Als gevolg van de krediet- en Europese schuldencrisis zijn door de Minister van Financiën maatregelen getroffen om de financiële stabiliteit binnen en buiten Nederland te borgen. Deze maatregelen zijn verwerkt in verschillende beleidsartikelen van de begroting van het Ministerie van Financiën. Het totaalbeeld van de verschillende maatregelen, de budgettaire consequenties daarvan en een verwijzing naar de relevante passages in dit jaarverslag, worden in deze paragraaf weergegeven. Tenslotte wordt inzicht gegeven in de ontwikkelingen die in 2015 hebben plaatsgevonden.

In aanvulling op onderstaande tabel en de toelichtingen wordt in het FJR een uitgebreider overzicht van de maatregelen weergegeven.

Lopende maatregelen kredietcrisis

Toelichting op de mutaties

A. ABN AMRO en ASR

ABN AMRO heeft over het boekjaar 2014 € 275 miljoen aan slotdividend en over het boekjaar 2015 € 350 miljoen aan interimdividend uitgekeerd aan de staat. ASR heeft over het boekjaar 2014 € 139 miljoen aan slotdividend uitgekeerd aan de staat.

B. Verplaatsing SNS Bank en Propertize

Het kabinet heeft in oktober 2015 het voornemen kenbaar gemaakt om Propertize te verkopen. Het kabinet heeft twee voorbehouden gemaakt in het verkoopproces. Ten eerste gaat de verkoop niet door als de verkoopopbrengst niet voldoet aan de verwachtingen. Hierbij zal de verkoopopbrengst worden afgezet tegen de risico’s die de staat loopt bij een verkoop van Propertize met het huidige afbouwscenario. Het tweede voorbehoud ziet op de door de staat aan Propertize afgegeven garantie. Het risico dat hiermee gepaard gaat moet afnemen of gelijk blijven ten opzichte van het risico dat de staat nu loopt. De maximale omvang van deze garantie was inclusief de verschuldigde rente aan het einde van 2015 € 2,6 miljard.

F. Stabiliteitsmechanisme

Sinds de inwerkingtreding van het European Stability Mechanism (ESM) in oktober 2012, is het ESM het voornaamste noodfonds. Sinds juli 2013 kunnen de tijdelijke noodfondsen, EFSM (European Financial Stabilisation Mechanism) en EFSF (European Financial Stability Facility), geen nieuwe leningen meer aangaan. Het EFSF en EFSM blijven bestaan totdat de laatste leningen zijn afgelost.

Het EFSF heeft in 2015 geen leningen meer verstrekt. Het EFSF-leningenprogramma van Griekenland liep tot 30 juni 2015, maar er zijn geen leningen uitgekeerd omdat de Griekse regering niet voldeed aan de uitvoering van het leningenprogramma. De leningen die nog beschikbaar waren onder het EFSF-leningenprogramma zijn bij het aflopen van het programma niet meer uitgekeerd aan Griekenland. Daarmee is onder het EFSF-programma circa € 13 miljard minder uitgekeerd aan Griekenland dan was voorzien. Ook het IMF (Internationaal Monetair Fonds) heeft in 2015 geen leningen uitgekeerd aan Griekenland. Na een lange periode van onderhandelen, heeft de Raad van gouverneurs van het ESM op 19 augustus 2015 uiteindelijk ingestemd met een derde leningenprogramma van het ESM van drie jaar met een totale omvang van maximaal € 86 miljard voor Griekenland. Het EFSM heeft in juli 2015 een overbruggingskrediet verstrekt aan Griekenland om aan de betalingsverplichting te kunnen voldoen in de periode tussen het tweede en het derde leningenprogramma. Bij aanvang van het derde leningenprogramma op 19 augustus is het overbruggingskrediet afgelost aan het EFSM.

Het ESM heeft in 2015 financiële steun verstrekt aan Cyprus en Griekenland. Aan Cyprus heeft het ESM in 2015 in totaal voor € 600 miljoen aan leningen verstrekt. Het ESM heeft in 2015 in totaal € 21,4 miljard uitgekeerd aan Griekenland, waarvan € 5,4 miljard gebruikt is voor de herkapitalisatie van de Griekse bankensector. Griekenland is reeds begonnen met de aflossing van de IMF-leningen van het eerste leningenprogramma van het IMF. Spanje, Ierland en Portugal hebben de leningenprogramma’s in 2013 en 2014 succesvol afgerond en er worden geen nieuwe leningen meer verstrekt. Zowel Spanje, Ierland als Portugal hebben al een deel van de leningen vervroegd afgelost. Onderstaand een overzicht van de stand van de uitgekeerde leningen door het EFSF, EFSM, ESM en het IMF aan Ierland, Portugal, Griekenland, Cyprus en Spanje eind 2015.

G. Garantie DNB-winstafdracht

De staat heeft in 2013 aan De Nederlandse Bank (DNB) een garantie verstrekt van maximaal € 5,7 miljard. Het doel van deze garantie was om expliciete risico’s op de balans van DNB bij de staat te beleggen. In 2015 hebben er geen schade-uitkeringen plaatsgevonden. DNB heeft in 2015 € 552 miljoen aan crisisgerelateerde inkomsten uit hoofde van de Europese steunoperaties als winst aan de staat uitgekeerd1.

H. IJsland

I. Griekenland

In 2010 en 2011 hebben de lidstaten van de eurozone bilaterale leningen verstrekt aan Griekenland (Greek loan facility). Nederland heeft in totaal € 3,2 miljard aan leningen verstrekt. De looptijd van de leningen is 30 jaar en er is een aflossingsvrije periode van 10 jaar ingesteld. Griekenland zal daarom in 2020 beginnen met aflossen. Op deze leningen ontvangt Nederland ieder kwartaal rente. Griekenland betaalt momenteel de 3-maands euriborrente plus een renteopslag van 50 basispunten over de bilaterale leningen. Door de lagere rente zijn de ontvangsten op de Griekse lening lager uitgevallen dan eerder geraamd.

Toelichting

A. Fortis Corporate Insurance, C. Kapitaalverstrekkingsfaciliteit, D. ING Back-upfaciliteit en E. Garantiefaciliteit bancaire leningen

In 2009 heeft de staat de aandelen in Fortis Corporate Insurance verkocht aan Amlin PLC. In 2014 zijn de kapitaalverstrekkingsfaciliteit, de ING Back-upfaciliteit en de garantiefaciliteit bancaire leningen afgerond. De financiële gevolgen van de afgeronde maatregelen zijn weergegeven in bovenstaande tabel.