Het stelsel van studiefinanciering biedt studenten in het hoger onderwijs en deelnemers in de beroepsopleidende leerweg (vanaf 18 jaar) de financiële mogelijkheden om in Nederland en daarbuiten onderwijs te kunnen volgen.

De Minister is verantwoordelijk voor de doeltreffende en doelmatige werking van het stelsel van studiefinanciering, zoals geregeld in de Wet studiefinanciering 2000.

Financieren: De Minister financiert het stelsel waarbij de financiële toegankelijkheid is gewaarborgd: er zijn geen onoverkomelijke financiële belemmeringen om te gaan studeren. Tegelijkertijd wordt recht gedaan aan het principe dat studeren ook een investering door de student zelf is. Tevens wordt recht gedaan aan de bijdrage die ouders daaraan kunnen leveren.

Voor indicatoren over studiefinanciering wordt verwezen naar Trends in Beeld.

Zie ook het beleidsverslag 2015.

In januari 2015 is de Wet studievoorschot hoger onderwijs aangenomen door de Eerste Kamer; deze trad vervolgens per 1 september 2015 in werking. Vanaf dat moment hebben nieuwe studenten in het hoger onderwijs niet langer recht op een basisbeurs, maar kunnen zij gebruik maken van het studievoorschot: een lening bij de overheid onder sociale voorwaarden en een lage rente. Terugbetalen mag in 35 jaar, en oud-studenten hoeven slechts 4% van hun inkomen boven het minimumloon in te zetten voor aflossing. Bij een inkomen onder het wettelijk minimumloon, hoeft de oud-student niet af te lossen.

Het studentenreisproduct, de eenoudertoeslag en de aanvullende beurs voor studenten van minder draagkrachtige ouders blijven wel bestaan. De aanvullende beurs wordt daarbij verhoogd met € 130 maximaal per maand. Zo is verzekerd dat iedereen die wil studeren, ook in staat is om te studeren.

Door deze maatregelen komt er geld vrij op de begroting om te investeren in de toegankelijkheid en kwaliteit van het hoger onderwijs en aan hoger onderwijs gerelateerd onderzoek.

Afgesproken is dat vanaf 1 januari 2017 ook minderjarige deelnemers aan het mbo recht krijgen op de OV-studentenreisvoorziening.

Het Programma Vernieuwing Studiefinanciering (PVS) omvat de integrale vernieuwing van de uitvoering van de studiefinanciering bij de Dienst Uitvoering Onderwijs en zorgt voor een toekomstvaste en efficiëntere uitvoering. PVS is begin 2015, vanwege de invoering van de Wet studievoorschot hoger onderwijs, herijkt zodat het programma ook kan voorzien in de structurele uitvoering van deze wet. De kosten en looptijd van PVS zijn hierdoor gewijzigd en PVS is naar verwachting eind 2016/begin 2017 afgerond. In 2015 heeft PVS belangrijke mijlpalen bereikt, inclusief de livegang van een aantal nieuwe ICT-systemen.

In lijn met de rijksbrede aanpak van fraude zijn voor enkele specifieke onderdelen van de studiefinanciering aanvullende maatregelen getroffen om fraude en misbruik krachtig tegen te gaan. De handhaving is met name versterkt ten aanzien van buitenlandse studenten die in Nederland komen studeren en Nederlandse (ex-)studenten die naar het buitenland vertrekken en studenten met een eenoudertoeslag. Het betreft verbetering van de voorlichting, een investering in fraudedetectie en uitbreiding van al bestaande maatregelen (controles en invordering).

N.B.: Verschillen in de optellingen van (sub)totalen worden veroorzaakt door afrondingsverschillen.

Inkomensoverdrachten

Basisbeurs

Een basisbeurs is een algemene voorziening die er toe bijdraagt dat studenten in het hoger onderwijs (ho) en deelnemers van 18 jaar en ouder in de beroepsopleidende leerweg (bol) financieel in staat worden gesteld om onderwijs te volgen in Nederland en daarbuiten.

Toelichting:

Uit de realisatiecijfers blijkt dat het totaal aantal studerenden met studiefinanciering in 2015 iets lager is dan geraamd, namelijk 4.265 studenten. In de tabel zijn studenten die te maken hebben met het studievoorschot opgenomen in de categorie «alleen (nul)lening», omdat zij geen basisbeurs ontvangen. Deze categorie bevat ook studerenden die hun recht op basisbeurs reeds hebben verbruikt. Het totaal aantal studenten bij de bol is lager dan was geraamd. Bij het hbo is in de realisatie ten opzichte van de raming vooral een schuif zichtbaar van aantallen met basisbeurs naar aantallen met alleen een (nul)lening en is het totale aantal iets lager. Bij het wo is het totaal aantal studerenden wat hoger, wat zich vooral uit in het aantal met (nul)lening.

Toelichting:

Aanvullende beurs

In de studiefinanciering wordt recht gedaan aan de bijdrage die ouders kunnen leveren aan de investering in hun kinderen. Daarom wordt rekening gehouden met een zogenoemde veronderstelde ouderlijke bijdrage. In het geval dat ouders onvoldoende inkomen hebben om die bijdrage te leveren, hebben studerenden een extra financiële belemmering te overwinnen. Om deze belemmering weg te nemen wordt aan hen een aanvullende beurs verstrekt die afhankelijk is van het ouderlijk inkomen.

Toelichting:

Het aantal verstrekte aanvullende beurzen is in 2015, met name bij het hoger onderwijs, wat hoger uitgekomen dan geraamd.

Toelichting:

Reisvoorziening

Als onderdeel van het stelsel van studiefinanciering, draagt een reisvoorziening bij aan de toegankelijkheid van het onderwijs. Meer in het bijzonder is het doel van de reisvoorziening om studenten te faciliteren in het reizen van huis naar de onderwijsinstelling en van huis naar de stageplaatsen.

Toelichting:

Toelichting:

Overige uitgaven

De overige uitgaven omvatten voornamelijk technische boekingen, waaronder achterstallige rechten, omzettingen van prestatiebeurzen in gift of naar rentedragende lening en overige technische correcties tussen relevante- en niet-relevante uitgaven. Daarnaast komen ten laste van dit artikelonderdeel ook uitgaven gedaan aan Caribisch Nederland, EG-studerenden, voorschotten en handbetalingen. Tot slot worden ook niet-relevante uitgaven aan de reisvoorziening hieronder geschaard. Het totale verschil tussen raming en realisatie 2015 bij overige uitgaven bedraagt – € 112,8 miljoen, waar van – € 17,6 miljoen relevant en – € 96,1 miljoen niet-relevant.

Leningen

De leenmogelijkheden in de studiefinanciering stellen studerenden in staat om hun eigen bijdrage tegen relatief gunstige voorwaarden via de rijksoverheid te financieren.

Naast een rentedragende lening voor levensonderhoud kunnen studenten in het hoger onderwijs gebruik maken van het collegegeldkrediet.

Toelichting:

Bijdrage aan agentschappen

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatievoorziening. Het betreft het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor dit begrotingsartikel.

Het verschil tussen raming en realisatie 2015 bedraagt € 12,4 miljoen. Dit is onder meer het gevolg van een overboeking van € 3,0 miljoen van 2014 naar 2015 en voor € 7,7 miljoen extra kosten voor het Programma Vernieuwing Studiefinanciering (PVS). Het resterend verschil tussen raming en realisatie ontstaat voornamelijk door de terugboeking van een niet doorgegaan dereguleringsvoorstel, een compensatie voor de ondernemingsraad van DUO en kosten van de bovensectorale loonruimteafspraak.

Ontvangsten

Het terugbetalingssysteem van leningen is naar draagkracht. Wie gelet op zijn of haar inkomen niet kan terugbetalen, hoeft niet terug te betalen. Voor wie bewust leent, is de studielening hiermee een veilig instrument voor de financiering van onderwijs.

Toelichting:

In vergelijking met de raming terugbetaling studieleningen is er in 2015 per saldo € 44,0 miljoen minder terugbetaald. Dit saldo wordt voornamelijk gevormd door € 37,7 miljoen meer niet-relevante ontvangsten hoofdsom studielening en € 82,6 miljoen minder relevante rente-ontvangsten als gevolg van een lagere gemiddelde rente dan waarmee in de raming rekening werd gehouden.

Toelichting:

Tabel 11.13 geeft de vorderingstanden aan het einde van het jaar. Het betreft de vorderingen op oud-studenten en op actieve studenten, exclusief de uitgaven aan prestatiebeursleningen.

Toelichting:

Het verschil tussen realisatie en raming 2015 bij de ontvangsten op kortlopende vorderingen bedraagt totaal € 4,5 miljoen, voornamelijk meer-ontvangsten reisvoorziening door opbrengsten incasso OV-kaart.