De verticale toelichting bevat een cijfermatig overzicht van de budgettaire ontwikkelingen in 2024 sinds het opstellen van de ontwerpbegroting 2024.
De verticale toelichting onderscheidt drie categorieën bijstellingen:
– Autonoom: voornamelijk bijstellingen als gevolg van de actualisering van de zorguitgaven op basis van cijfers van Zorginstituut Nederland en de NZa en bijstellingen op basis van de actuele macro-economische inzichten van het Centraal Planbureau (CPB).
– Beleidsmatig: bijstellingen die verband houden met beleidswijzigingen.
– Technisch: overhevelingen tussen financieringsbronnen/domeinen.
In deze paragraaf zijn voornamelijk afzonderlijke posten hoger dan € 10 miljoen toegelicht.
Tabel 2 laat vanaf de stand ontwerpbegroting 2024 de verticale ontwikkeling van de zorguitgaven en -ontvangsten op grond van de Zvw zien. Onder de tabel is een toelichting op de verschillende posten opgenomen.
2024 | |
Bruto Zvw-uitgaven ontwerpbegroting 2024 | 64.204,4 |
Bijstellingen | |
Autonoom | ‒ 1.391,3 |
Actualisatie Zvw-uitgaven (zie tabel 3) | ‒ 1.208,3 |
Loon- en prijsontwikkeling | 37,0 |
Ruimte apotheekzorg | ‒ 220,0 |
Beleidsmatig | ‒ 475,1 |
Aanpassing Wet Geneesmiddelenprijzen | ‒ 41,4 |
Overheveling IZA transformatiemiddelen | 14,9 |
Overheveling middelen tijdelijke subsidie IC | ‒ 9,0 |
Besparingsverlies aanpassing WGP | 14,6 |
Kasschuif transformatiemiddelen premie | ‒ 400,0 |
Vrijval nominaal en onverdeeld Zvw | ‒ 34,8 |
Overig beleidsmatig | ‒ 19,4 |
Totaal bijstellingen | ‒ 1.866,4 |
Bruto Zvw-uitgaven jaarverslag 2024 | 62.338,1 |
Zvw-ontvangsten ontwerpbegroting 2024 | 3.418,0 |
Bijstellingen | |
Nvt | 0,0 |
Totaal bijstellingen | 0,0 |
Zvw-ontvangsten jaarverslag 2024 | 3.418,0 |
Netto Zvw-uitgaven ontwerpbegroting 2024 | 60.786,4 |
Bijstellingen in de netto Zvw-uitgaven | ‒ 1.866,4 |
Netto Zvw-uitgaven jaarverslag 2024 | 58.920,1 |
1 Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. | |
Bron: VWS-cijfers, Zorginstituut Nederland en NZa. | |
Toelichting
Autonoom
Actualisatie Zvw-uitgaven
Bijstellingen t/m ontwerpbegroting 2025 | Bijstellingen 2e suppletoire begroting 2024 t.o.v. ontwerpbegroting 2025 | Bijstellingen jaarverslag 2024 t.o.v. 2e suppletoire begroting 2024 | Totaal bijstellingen t.b.v. jaarverslag 2024 | |
|---|---|---|---|---|
Huisartsenzorg | 168,5 | ‒ 32,0 | ‒ 27,3 | 109,2 |
Multidisciplinaire zorgverlening | 6,9 | 12,9 | ‒ 22,3 | ‒ 2,4 |
Medisch-specialistische zorg | ‒ 294,0 | 145,0 | 96,7 | ‒ 52,3 |
Geneeskundige geestelijke gezondheidszorg | 201,7 | 56,6 | 1,2 | 259,5 |
Wijkverpleging | ‒ 1.031,5 | ‒ 43,7 | 0,0 | ‒ 1.075,2 |
Apotheekzorg en hulpmiddelen | ‒ 5,9 | ‒ 124,7 | 6,7 | ‒ 124,0 |
Overige Zvw-sectoren | ‒ 64,7 | ‒ 96,7 | ‒ 161,7 | ‒ 323,1 |
Bijstellingen | ‒ 1.018,9 | ‒ 82,8 | ‒ 106,6 | ‒ 1.208,3 |
1 Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. | ||||
Bron: VWS-cijfers, Zorginstituut Nederland en NZa. | ||||
In tabel 3 is het onderdeel ‘Actualisatie Zvw-uitgaven’ uit tabel 2 uitge splitst. Op basis van gegevens van Zorginstituut Nederland en de NZa zijn de Zvw-uitgaven 2024 geactualiseerd. Voor het jaar 2024 is in de ontwerpbegroting 2025 een neerwaartse bijstelling van circa € 1,0 miljard gerapporteerd en in de 2e suppletoire begroting 2024 een aanvullende neerwaartse bijstelling van € 82,8 miljoen. Ten opzichte daarvan vindt er in dit jaarverslag een verdere verlaging van de geraamde Zvw-uitgaven plaats van € 106,6 miljoen. Bij de IZA-sectoren is sprake van € 48,4 miljoen hogere uitgaven, terwijl bij de niet-IZA-sectoren juist sprake is van € 155 miljoen lagere uitgaven.
Loon- en prijsontwikkeling
De raming van de loon- en prijsontwikkeling is aangepast op basis van actuele macro-economische inzichten van het Centraal Planbureau (CPB).
Ruimte apotheekzorg
De doorwerking van de inflatie in de prijsontwikkeling bij apotheekzorg verloopt trager dan eerder bij de compensatie voor de prijsontwikkeling is verondersteld. Dit leidde in de 1e suppletoire begroting 2024 tot een neerwaartse bijstelling van € 220 miljoen in 2024.
Beleidsmatig
Aanpassing Wet Geneesmiddelenprijzen
De tijdelijke beleidsregel bij de Wet Geneesmiddelenprijzen (WGP) is aangepast zodat deze beter is gericht op de onderkant van de geneesmiddelenmarkt. Vanwege beleidsmatige aanpassingen en omdat er minder geneesmiddelen zullen zijn waarvoor een verhoogde maximumprijs zal gelden, is bij de 1e suppletoire begroting 2024 een besparing verwerkt van € 41,4 miljoen in 2024.
Overheveling IZA transformatiemiddelen
De transformatiemiddelen voor IZA die op de VWS-begroting beschikbaar waren, lieten in de loop van 2024 in totaal € 14,9 miljoen aan ruimte zien. Deze middelen zijn overgeheveld naar de sector transformatiemiddelen van de premiegefinancierde uitgaven, zodat ze daar gebruikt kunnen worden voor impactvolle zorgtransformaties.
Overheveling middelen tijdelijke subsidie IC
De minister van VWS heeft in de Kamerbrief van 9 oktober 2023 (TK 31765, nr. 814) gemeld dat in aanloop naar structurele afspraken over de beschikbare IC-capaciteit de mogelijkheid van een tijdelijke subsidieregeling voor de instandhouding van een fysieke infrastructuur tot 1700 IC-bedden wordt onderzocht. De voor dit doel gereserveerde middelen (€ 9 miljoen) zijn bij de 1e suppletoire begroting 2024 overgeheveld naar de VWS-begroting.
Besparingsverlies aanpassing WGP
In de 1e suppletoire begroting 2024 is een aanpassing van de tijdelijke beleidsregel WGP aangekondigd met een verwachte besparing van € 41,4 miljoen in 2024, waarvan € 20 miljoen in het kader medisch-specialistische zorg. Op basis van nadere inzichten over het effect op het kader MSZ is deze besparing in de ontwerpbegroting 2025 met € 14,6 miljoen neerwaarts bijgesteld.
Kasschuif transformatiemiddelen premie
Op basis van een actuele raming van de transformatiemiddelen zijn deze middelen in de juiste jaren geplaatst met een kasschuif bij de ontwerpbegroting 2025. Dit leidt tot een verlaging met € 400 miljoen in 2024.
Vrijval nominaal en onverdeeld Zvw
Op de sector Nominaal en onverdeeld Zvw staan zowel tijdelijke middelen gereserveerd als ook taakstellingen geparkeerd die op een later moment worden verwerkt op de desbetreffende Zvw-sectoren. Ook wordt op deze sector de beschikbare groeiruimte voor niet-IZA-sectoren geraamd alvorens deze op een later moment wordt verdeeld over die sectoren. Een deel van deze middelen is in 2024 niet nodig en valt vrij.
Overig beleidsmatig
Deze post is het saldo van kleine beleidsmatige mutaties, onder andere vrijval van een deel van de gereserveerde middelen pandemische paraatheid voor vervoer en zorgcoördinatie.
In tabel 4 worden de financiële bijstellingen in 2024 tussen de ontwerpbegroting 2024 en het jaarverslag 2024 per sector weergegeven. Het beeld voor 2024 is geactualiseerd bij de 1e suppletoire begroting 2024, de ontwerpbegroting 2025, de 2e suppletoire begroting 2024 en nu bij het jaarverslag 2024.
In aanvulling op de toelichting op hoofdlijnen in paragraaf 3.1.1 wordt de toelichting op de bijstellingen per sector in het verdiepingshoofdstuk als open data beschikbaar gesteld op: Overzicht Datasets | Ministerie van Financiën - Rijksoverheid (rijksfinancien.nl). In de inhoudsopgave van de genoemde datasets staat deze informatie in de map: Financieel-beeld-zorg-en-verdiepingsbijlage-wlz-en-zvw. Hierin worden de financiële bijstellingen per sector tussen de ontwerpbegroting 2024 en het jaarverslag 2024 gepresenteerd en toegelicht.
Stand ontwerpbegroting 2024 | Bijstelling | Stand Jaarverslag 2024 | |
|---|---|---|---|
Eerstelijnszorg | 7.783,2 | 617,0 | 8.400,2 |
Huisartsenzorg | 4.035,2 | 392,3 | 4.427,5 |
Multidisciplinaire zorgverlening | 852,6 | 56,4 | 909,0 |
Tandheelkundige zorg | 942,5 | 44,5 | 987,0 |
Paramedische zorg | 1.059,7 | 80,7 | 1.140,4 |
Verloskunde | 295,8 | 2,9 | 298,8 |
Kraamzorg | 389,9 | 14,0 | 403,8 |
Zorg voor zintuiglijk gehandicapten | 207,6 | 26,1 | 233,7 |
Tweedelijnszorg | 31.535,8 | 1.958,3 | 33.494,1 |
Medisch-specialistische zorg | 28.357,7 | 1.799,2 | 30.156,9 |
Geriatrische revalidatiezorg en eerstelijnsverblijf | 1.304,9 | 37,5 | 1.342,3 |
Beschikbaarheidbijdragen academische zorg | 952,1 | 54,4 | 1.006,5 |
Beschikbaarheidbijdragen overig medisch-specialistische zorg | 230,1 | 1,7 | 231,8 |
Overig curatieve zorg | 691,0 | 65,6 | 756,6 |
Geneeskundige geestelijke gezondheidszorg | 4.953,0 | 609,8 | 5.562,8 |
Apotheekzorg en hulpmiddelen | 7.607,3 | 116,3 | 7.723,7 |
Apotheekzorg | 5.681,1 | 20,2 | 5.701,2 |
Hulpmiddelen | 1.926,3 | 96,2 | 2.022,4 |
Wijkverpleging | 4.123,3 | ‒ 783,6 | 3.339,7 |
Ziekenvervoer | 1.020,9 | 36,5 | 1.057,4 |
Ambulancezorg | 884,1 | 43,9 | 928,0 |
Overig ziekenvervoer | 136,8 | ‒ 7,3 | 129,5 |
Opleidingen | 1.751,4 | ‒ 43,1 | 1.708,3 |
Grensoverschrijdende zorg | 802,4 | 25,1 | 827,5 |
Transformatiemiddelen IZA | 582,3 | ‒ 358,0 | 224,3 |
Nominaal en onverdeeld Zvw | 4.044,6 | ‒ 4.044,6 | 0,0 |
Bruto Zvw-uitgaven | 64.204,4 | ‒ 1.866,4 | 62.338,1 |
Eigen betalingen Zvw | 3.418,0 | 0,0 | 3.418,0 |
Netto Zvw-uitgaven | 60.786,4 | ‒ 1.866,4 | 58.920,1 |
1Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. | |||
Bron: VWS-cijfers, Zorginstituut Nederland en NZa. | |||
Figuur 4: Samenstelling van de bruto Zvw-uitgaven 2024 (in miljarden euro’s).
Bron: VWS-cijfers
In het Integraal Zorgakkoord (IZA) zijn voor de medisch-specialistische zorg (MSZ), geestelijke gezondheidszorg (GGZ), wijkverpleging, huisart senzorg en multidisciplinaire zorg (MDZ) budgettaire kaders afgesproken en vastgelegd waarbinnen de zorgkosten zich in de periode 2023 t/m 2026 kunnen ontwikkelen.
De beschikbare macrokaders voor 2024 zijn sinds de ontwerpbegroting 2024 aangevuld met een indexatie voor de loon- en prijsontwikkeling. Daarnaast is bij de MSZ een technische mutatie verwerkt.
Tabel 5 geeft voor de verschillende sectoren de voorlopige stand van de uitgaven in 2024 weer14, afgezet tegen de afgesproken financiële kaders op basis van het IZA.
MSZ | Huisartsen 2/ MDZ | GGZ | Wijkverpleging 3 | ||
|---|---|---|---|---|---|
1 | Stand kaders HLA-sectoren bij ontwerpbegroting 2024 | 28.357,7 | 4.887,8 | 4.953,0 | 4.123,3 |
Mutaties sindsdien: | |||||
2 | - Loon- en prijsbijstelling tranche 2024 | 1.853,9 | 341,9 | 350,3 | 291,6 |
3 | - Overheveling van kader beschikbaarheidbijdragen naar MSZ-kader | 3,0 | |||
4=1+2+3 | Stand kaders HLA-sectoren bij jaarverslag 2024 | 30.214,6 | 5.229,7 | 5.303,3 | 4.414,9 |
5 | Voorlopige realisatie HLA-sectoren bij jaarverslag 2024 | 30.156,9 | 5.336,5 | 5.562,8 | 3.339,7 |
6=5-4 | Verschil relevant voor realisatie bestuurlijk akkoord (+Overschrijding / -Onderschrijding) | ‒ 57,7 | 106,8 | 259,5 | ‒ 1.075,2 |
1 Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. | |||||
2 Conform afspraken met de veldpartijen in het IZA huisartsenzorg worden de ROS-gelden niet opgenomen in het kader en de afrekening. Hiervoor wordt gecorrigeerd in deze tabel. | |||||
3 Via IZA-fonds wijkverpleging is € 60 miljoen euro beschikbaar. Dit bedrag maakt geen deel uit van de hierboven gepresenteerde uitgaven. Rekeninghoudend met deze extracomptabele uitgaven komt de onderschrijding van de wijkverpleging uit op € 1.015,2 miljoen. | |||||
Bron: VWS-cijfers, Zorginstituut Nederland en NZa. | |||||
Met name door de grote onderschrijding bij de wijkverpleging komt de totale onderschrijding van de IZA-sectoren uit op € 766,7 miljoen.
De afzonderlijke mutaties en de actuele macrokaders voor de betreffende sectoren zijn terug te vinden in het verdiepingshoofdstuk dat beschikbaar wordt gesteld op: Overzicht Datasets | Ministerie van Financiën - Rijksoverheid (rijksfinancien.nl). In de inhoudsopgave van de genoemde datasets staat deze informatie in de map: Financieel-beeld-zorg-en-verdiepingsbijlage-wlz-en-zvw.
Stand van zaken transformatiemiddelen
Voor de partijen die deelnemen aan het IZA zijn in aanvulling op de beschikbare kaders, transformatiemiddelen beschikbaar. Aan transformatiemiddelen is bij de start van het IZA voor de periode 2023-2027 in totaal € 2,8 miljard beschikbaar gesteld (https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2022/09/16/integraal-zorgakkoord-samen-werken-aan-gezonde-zorg). Een deel van de transformatiemiddelen IZA is overgeheveld naar de VWS- begroting, omdat in een aantal gevallen financiering via VWS logischer is dan via zorgverzekeraars. Het gaat hierbij intertemporeel om circa € 0,4 miljard. De middelen via de VWS-begroting worden veelal ingezet om randvoorwaarden te creëren voor impactvolle transformaties. Om aanspraak te maken op de transformatiemiddelen binnen de Zvw kunnen IZA-partijen plannen voor impactvolle transformaties indienen bij de zorgverzekeraars. In 2024 is er door zorgverzekeraars voor € 224 miljoen aan transformatiemiddelen verleend.
De ontwikkeling van de uitgaven binnen de sectoren van het IZA wordt gemonitord via kwartaalrapportages van het Zorginstituut en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). De uitgaven van de transformatiemiddelen worden elk kwartaal gemonitord door de NZa en Zorgverzekeraars Nederland. De ontwikkelingen worden besproken in het bestuurlijk overleg IZA.
Stand van zaken fonds wijkverpleging
ActiZ, Zorgthuisnl en ZN hebben afspraken gemaakt over extra middelen voor opleidingen in de wijkverpleging. In totaal was hiervoor in 2024 € 60 miljoen beschikbaar. Deze opleidingsmiddelen worden rechtstreeks door de zorgverzekeraars gefinancierd en verstrekt. Dit betekent dat het geen Zvw lasten zijn die in de begroting mogen worden opgenomen en dus ook niet meetellen voor de € 1.075,2 miljoen onderschrijding uit tabel 6. Omdat deze uitgaven het gevolg zijn van de IZA-afspraken, worden ze wel extracomptabel (buiten de begrotingsboekhouding) gemonitord en betrokken bij de afrekening van het bestuurlijk akkoord.