4.4.1 Algemene beleidsdoelstelling

Een financieel-economisch gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

De onrust zoals deze in 2007 begon in de financiële sector, waaide in 2010 over naar de markten voor staatsobligaties. Ook het jaar 2011 bleef op Europees en internationaal vlak vol van uitdagingen.

Regeringen hebben naar aanleiding daarvan belangrijke maatregelen genomen ter versterking van de financiële stabiliteit. Mede door de Nederlandse inzet is op 14 en 15 maart 2011 door de Ecofin Raad overeenstemming bereikt over de zes governance voorstellen ter versterking van het Stabiliteits- en Groeipact, waaronder een procedure voor het adresseren van macro-economische onevenwichtigheden, het introduceren van een richtlijn die minimumeisen stelt aan de nationale begrotingsraamwerken van lidstaten en een concrete numerieke maatstaf voor gewenste schuldafname. Mede op aandringen van de Nederlandse regering zijn tijdens de Europese Raad van 8 en 9 december 2011 verdere substantiële stappen gezet op het gebied van preventie, die zullen worden vastgelegd in een internationale overeenkomst. De lidstaten (met uitzondering van het Verenigd Koninkrijk) hebben zich op Europees niveau gecommitteerd aan het belang van een begrotingsevenwicht en zullen dit principe in nationale wetgeving omzetten. In lijn met de Kabinetsvisie op de toekomst van de Economische en Monetaire Unie is in 2011 besloten dat de besluitvorming in de correctieve arm van het Stabiliteits- en Groeipact voor eurolanden meer automatisch wordt.

Verder hebben de eurolanden in 2011 overeenstemming bereikt over het versterken van de slagkracht van het noodmechanisme EFSF door middel van het uitbreiden van het instrumentarium van het EFSF met secundaire opkopen, preventieve programma’s en leningen aan lidstaten ten behoeve van de herkapitalisatie van banken, en het toepassen van leverage via een verzekeringsmodel en een Co Investment Fund waarin zowel private als publieke middelen bijeen komen. Daarnaast hebben de eurolanden akkoord bereikt over de opzet van het permanente noodmechanisme ESM. De regeringsleiders en staatshoofden van de eurozone hebben het voornemen verklaard om het ESM in juli 2012 inwerking te laten treden. Het ESM zal alleen financiële steun bieden aan eurolanden onder zeer strikte voorwaarden, vergelijkbaar met die van het IMF. Het IMF levert expertise op gebied van conditionaliteit en monitoring van de programma’s en heeft financiële middelen beschikbaar gesteld. Tijdens de Europese Raad van 8 en 9 december 2011 is besloten extra middelen aan het IMF beschikbaar te stellen om zo de financiële slagkracht van het IMF verder te vergroten.

In 2011 werd bovendien overeenstemming bereikt over een steunprogramma voor Portugal van 78 miljard euro waarvan het EFSM, EFSF en het IMF ieder een derde aan steun zullen verstrekken. Naar aanleiding van de gewijzigde omstandigheden in Griekenland werd tijdens de Eurotop van 26 oktober 2011 een akkoord bereikt over de kernelementen van een nieuw steunprogramma.

Externe factoren

Het beleid van de EU en internationale financiële instellingen wordt bepaald door een groot aantal landen (waaronder Nederland) en externe financieel-economische ontwikkelingen. De invloed van Nederland op dit beleid is beperkt, omdat het behalen van de Nederlandse doelstellingen sterk afhankelijk is van die andere landen en van onvoorziene omstandigheden.

Meetbare gegevens

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting bij tabel budgettaire gevolgen van beleid

Verplichtingen (+ € 87,8 mld.)

De verplichtingen die betrekking hebben op uitgaven worden bij de uitgave toegelicht.

Betalingverplichting (+ € 124,7 mln.)

De mutatie van de betalingsverplichtingen wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de definitieve betalingsverplichting voor IDA 16 is vastgesteld.

Multilaterale ontwikkelingsbanken en -fondsen (+ 78,1 mln.)

De aanpassing van de verplichtingen wordt voornamelijk veroorzaakt door wisselkoersbijstellingen van garanties aan de Wereldbank.

DNB (+ € 15,9 mld.)

EU betalingsbalanssteun (– € 102,5 mln.)

Naar aanleiding van een verandering van het Nederlandse aandeel in de EU begroting is de bestaande garantieverplichting bijgesteld.

Stabiliteitsmechanisme EU (– € 120,0 mln.)

Naar aanleiding van een verandering van het Nederlandse aandeel in de EU begroting is de bestaande garantieverplichting bijgesteld.

Stabiliteitsmechanisme EFSF (+ € 71,9 mld.)

Om te zorgen dat het EFSF effectief € 440 mld. kan uitlenen is de garantieverplichting aan het EFSF verhoogd. Daarnaast is de looptijd van de uit te geven leningen verlengd naar maximaal 30 jaar, hiervoor is de garantie op rentelasten aangepast. De garantie voor de rentelasten is afhankelijk van de rentestand. De garantieraming wordt daarvoor op reguliere begrotingsmomenten bijgesteld. Voor de berekening van het plafond is uitgegaan van een rentepercentage van 4% en een maximale looptijd verlenging naar 30 jaar voor de gehele EFSF capaciteit van 440 miljard. Het Nederlandse garantieplafond bedraagt 97,8 miljard euro, opgebouwd uit 44 miljard euro voor de (over)garanties op de hoofdsom van het EFSF en 54 miljard euro voor de (over)garanties voor de rentelasten van het EFSF.

Uitgaven

Lening Griekenland (+ € 241,3 mln.)

Een lening tranche die in 2010 uitgekeerd zou worden is in 2011 uitgekeerd. Om deze reden is de uitgave in 2011 hoger dan geraamd ten tijde van de begroting 2011.

Multilaterale ontwikkelingsbanken en- fondsen (+ € 55,1 mln.)

Het verzilveringschema van het zachte leningen loket van de Wereldbank (IDA) is aangepast.

Ontvangsten

Programma ontvangsten (+ € 3,5 mln.)

De mutatie wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de terugontvangangsten van ingeroepen EIB garanties voor ACP landen zijn hoger zijn dan oorspronkelijk geraamd.

4.4.2 Operationele doelstellingen

4.4.2.1 Operationele doelstelling 1: Het bevorderen van een gezonde en stabiele monetaire en budgettaire ontwikkeling van de Europese Unie en haar lidstaten.

Doelbereiking

Nederland heeft zich in 2011 sterk gemaakt voor preventie van financiële stabiliteit door middel van begrotingsdiscipline en prudent macro-economisch beleid. Ook is Nederland intensief betrokken geweest bij het versterken van het noodmechanisme EFSF en de totstandkoming van het ESM. Gepoogd is de Nederlandse inzet op een actieve manier te vertegenwoordigen in deze discussies onder andere in de Ecofin, Eurogroep, het Economisch en Financieel Comité en tijdens bilaterale bezoeken. Zo is mede op verzoek van Nederland de belangrijke betrokkenheid van het IMF bij steunprogramma’s voor Eurolanden steeds waar dat mogelijk is in het ESM overeengekomen. Ook heeft Nederland met succes gepleit voor het geven van meer aandacht aan schuld d.m.v. een procedure in het kader van het Stabiliteits- en Groeipact en dat besluitvorming in de correctieve arm van het Stabiliteits- en Groeipact voor eurolanden meer automatisch wordt.

Ten aanzien van de EU-begroting is veel aandacht besteed aan de onderhandelingen over de begroting 2012. Mede door de inzet van Nederland is de groei van de jaarbegroting reëel gehandhaafd, ondanks druk van Commissie en het EP en enkele lidstaten tot een sterkere toename.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

4.4.2.2 Operationele doelstelling 2: Het bevorderen van effectiviteit en efficiency van internationale financiële instellingen (IFI’s) en het bijdragen aan een inhoudelijk debat over de wereldeconomie in internationale fora.

Doelbereiking

Nederland heeft als aandeelhouder van de verschillende instellingen actief bijgedragen aan inhoudelijke debatten over de wereldeconomie. Zo heeft Nederland bijvoorbeeld actief ingezet op IMF surveillance, aanvulling van IMF middelen en aanpak van mondiale onevenwichtigheden, waarbij vooral ook gekeken moet worden naar kapitaalstromen. Ook heeft Nederland in internationale fora het belang van structurele hervormingen in combinatie met begrotingsdiscipline benadrukt.

Nederland was op uitnodiging van zowel het Franse als het Mexicaanse G20-voorzitterschap aanwezig bij een aantal voorbereidende seminars op G20-bijeenkomsten van de ministers van Financiën. Daarnaast heeft Nederland, als aandeelhouder, toezicht gehouden op de financiële soliditeit van IFI’s en meegesproken over de rol van IFI’s bij de bevordering van economische ontwikkeling, armoedebestrijding en financieel-economisch evenwicht. Ook heeft Nederland met de landen van de eigen kiesgroep kennis en know-how, de zgn. technische samenwerking, bijvoorbeeld op het gebied van budgettair beleid, gedeeld.

Bij het bestrijden van de ontstane onrust rondom een aantal eurolanden speelt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een belangrijke rol. Het IMF levert expertise op gebied van conditionaliteit en monitoring van de programma’s en heeft financiële middelen beschikbaar gesteld. De Europese Raad heeft in december 2011 besloten extra middelen aan het IMF beschikbaar te stellen om zo de financiële slagkracht van het IMF verder te vergroten. De Nederlandse bijdrage hieraan is € 13,61 miljard. Over eventuele bijdragen van landen buiten Europa zal binnen het IMF en de G20 verder worden gesproken.

In 2011 hebben de Gouverneurs van de European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) een aantal resoluties aangenomen met betrekking tot de uitbreiding van het operatiegebied van de bank naar de zogenaamde Zuidelijke en Oostelijke Mediterrane regio (dat zijn de landen die grenzen aan de Middellandse zee incl. Jordanië). Conform haar mandaat zal de bank de transitie naar een open, op de markt georiënteerde economie en het private ondernemerschap ondersteunen in landen in deze regio. Voor deze mandaatuitbreiding heeft de EBRD geen kapitaalverhoging nodig.

Dankzij de in 2010 overeengekomen kapitaalverhoging voor de International Bank for Reconstruction and Development (IBRD), en de International Finance Corporation, en de middelenaanvulling van IDA-16, is de financiële capaciteit van de Wereldbank groep solide en was het mogelijk om leenvolumes tijdens de crisis aanzienlijk te verhogen. De Nederlandse bijdragen aan de kapitaalverhoging en de middelenaanvulling zijn budgettair verwerkt middels de eerste suppletoire begroting 2011.

De strategie van de Europese Investeringsbank (EIB) in 2011 was om, op gecalculeerde wijze, meer risico te nemen om de toegevoegde waarde voor de reële Europese economie te maximaliseren. Europese economische infrastructuur (het MKB, energie, R&D, klimaatinvesteringen en fysieke infrastructuur) blijft hierbij het belangrijkste speerpunt van de Bank. In 2011 heeft de EIB ruim € 62 mld. aan investeringen gedaan, waarvan meer dan 90% binnen de EU en Pre-Accessie Landen. Eind 2011 is besloten het uitleenvolume van de Bank tussen 2012 en 2014 – na de aanzienlijke verhoging hiervan in de crisis van 2008/9 – versneld terug te brengen tot de oorspronkelijke niveaus. Belangrijkste reden hiervoor is de beoogde versterking van de financiële ratio’s van de Bank.

4.4.3 Overzicht afgeronde onderzoeken

In 2011 zijn, conform de begroting 2011, geen onderzoeken gestart of afgerond.