6.1 Algemene beleidsdoelstelling: het stelsel van hoger onderwijs en onderzoek zorgt dat studenten en (wetenschappelijk) personeel hun talenten en onderzoekend vermogen maximaal kunnen ontwikkelen. Het leidt hen op voor een positie op de nationale en internationale arbeidsmarkt en het vervullen van hun rol in de intellectuele voorhoede van onze samenleving

Om internationaal te concurreren en maatschappelijke problemen aan te pakken, zijn een goed opgeleide bevolking, ondernemende geesten en hoogwaardige diensten en producten van doorslaggevend belang. De Nederlandse samenleving is in hoge mate afhankelijk van kennis, technologie en innovatie. Nederland moet daarom zijn kennis- en innovatiepotentieel optimaal organiseren en benutten.

De inzet van studenten, docenten, onderzoekers, bestuurders, toezichthouders, brancheorganisaties, maatschappelijke en internationale organisaties, bedrijven (stages en aansluiting arbeidsmarkt), en andere overheden bepaalt mede de kwaliteit van het hoger onderwijs en onderzoek. De minister is daarom afhankelijk van de beschikbaarheid, capaciteiten en faciliteiten van deze actoren. Andere factoren die de minister slechts beperkt kan beïnvloeden, maar waarvan zij wel afhankelijk is, zijn: ontwikkelingen op de (internationale) arbeidsmarkt, demografische ontwikkelingen en conjuncturele ontwikkelingen.

Toelichting:

De stijgende lijn is met name het gevolg van autonome groei en verbetering van rendement (minder uitval en betere studiekeuze).

Toelichting:

De kengetallen maken zichtbaar of de student optimaal is voorbereid op deelname aan de samenleving en een positie op de nationale en internationale arbeidsmarkt. Bij deze reeksen worden geen streefwaarden geformuleerd omdat deze te sterk samenhangen met de conjunctuurontwikkeling. Deze samenhang lijkt te worden bevestigd door de dalende percentages in 2009 en 2010.

6.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

De uitgaven voor het hoger beroepsonderwijs zijn in 2011 € 23,5 miljoen lager dan de vastgestelde begroting. De realisatie van de ontvangsten is € 3,9 miljoen hoger dan geraamd.

Uitgaven

De belangrijkste oorzaken van de lagere realisatie van de uitgaven zijn:

• • Reguliere bekostiging: Een verlaging van in totaal € 9,7 miljoen. Dit is een gevolg van met name:

  • – een verlaging met € 22,2 miljoen als gevolg van de ontwikkeling van het aantal studenten in het hbo,

  • – een verhoging met € 10,4 miljoen voor de loonbijstelling 2011 (werkgeverslasten tranche 2011), en

  • – een verhoging met € 2,3 miljoen in verband met een beslissing op bezwaar met betrekking tot de rijksbijdrage 2009 van een hogeschool.

• • Erkenning van verworven competenties: Een verlaging van in totaal € 5,0 miljoen. Deze verlaging heeft betrekking op een verschuiving van 2011 naar 2012 (€ 4,2 miljoen) en 2014 (€ 0,8 miljoen) voor de dekking van de subsidietaakstelling (Kamerstuk 32 500 VIII, nr. 160).

• • Ondernemerschap: Een verlaging van € 5,2 miljoen. Hiervan houdt € 4,3 miljoen verband met een overboeking naar het ministerie van EL&I voor de uitvoering door het AgentschapNL van het gezamenlijk programma voor het bevorderen van de kennisuitwisseling tussen onderwijsinstellingen en ondernemers.

• • Nieuwe hbo-masteropleidingen: Een verlaging van € 5 miljoen. Dit is voornamelijk het gevolg van:

  • – een verschuiving van € 2 miljoen van 2011 naar 2012 voor het verbeteren van de praktijk van toetsing (Kamerstuk 31 288, nr. 167), en

  • – een verlaging van € 2,3 miljoen in verband met een beslissing op bezwaar (zie bij Reguliere bekostiging).

Ontvangsten

De belangrijkste oorzaak van de hogere realisatie van € 3,9 miljoen op de ontvangsten is de terugstorting van batige saldi als gevolg van de afrekening van projectsubsidies.

Toelichting:

De uitgaven voor het wetenschappelijk onderwijs zijn in 2011 € 41,3 miljoen hoger dan de vastgestelde begroting. De realisatie van de ontvangsten is € 0,1 miljoen hoger dan geraamd.

Uitgaven

De belangrijkste oorzaken van de hogere realisatie van de uitgaven zijn:

• • Reguliere bekostiging: Een verhoging van in totaal € 43,9 miljoen. Dit is een gevolg van:

  • – een verhoging van € 7,7 miljoen voor de ontwikkeling van het aantal studenten in het wetenschappelijk onderwijs,

  • – een verlaging van € 1,0 miljoen als gevolg van de Basisbrief Ontwikkelingssamenwerking,

  • – een verhoging van € 16,7 miljoen in verband met de loonbijstelling (werkgeverslasten tranche 2011),

  • – een overboeking van het ministerie van VWS naar het ministerie van OCW van € 18,6 miljoen voor de loonbijstellingen 2010 en 2011 betreffende de sector academische ziekenhuizen, en

  • – een verhoging van € 1,9 miljoen voor diverse kleinere bijstellingen.

• • Excellentie in onderwijs: binnen- en buitenlands talent, onderdelen «FES Sirius Programma» en «Kwaliteit en bekostiging»: Een verlaging van € 2,9 miljoen. Dit bedrag is toegevoegd aan het onderdeel Reguliere bekostiging (Kamerstuk 33 090, nr. 3, antwoord 31).

6.3 Operationele beleidsdoelstelling

6.3.1 Studenten volgen onderwijs, en (wetenschappelijk) personeel doet onderzoek, in voldoende toegeruste instellingen voor hoger onderwijs

Het stelsel van hoger onderwijs en onderzoek is zodanig toegerust dat bij het verzorgen van hoger onderwijs en het verrichten van onderzoek voldaan wordt aan de gestelde toegankelijkheids-, doelmatigheids- en kwaliteitseisen die door de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) zijn gesteld.

Toelichting:

1 en 2. Belangrijkste oorzaken voor terugloop deeltijdonderwijs:

• • primaire focus bekostigde instellingen is gericht op voltijdse opleidingen en de doelgroep jongeren/jongvolwassenen,

• • instellingen stoppen met aanbieden van kleinere deeltijdopleidingen (niet rendabel),

• • deeltijdopleidingen zijn vaak onvoldoende aantrekkelijk voor de doelgroep, en

• • vanwege economische situatie zijn werkgevers minder bereid te investeren in opleidingskosten voor medewerkers.

• 4. Onderwijsuitgaven per student zijn in constante prijzen 2011 (dat wil zeggen gecorrigeerd voor de uitgekeerde loon- en prijsbijstelling).

6.3.2. Binnen- en buitenlandse studenten volgen hoger onderwijs, en (wetenschappelijk) personeel doet onderzoek, van hoge en excellente kwaliteit

Toelichting:

• • Kwaliteitsverbetering docenten

  Het opleidingsniveau van de hbo-docenten is de afgelopen jaren sterk verhoogd, zowel het aantal mastergraden als het aantal PhD’s is toegenomen. In het wo is het aantal BKO’s (Basis Kwalificatie Onderwijs) sterk gestegen. (Kamerstuk 31 288, nr. 191).

• • Excellentie in onderwijs: binnen- en buitenlands talent (Huygens Scholarship Programme)

  In het kader van de herziening van het subsidiebeleid onderwijssubsidies is met ingang van 2012 het Huygens Scholarship Programme beëindigd (Kamerstuk 32 500, nr. 160).

6.3.3 Studenten volgen zonder drempels het hoger onderwijs dat het beste past bij hun talenten en specifieke behoeften, en worden gestimuleerd om hun opleiding succesvol af te ronden

Toelichting:

• • Minder uitval en kwaliteitsimpuls

  Uit een tussenevaluatie van de Inspectie van het Onderwijs naar de meerjarenafspraken blijkt dat de meeste instellingen aangeven in hoge mate inspanningen te leveren voor de belangrijkste doelstellingen uit deze afspraken t.w. studiesucces en onderwijskwaliteit, en met deze inspanningen voortgang boeken (Kamerstuk 31 288, nr. 191).

• • Verhogen studierendement niet-westerse allochtone studenten

  In 2008 heeft het ministerie van OCW met de Randstadhogescholen meerjarenafspraken gemaakt om het studiesucces van niet-westerse allochtonen studenten te verhogen. Met de Randstaduniversiteiten zijn dergelijke afspraken in 2010 gemaakt. Over de geleverde prestaties en inspanningen van de vijf hogescholen in de Randstad is de Tweede Kamer geïnformeerd in de brief van 23 juni 2011 (Kamerstuk 31 288, nr. 191). In deze brief zijn ook de resultaten opgenomen van de audit die in opdracht van het ministerie van OCW door een extern bureau is uitgevoerd bij deze vijf hogescholen.

  Zoals aangegeven in de brief van 8 april 2011 aan de Tweede Kamer («Herziening subsidiebeleid onderwijssubsidies», Kamerstuk 32 500, nr. 160) wordt de subsidie voor het verhogen van het studiesucces van niet-westerse allochtone studenten in het hoger onderwijs vanaf 2012 beëindigd.

• • Subsidie voor Erkenning van verworven competenties (evc)

  In het kader van de herziening van het subsidiebeleid onderwijssubsidies is met ingang van 2011 de subsidie voor EVC beëindigd (Kamerstuk 32 500, nr. 160).

• • Emancipatie

  In het kader van de herziening van het subsidiebeleid onderwijssubsidies is met ingang van 2012 de subsidie aan de VHTO (Landelijk expertisebureau voor vrouwen/meisjes en techniek) beëindigd (Kamerstuk 32 500, nr. 160).

Toelichting:

De evaluatie van de meerjarenafspraken met de HBO-raad en VSNU over studiesucces en kwaliteit van de bachelorfase is op 23 juni 2011 naar de Tweede Kamer gezonden (Kamerstuk 31 288, nr. 191) en in het debat over de Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschap op 26 september 2011 geagendeerd. In dat debat is ook de nieuwe aanpak voor de komende jaren besproken: Hoofdlijnenakkoorden met HBO-raad en VSNU (Kamerstuk 31 288, nrs. 246 en 247) en prestatieafspraken met de individuele instellingen.

6.3.4 De samenleving (bedrijven en maatschappelijke organisaties) benut optimaal de kennis van het hoger onderwijs en onderzoek en vice versa

Om als Nederland een welvarend land te zijn en te blijven, is het noodzakelijk dat elk talent de kans krijgt zich te ontwikkelen, dat vernieuwende kennis ontwikkeld wordt en dat bedrijven deze kennis weten te vertalen in nieuwe producten en diensten die van belang zijn voor economie en maatschappij. Onderwijs, wetenschap en innovatie zijn bronnen van productiviteitsgroei en daarmee van welvaart.

Het hoger beroepsonderwijs speelt een belangrijke rol bij het verspreiden van kennis door goede verbindingen met het (regionale) bedrijfsleven en het uitvoeren van (toegepast en innovatiegedreven) onderzoek.

Toelichting:

• • Nieuwe hbo-masteropleidingen

  De middelen in 2011 zijn ingezet voor de financiering (op basis van de Subsidieregeling postinitiële masteropleidingen hoger beroepsonderwijs) van eerder goedgekeurde en gestarte nieuwe arbeidsmarktrelevante hbo-masteropleidingen in prioritaire gebieden. Verder is een deel toegevoegd aan de middelen voor lectoren en kenniskringen (het deel ontwerp en ontwikkeling van de rijksbijdrage). Zowel lectoren als hbo-masters dragen bij aan de versterking van de verbinding tussen onderwijs en arbeidsmarkt.

• • 3TU’s samenwerking

  In augustus 2011 is de € 11 miljoen per jaar voor de 3TU’s toegekend voor het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs in de periode 2011–2013 overeenkomstig de plannen in het «Sectorplan Technologie» van de 3TU’s.

• • Ondernemerschap

  De afgelopen jaren is er een stevige basis gelegd in het onderwijs, vooral in het mbo en hoger onderwijs, om jonge mensen te stimuleren in ondernemerschap en ondernemendheid. Hieraan heeft een investeringsimpuls van de overheid ten grondslag gelegen (€ 30 miljoen voor de periode 2008–2011), met name via de regelingen «Onderwijs Netwerk Ondernemen» en «Centers of Entrepreneurship». De basis is gelegd en de komende jaren zal hier op worden voortgebouwd (Kamerstuk 32 637, nr.16).

Toelichting:

• 1 en 2. De indicatoren met betrekking tot de RAAK-regeling laten een verdere groei zien van de betrokkenheid van de partners buiten de hogeschool.

6.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid