Via het BES-fonds wordt bewerkstelligd dat de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba middelen krijgen toebedeeld om de tussen het Rijk en de eilanden overeengekomen taakverdeling van de eilanden naar behoren uit te voeren.

De openbare lichamen mogen zelf bepalen welke taken en activiteiten zij bekostigen uit de algemene middelen van de vrije uitkering. Dit uitgangspunt laat onverlet dat de openbare lichamen bepaalde wettelijke taken en activiteiten dienen uit te voeren waarbij zij voor de bekostiging mede op de algemene middelen zijn aangewezen.

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor:

Financieren

De minister is verantwoordelijk voor de bestuurlijke en financiële verhouding met de eilanden en in die hoedanigheid financiert de minister het BES-fonds.

In 2024 zijn structurele middelen aan het BES-fonds toegevoegd. Naar aanleiding van het onderzoek van Ideeversa naar de eilandelijke taken en middelen Caribisch Nederland is € 8,6 mln. structureel toegevoegd aan de vrije uitkeringen van Bonaire, Sint Eustatius en Saba (Kamerstukken II, 2023/24, 36550 IV, nr. 3). Met de toevoeging worden de eilanden in staat gesteld de eilandelijke taken adequaat uit te voeren.

Daarnaast is, met ingang van 2024, een nieuwe indexatiesystematiek (BBP-systematiek) van kracht op het BES-fonds. Hiermee sluit de indexatie-systematiek aan op de (nieuwe) systematiek van het Gemeente-en Provinciefonds. BBP staat voor Bruto Binnenlands Product en is een indicator voor de economische groei. De toevoeging voor 2024 bedraagt € 4,5 mln. Met de nieuwe systematiek krijgen de eilanden naast een vergoeding om loon- en prijsstijgingen op te kunnen vangen, ook meer ruimte om eigen beleidsafwegingen te kunnen maken. Deze volumeontwikkeling wordt gebaseerd op een 8-jaars gemiddelde van het bbp van Europees Nederland. Hierdoor hebben economische schommelingen niet direct effect op de indexatie en is stabiliteit van de indexatie geborgd. Verder kunnen de openbare lichamen met de introductie van deze systematiek makkelijker een meerjarige begroting opstellen omdat er een raming wordt gemaakt van de indexatie over meerdere jaren. Deze raming zal jaarlijks worden geactualiseerd aan de hand van de publicatie van het Centraal Economisch Plan (CEP). De hoogte van de indexatie is mede afhankelijk van de omvang van de vrije uitkering, het volume bbp (8-jaars historisch gemiddelde van de ontwikkeling van het bbp), prijs bbp en de geldende begrotingskoers.

Tot slot is er € 5 mln. aan het BES-fonds toegevoegd om de gevolgen van de verhoging van het wettelijk minimumloon (WML) op te kunnen vangen en eenmalig een beweging te kunnen maken in de harmonisatie van de arbeidsvoorwaarden van de eilanden ten opzichte van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Uitgaven

Bijdragen aan medeoverheden

Vrije uitkering

De middelen, die de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba uit het BES-fonds ontvangen, zijn vrij besteedbaar. De hoogte van de vrije uitkering wordt vastgesteld in US dollars.

In 2022 zijn er via de eerste suppletoire begroting 2022 vanuit de Caribisch Nederland envelop extra middelen toegevoegd aan het BES-fonds. Dit betreft een oplopende reeks tot € 13 mln. in 2025. Daarnaast is in 2024 via de eerste suppletoire begroting € 18,1 mln. (waarvan € 13,6 mln. structureel) toegevoegd aan het BES-fonds naar aanleiding van het onderzoek van Ideeversa naar de eilandelijke taken en middelen Caribisch Nederland. Middels deze verhogingen worden de openbare lichamen in staat gesteld om hun eilandelijke taken beter uit te voeren.

Op de vrije uitkering wordt een aantal bedragen ingehouden. Het betreft aflossingslasten voor eerder afgesloten renteloze leningen die het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft verstrekt ter bekostiging van achterstanden op Sint Eustatius en Bonaire (de lening van Saba is in 2021 afgelost) in de onderwijshuisvesting en de lening van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voor de weginfrastructuur op Saba.

Ontvangsten

Artikel 88, derde lid, van de Wet FinBES regelt dat bij (begrotings-)wet voor ieder uitkeringsjaar middelen van het Rijk worden afgezonderd ten behoeve van het BES-fonds. De uitgaven en de afgezonderde inkomsten over ieder uitkeringsjaar zijn aan elkaar gelijk. Gelet hierop is ten behoeve van de dekking van de uitgaven ten laste van het BES-fonds een post ontvangsten opgenomen.