Inleiding

Logius is de dienst digitale overheid en onderdeel van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Logius biedt voorzieningen en standaarden die alle overheidsorganisaties gebruiken in hun digitale dienstverlening.

Met onze producten zorgen we voor een veilige toegang en gegevensuitwisseling binnen de digitale overheid. Zo helpen wij overheid, bedrijven en burgers om snel, eenvoudig en veilig met elkaar te communiceren én zorgen we voor een digitale overheid die werkt voor iedereen. Dit doen wij vakkundig, betrouwbaar en in eenvoud. Doordat we de voorzieningen voor de digitale overheid centraal beheren, dragen we bij aan de kostenbesparing voor de overheid. Het merendeel van de voorzieningen die bij Logius in beheer zijn vallen onder de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) van de Nederlandse overheid. De eindgebruikers van Logius zijn burgers en bedrijven, die ons bijvoorbeeld kennen van DigiD, MijnOverheid en Digipoort. Dankzij deze diensten van Logius kunnen mensen veilig en digitaal hun belastingaangifte doen en kan een overheidsorganisatie digitaal post sturen naar burgers en bedrijven.

Speerpunten

Logius bevindt zich in een dynamische omgeving en heeft in 2019 op het niveau van de organisatie, van de dienstverlening en van de bedrijfsvoering veranderingen doorgevoerd en verschillende mijlpalen bereikt.

Organisatieontwikkeling

In 2018 is Logius de doorontwikkeling van de organisatie gestart en ontstond een visie over waar Logius naartoe moest. Het doel is in onze dienstverlening burgers en bedrijven als eindgebruiker meer centraal te zetten. Per 1 januari 2019 is die visie in werking getreden door middel van de invoering van een nieuwe organisatiestructuur en de werkwijze SAFe, het Scaled Agile Framework (SAFe). Op deze manier kan Logius meer kort-cyclisch en wendbaar werken en klanten, opdrachtgevers en (eind)gebruikers actief in het productieproces betrekken. Het levert daarmee meer flexibiliteit op. Zowel in de diensten die we leveren, als in de wijze waarop we werken. Dit doen we samen met mensen en organisaties om ons heen én vanuit onze opgebouwde ervaring en visie op hoe de digitale overheid werkt in de praktijk. Logius speelt zo beter in op veranderende omstandigheden in onze samenleving en de eisen die worden gesteld aan onze dienstverlening. De investeringen in de nieuwe werkwijze hebben geleid tot een iets lagere omzet in 2019.

Ontwikkelingen doorbelasting

Per 1 januari 2019 geldt de doorbelasting van alle GDI-voorzieningen, voortvloeiend uit een kabinetsbesluit dat is genomen in februari 2017. Dit betekent dat de exploitatiekosten van de GDI-voorzieningen worden doorbelast aan de publieke en private organisaties die de voorzieningen gebruiken in hun dienstverlening aan burgers en bedrijven. De doorbelasting heeft omvangrijke administratieve gevolgen voor het facturatieproces, daarnaast is Logius hierdoor sinds 2018 BTW plichtig. De werkzaamheden heeft Logius met bestaand personeel opgevangen.

Staat van baten en lasten

Toelichting

Omzet moederdepartement, overige departementen en derden

Hieronder is een tabel opgenomen met een uitsplitsing van de omzet.

Op totaalniveau komt de realisatie € 21,3 mln. (9%) lager uit dan begroot.

Beheer en exploitatie

De grootste onderuitputting is zichtbaar bij de Digipoort. De realisatie komt € 33,5 mln. lager uit dan begroot. In de begroting van de Digipoort is circa € 28 mln. opgenomen voor de aanbesteding, migratie en transitie van enkele grote contracten in het kader van infrastructuur, middleware en applicatiesoftware. Deze kosten zijn in 2019 voor maar € 2,6 mln. gerealiseerd omdat het programma voor de aanbesteding vertraging heeft opgelopen. De kosten van € 2,6 mln. voor het programma worden niet bekostigd door de afnemers van de dienstverlening Digipoort maar vanuit beleidsgeld. Het bedrag is opgenomen bij Programma Samen.

Voor Mijn Overheid is € 38,5 mln. opgenomen in de begroting. De realisatie betreft € 36,3 mln. In de begroting is geen rekening gehouden met de btw-teruggave van € 1,4 mln. Om een goede vergelijking tussen begroting en realisatie mogelijk te maken dient deze post in mindering te worden gebracht. De juiste referentie komt daarmee op € 37,1 mln. De realisatie komt derhalve € 0,8 mln. lager uit. Dit wordt veroorzaakt door lagere personele kosten bij de Berichtenvoorziening.

Voor DigiD is € 33,6 mln. opgenomen in de begroting. De realisatie bedraagt € 28,6 mln. Ter voorkoming van een dubbele telling is de realisatie DigiD exclusief de kosten van authenticaties die zijn doorbelast aan MijnOverheid. Dit betreft een bedrag van € 7,5 mln. die onterecht in de begroting opgenomen is. Daarnaast is in de begroting geen rekening gehouden met een btw-teruggave ad € 1,0 mln. Om een goede vergelijking te kunnen maken tussen begroting en realisatie dienen de net genoemde posten bij de begroting in mindering te worden gebracht. De referentie komt daarmee op € 25,1 mln. De realisatie komt hoger uit. Dat komt doordat de kosten voor DigiD hoger uitgevallen zijn. Dit heeft als oorzaak dat de authenticatie (op twee-factor-authenticatie met DigiD app of met sms) succesvol naar een hoger betrouwbaarheidsniveau is gebracht. Dit betreft vooral de kosten voor sms, print & porto en BRP-bevragingen.

Bij de overige opdrachten bedraagt de onderuitputting € 5,5 mln. in totaal, waarvan de grootste onderuitputting zichtbaar is bij eID. In de begroting is € 12,0 mln. opgenomen. Realisatie betreft € 8,6 mln. De onderuitputting bij eID wordt veroorzaakt door de vertraging van de start van de Routeringsvoorziening (€ 3,1 mln.) en vertraging inwerkingtreding wet Digitale Overheid (€ 0,3 mln.).

Doorontwikkeling

Bij de doorontwikkelopdrachten is een grote overuitputting te zien. Er is € 0,8 mln. begroot voor doorontwikkeling. De realisatie bedraagt € 25,9 mln. In de begroting konden geen kosten worden begroot voor opdrachten die vanuit de Investeringspost werden gefinancierd, omdat hierover nog geen besluitvorming had plaats gevonden. Bij de Investeringsagenda bedraagt de realisatie en daarmee ook de overuitputting € 16,1 mln. Opdrachten met de grootste realisatie zijn Programma Machtigen (€ 5,6 mln.), Federatief berichtenstelsel (€ 3,0 mln.) en Ontwikkeling Platformservices (€ 2,0 mln.).

Bij de overige doorontwikkeling bedraagt de overuitputting € 9,0 mln. Er is € 0,8 mln. begroot en € 9,8 mln. is gerealiseerd. Met uitzondering van Programma Samen betreft het met name nieuwe opdrachten of doorlopende opdrachten uit 2018 waarvan onduidelijk was of deze in 2019 door zouden lopen. De kosten voor Programma Samen zijn in de begroting bij beheer en exploitatie opgenomen.

Bureau Forum Standaardisatie

Bij BFS is een lichte overschrijding ten opzichte van de begroting zichtbaar. Dit wordt met name veroorzaakt door nieuwe opdrachten, zoals onderzoek herkenning overheidswebsites en vragen om open standaarden bij inkoop.

Omzet moederdepartement

De omzet moederdepartement is € 25,4 mln. hoger dan begroot. Een oorzaak hiervan is dat in de begroting geen rekening is gehouden met opdrachten die vanuit de Investeringspost worden gefinancierd en nieuwe opdrachten die vanuit beleidsgeld worden gefinancierd. Er zijn van het moederdepartement in 2019 geen bijdragen ontvangen waar geen prestatie tegenover staat.

Omzet overige departementen

De omzet overige departementen is € 22,4 mln. lager dan begroot. Dat komt met name door het uitblijven van de kosten voor de aanbesteding, migratie en transitie van enkele grote contracten in het kader van infrastructuur, middleware en applicatiesoftware. Er is in totaal € 28,0 mln. begroot, waarvan het grootste deel van de kosten bij omzet overige departementen is begroot. Bij omzet overige departementen bedraagt de realisatie van deze kosten € 0. Daartegenover staat dat bij DigiD de omzet overige departementen € 8,0 mln. hoger is dan begroot. Een oorzaak hiervan is een onjuiste verdeling tussen omzet overige departementen en omzet derden in de begroting.

Omzet derden

De omzet derden is € 24,2 mln. lager dan begroot. Dit wordt met name veroorzaakt door een lagere omzet derden bij DigiD. Bij DigiD is een lagere realisatie van € 14,6 mln. zichtbaar. Het verschil kan worden verklaard door een onjuiste verdeling van omzet tussen derden en overige departementen in de begroting.

Bij MijnOverheid is een lagere realisatie van € 3,7 mln. zichtbaar bij omzet derden. Dit wordt veroorzaakt door de btw-teruggave van € 1,3 mln. en een lager aantal berichten van afnemers buiten het Rijk. Het lagere aantal berichten is een aantal gevallen duidelijk het gevolg van sturing op efficiency. Verder is bij een aantal andere diensten een lagere omzet derden zichtbaar dan begroot.

Bijzondere baten

Er is geen sprake van bijzondere baten.

Personele kosten

Tot de personele kosten zijn gerekend de lonen en salarissen van eigen personeel en de kosten van externe inhuur. Deze capaciteit aan medewerkers is nodig voor het kunnen uitvoeren van alle geplande activiteiten. De begrote kosten voor capaciteit hangen samen met de begrote omzet. Voor het merendeel van de dienstverlening geldt dat de werkelijke kosten worden afgerekend. Dit houdt in dat wanneer werkzaamheden niet doorgaan dit invloed heeft op zowel de kosten als de omzet. De personele kosten zijn ten opzichte van 2018 met 14% toegenomen, maar het aandeel van de personele kosten van de totale kosten is gelijk gebleven en bedraagt evenals in 2018 30%.

Ten opzichte van de begroting zijn de totale personeelskosten € 8,7 mln. hoger. Dit is met name veroorzaakt doordat in de begroting voor een groot deel geen rekening is gehouden met doorontwikkelactiviteiten gefinancierd vanuit de investeringspost. Deze bestaan voor een deel uit personele kosten.

De kosten voor externe inhuur zijn € 9,8 mln. hoger dan begroot. De verhouding externe inhuur ten opzichte van het eigen personeel is hoger dan begroot. Dit is veroorzaakt doordat veel interne vacatures niet vervuld konden worden (schaarste van ICT-personeel) en de reorganisatie (nieuwe functies die snel ingevuld moesten worden). In 2019 was de gemiddelde bezetting 312 fte’s eigen personeel en 187 fte’s externe inhuur. Daarmee zijn de gemiddelde salariskosten per fte eigen personeel € 91.000 en de gemiddelde kosten van externe inhuur inclusief btw € 167.000. In 2018 was de gemiddelde bezetting 298 fte’s eigen personeel en 150 fte’s externe inhuur. De stijging in het aantal fte’s is veroorzaakt door meer activiteiten op zowel beheer en exploitatie als doorontwikkeling.

Materiële kosten

De materiële kosten van € 144,7 mln. zijn € 30,1 mln. lager dan begroot. In de begroting is rekening gehouden met € 28,0 mln. kosten voor de aanbesteding, migratie en transitie van enkele grote contracten in het kader van infrastructuur, middleware en applicatiesoftware van Digipoort. Hiervan is in 2019 in totaal € 2,6 mln. gerealiseerd, waarvan € 1,4 mln. materiële kosten. Verder is op de overige beheer en exploitatie activiteiten in totaal € 19,0 mln. minder gerealiseerd. Hiervan betreft een groot deel materiële kosten. Daarnaast is in de begroting een dubbeltelling van de DigiD authenticaties die zijn doorbelast aan MijnOverheid van € 7,5 mln. Daarentegen is bij de doorontwikkelactiviteiten een overschrijding van € 25,0 mln. ten opzichte van de begroting te zien. Hiervan is een deel materiële kosten. De materiële kosten bestaan uit kosten voor beheer en exploitatie, doorontwikkeling en overige kosten van de voorzieningen (€ 135,8 mln.) en kosten voor bedrijfsvoering (€ 8,9 mln.). De kosten voor de voorzieningen zijn voornamelijk ICT-kosten die aan private partijen worden betaald voor infrastructuur, applicatiebeheer, licenties, migraties, ontwikkelfees, sms-dienstverlening, servicedesks, veiligheidsmaatregelen, testen, audits en benchmarks. De kosten voor de bedrijfsvoering betreffen voornamelijk kosten voor huisvesting, ICT, werkplekkosten en overige bedrijfsvoeringaspecten.

Afschrijvingskosten

Logius heeft in 2019 zelf geen investeringen gedaan, maar deze uitbesteed aan de markt. Hierdoor is er in 2019 geen gebruik gemaakt van de leenfaciliteit.

Saldo van baten en lasten

Het incidentele negatieve resultaat van € 47.000 is ontstaan door zowel incidentele baten en lasten. Namelijk door een positief resultaat ad € 16.000 op de kosten voor bedrijfsvoering en personeel met de dekkingsverschillen op de opslag overhead en tarieven. Daarnaast is er een negatief resultaat van € 23.000 als gevolg van resultaten van voorgaande boekjaren en vrijval van transitorische posten uit 2018. Ook de vennootschapsbelasting over 2018 leidt tot een negatief resultaat van € 40.000. Aangezien het hier incidentele baten en lasten betreffen, heeft het geen effect op het toekomstig resultaat van Logius. Het resultaat wordt ten laste van het eigen vermogen gebracht.

Balans

Toelichting

Vorderingen

Debiteuren

De debiteuren betreffen alle openstaande verkoopfacturen per 31 december 2019. Het gaat grotendeels om facturen aan opdrachtgevers over het laatste kwartaal 2019, te weten het moederdepartement € 0,9 mln., overige departementen € 1,7 mln. en derden € 3,0 mln.

Overige vorderingen en overlopende activa

Deze post overige vorderingen en overlopende activa bedraagt € 21,4 mln. Dit betreft voornamelijk posten van projecten waarbij de werkzaamheden in 2019 hebben plaatsgevonden. Hierbij kan het zijn dat de projecten worden afgerekend met de opdrachtgevers (€ 15,0 mln.) of projecten die nog doorlopen in 2020 (€ 4,0 mln.). Deze post is onder te verdelen naar moederdepartement € 11,8 mln., overige departementen € 7,0 mln. en derden € 2,6 mln.

Eigen vermogen

Het eigen vermogen blijft onder de toegestane maximumomvang van 5% van de gemiddelde jaaromzet over drie jaar, zijnde € 9,4 mln. Het eigen vermogen bedraagt € 7,3 mln. Het negatieve resultaat van € 47.000 wordt hierop in mindering gebracht.

Kortlopende schulden

Crediteuren

De post crediteuren bestaat uit alle openstaande facturen per 31 december 2019 waarvan de prestatie per balansdatum is geleverd. Het merendeel betreft geleverde prestaties in het laatste kwartaal 2019, onder te verdelen naar moederdepartement € 0,1 mln., overige departementen € 1,5 mln. en derden € 1,0 mln.

Belastingen en premies sociale lasten

Van de omzet komt 12,1 % van derden. Voor een deel van deze omzet is Logius vanaf 2018 BTW-plichtig. De vooraftrek BTW voor afnemers (€ 2,9 mln.) van de dienstverlening Logius is in 2019 extracomptabel bepaald en wordt in mindering gebracht middels een eindafrekening aan betreffende derden. Verder betreft dit de BTW die afgedragen (€ 0,7 mln.) moet worden na toepassing van de BTW-verleggingsregeling (buitenlandse leveranciers). Ook de af te dragen vennootschapsbelasting van 2018 en 2019 is hierin opgenomen (€ 48.000). De sociale lasten van opgebouwd vakantiegeld en eindejaarsuitkering in 2019 zijn opgenomen in de post overige verplichtingen en overlopende passiva.

Overige verplichtingen en overlopende passiva

De post overige verplichtingen en overlopende passiva bestaat voornamelijk uit nog te ontvangen facturen van leveranciers en vooruitgefactureerde voorschotten. Het aandeel van het moederdepartement in de overlopende verplichtingen en overlopende passiva is € 36,1 mln., van overige departementen € 39,3 mln. en van derden € 16,7 mln.

Kasstroomoverzicht

Toelichting

De kasstroom uit operationele activiteiten heeft betrekking op de dagelijkse bedrijfsvoering en is hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door een hogere beginstand (€ 19,7 mln.) en hogere operationele ontvangsten dan uitgaven (€ 4,7 mln.) dan begroot. In 2019 zijn er geen investeringen gepleegd. De kasstroom uit financieringsactiviteiten betreft een aflossing op de langlopende lening bij het Ministerie van Financiën van € 0,4 mln.

Overzicht doelmatigheidsindicatoren

Toelichting

• – Indexcijfer verloop kostprijs is gebaseerd op het gemiddelde verloop van de volwassen producten DigiD, Digipoort Handel en Transport en MijnOverheid. Het indexcijfer (99) in de begroting 2019 is niet bijgesteld voor de daadwerkelijk begrote bedragen. Daardoor is het niet goed vergelijkbaar met de realisatie. De stijging in 2019 ten opzichte van 2018 wordt veroorzaakt doordat in 2019 ook de kostprijs van MijnOverheid onderdeel is van het realisatiecijfer.

• – Verloop kostprijs MijnOverheid: de kostprijs van MijnOverheid is gebaseerd op de kosten MijnOverheid (buiten de btw) gedeeld door het aantal berichten (netto). De stijging van het werkelijk tarief ten opzichte van het voorschottarief in 2019 wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door een lager aantal berichten dan begroot. In 2018 ten opzichte van. 2019 waren de kosten lager door latere migratie van MijnOverheid vanuit de RDW, ook was in 2018 de benodigde geplande beheercapaciteit niet aanwezig. In 2019 was de benodigde geplande beheercapaciteit wel aanwezig. Verder stegen de DigiD authenticaties en BRP bevragingen onder ander door het gebruik van de App.

• – Verloop kostprijs DigiD: de kostprijs van DigiD is gebaseerd op de kosten DigiD (buiten de btw) gedeeld door het aantal authenticaties (netto). De kosten voor DigiD zijn in 2019 gestegen door het meer toepassen van DigiD Midden, dit brengt sms-kosten met zich mee als de App niet gebruikt wordt. De kostprijs is echter wel conform begroting.

• – Verloop kostprijs DigiD Machtigen: de kostprijs van DigiD Machtigen is gebaseerd op de kosten DigiD Machtigen gedeeld door het aantal machtigingen (netto). De kostprijs is conform begroting.

• – De tarieven per uur zijn de directe loonkosten eigen personeel en gebaseerd op de handleiding overheidstarieven. De tariefontwikkeling is conform begroting.

• – Klanttevredenheid: Logius organiseert onderzoeken naar klanttevredenheid met betrekking tot de prestaties betreffende de dienstverlening. In 2019 heeft geen KTO plaatsgevonden.

• – Medewerkerstevredenheidonderzoek: in 2019 is een medewerkerstevredenheidonderzoek onder de medewerkers van Logius uitgevoerd. De behaalde score is een 7,0.

• – Benchmark: Logius doet jaarlijks mee met de Rijksbrede Benchmark.

• – Fte-totaal (excl. externe inhuur): de bezetting per jaareinde 2019 is 329 fte. Dit is 27 fte. lager dan begroot.

• – DigiD aantal authenticaties: het aantal authenticaties DigiD is 341 miljoen.. (bruto). Dit is gelijk aan de begroting.

• – MijnOverheid aantal berichten: het aantal berichten MijnOverheid voor 2019 is 81 mln. (bruto). Het aantal berichten is in de begroting te hoog ingeschat. In de begroting is aangegeven dat een goed toekomstig inzicht ontbreekt door de volgende ontwikkelingen: (1) het mogelijk verdwijnen van de verplichtstelling uit de Wet elektronisch berichtenverkeer Belastingdienst (Wet EBV), (2) signalen over terughoudendheid op aansluiten of verzenden vanwege de doorbelasting en (3) de ontwikkelingen rond het federatief stelsel.

• – Digipoort aantal berichten: de berichtenstromen die meetellen in het kengetal t/m 2016 zijn aangepast. Vanaf het jaar 2017 tellen er meer berichtenstromen mee. Hierdoor wijken de getallen t/m 2016 af. Het aantal berichten dat via Digipoort is verstuurd in 2019 is 193 miljoen. De toename betreft met name Single Window.

• – Digipoort doorlooptijd eerstelijns vraagbeantwoording: 92% van de vragen is binnen 48 uur beantwoord. In de begroting is een onjuiste norm gehanteerd, de norm is 80% in 48 uur.