen om werk en privé makkelijker te combineren, zoals verlofregelingen, kinderopvang en experimenten dagindeling, zijn onder een breed publiek onder de aandacht gebracht met het magazine Toptijd. In juni 2004 verscheen dit magazine voor de derde keer in een oplage van ruim 900 000 exemplaren.

In april 2004 is een Kennisplatform Dagindeling, Ruimte en Tijd van start gegaan waarin drie kenniscentra nauw samen werken om kennis en ervaring rond experimenten dagindeling, ruimte en tijd en levensloop toegankelijk te maken: het Kenniscentrum Grote Steden, Het Kenniscentrum Ruimtelijke Ordening van NIROV en het Kenniscentrum Sociaal Beleid X-S2.

Op het gebied van horizontale segregatie van de arbeidsmarkt heeft het project m/v in beroep in 2004 nieuwe invalshoeken opgeleverd voor het doorbreken van de schotten tussen mannen- en vrouwenberoepen. Deze zijn ondermeer vastgelegd in het boekje «een barst in de muur» waarin een groot aantal voorbeelden van projecten en initiatieven zijn gebundeld. Verder is in een 2005 te verschijnen essaybundel de economische en levensloopinvalshoek nader uitgewerkt. In 2005 gaat als vervolg op dit project het ESFD/Equal project «de Glazen Muur» van start.

Rolverdeling zorgverantwoordelijkheid

Het in 2003 gestarte ESF-EQUAL project Mannen in de Hoofdrol is in november 2004 afgerond. In deze periode zijn de volgende activiteiten uitgevoerd: de campagne WieDoetWat, televisie- en radiocommercials en de televisieserie «Vaders». De internetsite wiedoetwat.nl heeft 385 687 bezoekers getrokken, 58% van de Nederlanders vond de commercials leuk, 6% boven het gemiddelde van 52%. Daarnaast zijn ca 35 deelprojecten uitgevoerd, gericht op specifieke doelgroepen. In mei 2004 is – in aanvulling op de 0- en 1-meting (januari 2003 resp. april 2003) – een 2-meting gehouden naar de bekendheid van de campagne en de invloed daarvan op houding en gedrag van de doelgroep. De belangrijkste uitkomsten van deze meting:

• De (spontane) bekendheid met de campagne bedraagt 13% (ter vergelijking: campagne «alcohol in het Verkeer/Bob» 4% en «Gordels om, ook achterin» 1%).

• Het deel van de respondenten dat aangeeft minimaal een keer per 2–3 maanden over de taakverdeling te spreken is gestegen van 52% naar 70%.

• Het maken van onderlinge afspraken wordt evenals in 2003 het vaakst genoemd als resultaat van een gesprek met zijn/haar partner over dit onderwerp. Opvallend hierin is de significante stijging onder de mannen van 67% naar 88%.

• 9% van de mannen geeft aan dat het hen inspireert om de taken anders/meer evenredig te gaan verdelen, en 17% zegt dat het uiteindelijk ook echt leidt tot een meer evenredige verdeling. In januari 2003 (0-meting) waren deze scores respectievelijk 4% en 9%.

Het onderzoeksrapport «Working Fathers, Caring Men» is in september 2004 aangeboden aan de Kamer. Sinds het uitbrengen van de (Engelstalige) publicatie zijn circa 800 rapporten in binnenen buitenland verspreid.

In september 2004 is de conferentie «Working fathers, caring men» georganiseerd. Tijdens de conferentie presenteerde het Verweij Jonker Instituut haar onderzoek over de rolverdeling tussen mannen en vrouwen waar het gaat om de (zorg)taken.

12.3.4. Besluitvorming en bestuur

In mei 2004 is het derde Ambassadeursnetwerk gestart met als doel het verhogen van het aantal vrouwen in hogere functies in het bedrijfsleven, overheid en non-profitsector. Een netwerk van 20 prominenten uit het bedrijfsleven en andere arbeidsorganisaties (met in totaal circa 125 000 werknemers) heeft per persoon drie actiepunten uitgevoerd, gericht op het eigen bedrijf of de eigen branche.

In het ESF-Equalproject «Mixed naar een betere m/v-balans op het werk» hebben 30 bedrijven met gezamenlijk zo'n 80 000 werknemers meegedaan. In november 2004 vond de internationale afsluiting van het ESF-Equalproject Mixed plaats. Er waren 125 mensen aanwezig uit 15 landen (beleids-makers, experts en vertegenwoordigers van andere (Equal)projecten). Enkele buitenlandse experts leverden tevens een bijdrage aan het programma van Mixed Open, de nationale slotconferentie, die 450 bezoekers trok, veelal afkomstig uit het human resource management. Tijdens de conferentie is het boek «Mixed management – handboek diversiteit m/v» gepresenteerd. In het kader van de internationale samenwerking vond er daarnaast een uitwisselingsbijeenkomst plaats tussen Nederlandse en Griekse bedrijven en zijn enkele specifieke producten gepubliceerd.

In oktober 2004 is het Ambassadeursnetwerk Besturen gestart met als doel een grotere deelname van vrouwen aan maatschappelijke en politieke besluitvorming door het inzetten van een stimulerend netwerk van 14 boegbeelden uit vertegenwoordigende organen en besturen.

BELEIDSARTIKEL 13 VERBETERING ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN

13.1 Algemene doelstelling

Reductie van blootstelling aan arbeidsrisico's door bevordering van goede en veilige arbeidsomstandigheden en realisatie van effectieve arbobeleidsvoering in arbeidsorganisaties, preventie van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid en reïntegratie bij uitval uit arbeid.

Het algemene beeld van 2004 is positief. Verzuim en WAO-instroom laten een daling zien. De afgelopen jaren is het aantal arbeidsongevallen gedaald; de verwachting is dat deze trend zich doorzet in 2004. Uit de evaluatie Arbowet blijkt dat de noodzaak van goede arbeidsomstandigheden breed wordt gedragen. Toch wordt nog teveel teruggevallen op interventies en regelgeving door de overheid. Aan de SER is in oktober 2004 advies gevraagd over aanpassing van het wettelijke stelsel dat beoogt dat partijen meer hun eigen verantwoordelijkheid nemen om arbobeleid te voeren. Kernpunten zijn terughoudendheid van de overheid waar partijen serieus werk maken van arbeidsomstandigheden, verdere verlaging van regeldruk, intensivering van handhavingdruk en krachtiger sanctionering bij misstanden.

Dit artikel kent de volgende operationele doelstellingen:

1. Vermindering van het aantal werknemers dat blootgesteld is aan arbeidsrisico's.

2. Het scheppen en onderhouden, mede door marktwerking, van voorwaarden voor beleidsvoering door werkgevers en overige partijen op het vlak van arbeidsomstandigheden, preventie van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid en vroegtijdige reïntegratie.

3. Het stimuleren van werkgevers en overige partijen tot verbetering van arbeidsomstandigheden, mede ter ondersteuning bij hun verantwoordelijkheid voor preventie van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid en voor vroegtijdige reïntegratie.

4. Ontwikkelen, vaststellen en voorschrijven van basisnormen en handhaving daarvan.

13.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie

13.3 Toelichting tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Financiële informatie

De uitgaven voor arboconvenanten zijn lager uitgekomen doordat enkele projecten niet dan wel later dan gepland in 2004 zijn aanbesteed en doordat diverse subsidieaanvragen en -afrekeningen lager waren dan voorzien. De onderuitputting op subsidies en overige beleidsuitgaven is veroorzaakt door vertraging in de uitgaven voor de SPA-regeling en enkele andere projectsubsidies.

Beleidsmatige informatie

Operationele doelstelling 1: Vermindering aantal werknemers dat blootgesteld is aan arbeidsrisico's.

Bron: CBS; SZW, Nota arboconvenanten nieuwe stijl, 1999. Cijfers over 2004 komen in juni 2005 beschikbaar

Voor het arbeidsrisico kracht zetten zijn in veel convenanten afspraken gemaakt en worden inmiddels maatregelen uitgevoerd. In de meeste convenanttrajecten worden positieve geluiden gehoord over het uitvoeren van de maatregelen en het bereiken van reducties. Onzeker is of daarmee het streefcijfer voor 2006 gehaald zal worden.

Voor het arbeidsrisico geluid wordt verwacht dat de reductie in de blootstelling met 50% in 2006 niet wordt gehaald. Belangrijke reden is dat het metaalconvenant is mislukt. In reactie hierop heeft de Arbeidsinspectie (AI) in 2004 in deze sector verscherpt gehandhaafd, waarbij verschillende knelpunten zijn gesignaleerd. De sector is aangesproken op het maken van een plan van aanpak. De Tweede Kamer is hierover in maart 2005 geïnformeerd.

Operationele doelstelling 2: Het scheppen en onderhouden, mede door marktwerking, van voorwaarden voor beleidsvoering door werkgevers en overige partijen op het vlak van arbeidsomstandigheden, preventie van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid en vroegtijdige reïntegratie.

Het project Sociale zekerheid en zorg is eind 2004 afgesloten met de derde Groenekanconferentie. In dit project werd met veldpartijen gewerkt aan de totstandkoming van een integrale keten voor preventie, verzuim en reïntegratie. Op diverse punten is vooruitgang geboekt. De Tweede Kamer heeft in februari 2005 het verslag ontvangen van deze conferentie.

SER en RWI hebben in 2004 advies over de organisatie van de arbodienstverlening uitgebracht. Dit is verwerkt in een wetsvoorstel (Kamerstukken II, 2004/05, 29 814, nr 2) dat eind 2004 is aanvaard door de Tweede Kamer. Kern is dat sociale partners in sector (CAO) of bedrijf (gekozen medezeggenschap) een maatwerkregeling kunnen overeenkomen over de inschakeling van een bedrijfsarts en andere deskundigen voor de arbo- en verzuimaanpak. Voorts hoeven bedrijven met maximaal tien werknemers hun risico-inventarisatie en -evaluatie (ri&e) niet meer te laten toetsen als ze dat document opstellen met een bij CAO overeengekomen ri&e-instrument. SZW ondersteunt de ontwikkeling van branche ri&e-instrumenten.

Bron: Arbeidsinspectie; totaal percentages getoetste en (nog) niet getoetste ri&e's

Gegevens over 2004 zijn nog niet beschikbaar.

In 2004 is een tussentijdse evaluatie uitgevoerd op het Arbo Platform Nederland. Het Platform heeft zich in positieve zin ontwikkeld. Zo is de website arbo.nl in 2004 vernieuwd en op maat gesneden van het MKB en zijn/worden tientallen digitale branche ri&e-instrumenten voor ondernemers ontwikkeld. Samenwerking wordt gezocht met onder andere de Commissie Werkend Perspectief.

In november 2004 is SZW de Arbo-imagocampagne gestart, die erop gericht is om het negatieve beeld te verbeteren dat MKB'ers van «arbo» hebben. Met praktijkgerichte arbo-producten wordt inzichtelijk gemaakt dat het makkelijker is om met arboregels te werken dan veel MKB'ers denken. Werkgevers worden ook geattendeerd op de verbeterde informatievoorziening op www.arbo.nl.

Het ministerie van SZW voert het MKB-activiteitenprogramma uit samen met MKB Nederland en een vijftiental brancheorganisaties. Doel is het arbo-, verzuim- en reïntegratiebeleid voor branches en ondernemers in MKB te ondersteunen met praktisch toepasbare arbomiddelen. Zo is in 2004 een MKB specifieke verzuimscan gemaakt die inzicht geeft in het rendement van gericht verzuimbeleid.

Bron: Nederlands Centrum voor Beroepsziekten

Het ministerie van SZW subsidieert het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten voor uitvoering van hun wettelijke taken op het gebied van beroepsziekten. Het NCvB ontwikkelt registratierichtlijnen voor beroepsziekten en zet zich ervoor in dat bedrijfsartsen deze richtlijnen kennen en dat zij beroepsziekten herkennen en melden. Hiertoe geeft het NCvB elke meldende bedrijfsarts een individuele terugkoppeling, waarin wordt aangegeven waarom een melding wel of niet wordt geaccepteerd. In 2004 was 83% van de meldingen conform de richtlijnen. De streefwaarde (90%) wordt niet gehaald omdat de meldingen uit de bouw geaggregeerd worden geleverd. Dit verhoogt het aantal meldingen uit de bouw flink en daarmee de betrouwbaarheid van de data, maar maakt individuele terugkoppeling naar de bedrijfsarts (nog) onmogelijk. Zonder de cijfers uit de bouw komt het aantal meldingen conform richtlijnen uit op de streefwaarde.

Operationele doelstelling 3: Het stimuleren van werkgevers en overige partijen tot verbetering van arbeidsomstandigheden, mede ter ondersteuning bij hun verantwoordelijkheid voor preventie van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid en voor vroegtijdige reïntegratie.

Bron: SZW

Het programma Versterking Arbobeleid Stoffen (VASt) streeft naar een structurele verbetering van arbeidsomstandigheden bij het werken met gevaarlijke stoffen. Centraal hierin staan ketens, branches en bedrijven waarbij SZW het bedrijfsleven zal stimuleren en faciliteren bij de beheersing van de blootstelling aan stoffen die voor werknemers een verhoogd risico op gezondheidsproblemen met zich mee kunnen brengen.

Het project Versterking Arbeidsveiligheid (VAV) richt zich op vermindering van het aantal arbeidsongevallen. Belangrijke instrumenten hierbij zijn de ontwikkeling van een kwantitatief risicomodel arbeidsveiligheid en het starten van concrete verbetertrajecten die zich richten op veiligheidsbewustzijn en -cultuur van werkgevers en werknemers in bepaalde branches c.q. bedrijven.

Bedrijven en instellingen die een arbovriendelijk product ontwikkelen en op de markt willen brengen, komen in aanmerking voor subsidie op grond van de regeling Preventie van Arbeidsuitval (SPA). Senter Novem voert deze regeling uit in opdracht, en onder financiering, van SZW. In 2004 zijn de voorwaarden aangescherpt, vooral op het gebied van economische kwaliteit. Er zijn veertien projecten gehonoreerd, voor in totaal € 1,1 miljoen.

In 2004 is een ontwerpbesluit tot stand gekomen voor aanpassing van de asbestregelgeving in het Arbobesluit. De belangrijkste wijziging is de opname van certificatieverplichtingen. Doel is een betere waarborging van de naleving van asbestregelgeving en daarmee een betere bescherming van werknemers, waarvoor niet alleen de overheid maar ook externe betrokken organisaties verantwoordelijkheid hebben (zelfregulering). De certificatieverplichtingen hebben betrekking op de kwaliteit van bedrijfsprocessen en de vakbekwaamheid. Het betreft circa 300 bedrijven die actief zijn op het gebied van asbest en circa 6 000 werknemers.

Bron: SZW, stand 31 december 2004

Op grond van hun WAO-cijfers kwamen 42 sectoren in aanmerking voor een tweedefase arboconvenant. Daarin staat een substantiële vermindering van verzuim en WAO centraal. Er nemen naar verwachting achttien sectoren deel aan de tweedefase, waarvan twaalf ook in de eerste fase participeren. Eind 2004 zijn twaalf tweedefaseconvenanten ondertekend. De zes resterende convenanten moeten in de eerste maanden van 2005 zijn ondertekend.

Diverse convenanten hebben in 2004 het einde van de looptijd bereikt en zijn afgerond met een evaluatie. In de Jaarrapportage Arboconvenanten 2004, die in het eerste kwartaal van 2005 aan de Tweede Kamer is aangeboden, zijn de uitkomsten daarvan beschreven. Op trajectoverstijgend niveau zijn tussentijds analyses verricht om te bezien of de convenantenaanpak zijn vruchten afwerpt. Vergelijking van de ontwikkeling in het verzuim toont aan dat dit in convenantsectoren evident sneller is gedaald dan in niet-convenantsectoren.

Onderzoek naar de doorwerking van convenantafspraken naar CAO's laat een positieve ontwikkeling zien. Bij méér dan de helft van de getekende convenanten is sprake van doorwerking in één of meerdere CAO's (57% in 2004 resp. 50% in 2003).

Bron: CBS, 2003 voorlopige cijfers. Cijfer realisatie 2004 komt in augustus 2005 beschikbaar.

Voor het stimuleren van werk voor arbeidsgehandicapten is de Commissie Werkend Perspectief ingesteld. Werk voor gehandicapten vergt soms aanpassing van de werkplek en -omgeving.

In 2004 is de Farbo-regeling geëvalueerd. Het bleek dat veel bedrijven en organisaties de betreffende middelen ook zonder de Farbo-regeling zouden hebben aangeschaft. Naar aanleiding daarvan is de regeling omgezet naar één subsidieregeling die tien procent subsidie biedt bij de aanschaf van de middelen op de Farbo-lijst. Hierbij is de lijst opgeschoond en beperkt tot innovatieve producten, zijn de administratieve lasten voor aanvragers verlaagd en is het onderscheid tussen profit en non-profit sector vervallen. Verwachting is dat hiermee meer innoverende middelen worden aangeschaft die men anders niet gekocht zou hebben. Hoewel de doelstelling van de regeling en de opzet van de Farbo-lijst in 2005 gelijk is gebleven, zijn de cijfers van 2005 straks dus niet meer te vergelijken met onderstaande cijfers.

Bron: Arbeidsinspectie

* In de begroting 2004 zijn per abuis de cijfers van de aanvragen gepubliceerd terwijl dat de middelen hadden moeten zijn. Er zijn minder middelen dan aanvragen, omdat elke vennoot apart een aanvraag voor zijn deel (en belastingaangifte) moet doen. Het aantal middelen houdt de AI vanaf 2003 bij.

** Gegevens van 2004 zijn voor ongeveer de helft verwerkt, waardoor dit cijfer nog kan verdubbelen.

Operationele doelstelling 4: Ontwikkelen, vaststellen en voorschrijven van basisnormen en handhaving daarvan.

De AI handhaaft de regels op het terrein van de arbeidsomstandigheden. De eenheid voor de productie bij de AI is het aantal afgesloten interventietrajecten. Zo'n traject bevat alle bedrijfsbezoeken en handelingen die nodig zijn om te komen tot normconform gedrag bij een bepaald bedrijf, dat wil zeggen tot alle geconstateerde overtredingen bij dat bedrijf zijn opgeheven. Het aantal in 2004 afgesloten trajecten vanuit projectmatige arboinspecties (circa 20 000) is hoger dan afgelopen jaren (circa 14 000) en hoger dan geraamd (16 200). Dit is het gezamenlijke effect van ingevoerde interne efficiencymaatregelen en het in 2004 niet doorgang vinden van het Arbeidsvoorwaardenonderzoek, dat vanaf 2005 om het jaar plaatsvindt. De aantallen afgeronde onderzoeken van ernstige ongevallen en klachten in 2004 wijken niet in hoge mate af van de ramingen. Evenals voorgaande jaren zal apart aan de Kamer gerapporteerd worden over de achtergronden en oorzaken van ernstige arbeidsongevallen. Voor wat betreft het toezicht op bedrijven die onder het Besluit Risico's Zware Ongevallen (BRZO) vallen zijn alle ingeleverde Veiligheidsrapporten van BRZO-bedrijven beoordeeld. In handhavende zin werden 52 waarschuwingen, 61 eisen en zes processen-verbaal ingezet. In februari 2004 werd de nieuwe Aanvullende Risico-inventarisatie en -evaluatie (ARIE)-regelgeving van kracht. Daartoe werden vijf extra inspecteurs aangesteld. In 2005 worden de eerste ARIE-inspecties uitgevoerd.

Inspectiedichtheid en inspectiefrequentie

In onderstaande tabel wordt weergegeven hoeveel procent van het totaal aantal bedrijven/bedrijfsvestigingen in Nederland is geïnspecteerd door de AI in 2003 en 2004. Hierbij is onderscheid gemaakt naar verschillende sectoren en grootteklassen. Het streven voor 2004 was om in de richting van de streefcijfers voor 2005 te bewegen.

* Onvoldoende waarnemingen beschikbaar

Bron: Arbeidsinspectie

De gerealiseerde inspectiedichtheid in het midden- en grootbedrijf ligt voor alle cellen op of boven de streefwaarden voor 2005. In de hoogrisicosectoren van het kleinbedrijf is, ten opzichte van 2003, vooruitgang geboekt richting streefwaarden. Bij de laagrisicosectoren in het kleinbedrijf is in de dienstverlening de streefwaarde bereikt.

Door in de handhaving steeds nadrukkelijker het accent te leggen op de branches en bedrijven met hoge risico's en lage naleving is een streefwaarde van de inspectiedichtheid voor alle branches en bedrijven minder opportuun geworden en om die reden losgelaten.

13.4 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

De evaluatie Brzo 1999 is afgerond en, samen met een actieplan voor verbetering van de uitvoering, eind 2004 door de staatssecretaris van VROM, mede namens zijn ambtgenoten van SZW en BZK aan de Kamer gestuurd.

Het evaluatie-onderzoek Arbowet 1998 in beeld is in juni 2004 aan de Tweede Kamer aangeboden en was één van de bouwstenen van de adviesaanvraag aan de SER over de evaluatie van de Arbeidsomstandighedenwet 1998.

Het onderzoek «Evaluatie van de Arbowet» naar ongewenste omgangsvormen is in december 2004 aan de Tweede Kamer aangeboden. De resultaten zijn betrokken in bovengenoemde adviesaanvraag.

Naast deze evaluatieonderzoeken wordt nog een onderzoek gedaan in het kader van de evaluatie Poortwachter die voorzien wordt voor het jaar 2006. Het is een herhaling van een onderzoek uit 2000 naar ervaringen van werknemers die langdurig ziek waren.

In het onderzoek Maatschappelijke kosten arbeidsomstandigheden zijn de kosten van arbopreventie en arbeidsuitval in beeld gebracht. Dit als eerste aanzet van een verkenning naar de mogelijkheden om effecten van arbobeleid te gaan meten. Het is dus eigenlijk geen evaluatieonderzoek.

BELEIDSARTIKEL 14 TEGEMOETKOMING ASBESTSLACHTOFFERS

14.1 Algemene doelstelling

De regeling tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS) geeft uitdrukking aan een maatschappelijke erkenning van het leed van asbestslachtoffers voor die slachtoffers die niet via de voormalige werkgever een schadevergoeding kunnen verkrijgen (vangnetregeling).

Dit artikel kent de volgende operationele doelstelling.

Het – zoveel mogelijk bij leven – aan slachtoffers met maligne mesothelioom door:

• asbestblootstelling tijdens de arbeid als werknemer dan wel

• asbestblootstelling als huisgenoot van die werknemer via de kleding van die werknemer,

verstrekken van een eenmalige financiële tegemoetkoming in de immateriële schade, hetzij als voorschot op een schadevergoeding van de aansprakelijke werkgever, hetzij als eenmalige uitkering.

In 2004 is de regeling in hoofdlijnen volgens planning uitgevoerd. Het percentage voorschotten dat bij leven aan slachtoffers is verstrekt, bedraagt op het totaal aantal tegemoetkomingen 93,5 %. Het percentage terugbetalingen door werkgevers en verzekeraars op betaalde voorschotten bedraagt 40%. Daarmee zijn in 2004 de doelstellingen van de TAS-regeling gerealiseerd.

14.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie

14.3 Toelichting tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Financiële informatie

De uitkeringslasten zijn € 256 000 hoger dan geraamd. Het aantal toekenningen is bijna gelijk aan de raming. Het aantal voorschotten is echter hoger dan geraamd en het aantal terugbetaalde voorschotten lager. Oorzaak hiervan is dat het aantal te behandelen dossiers hoger was dan voorzien in de service level agreement tussen het Instituut Asbestslachtoffers (IAS) en haar uitvoeringsorganisatie. Het capaciteitstekort is niet ten koste gegaan van de tijdige advisering aan de SVB maar heeft er wel aan bijgedragen dat het bemiddelingstraject na voorschottoekenning gemiddeld trager liep. In het najaar heeft het IAS organisatorische maatregelen getroffen waardoor ook de budgetoverschrijding 2004 beperkt bleef. Dat laatste komt ook omdat voor de uitvoeringskosten € 127 000 minder is uitgegeven dan was geraamd. Dit heeft te maken met een afrekening van keuringskosten tussen IAS en SVB over 2003 en werkt door in de gemiddelde uitvoeringskosten per tegemoetkoming.

14.4 Nader geoperationaliseerde doelstelling

Bron: SVB

BELEIDSARTIKEL 15 RIJKSBIJDRAGEN SOCIALE FONDSEN

15.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het medebekostigen van de sociale verzekeringen uit de schatkist ter dekking of voorkoming van tekorten in de fondsen.

Een deel van de sociale zekerheidsregelingen wordt gefinancierd door middel van premieheffingen. De geheven premies komen terecht in de diverse sociale fondsen. Omdat in sommige omstandigheden premieheffing niet wenselijk of mogelijk is, is in deze gevallen ervoor gekozen om deze fondsen te voorzien van een rijksbijdrage.

Dit artikel kent de volgende operationele doelstellingen:

1. Het medebekostigen van de arbeidsongeschiktheidslasten van beroepsbeoefenaren.

2. Het compenseren van de premiederving van de werknemersfondsen wegens gemoedsbezwaren.

3. Het compenseren van de premiederving van de volksverzekeringsfondsen wegens heffingskortingen.

4. Het compenseren van de uitgaven als gevolg van het opheffen van het AOW-gat van vrouwen van grensarbeiders.

5. Het compenseren van de tekorten in het Ouderdomsfonds.

15.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie

* Rijksbijdrage WAZ is voor de jaren 2000 tot en met 2002 met inbegrip van de rijksbijdrage sluitende aanpak WW.

15.3 Toelichting tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Financiële informatie

Rijksbijdrage WAZ

De WAZ is afgeschaft per 1 augustus 2004. In de Wet einde toegang verzekering WAZ is de rijksbijdrage WAZ met terugwerkende kracht tot 1 januari 2004 afgeschaft.

Rijksbijdrage heffingskortingen

De rijksbijdrage heffingskortingen is zowel bij CEP (€ 69,7 miljoen) als bij MEV (€ – 60,1 miljoen) voor in totaal € – 129,8 miljoen aangepast. Zowel de eerste als de tweede aanpassing betreffen het bijstellen van de BIKK-ramingen naar aanleiding van nieuwe cijfers van het Centraal Plan Bureau. De heffingskortingen, op basis waarvan de BIKK bedragen worden berekend, zijn bij CEP en MEV bijgesteld. Ook zijn de premies aangepast. Deze aanpassingen hebben invloed op de verdeling van de rijksbijdragen BIKK tussen de fondsen van de volksverzekeringen.

Ouderdomsfonds

Om de vermogenspositie van het Ouderdomsfonds ultimo 2004 op nul te doen uitkomen is de rijksbijdrage met € 1 043 miljoen verhoogd. Uit de balans van het Ouderdomsfonds van de SVB blijkt dat er met de rijksbijdrage ouderdomsfonds voor 2005 nog € 116 miljoen dient te worden verrekend.

Ontvangsten

In 2004 zijn er twee terugontvangsten gerealiseerd.

1. Een terugontvangst van € 20,0 miljoen wegens de vaststelling van de rijksbijdragen Sluitende Aanpak WW over de jaren 2001 en 2002.

2. Een terugontvangst van € 9,3 miljoen wegens de vaststelling van de rijksbijdragen WAZ over de jaren 1998 tot en met 2001.

15.4 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

Bron: SZW/FEZ besluit Bikk AOW en Anw; MinFin declaraties sociale fondsen; SVB fondsennota

Gemoedsbezwaren

SZW voorziet in rijksbijdragen aan de werknemersfondsen ter compensatie van de premiederving wegens aan werkgevers verleende vrijstelling tot premiebetaling uit hoofde van gemoedsbezwaren. Een compenserende rijksbijdrage is wenselijk omdat de uitkeringen aan werknemers met een gemoedsbezwaarde werkgever, gewoon uit de fondsen bekostigd worden.

In 2004 zijn er 84 declaraties wegens gemoedsbezwaren aan werkgevers betaald, waarmee de bijdrage van SZW komt op € 1,6 miljoen.

AOW-gat ex-grensarbeiders

De korting op het AOW-pensioen van vrouwen wier echtgenoot als grensarbeider in de periode van 1 januari 1957 tot 1 april 1985 niet verzekerd waren voor de AOW, wordt sinds 2002 niet langer toegepast. Dit geldt tevens voor de korting op de toeslag waarop de pensioengerechtigde echtgenoot recht heeft ten behoeve van zijn jongere partner gedurende de periode dat zij de 65-jarige leeftijd nog niet heeft bereikt. In 2004 is € 11 miljoen uitgetrokken voor de compensatie van het AOW-gat.

Omdat de SVB in haar administratie geen onderscheid maakt naar deze gevallen, zijn geen realisaties bekend van het aantal gemiste verzekeringsjaren en de gemiddelde uitkering.

Bikk

Sinds 2001 worden de fondsen voor de volksverzekeringen gecompenseerd voor een daling van de premieopbrengst die een gevolg is van de invoering van de Wet inkomstenbelasting 2001. Deze compensatie is de zogeheten BIKK (Bijdrage in de Kosten van Kortingen).

Mede vanwege de verhoging van de AWBZ-premie per 1 juli 2004 is de verdeling van de rijksbijdrage BIKK over AOW, Anw en AWBZ gewijzigd. Tegenover een hogere rijksbijdrage AWBZ (begroting VWS) staat een lagere rijksbijdrage BIKK voor de AOW en de Anw (begroting SZW). In totaal gaat het om een bedrag van € 2 796,8 miljoen.

Ouderdomsfonds

Bij het Ouderdomsfonds is sprake van een exploitatietekort. Dit leidt tot een vermogenstekort van gelijke omvang in 2004. Dit vermogenstekort wordt aangevuld uit de rijksmiddelen waardoor een neutrale kaspositie voor het Ouderdomsfonds ontstaat. Deze rijksbijdrage belast het EMU-saldo niet omdat daarin de saldi van de fondsen en het rijk integraal worden meegenomen. Op deze manier kan de AOW-premie ongewijzigd blijven, waardoor de lasten- en koopkrachtontwikkeling niet wordt beïnvloed.

BELEIDSARTIKEL 16 RIJKSBIJDRAGEN SPAARFONDS AOW

16.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het waarborgen dat de AOW vanaf 2020 ondanks de vergrijzing betaalbaar blijft.

Door de voortschrijdende vergrijzing van de Nederlandse bevolking neemt de druk op de AOW in de toekomst toe. Het Spaarfonds AOW is in 1998 ingesteld om de financierbaarheid van de AOW-uitgaven op langere termijn zeker te stellen. Vanaf 2020 kan het Ouderdomsfonds een beroep doen op middelen uit het Spaarfonds.

Het Spaarfonds AOW is geen daadwerkelijk fonds in de eigenlijke betekenis van het woord. Het Spaarfonds bevat immers geen werkelijke vermogenstitels. Het fonds is de facto een registratie van een op specifieke titel afgeloste schuld.

Het artikel kent de volgende operationele doelstelling:

Het reserveren van aanspraken op de schatkist ten behoeve van het Spaarfonds AOW.

16.2 Budgettaire gevolgen van beleid