Het bevorderen van goed bestuur door een bijdrage te leveren aan het versterken van de rechtsstaat van de landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Dit krijgt vorm door samenwerking op het gebied van veiligheid, rechtshandhaving, grensbewaking en mensenrechten en door ondersteuning van de landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten.

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor:

Stimuleren

Rechtshandhaving en veiligheid zijn aangelegenheden van de landen van het Koninkrijk. De minister stimuleert de versterking van de rechtsstaat in Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Dit doet de minister door de landen te ondersteunen en invulling en uitvoering te geven aan protocollen, samenwerkingsregelingen en rijkswetten. Daarbij werkt de minister nauw samen met de betrokken bewindspersonen van de ministeries van Justitie en Veiligheid, Financiën en Defensie, die de operationele capaciteit voor de ondersteuning en versterking leveren.

Deze ondersteuning komt voort uit artikel 36 van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden waarin is bepaald dat de landen binnen het Koninkrijk elkaar hulp en bijstand verlenen, en komt tot stand door het treffen van onderlinge regelingen op grond van artikel 38, eerste lid, van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden.

Bestrijding ondermijning

In 2024 ontvingen het recherchesamenwerkingsteam (RST), Parket Procureur-Generaal van Curaçao, Sint Maarten, Bonaire, Sint Eustatius en Saba (PPG), het Openbaar Ministerie op Aruba (OM) en het Gemeenschappelijk Hof van Justitie (Hof) via een ingroeimodel de jaarlijkse extra gelden die zijn vrijgekomen naar aanleiding van het sluiten van de landspakketten (Kamerstukken II 2019/20, 35420, nr. 177 en nr. 186). De strafrechtelijke onderzoeken hadden betrekking op criminaliteit met een financieel-economische component en met betrokkenheid van zgn. Politically Exposed Persons (PEP), ambtenaren, overheids-NV’s, facilitators of organisaties in de collectieve sector. De onderzoeken richtten zich naast corruptie op ernstige vormen van belastingfraude, verduistering van overheidsgeld, vervalsing van documenten en witwassen. In 2024 is er volgens het ingroeimodel ongeveer € 3 mln. extra beschikbaar gesteld aan bovengenoemde organisaties.

Integriteit en maatschappelijk middenveld

Om ondermijning preventief aan te pakken is door het Justitieel Vierpartijen Overleg (JVO) de werkgroep Bestuurlijke Aanpak van Ondermijning ingesteld. Jaarlijks stelt het ministerie van BZK hiervoor € 1 mln. ter beschikking. Daarnaast is ingezet op de bevordering van de democratische rechtsstaat, mede door het organiseren van de tweede Integrity Summit Dutch Caribbean. Tot slot is er in 2024 geld vrijgemaakt voor een pilot om op Aruba, Curaçao en Sint Maarten lokale organisaties in staat te stellen projecten te organiseren om het maatschappelijk middenveld te versterken. Dit gaat onder andere om projecten die de professionalisering van het maatschappelijk middenveld bevorderen.

Grenstoezicht

Om uitvoering te geven aan het protocol inzake de versterking grenstoezicht in de Caribische landen werken de landen aan de implementatie van de plannen van aanpak. Op het vlak van de multidisciplinaire samenwerking tussen de lokale grensdiensten evenals de samenwerking met de Koninklijke Marechaussee (KMar) en Douane Nederland kent de uitvoering van de plannen van aanpak vooruitgang. De Douane en KMar hebben ook in 2024 hun personele bijdrage geleverd in Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Vanwege het beperkte absorptievermogen bij de lokale diensten ten behoeve van twinning en opleidingen en beperkte capaciteit bij de KMar hebben nog niet alle plaatsingen en uitzendingen plaatsgevonden.

Detentie Sint Maarten

Eind 2024 is met de regering van Sint Maarten en de United Nations Office for Project Services (UNOPS) een overeenkomst gesloten voor de bouw van een nieuwe gevangenis op Sint Maarten. Deze nieuwe fase is een voortzetting nadat UNOPS in een eerdere fase (de periode vanaf eind 2022) het ontwerp heeft gemaakt. Dit zijn belangrijke stappen richting structurele verbetering van het gevangeniswezen op Sint Maarten, zoals afgesproken in het Plan van Aanpak detentie Sint Maarten. De nieuwe gevangenis wordt naar verwachting in 2028 opgeleverd. In 2024 is de resterende bevoorschotting verstrekt aan de National Recovery Program Bureau (NRPB), een ZBO van het land Sint Maarten, van de bijdragen om een programmamanager en -team aan te trekken voor de systematische uitvoering van het Plan van Aanpak 2018 en het herstellen van de politiecellen in Philipsburg.

Uitgaven

Subsidies (regelingen)

Bestuurlijke aanpak

Tijdens de eerste suppletoire begroting is er budget ten behoeve van bestuurlijke aanpak overgeheveld naar bijdrage aan medeoverheden.

Opdrachten

Detentie - Algemeen

Het verschil tussen de begroting en de realisatie van € 2,1 mln. wordt veroorzaakt door het overboeken van het budget naar bijdrage aan ZBO's/RWT's. De middelen worden verstrekt aan de ZBO National Recovery Program Bureau (NRPB) en kunnen daarom niet als een opdracht verstrekt worden.

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

Detentie - Algemeen

Voor het doorontwikkelen van het gevangeniswezen van Sint Maarten zijn er in 2023 twee bijdragen verstrekt aan de NRPB: een voor het herstellen van de politiecellen in Philipsburg, zodat deze in lijn kunnen worden gebracht met de standaarden van het Europees Comité voor de Preventie van Foltering en Onmenselijke of Vernederende Behandeling of Bestraffing (CPT) die in 2023 een rapport uitbracht over het Koninkrijk der Nederlanden. De ander is voor de doorontwikkeling van het Plan van Aanpak 2018 voor detentie; het aantrekken van een programmamanager en -team voor de uitvoering van het plan van aanpak. De resterende bevoorschotting voor deze bijdragen is in 2024 overgeboekt naar de NRPB.

Bijdrage aan medeoverheden

Bestuurlijke aanpak

Jaarlijks stelt het ministerie van BZK € 1 mln. ter beschikking voor de bestuurlijke aanpak van ondermijning in de Caribische landen. Dit gaat onder andere om bewustwordingscampagnes, wetgevingscapaciteit voor aanpassing lokale wetgeving voor inzet van bestuurlijke instrumenten, oprichting en ondersteuning van Taskforces in de Landen (vergelijkbaar met de Regionale Informatie en Expertise Centra in Nederland) en multidisciplinaire handhavingscontroles. Daarnaast heeft er een seminar plaatsgevonden in 2024 gericht op de samenwerking tussen de Landen en het leren van elkaars bestuurlijke aanpak en successen.

Bijdrage aan internationale organisaties

Detentie - Vastgoed

Eind 2024 is met het ministerie van Sint Maarten en de United Nations Office for Project Services (UNOPS) een overeenkomst gesloten voor de bouw van een nieuwe gevangenis op Sint Maarten, gefinancierd door Nederland voor € 16 mln.

Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken

Grensbewaking (Defensie)

In 2024 werd, via een overboeking naar het ministerie van Defensie, de inzet van 37,5 fte van de KMar in de Caribische landen gefinancierd ter versterking van het grenstoezicht. Deze inzet vindt plaats onder het zogenaamde Protocol inzake de inzet van personeel vanuit de flexibel inzetbare pool Koninklijke Marechaussee. Naar aanleiding van afspraken in het Protocol inzake de Versterking grenstoezicht in de Caribische landen van het Koninkrijk wordt door de KMar en Douanepersoneel (63,25 geplaatste fte KMar en 11,5 fte Douane aan kortlopende uitzendingen) beschikbaar gesteld. De plaatsingen waren vertraagd om meerdere redenen: het plan van aanpak versterking grenstoezicht Sint Maarten werd pas later vastgesteld, de benodigde voorbereidingen namen meer tijd in beslag, door onderbezetting was het lokale absorptievermogen voor twinning beperkter en de KMar kon niet alle capaciteit leveren. Hierdoor is in 2024 minder uitgegeven dan begroot.

Recherchecapaciteit (JenV)

Zoals vastgelegd in de Rijkswet politie van Curaçao, van Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba en het Protocol inzake gespecialiseerde Recherchesamenwerking heeft het Recherche Samenwerkingsteam (RST) in 2024 uitvoering gegeven aan de bestrijding van zware, georganiseerde en grensoverschrijdende criminaliteit. Daarnaast heeft het RST de afhandeling van internationale rechtshulpverzoeken op dit gebied verricht. In het Convenant Financieringssystematiek recherchesamenwerkingsteam is opgenomen dat het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de politieke verantwoordelijkheid voor het beschikbaar stellen van de middelen behoudt. De financiële middelen werden per eerste suppletoire begroting 2024 overgeboekt naar het Ministerie van Justitie en Veiligheid; dit verklaart tevens het verschil tussen de vastgestelde begroting en de realisatie. Voor de realisatie en financiële verantwoording wordt verwezen naar het jaarverslag van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

Rechterlijke macht (JenV)

In de vastgestelde begroting voor 2024 was € 11,3 mln. begroot voor de rechterlijke macht. Door gesprekken van JenV en BZK met RST, Parket-Generaal Aruba, OM Carib en Gemeenschappelijk Hof over de verdeling en effectieve besteding van de ondermijningsgelden is dit niet zoals gebruikelijk uitgegeven via de najaarsnota 2024. In plaats daarvan wordt voorzien dat ze na afronding van deze gesprekken bij de Voorjaarsnota 2025 naar JenV gaan. Dit verklaart het verschil tussen de vastgestelde begroting en realisatie.

Douane (Financiën)

In het kader van het Protocol inzake de Versterking grenstoezicht in de Caribische landen van het Koninkrijk heeft BZK ook in 2024 betalingen verricht voor de uitzending van Douanepersoneel naar de landen. Omdat de middelen voor de douane naar het Ministerie van Financiën zijn overgeboekt, staan deze niet als uitgaven geregistreerd.