Toelichting op de saldibalans

Alle tabellen hebben als peildatum 31 december 2024 tenzij anders aangegeven.

Intra-comptabele posten (financiële posten 1 t/m 8)

Intra comptabele posten zijn de saldi op de grootboekrekeningen die op basis van het bij het Rijk gevoerde begrotings/boekhoudstelsel (verplichtingen-kasstelsel) in een dwingend evenwichtsverband met het kas/ bankboek (inclusief de rekening-courant met Financiën/RHB) worden bijgehouden.

Extra-comptabele posten (financiële posten 9 t/m 15)

Extra-comptabele posten zijn de saldi op de grootboekrekeningen die op grond van het bij het Rijk gevoerde begrotings-/boekhoudstelsel (verplichtingen-kasstelsel) niet in dwingend evenwichtsverband met het intra- comptabele deel van het grootboek worden bijgehouden. Er worden extra grootboekrekeningen voor ingericht, die door middel van aanvullende boekingen worden bijgehouden (vandaar extra-comptabel). De tegenrekeningen die daarbij worden gebruikt, zijn nodig om pro forma het evenwichtsverband in stand te kunnen houden.

De cijfers in de saldibalans zijn vermeld in duizendtallen en afgerond naar boven. Hierdoor kunnen bij het subtotaal en het totaal afrondingsverschillen optreden.

Ad 1 en 2) Uitgaven ten laste en –ontvangsten ten gunste van de begroting

Onder de posten uitgaven en ontvangsten zijn de per saldo gerealiseerde begrotingsuitgaven en -ontvangsten opgenomen. De bedragen komen overeen met de bedragen uit de verantwoordingsstaat. Door een verschillende afrondingssystematiek kunnen kleine afrondingsverschillen ontstaan (maximaal aantal begrotingsartikelen*1 (in duizenden)) tussen de posten ‘Uitgaven en ontvangsten ten laste van de begroting’ en de bedragen in de Verantwoordingsstaat.

Ad 3) Liquide middelen

De post Liquide middelen is opgebouwd uit het saldo van de banken en de contante gelden. Als bedrag voor het banksaldo wordt opgenomen de stand van de bankrekeningen die meelopen in het saldo loos betalingsverkeer via de schatkist van het Rijk. Van dit saldo ontvangen de ministeries een opgave van de RHB. Het ministerie van VWS heeft vanwege saldoregulatie geen saldo op haar bankrekeningen.

Ad 4 en 4a) Rekening-courant Rijkshoofdboekhouding

Deze post geeft per saldo de financiële verhouding met de Rijkshoofdboekhouding weer. Het bedrag per 31 december 2024 is in overeenstemming met de opgave van de Rijkshoofdboekhouding.

Ad 5 en 5a) Begrotingsreserves

Een begrotingsreserve is een meerjarige budgettaire voorziening die op een afzonderlijke rekening-courant bij het Ministerie van Financiën wordt aangehouden. Het gaat om een budgettaire voorziening of reserve binnen de Rijksbegroting. De reserve blijft meerjarig beschikbaar voor het doen van uitgaven in latere jaren. Voor de begrotingsreserve WFZ, Pallas en Stimuleringsfonds wonen en zorg wordt een rekening-courant aangehouden bij het Ministerie van Financiën.

Begrotingsreserve WFZ

In het kader van de verdere beperking van de risico’s rond de achterborgstelling van het Rijk bij het WFZ wordt er vanaf het jaar 2017 een begrotingsreserve aangelegd voor eventuele schade.

Begrotingsreserve Stimuleringsregeling wonen en zorg

Dit betreft de stimuleringsregeling woonzorg arrangementen. De stimuleringsregeling bestaat voor een deel uit een borgstellingsregeling. Voor eventuele verliezen worden middelen gereserveerd.

Begrotingsreserve Pallas

De Staat staat garant voor de ontmantelingskosten van de reactor van Pallas zolang de ontmantelingsreserve van Pallas zelf ontoereikend is. In 2024 hebben geen mutaties plaatsgevonden.

Ad 6) Vorderingen buiten begrotingsverband

Deze post betreft het saldo van de uitgaven waarvan verrekening met derden nog zal plaatsvinden

Ad 7) Schulden buiten begrotingsverband

Deze post betreft het saldo van de ontvangsten, waarvan verrekening met derden nog zal plaatsvinden.

De schulden buiten begrotingsverband worden hieronder toegelicht:

Ad 8) Kas-transverschillen

Op deze post worden bedragen opgenomen welke zijn verantwoord in de uitgaven en ontvangsten, maar nog niet daadwerkelijk per kas zijn uitgegeven en ontvangen. Deze post is alleen van toepassing op Hoofdstuk 9A (Nationale Schuld).

Ad 9 en 9a) Openstaande rechten

Openstaande rechten zijn vorderingen die niet voortvloeien uit met derden te verrekenen begrotingsuitgaven, maar die op andere wijze zijn ontstaan. Zo kunnen rechten ontstaan doordat conform wettelijke regelingen vastgestelde aanslagen aan derden worden opgelegd (bijvoorbeeld belastingen, college- en schoolgelden). Openstaande rechten doen zich bij het ministerie van VWS niet voor.

Ad 10 en 10a) Vorderingen

Vorderingen kunnen zijn voortgevloeid uit wettelijke heffingen, vorderingen van eerder gedane voorwaardelijke uitgaven en vorderingen uit verkoop of dienstverlening.

Van de vorderingen naar ontstaansjaar van 2020 en ouder bedragen. Een deel van deze vorderingen zijn ingesteld op organisaties waar een faillissementsprocedure op loopt. Er dient rekening gehouden te worden dat een deel hiervan niet te verhalen zal blijken te zijn;

Het totaal aan openstaande vorderingen zorgtoeslag bedraagt € 566,1 miljoen

In 2024 (en eerdere jaren) heeft VWS leningen verstrekt aan de Stichting Voorbereiding Pallas-reactor. In juli 2024 heeft de Europese Commissie, in reactie op de achteraf door VWS gedane melding, aangegeven dat zij geen bezwaren heeft tegen deze steunverlening. Door deze goedkeuring is de steun inhoudelijk rechtmatig geworden (terugwerkend én vooruitwerkend). De steun zelf hoeft dan ook niet te worden teruggevorderd. Desalniettemin is door het verstrekken van de leningen vooruitlopend op de goedkeuring door de Europese Commissie de standstill-bepaling geschonden. Daarmee komt de vraag op of onrechtmatigheidsrente moet worden teruggevorderd bij de Stichting. Dit vraagstuk wordt momenteel juridisch nader onderzocht met het doel te komen tot een eenduidige rijksbrede interpretatiewijze en wijze van handelen. De hoogte van deze eventuele onrechtmatigheidsrente is nog niet exact te kwantificeren, maar zal (voor zover deze verschuldigd zou zijn) vermoedelijk niet materieel zijn. Gelet op het feit dat de beoordeling een duiding vergt van het recht van de Europese Unie en de Wet terugvordering staatssteun, is het niet mogelijk om de financiële impact van de genoemde casus, en andere casussen op het gebied van staatssteun, mee te nemen in de financiële overzichten in het jaarverslag van VWS over 2024.

Ad 11 en 11a) Schulden

Schulden zijn voortgekomen uit ontvangsten ten gunste van de begroting. Het Ministerie van VWS heeft geen schulden.

Ad 12 en 12a) Voorschotten

Onder de post voorschotten zijn per saldo de bedragen opgenomen die aan derden zijn betaald vooruitlopend op later definitief vast te stellen of af te rekenen bedragen. Het totaal aan openstaande voorschotten exclusief de zorgtoeslag bedraagt € 10,1 miljard.

Het totaal aan openstaande voorschotten zorgtoeslag per 31-12-2024 bedraagt € 7,1 miljard.

In de onderstaande tabel is het saldo van de openstaande voorschotten per artikel weergegeven (inclusief zorgtoeslag).

De voorschotten groter dan € 100,0 miljoen betreffen naast de Zorgtoeslag:

Artikel 1 Volksgezondheid

De openstaande voorschotten hebben met name betrekking op het RIVM (€ 1,7 miljard), ZonMW (€ 449,0 miljoen), de Stichting Projectenbureau Publieke Gezondheid / GGD GHOR (€ 185,8 miljoen), Stichting Bevolkingsonderzoek Nederland (€ 150,4 miljoen) en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (€ 144,5 miljoen).

Artikel 2 Curatieve Zorg

De openstaande voorschotten hebben met name betrekking op subsidie aan Stichting Voorbereiding PALLAS-reactor (€ 594,6 miljoen).

Artikel 3 MO en LZ

De openstaande voorschotten hebben met name betrekking op bijdrage aan Centrum Indicatiestelling Zorg (€ 138,8 miljoen).

Artikel 4 Zorgbreed beleid

De openstaande voorschotten hebben met name betrekking op een subsidie aan de Coöperatief Samenwerkende Regio’s (€ 245,6 miljoen), bekostiging van RCN Zorgcontracten ZJCN voor verschillende organisaties (€ 149,9 miljoen), bijdragen aan het CAK (€ 149,2 miljoen), een subsidie aan Stichting Regioplus Arbeidsmarkt (€ 117,7 miljoen) en subsidie aan Zorginstituut NL ( € 105,1 miljoen).

Artikel 6 Sport

De openstaande voorschotten hebben met name betrekking op subsidie aan het NOC*NSF (€ 146,9 miljoen).

Artikel 7 Oorlogsgetroffenen en Herinnering Wereldoorlog II

De openstaande voorschotten op dit artikel hebben betrekking op de wetten Wereldoorlog II aan de Sociale Verzekeringsbank (€ 382,5 miljoen).

Ad 13 en 13a) Garantieverplichtingen

Onder deze post is het saldo van de garantieverplichtingen opgenomen. Een garantieverplichting wordt gezien als een voorwaardelijke financiële verplichting aan een derde, die pas tot uitbetaling komt als zich bij de wederpartij een bepaalde omstandigheid (realisatie van een risico) voordoet. Een verschil tussen een garantieverplichting en een andere verplichting is dat de hoofdsom van een garantie veelal niet of slechts gedeeltelijk tot uitbetaling zal komen.

De post garantieverplichtingen wordt eens per jaar bijgewerkt.

Aan Stichting Nuclear Research and Consultancy Group (NRG) is door het ministerie van EZK een lening verstrekt voor het uitwerken en uitvoeren van een Herstelplan, in algemene zin gericht op de continuïteit van de bedrijfsvoering van NRG en in het bijzonder op het scheppen van de noodzakelijke financiële, technische, commerciële en organisatorische voorwaarden voor het in bedrijf houden van de Hoge Flux Reactor (HFR). Het ministerie van VWS staat voor 40% garant voor deze lening.

Stichting Open Nederland (SON) die testcapaciteit voor toegangstesten heeft georganiseerd om de samenleving zoveel mogelijk open te houden, heeft een verzekering gevonden die met terugwerkende kracht per 21 april 2021 ingaat. Deze verzekering dekt niet alles. Het ministerie van VWS heeft daarom een garantie verstrekt met een plafond van € 2,5 miljoen voor mogelijke juridische kosten en claims die niet gedekt worden door de verzekering. De Stichting heeft dit comfort nodig om de leden van de raad van toezicht en de leden van het bestuur de zekerheid te kunnen bieden dat zij geen persoonlijke schade kunnen ondervinden van hun functie. Het toetsingskader is opgenomen in de bijlage van de achtste incidentele suppletoire begroting van 2022.

Ad 14 en 14a) Andere verplichtingen

De post openstaande verplichtingen vormt het saldo van de aangegane verplichtingen, hierop verrichte betalingen en bijstellingen van in eerdere begrotingsjaren aangegane verplichtingen.

De specificatie van de openstaande verplichtingen per artikel ultimo 2024 is hieronder opgenomen.

De openstaande verplichtingen groter dan € 100,0 miljoen zijn hieronder toegelicht:

Artikel 1 Volksgezondheid

 De grootste openstaande verplichtingen op dit artikel hebben met name betrekking op bijdragen aan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (€ 142,9 miljoen) en ZonMw (€ 1,6 miljard) en subsidie aan Stichting Bevolkingsonderzoek Nederland (€ 158,9 miljoen).

Artikel 2 Curatieve Zorg

De grootste openstaande verplichtingen op dit artikel hebben betrekking op de Rijksbijdrage tot 18 jaar en een subsidie aan Zorginstituut Nederland (€ 3,5 miljard).

Artikel 3 Langdurige zorg en ondersteuning                                              

De openstaande grootste openstaande verplichtingen op dit artikel hebben betrekking op bijdrage kosten in kortingen (€ 6,1 miljard), Rijksbijdrage Wlz (€ 12,8 miljard) en bijdragen aan Centrum Indicatiestelling Zorg (€ 143,9 miljoen).

Artikel 4 Zorgbreed beleid                                                                           

De grootste openstaande verplichting op dit artikel is een bijdrage aan het CAK (€ 131,1 miljoen).

Artikel 7 Oorlogsgetroffenen en Herinnering Wereldoorlog II                   

De openstaande verplichtingen op dit artikel hebben betrekking op de uitkeringslasten en uitvoeringskosten aan de Sociale Verzekeringsbank (€ 177,2 miljoen).

Negatieve bijstellingen

De Bijdrage in de Kosten van Kortingen (BIKK) aan het Fonds Langdurige Zorg (Flz) is met € 42,9 miljoen neerwaarts bijgesteld op basis van nieuwe ramingen van het Centraal Planbureau van de omvang van de heffingskortingen in 2024.

De betalingsverplichting aan het Zorginstituut Nederland, de fondsbeheerder van het Flz, is overeenkomstig verlaagd. De verplichting voor de subsidie aan RegioPlus voor SectorplanPlus-TAZ 2023-2024 is met € 56,4 miljoen neerwaarts bijgesteld op basis van een opgave van de verwachte realisatie van de aangevraagde opleidingstrajecten.

Bij de goedkeuring van het jaarplan en de begroting van ZonMw worden jaarlijks de verplichtingen voor 5 jaar vastgelegd/bijgesteld, waarbij in het laatste jaar ook middelen zijn opgenomen vanuit jaar t+5. Bij de goedkeuring van het jaarplan 2025 is de verplichting aangegaan voor 2029 e.v., waardoor de verplichting in 2028 naar beneden kan worden bijgesteld. Deze bijstelling bedraagt in totaal 40,2 miljoen en betreft een correctie op de meerjarige programma’s met een looptijd langer dan 5 jaar ten tijde van het initieel vastleggen van deze verplichting.  

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

Achterborg

Het Ministerie van VWS is achterborg voor het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ). Het totaalbedrag aan uitstaande verplichtingen is, volgens informatie van het WFZ, € 5,8 miljard. Dit bedrag is de uitstaande restschuld per 2024. Het Ministerie van VWS staat daadwerkelijk borg, indien het risicovermogen van het WFZ en de obligoverplichting van 3% van het restant geborgde leningen van de deelnemers tezamen niet voldoende is om het WFZ aan zijn verplichtingen jegens geldgevers te laten voldoen. Via renteloze leningen van VWS aan het WFZ wordt in die situatie invulling gegeven aan het borg staan.

Lopende geschillen

Het onderstaande lopende juridische geschil heeft een mogelijke financiële impact:

Staat (VWS) / Connexxion (hoger beroep)

Er loopt een rechtszaak over de gunning in 2012 van een opdracht voor Valys-vervoer van Connexxion Taxi Services B.V. tegen De Staat (ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). Bij arrest van 23 januari 2024 heeft het Hof het eerdere vonnis van de rechtbank vernietigd. Het Hof heeft voor recht verklaard dat VWS onrechtmatig heeft gehandeld jegens Connexxion en heeft VWS veroordeeld in de vergoeding van de schade die Connexxion dientengevolge heeft geleden. Voor de bepaling van de hoogte van die schade heeft het Hof de zaak verwezen naar een schadestaatprocedure. Het door Connexxion gevorderde bedrag bedraagt € 89,0 miljoen plus de wettelijke rente.

Staat (VWS) / Breathomix

Breathomix heeft ademtesten aan de Staat geleaset en de bijbehorende verbruiksartikelen en diensten geleverd. De ademtest bleek in de praktijk niet de vooraf beloofde en in de overeenkomst vervatte prestaties te kunnen leveren. De Staat heeft daarom de overeenkomst met Breathomix ontbonden. Partijen hebben vervolgens geprocedeerd bij de rechtbank Den Haag, waarbij Breathomix in conventie veroordeling van de Staat tot betaling van een bedrag van € 24.713.233, vermeerderd met de wettelijke rente, heeft gevorderd en de Staat in reconventie veroordeling van Breathomix tot betaling van een bedrag van een bedrag van € 17.700,00, vermeerderd met de wettelijke rente. Op 20 december 2023 heeft de rechtbank vonnis gewezen en Breathomix veroordeeld tot betaling van een bedrag van € 5.872.625 aan de Staat, te weten het bedrag dat Breathomix in juni 2021 als dividend heeft uitgekeerd uit (vooruit)betalingen van de Staat (vermeerderd met de wettelijke rente). Breathomix heeft hoger beroep ingesteld tegen dit vonnis en vooruitlopend op dit hoger beroep een verzoek voorlopig getuigenverhoor ingediend bij het hof Den Haag. Het hof heeft het hoger beroep in de hoofdzaak ambtshalve aangehouden in afwachting van het verzoek voorlopig getuigenverhoor.

Ad 15 en 15a) Deelnemingen

Per 1 januari 2021 was Intravacc B.V. een beleidsdeelneming van het ministerie van VWS. Op 25 april 2024 is er een overeenkomst gesloten tussen de Nederlandse Staat en FDI Biosciences B.V over de verkoop van Intravacc. Als gevolg hiervan is de waardering van de deelneming in de saldibalans afgeboekt naar nul.