Om de zorgagenda van het kabinet uit te kunnen voeren was het ook nodig om financieel orde op zaken te stellen. De reële uitgavengroei in de zorg lag jarenlang hoger dan op de lange termijn houdbaar was. Dat pad lijkt nu doorbroken.

Vanaf de start van dit kabinet in 2012 stabiliseren de zorguitgaven zich, zoals blijkt uit onderstaande figuur die de historische ontwikkeling van de BKZ-uitgaven over de laatste tien jaar weergeeft. Uit deze figuur blijkt dat de netto-BKZ-uitgaven van circa € 43 miljard in 2005 fors gestegen zijn tot circa € 64 miljard in 2012. Na 2012 is evenwel sprake van een zeer gematigde groei.

Historische ontwikkeling BKZ-uitgaven 2005-2015

In dit jaarverslag 2015 kan net als in de jaren 2013 en 2014 een onderschrijding van de zorguitgaven worden gemeld. Sinds de stand ontwerpbegroting 2015 is het kader onderschreden met circa € 0,6 miljard. Van deze € 0,6 miljard is het grootste deel (circa € 0,5 miljard) reeds in eerdere budgettaire nota’s opgenomen. Ten opzichte van de stand tweede suppletoire wet 2015 is er sprake van een toename van de onderschrijding met circa € 0,1 miljard.

De onderschrijding van € 0,6 miljard is het saldo van een verlaging van het kader met circa € 0,7 miljard en circa € 1,2 miljard1 aan lagere uitgaven. De Zvw-uitgaven komen circa € 1,5 miljard lager uit dan in de ontwerpbegroting 2015, voor een belangrijk deel als gevolg van de reeds bij de Voorjaarsnota gemelde onderschrijding bij de genees- en hulpmiddelen. De onderschrijding bij de genees- en hulpmiddelen is het gevolg van een samenhangend geheel van eerdere maatregelen dat is uitgevoerd door de betrokken partijen (waaronder het afsluiten van convenanten met het veld, het geven van bevoegdheid tot het voeren van preferentiebeleid en vrij onderhandelbare tarieven voor apotheekhoudenden), het uit patent lopen van geneesmiddelen en het inkoopbeleid van zorgverzekeraars. Dit heeft geleid tot een lagere volumegroei en een daling van de prijzen. Ook de in de curatieve zorg afgesloten hoofdlijnenakkoorden waar onder andere groeiafspraken zijn gemaakt, blijven een belangrijke bijdrage leveren aan een beheerste ontwikkeling van de zorguitgaven.

De netto-Wlz-uitgaven kwamen daarentegen circa € 0,3 miljard hoger uit dan geraamd, voornamelijk als gevolg van een langzamer tempo van extramuralisering en door de zogenaamde financieringsmutatie. De contracteerruimte voor zorg in natura en het pgb-kader bleken in totaal per saldo toereikend te zijn in 2015.

Voor de komende periode is het de prioriteit van dit kabinet de gematigde groei vast te houden en tegelijkertijd de kwaliteit te verbeteren. Met de ingezette hervormingen van het zorgstelsel is hiervoor de basis gelegd. Daarmee is een begin gemaakt met de daadwerkelijke omslag naar betere en betaalbare zorg. Een overzicht van alle mutaties is opgenomen in het Financieel Beeld Zorg (FBZ).

Overzicht van risicoregelingen

Toelichting

De verstrekte garanties uit de tabel komen voort uit drie aparte regelingen: de Garantieregeling inrichtingen voor gezondheidszorg 1958, de Rijksregeling Dagverblijven voor gehandicapten inzake erkenning, subsidiëring, verlening van garanties en toezicht uit 1971 en de Rijksregeling Gezinsvervangende Tehuizen voor gehandicapten, ook uit 1971. De betreffende regelingen dateren uit een tijd dat de overheid een expliciete verantwoordelijkheid had voor bouw en spreiding van intramurale zorgvoorzieningen.

De Rijksgarantieregelingen zijn gesloten voor nieuwe gevallen waardoor het financiële risico van VWS door reguliere en vervroegde aflossing van de uitstaande leningen geleidelijk wordt afgebouwd. De laatste rijksgegarandeerde lening loopt af in 2043. Het monitoren van de instellingen aan wie een rijksgarantie verstrekt is, alsmede van de leningen (bijv. renteherziening), wordt sinds 2004 in mandaat uitgevoerd door het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ) namens de Minister van VWS (Besluit van 17 december 2003, Stcrt. 2004, nr. 7, blz. 11).

In 2014 is de Stichting Vastgoed Pasana failliet verklaard. Deze stichting beschikte over garanties voor een aantal leningen op grond van bovenstaande garantieregelingen. Het Rijk is vervolgens gehouden aan het overnemen van de rente en aflossing over de resterende looptijd van deze leningen. In 2015 heeft het Rijk deze financiële verplichtingen aan de BNG (Bank Nederlandse Gemeenten) in één keer afgelost voor een bedrag van ruim € 2,6 miljoen (TK 32 299, nr. 43).

Toelichting

In verband met het faillissement van de Stichting Vastgoed Pasana heeft VWS in 2015 ruim € 2,6 miljoen betaald voor de afwikkeling van de financiële verplichtingen aan de BNG. In 2015 is er geen sprake geweest van ontvangsten.

Toelichting

Toelichting

Het Ministerie van VWS is achterborg voor het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ). Het totaal bedrag aan uitstaande verplichtingen is, volgens informatie van het WFZ, € 8.330,3 miljoen. Dit bedrag is de uitstaande restschuld per 2015. VWS staat daadwerkelijk borg, indien het risicovermogen van het WFZ en de obligoverplichting van 3% van het restant geborgde leningen van de deelnemers tezamen niet voldoende is om het WFZ aan zijn verplichtingen jegens geldgevers te laten voldoen. Via renteloze leningen van VWS aan het WFZ wordt in die situatie invulling gegeven aan het borg staan. In het kader van het kabinetsbeleid voor versobering van risicoregelingen is besloten om, vanaf het jaar 2017 een begrotingsreserve aan te leggen voor eventuele schade in het kader van de achterborg.

Toelichting

De Stichting IJsselmeerziekenhuizen heeft in het voorjaar van 2009 twee leenovereenkomsten (van € 12,5 respectievelijk € 2 miljoen) gesloten met VWS als gevolg van financiële problemen. De IJsselmeerziekenhuizen werden destijds aangemerkt als systeemziekenhuis waarbij de continuïteit van zorg moest worden gewaarborgd. In mijn brief aan de Kamer van 10 december 2014 over de inventarisatie van specifieke financiële toezeggingen staan deze leningen vermeld (TK 34 000-XVI, nr. 95). Over de afbetaling van de twee leningen zijn afspraken gemaakt. Op grond daarvan komt terugbetaling van de achtergestelde lening van € 2 miljoen te vervallen. Het afboeken van deze vordering wordt verwerkt in de eerstvolgende begroting van VWS.