9.1 Algemene doelstelling: de kwaliteit van het onderwijs wordt gewaarborgd door de beschikbaarheid van voldoende personeel van voldoende kwaliteit voor alle onderwijsdeelnemers

Het onderwijs is afhankelijk van de inzet van leerlingen en studenten, ouders, docenten, schoolleiders, bestuurders, toezichthouders, brancheorganisaties, maatschappelijke organisaties, gemeenten en bedrijven (aansluiting arbeidsmarkt). De minister is daarom mede afhankelijk van de beschikbaarheid, capaciteiten en faciliteiten van deze actoren. Andere factoren die de minister beperkt kan beïnvloeden maar waarvan hij wel afhankelijk is, zijn:

• • De invloed van de conjunctuur op de onderwijsarbeidsmarkt en de loonontwikkeling;

• • Demografische ontwikkelingen in de leerlingenpopulatie en het lerarenbestand.

Toelichting:

• 1. Een arbeidsmarkt is dynamisch, en daar horen vacatures bij. Het is een natuurlijk verschijnsel op de arbeidsmarkt. Als er echter te veel vacatures zijn in verhouding tot het aantal werkenden, wordt het steeds moeilijker om met de zittende personeelsleden het onderwijsproces goed vorm te blijven geven. Het streven is om dit niet uit te laten stijgen boven 2 200 (in fte). Dit komt overeen met een onvervulde vacature-intensiteit van 1% (zie ook Nota Werken in het onderwijs 2012). Als het tekort van leraren en schoolleiders boven de 1% van de werkgelegenheid uitstijgt komt de kwaliteit van het onderwijs in het geding. Het risico ontstaat dat lessen uitvallen en leerlingen naar huis worden gestuurd. Het gemiddeld aantal openstaande vacatures (tot en met het derde kwartaal 2011) voor leraren en managers in de sectoren po, vo en mbo is in 2011 iets lager dan in dezelfde periode in 2010 (700 ten opzichte van 720). Het aantal openstaande vacatures als aandeel van de werkgelegenheid bedroeg daarmee in 2011 0,3%. De arbeidsmarkt voor onderwijspersoneel was daarmee in kwantitatief opzicht in 2011 landelijk gezien in evenwicht, de risicogrens van 1% werd niet overschreden. Dat neemt niet weg dat er scholen of regio’s kunnen zijn waar de openstaande vacature-intensiteit hoger was dan 1%.

• 2. Onder benoembaar wordt verstaan:

  • • Leraren die door middel van een getuigschrift hebben aangetoond dat ze aan de bekwaamheidseisen voldoen en dus volledig bevoegd zijn;

  • • Leraren die nog niet aan de bekwaamheidseisen voldoen, maar volgens de wet tijdelijk onbevoegd mogen worden aangesteld (bijvoorbeeld zij-instromers en leraren in opleiding).

9.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Verplichtingen

De realisatie van de verplichtingen is € 12,3 miljoen hoger ten opzichte van de begroting 2011, terwijl de realisatie van de uitgaven € 27,3 miljoen lager is. Dit wordt ondermeer veroorzaakt doordat in 2011 verplichtingen zijn aangegaan voor de regelingen «functie-/salarismix Randstadregio’s vo/mbo», die tot uitgaven leiden zowel in 2011 als in 2012. In de begroting 2011 was hiervan geraamd dat in 2011 slechts de verplichtingen zouden worden aangegaan die in 2011 tot uitgaven zouden leiden.

Uitgaven

Ontvangsten

Hierop is € 3,7 miljoen geboekt inzake door leraren terugbetaalde lerarenbeurzen in verband met het voortijdig stoppen met hun opleiding. Het resterende bedrag van € 1,5 miljoen is binnengekomen door het afrekenen van in voorgaande jaren verstrekte (project-) subsidies.

9.3 Operationele beleidsdoelstelling

9.3.1 Zorgen voor de beschikbaarheid van voldoende personeel

Toelichting:

• 1. Het aandeel afgestudeerden van de lerarenopleiding met een baan (≥ 12 uur) in het onderwijs (een half jaar na afstuderen), is in het primair onderwijs ten opzichte van voorgaand jaar iets gedaald. Daaruit blijkt dat de arbeidsmarktpositie van pasafgestudeerde leraren van de pabo enigszins onder druk staat. Ook afgestudeerden van de lerarenopleiding voortgezet onderwijs hebben na een half jaar iets minder vaak een baan in het onderwijs dan afgestudeerden uit het jaar 2009.

• 2. De ziekteverzuimpercentages 2010 in het onderwijs zijn voor alle sectoren redelijk stabiel ten opzichte van het basisjaar 2006.

9.3.2. Versterken van de positie van leraren en zorgen voor personeel van voldoende kwaliteit

De leraar bepaalt de kwaliteit van het onderwijs. Om de leraar in staat te stellen voldoende kwaliteit te leveren, is het van groot belang dat de opleiding en scholing van docenten van voldoende kwaliteit zijn. Ook in 2011 is hier stevig in geïnvesteerd.

• Lerarenbeurs voor scholing/zij-instroom

• Kwaliteitsagenda «Krachtig meesterschap»

Vanuit deze agenda zijn in 2011 op verschillende fronten de acties voortgezet om de kwaliteit van lerarenopleidingen te verbeteren en het leraaraanbod te vergroten. Dit beeld wordt bevestigd in de monitorrapportage van de Inspectie van het Onderwijs van voorjaar 2011. Het gaat om projecten als «Eerst de Klas, de invoering van de educatieve minor, het ontwikkelen van excellentie, de uitbreiding van de hbo-kopopleiding, de ontwikkeling/implementatie van de kennisbases, summercourses, de introductie van de promotiebeurs e.d. In totaal is hiervoor in 2011 € 17 miljoen beschikbaar gesteld.

• Opleiden in de school

Om de samenwerking tussen lerarenopleidingen en het afnemend veld te verbeteren, zijn er 56 opleidingsscholen (samenwerkingsverbanden van één of meer lerarenopleidingen met één of meer scholen voor po, vo en mbo) erkend. Zij hebben in 2011 € 13,1 miljoen aan bekostiging ontvangen om gezamenlijk leraren op de werkplek op te leiden. Van de 56 opleidingsscholen zijn er 22 academische opleidingsscholen. Deze scholen verbinden het opleiden in de school met schoolontwikkeling, innovatie en onderzoek. In aanloop op een verdere verankering van de academische opleidingsschool hebben deze scholen hiervoor in 2011 € 0,7 miljoen extra aan bekostiging ontvangen.

• «Innovatie Impuls Onderwijs (IIO)»

In januari 2011 zijn de experimenten Innovatie Impuls Onderwijs gestart (uitgaven 2011 € 7,4 miljoen). Het doel van het project is tweeledig: het implementeren van innovatieve maatregelen in schoolorganisatie po en vo, gericht op verhoging van de arbeidsproductiviteit met behoud van onderwijskwaliteit en zonder verhoging van werkdruk, en het meten van de effecten van deze maatregelen op de arbeidsproductiviteit. Het project loopt tot eind 2014.

Toelichting:

• 1. Voor het meten van de kwaliteit van de lerarenopleidingen (pabo’s en lerarenopleidingen vo/mbo) is het oordeel van de Nederlands Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO) het belangrijkste instrument. Eenmaal per zes jaar wordt een dergelijke beoordeling uitgevoerd. Op basis hiervan zijn op dit moment alle opleidingen geaccrediteerd. Jaarlijks wordt daarnaast het (afstudeer) rendement vastgesteld, hiervoor wordt het uitvalcijfer 1 jaar en het rendementscijfer 5 jaar na het begin de opleiding gehanteerd.

• 2. Ouders beoordelen eens in de twee jaar de kwaliteit van de leraar van hun kind met een rapportcijfer. Het is de ambitie om de waardering 2006 ten minste te behouden.

9.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting:

• 1. Over de wijze van monitoren van de doelstellingen en resultaten uit het actieplan «LeerKracht van Nederland» is met de Tweede Kamer afgesproken afzonderlijk te rapporteren. Dit geschiedt in de loop van 2012.

• 2. Deze eindrapportages worden gepubliceerd in de reeks Beleidsonderzoek Arbeidsmarkt en Personeelsbeleid Onderwijs en op de internetsite van de Rijksoverheid.

• 3. Het betreffende onderzoek is/wordt in 2012 afgerond.