A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (uitgaven/verplichtingen en ontvangsten)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2003 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2003. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2003.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2003 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begroting baten-lastendiensten)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de baten-lastendienst Agenschap SZW i.o. voor het jaar 2003 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de baten-lastendiensten.

Het advies van de Raad van State wordt niet openbaar gemaakt op grond van het bepaalde in artikel 25a, derde lid, onder b, van de Wet op de Raad van State.

B: DE BEGROTINGSTOELICHTING

1. LEESWIJZER

Vooraf

De begroting van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) voor 2003 is de tweede begroting die is gestoeld op de uitgangspunten van de operatie Van Beleidsbegroting tot Beleidsverantwoording (VBTB). Uitgangspunten zijn de volgende vragen:

• wat wil de regering en met name de bewindslieden van SZW in 2003 en volgende jaren bereiken?

• hoe gaat het ministerie van SZW dat aanpakken?

• en welke middelen worden daarvoor ingezet?

Deze opzet komt ook in de beleidsartikelen van deze begroting terug.

De begroting van het ministerie van SZW voor 2002 moet gezien worden als een belangrijke stap op weg naar een volwaardige VBTB-begroting. Na de presentatie van deze begroting zijn de uitgangspunten en opzet nogmaals onder de loep genomen. Dit heeft geleid tot een aantal verbeteringen. Dat neemt niet weg dat ook nu nog geen volwaardige VBTB-begroting is opgesteld. Met name op het terrein van de formulering van de doelstellingen, de relatie tussen doelstellingen en inzet van instrumenten en middelen is nog een weg te gaan. In de groeiparagraaf bij de verschillende beleidsartikelen is zo goed mogelijk aangegeven wanneer het ministerie van SZW wel aan alle VBTB-voorschriften kan voldoen.

Opbouw begroting

De begroting van SZW is opgebouwd uit de volgende elementen:

a. de beleidsagenda

Het beleidsprogramma van SZW is het hoofdbestanddeel van de beleidsagenda bij deze begroting. De drie prioriteiten van SZW zijn ook expliciet in de Sociale Nota opgenomen. Verder is de verplichte tabel opgenomen waarin de aansluiting tussen ontwerpbegroting 2002 en 2003 wordt gegeven.

b. de beleidsartikelen

De belangrijkste beleidsdoelstellingen zijn in de afzonderlijke beleidsartikelen opgenomen. Op de begroting van SZW zijn op dit moment 16 beleidsartikelen onderscheiden. Bij elk van deze doelstellingen worden begrotingsgelden ingezet. Elk beleidsartikel is volgens een vast stramien opgebouwd. Eerst de algemene doelstellingen, vervolgens de operationele doelstellingen en de inzet van de instrumenten en middelen en tot slot de groeiparagraaf.

c. de niet-beleidsartikelen

De middelen op de begroting van SZW die niet rechtstreeks aan een doelstelling gekoppeld kunnen worden of omdat het om een technisch administratieve voorziening gaat (onvoorzien, loonbijstelling) of omdat de inzet van beleidsinstrumenten niet vanuit de begroting worden betaald (premie gefinancierde sociale zekerheid, arbeidsverhoudingen) worden op niet-beleidsartikelen begroot.

d. premiegefinancierde sociale verzekeringsuitgaven

De doelstellingen die het ministerie van SZW wil realiseren door de inzet van de premiegefinancierde uitgaven zijn in een apart onderdeel toegelicht. Deze middelen hoeven niet door het parlement te worden geautoriseerd.

e. de bedrijfsvoering

De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zal in het jaarverslag over het begrotingsjaar 2002 een mededeling over de bedrijfsvoering doen. Dat wil zeggen dat hij zal verklaren in hoeverre het ministerie in 2002 op de relevante onderdelen «in control was». In deze paragraaf wordt de stand van zaken beschreven.

f. baten-lastendienst

Het ministerie heeft met ingang van 1 januari 2003 de baten-lastendienst Agentschap SZW. Dit agentschap is belast met de uitvoering van de subsidiering ten laste van het Europees Sociaal Fonds, de Communautaire Initiatieven en van enkele eigen SZW-regelingen. Verder is de Inspectie Werk en Inkomen een traject gestart dat moet leiden tot het toekennen van de status van baten-lastendienst in uiterlijk 2005.

g. verdiepingsbijlage

De verschuivingen tussen de budgetten op de beleidsartikelen zijn hier zichtbaar gemaakt vanaf de stand van de begroting 2002. De veranderingen na de eerste suppletore begrotingswet worden afzonderlijk toegelicht.

h. stand van zaken moties en toezeggingen

Wijzigingen ten opzichte van de begroting 2002

De overgang van de beleidsverantwoordelijkheid van de WVG naar het ministerie van VWS in het Strategisch Akkoord heeft ertoe geleid dat beleidsartikel 10 (Maatschappelijke participatie gehandicapten) is vervallen.

De overheveling van het budget voor kinderopvang van het Ministerie van VWS naar SZW heeft plaatsgevonden om de combinatiemogelijkheden van arbeid en zorg te verbeteren. Beleidsartikel 11 «Bevorderen van de combinatiemogelijkheden van arbeid en zorg» is daartoe aangepast. De kinderopvang is daarin opgenomen terwijl de Wet Financiering Loopbaan onderbreking met ingang van het nieuwe begrotingsjaar als onderdeel van artikel 11 is komen te vervallen.

Relatie met de Sociale Nota

In de Sociale Nota zijn de prioriteiten benoemd en op hoofdlijnen van beleid uitgewerkt. Het kabinet heeft een aantal concrete doelstellingen geformuleerd. De route voor de komende jaren is daarmee uitgezet. Een nadere uitwerking van deze route in een meer concreet actieplan zal nog voor de begrotingsbehandeling van Sociale Zaken en Werkgelegenheid worden uitgebracht. Hierin zullen ook opgenomen zijn de voornemens voor vereenvoudiging van regelgeving op de terreinen van arbeidsverhoudingen, arbeidsomstandigheden, sociale zekerheid en arbeidsmarkt. Tevens zal op dat moment de beleidsbrief Emancipatie worden aangeboden. De voorliggende ontwerpbegroting geeft zicht op de middelen die voor de uitvoering van dit beleid beschikbaar zijn.

Afwijkingen van de Rijksbegrotingsvoorschriften

• De tabel met de budgettaire gevolgen van beleid voldoet niet geheel aan de voorschriften. De programmauitgaven dienen naar inzet per operationele doelstelling te worden onderscheiden en daarbinnen uitgesplitst naar instrumenten. Binnen de begroting van SZW is dit niet altijd mogelijk omdat sommige instrumenten bijdragen aan meerdere doelstellingen en een toerekening van het mogelijke budgettaire beslag per doelstelling vooraf moeilijk te geven is.

• De streefwaarden in deze begroting zijn in de regel nog niet in maatschappelijke effecten gedefinieerd. In de komende ontwerpbegrotingen zal dit verder worden uitgebouwd.

• Systeem- versus resultaatverantwoordelijkheid. De minister van SZW kan ten allen tijde door het parlement ter verantwoording worden geroepen over het gehele beleidsterrein waar hij actief is. Het onderscheid tussen systeem- en resultaatverantwoordelijkheid doet in die zin weinig af van de eindverantwoordelijkheid die een bewindspersoon altijd heeft. In de beleidsartikelen wordt dat onderscheid als zodanig niet meer gemaakt. In de meeste artikelen wordt kort aangegeven hoe de relatie is tussen beleidsbepalend departement en de daarmee samenhangende sturingsmogelijkheden in relatie tot de eigen (beleids)verantwoordelijkheid voor de uitvoering. Daarmee wordt aangegeven in hoeverre de minister van SZW direct verantwoordelijk is voor de uitvoering van beleid dan wel dat hij derden (gemeenten, UWV, SVB, CWI, etc.) in staat stelt uitvoering aan het beleid te geven. In de ontwerpbegroting 2004 zal dit verder worden uitgewerkt.

Budgetflexibiliteit

In de begroting wordt bij een aantal beleidsartikelen aangegeven welk deel van het budget naar de huidige inzichten op 1 januari 2003 nog flexibel inzetbaar is.

Op de begroting van SZW staan diverse soorten uitgaven waarbij de toepassing van de budgetflexibiliteit niet altijd eenduidig kan worden vastgesteld. In de begroting 2004 zal dit verder worden uitgewerkt.

Een groot deel van de middelen op de begroting van SZW is op korte termijn amper anders aan te wenden. Een deel van deze middelen ligt onder meer door bestuurlijke afspraken voor meerder jaren vast. In andere gevallen gaat het om open einde regelingen waar alleen door wijziging van wet- en regelgeving ruimte kan worden gemaakt.

In de ontwerpbegroting 2003 wordt in de volgende beleidsartikelen geen tabel voor budgetflexibiliteit opgenomen:

• SZW heeft veel uitkeringsregelingen. Bij de uitkeringsregelingen die afhankelijk zijn van de (volume)ramingen is in samenhang daarmee de budgetflexibiliteit in die zin niet aan te geven. Om die reden zijn bij de beleidsartikelen 6, 7, 8, 9 en 14 geen tabellen voor budgetflexibiliteit opgenomen.

• De rijksbijdragen aan de Sociale Fondsen (beleidartikel 15) en de bijdrage aan het Spaarfonds AOW (beleidsartikel 16) zijn eveneens van een bijzonder karakter. Het gaat hier om begrotingsuitgaven aan (sociale) fondsen. Flexibiliteit is hier alleen te realiseren door aanpassing van wet- en regelgeving bij de betreffende materiewetten.

Bij relevante personele uitgaven is uitgegaan van de vrijval van middelen op basis van een historisch bepaald verloopcijfer bij SZW. In de jaren 2000 en 2001 is gemiddeld 9% van de formatie via verloop vrij gekomen. Omdat departementen de komende kabinetsperiode uitvoering geven aan een volume- en efficiencytaakstelling is van de veronderstelling uitgegaan dat een verloop van 4,5% per jaar in de komende periode realistisch is.

Belastinguitgaven en ESF-middelen

In de VBTB-begroting streeft het ministerie van SZW een zo integraal mogelijke presentatie van beleid na. Daarom zijn ook de premiegefinancierde regelingen in een aparte paragraaf toegelicht. Ook bij de belastinguitgaven is getracht deze zoveel mogelijk bij de beleidsartikelen zichtbaar te maken in de toelichting op de operationele doelstellingen. Dit is gebeurd bij beleidsartikelen 2, 11 en 13. Verdere uitbouw hiervan is voor de komende jaren een groeiproces.

De programmamiddelen voor ESF-3 en EQUAL lopen buiten begrotingsverband en zijn dus niet in de begrotingsstaat terug te vinden. Zij zijn wel zoveel mogelijk aan de beleidsartikelen toegedeeld waarvan de doelstellingen mede met Europese gelden worden bereikt. Het gaat daarbij om beleidsartikekelen 2, 11 en 12.

Streefwaarden

De streefwaarden bij de operationele doelstellingen zijn vaak nog geformuleerd in «input»-grootheden. Dit hangt voor een groot deel nog samen met de omslag vanuit een input-gerichte begrotingsopzet van de pre-VBTB. In de komende jaren zullen de streefwaarden steeds meer het karakter van output of zelfs outcome krijgen. In de verschillende groeiparagrafen wordt daarop ingegaan.

Beschikbaarheid en betrouwbaarheid van derdeninformatie

Voor de in de begroting opgenomen prestatiegegevens is veelal informatie van derden nodig om over de prestaties te kunnen verantwoorden. De informatie is afkomstig van gemeenten en uitvoeringsorganisaties (UWV, SVB, etc.) en informatieleveranciers zoals bijvoorbeeld het CBS. Met het opstellen van de begroting in de nieuwe stijl is rekening gehouden met de informatie die voor de verantwoording van ons Ministerie aan het Parlement benodigd is. Hiertoe is een informatieplan opgesteld waarin is opgenomen welke informatie benodigd is en voor zover deze niet beschikbaar is, hoe deze kan worden verkregen.

Gezien de presentatie in de maand mei van het financiële jaarverslag is het thans veelal nog niet mogelijk om van definitieve verantwoordinggegevens van de uitvoeringsorganisaties gebruik te maken. Dat leidt ertoe dat voor een gedeelte van de benodigde informatie gebruik zal worden gemaakt van voorlopige verantwoordingcijfers. Overigens is SZW in overleg met de uitvoeringsorganisaties om de verantwoordingsgegevens van de uitvoeringsorganisaties eerder in het jaar beschikbaar te krijgen. Voor de overige in het financiële jaarverslag op te nemen informatie zal gebruik worden gemaakt van bestaande of nog te ontwikkelen beleidsinformatie-stromen.

De kwaliteit en betrouwbaarheid van beleidsinformatie is hoog. Toetsing van de kwaliteit en betrouwbaarheid van de verkregen beleidsinformatie vindt regelmatig plaats onder meer door deze te verifiëren aan de hand van de later ontvangen verantwoordinginformatie.

Van het eerder vermelde informatieplan maken ook nieuw op te zetten of aan te passen beleidsinformatiestromen deel uit. De betrouwbaarheid van informatie is daarbij een belangrijk aandachtspunt. In de SUWI-regeling is de verplichting opgenomen dat UWV, SVB en CWI jaarlijks rapporteren over de kwaliteit en de controle daarop. Nieuwe informatiestromen hebben een groeipad nodig om te komen tot een kwalitatief volwaardig en betrouwbare gegevensbron. Voor de ene bron zal dit sneller (binnen een jaar) gebeuren dan voor de andere bron.

Een vooraanstaande positie ten aanzien van de levering van beleidsinformatie wordt ingenomen door het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS). Voor een groot aantal beleidsartikelen wordt gebruik gemaakt van CBS statistieken. CBS staat hierbij in voor de kwaliteit van deze basisinformatie. Met het CBS worden afspraken gemaakt om te komen tot tijdige levering van de benodigde informatie voor het financiële jaarverslag. Een belangrijke mijlpijl is dat thans in een pilot bij het CBS voorzieningen worden ontwikkeld waarmee invulling wordt gegeven aan de doelstellingen van het zogenaamde SZW knooppunt Beleidsinformatie (Tweede Kamer, vergaderjaar 1999–2000, 26 541 nr. 68). Hierdoor kan SZW analyses uitvoeren op gekoppelde micro gegevensbestanden. VBTB-informatie en bepaalde analyses over de WAO en reïntegratie zullen daarmee sneller beschikbaar komen. De pilot zal in december worden geëvalueerd en de intentie is erop gericht de samenwerking in een meer definitieve vorm om te zetten.

Toedeling van de apparaatsuitgaven.

Het ministerie van SZW heeft in deze begroting de apparaatsuitgaven zoveel mogelijk aan de verschillende beleidsartikelen toegerekend. Dat gebeurt voor het tweede achtereenvolgende jaar. Toerekening van middelen (personeel en materieel) vindt jaarlijks plaats op basis van een globale toedeling van de personeelsinzet naar de verschillende beleidsartikelen Deze verdeelsleutel wordt ook bij de Jaarverantwoording 2003 gehanteerd. Voor 2004 en de volgende jaren zijn bij de beleidsartikelen geen apparaatsuitgaven geraamd. Bij de volgende begrotingsvoorbereidingen zal telkens een actuele verdeelsleutel worden opgesteld. Door de herstructurering van de SZW-organisatie is de toerekening van apparaatsuitgaven aan de beleidsartikelen gewijzigd ten opzichte van 2002. De uitvoerende onderdelen SIOD, Inspectie Werk & Inkomen en het Agentschap SZW zijn in 2003 niet meer toegerekend aan de beleidsartikelen. De toegerekende apparaatsuitgaven worden niet afzonderlijk bij de beleidsartikelen toegelicht. In artikel 98 «Algemeen» zal een integraal beeld van de inzet van personeel en materieel gegeven worden inclusief de verdeling van de middelen over de verschillende beleidsartikelen. Dit staat gelijk aan de verdeelsleutel.

Evaluatie

In de beleidsartikelen wordt in een afzonderlijke tabel aangegeven wanneer evaluaties zullen worden verricht. Tevens worden de afgeronde evaluaties uit de afgelopen periode toegelicht.

Groeiparagraaf

Elk artikel bevat een groeiparagraaf waarin wordt aangegeven welke verbeteringen in het artikel in de komende jaren noodzakelijk zijn om te komen tot een volwaardige VBTB-begroting. In deze paragraaf is zo goed mogelijk aangegeven wanneer het ministerie van SZW wel aan alle VBTB-voorschriften kan voldoen. Een belangrijk streven is om in de komende jaren extra handhavingsgegevens op te nemen op het gebied van preventie, controle, opsporing en afdoening.

2. HET BELEID

2.1 Beleidsagenda 2003

De drie belangrijkste prioriteiten voor SZW in de komende periode zijn:

1. De aanpak van de WAO;

2. Reïntegratie, bijstand en WW; ruimte en verantwoordelijkheid;

3. Levensloop.

Deze prioriteiten zijn uitgewerkt in teksten op hoofdlijnen. In overzichten wordt concreet aangegeven welke acties worden ondernomen om het voorgenomen beleid te realiseren. In een afsluitend overzicht worden de overige acties en maatregelen op het SZW-terrein aangegeven die voortvloeien uit het Strategisch Akkoord. In het laatste deel van deze paragraaf staat de tabel met de aansluiting tussen de begroting 2002 en de begroting 2003.

1. Aanpak WAO

De door het kabinet voorgestane aanpak van de WAO – op hoofdlijnen conform het SER-advies – bestaat uit een complex van maatregelen:

– beperking van de toegang tot de WAO tot degenen die duurzaam en volledig arbeidsongeschikt zijn;

– uitbreiding van de loondoorbetalingsverplichting tot twee jaar;

– beperking van de ontslagbescherming als de werknemer in deze periode onvoldoende medewerking verleent aan reïntegratie;

– introductie van het feitelijk arbeidsverleden als bepalende factor voor de uitkeringsduur;

– invoering van een sollicitatieplicht voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten;

– loonaanvulling bij aanvaarding van arbeid voor degenen die voor meer dan 35 procent arbeidsongeschikt zijn;

– toetsing van de arbeidsongeschiktheid na drie maanden verzuim en eerste keuring uiterlijk binnen één jaar;

– voor kleine bedrijven afschaffing van de Pemba-premie voor kleine bedrijven en invoering van gedifferentieerde branchepremies.

Het advies van de SER is uitgangspunt bij de herziening van de WAO voor nieuwe gevallen (gezien de loondoorbetalingsverplichting geldt dit vanaf 2005). De genoemde maatregelen treden in werking op 1 januari 2004, behoudens de uitbreiding loondoorbetaling en de afschaffing van de Pemba-premie voor kleine bedrijven die beide op 1 januari 2003 ingaan.

Onderdeel van het pakket is dat uiterlijk in het tweede ziektejaar bovenwettelijke uitkeringen door de werkgever worden beëindigd. Het kabinet geeft er de voorkeur aan dat de sociale partners dit zelf regelen.

In de loop van 2006 zal worden beoordeeld of de maatregelen tot de beoogde structurele vermindering van het beroep op de WAO leiden en algehele afschaffing van de Pemba-premie en verhoging van het uitkeringsniveau kan worden gerealiseerd.

Met onmiddellijke ingang zullen, in samenspraak met de werkgevers en werknemers in de betreffende branches, de arbo-convenanten worden gericht op preventie van verzuim en arbeidsongeschiktheid.

2. Reïntegratie

De gemeenten krijgen maximale handelingsruimte bij de inzet van het activeringsinstrumentarium door de introductie van één ongedifferentieerd, flexibel en vrij besteedbaar reïntegratiebudget. Door een nieuwe systematiek van budgettering van de bijstandslasten (het «inkomensdeel» van het Fonds Werk en Inkomen) worden zij bovendien gestimuleerd om gerichter te investeren in het activerings- en handhavingsbeleid. Uiterlijk 1 juli 2003 wordt hiertoe een wetsvoorstel ingediend. Voor het UWV wordt met hetzelfde doel de regelgeving rond de reïntegratie vereenvoudigd.

Op de reïntegratiebudgetten wordt op deze structureel een besparing gerealiseerd van € 850 mln, waarvan 80 procent ten laste van de gemeenten en 20 procent ten laste van de UWV. Bij het UWV worden de besparingen deels gerealiseerd bij de reïntegratie van werklozen en deels bij die van arbeidsgehandicapten.

Het aantal ID-banen wordt in 2003 teruggebracht van 60 000 naar 45 500. Het aantal WIW-banen tot gemiddeld 27 000 in 2003. Bij de gemeenten leidt de nieuwe systematiek van het reïntegratiebudget in combinatie met de maximale budgettering bovendien tot een besparing van de bijstandslasten met structureel € 250 mln.

3. Levensloop

Om de combinatie van arbeid en zorg in de verschillende fase van het leven beter mogelijk te maken, zal het kabinet de basisregeling levensloop (de Verlofknip) invoeren als vervanging van de huidige spaarloonregeling en de financiële tegemoetkomingen voor verlofregelingen (fiscale subsidies voor betaald ouderschapsverlof, financiering loopbaanonderbreking in de Wet Arbeid en Zorg en het onderdeel financiering in het wetsvoorstel langdurend zorgverlof). Deze individuele spaarregeling ten behoeve van de financiering van onbetaald verlof is toegankelijk voor elke werknemer en wordt door de overheid financieel ondersteund in de vorm van een vaste bonus over het spaarbedrag die wordt uitgekeerd bij opname van verlof. In aanvulling daarop kunnen werknemers gebruik maken van de bestaande verlofspaarregelingen. Het Kabinet zal de verdere levensloopfaciliteit nader uitwerken, waarbij de relatie met de pensioenen wordt betrokken.

De Wet basisvoorziening kinderopvang zal per 1 januari 2004 van kracht worden, waarmee een vraaggestuurde voorziening voor de kinderopvang wordt gerealiseerd. Onderdeel hiervan is een wijziging in de financieringssystematiek, waarbij het thans beschikbare fiscale budget en het budget van VWS naar de begroting van SZW verschuiven en vanaf 1 januari 2004 beschikbare middelen vanuit het Gemeentefonds eveneens worden overgeheveld naar de begroting van SZW.

In het kader van het tijdbeleid zullen onder andere experimenten worden ondersteund die een betere afstemming van school-, winkel- en werktijden bevorderen.

4. Overige SZW-gerelateerde maatregelen

Vergroting arbeidsaanbod

Een aantal maatregelen zal worden ingezet om de arbeidsparticipatie, waaronder die van specifieke groepen, te vergroten.

Mede met het oog op de vermindering van de armoedeval, wordt de arbeidskorting in 2003 voor werknemers met een inkomen vanaf het wettelijk minimumloon verhoogt met € 119. Hiermee is een budget van 0,6 mld gemoeid. Voor de daarop volgende jaren is voor een verdere verhoging jaarlijks een extra budget van 0,25 mld uitgetrokken. In verband met deze maatregel worden de SPAK en de VLW beëindigd.

Specifiek gericht op de minima wordt het categoriale bijstandsbeleid beëindigd en gestreefd naar een beperking van de inkomensafhankelijke regelingen. Voor de langdurige minima zonder arbeidsmarktperspectief wordt een inkomensondersteunende regeling geïntroduceerd. Hiervoor was reeds een budget van € 123 mln beschikbaar voor de periode 2003–2006.

Een aantal van deze maatregelen wordt reeds vanaf 1 januari 2003 ingezet.

Ter vermindering van het beroep op de WW zal vanaf 1 april 2003 het feitelijke arbeidsverleden als criterium gelden voor de duur van de loongerelateerde uitkering en de vervolguitkering tot één jaar worden beperkt. Per 1 januari 2004 worden zogeheten gouden handdrukken verrekend met de WW-uitkering. Als onderdeel van het bredere beleid gericht op arbeidsparticipatie van ouderen dragen werkgevers vanaf 1 juli 2003 bij in de WW-kosten van werknemers ouder dan 57,5 jaar.

Voor deze groep zal vanaf 1 januari 2003 de sollicitatieplicht opnieuw worden ingevoerd.

Het kabinet zal in overleg treden met de sociale partners om bestaande belemmeringen weg te nemen voor doorwerken na het 65e jaar.

De Taskforce Ouderen en Arbeid beoogt met projecten mede door een wijziging van de houding van werkgevers de arbeidsmarktpositie van oudere werknemers te verbeteren. De projecten ten behoeve van laagopgeleide jongeren vormen onderdeel van de landelijke jeugdbeleidsagenda als interdepartementaal gezamenlijk kader voor het jeugdbeleid. Tezamen met die gericht op ouderen en etnische minderheden is voor deze specifieke arbeidsmarktprojecten in 2003 een budget beschikbaar van 9,1 mln.

Aanpak misbruik en fraude

De maatregelen uit de Fraudenota (17 050, nr. 234) op het SZW-terrein zullen worden uitgevoerd en, rekening houdend met de daarbij gemoeide uitvoeringskosten, bij volledige realisatie tot structurele besparingen van per saldo € 120 mln leiden door bespaarde uitkeringslasten en extra premie-inkomsten.

De maatregelen omvatten wat de (zwarte) fraude met overheidsprestaties betreft onder andere:

– de vorming van een landelijk dekkend netwerk van interventieteams

– uitbreiding van intergemeentelijke samenwerkingsverbanden voor opsporing,

– uitbreiding van fysieke controles bij uitkeringsgerechtigden,

– uitbreiding van het bestuurlijke boete-instrumentarium voor o.a. de Wet arbeid vreemdelingen,

– de introductie van het pakket «Hoogwaardig handhaven» bij gemeenten en

– een aanpassing en stroomlijning van informatiesystemen.

Met betrekking tot de identiteitsfraude gaat het vooral om:

– verhoging van het kennisniveau van het baliepersoneel,

– een intensievere voorlichting aan werkgevers over identiteitsverplichtingen,

– optimalisering van het beheer van sofinummers en

– intensievere controle en opsporing.

Inkomensbeleid

Bij de invoering van het nieuwe zorgstelsel op 1 januari 2005 zal een aantal maatregelen worden genomen om ongewenste inkomenseffecten te compenseren. Voor gezinnen met kinderen zal een inkomensafhankelijke kinderkorting worden geïntroduceerd. Voor ouderen zullen maatregelen in de sfeer van de fiscaliteit en premies worden getroffen. Het nieuwe zorgstelsel voorziet met het oog op evenwichtige inkomensgevolgen eveneens in een inkomensafhankelijke zorgtoeslag naast een rijksbijdrage voor de premie van ziektekosten voor kinderen.

Het kabinet acht het verantwoord voor de hoogte van de kinderbijslag voor kinderen die in het buitenland wonen, de in Duitsland en België gehanteerde systematiek te volgen.

Vereenvoudiging regelgeving

Inzet van het kabinet is te komen tot een aanmerkelijke vereenvoudiging van regelgeving en vermindering van administratieve lasten. Om de administratieve lasten van bedrijven fors te verminderen wordt het loonbegrip van de sociale verzekeringen geharmoniseerd met dat van de loonbelasting (wetsvoorstel WALVIS) en zal vanaf 1 januari 2005 sprake zijn van één loket voor belasting en premieheffing.

Over een breed terrein, waaronder arbeidsomstandigheden en arbeidstijden, zal de regelgeving voor bedrijven kritisch worden beoordeeld op mogelijkheden tot vereenvoudiging. Uiterlijk 1 januari 2004 zal dat resulteren in concrete voorstellen.

Specifiek zal aandacht worden besteed aan de mogelijkheden om de WAZ af te schaffen. De Kamer zal uiterlijk 1 juli 2003 worden geïnformeerd over de uitkomsten van een ambtelijke studie hiernaar.

Aanvullend zal uiterlijk 1 januari 2003 een plan van aanpak worden geformuleerd voor de doorlichting van de regelgeving op de overige SZW-terreinen die met name voor partijen als gemeenten en uitvoeringsorganen sociale zekerheid van belang is.

Pensioenen

Tegen de achtergrond van van vergrijzing en tegenvallende rendementsontwikkeling bij de pensioenfondsen vergt het waarborgen van een duurzaam en houdbaar pensioenstelsel extra inspanningen. Het kabinet is reeds met de sociale partners in overleg getreden om te bezien of nog in het najaar van 2002 een nieuw pensioenconvenant kan worden gesloten. Specifieke aandachtspunten daarbij zijn de arbeidsparticipatie van oudere werknemers, de vergroting van het aantal werknemers dat pensioenrechten opbouwt en heldere afspraken over de indexatie van de pensioenen.

* Woonlandbeginsel: de implementatie hiervan is mede afhankelijk van de aanpassing van bilaterale sociale-zekerheidsverdragen.

Overzichtstabel 2002–2003

In onderstaande tabel is de cijfermatige aansluiting gegeven tussen de ontwerpbegroting 2002 en de ontwerpbegroting 2003.

2.2. Beleidsartikelen

BELEIDSARTIKEL 1 BASISDIENSTVERLENING WERK EN INKOMEN (CWI)

1.1 Algemene doelstelling

De Centrale organisatie werk en inkomen (CWI) bevordert de werking van de arbeidsmarkt door het bij elkaar brengen van vraag en aanbod ten behoeve van werklozen, andere werkzoekenden en werkgevers. De CWI zorgt voor een zodanige dienstverlening op het terrein van werk en inkomen dat werkzoekenden op een zo kort mogelijke termijn aan het arbeidsproces kunnen deelnemen en werkgevers hun vacatures op zo kort mogelijke termijn kunnen vervullen. Voor zo ver nodig wordt voor werkzoekenden een uitkeringsintake verricht.

Het beoogde maatschappelijke effect van het bevorderen van de werking van de arbeidsmarkt en de dienstverlening naar werkzoekenden en werkgevers is een optimale participatiegraad van de beroepsbevolking. De netto participatiegraad bedroeg in 2000 65% (het gaat hier om de bevolking van 15–64 jaar en exclusief banen van minder dan 12 uur).

In de nieuwe SUWI-structuur is voorrang gegeven aan werk boven inkomen. Dit is mogelijk doordat het zoeken naar werk en het aanvragen van een uitkering niet langer gescheiden zijn. De CWI tracht zoveel mogelijk zijn dienstverlening in één loket vorm te geven. De CWI verzorgt zowel de ondersteuning bij de uitstroom naar werk, die in het verleden werd uitgevoerd door de Arbeidsvoorzieningsorganisatie, als de uitkeringsintake, die voorheen door gemeenten en uitvoeringsinstellingen (uvi's) werd gedaan.

In eerste instantie kijkt de CWI of er geschikt werk is voor de klant en bemiddelt deze dan direct naar werk. Daarnaast bepaalt de CWI de kans van de werkzoekende op het vinden van werk en adviseert hoe die kans kan worden verbeterd. De CWI en de ketenpartners (Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV) en gemeenten) kunnen op basis van deze informatie de juiste dienstverlening verstrekken. De werkzoekende kan op basis van deze informatie een beter inzicht krijgen in de eigen mogelijkheden op de arbeidsmarkt.

In geval de werkzoekende niet direct naar werk kan worden bemiddeld, verzamelt de CWI de uitkeringsgegevens die de ketenpartners (UWV en gemeenten) nodig hebben, voor het bepalen van het recht op een uitkering.

Een snelle en goede aansluiting van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt vergt dat partijen zoveel mogelijk beschikken over relevante marktinformatie. Deze informatie is essentieel voor de zelfwerkzaamheid van de individuele belanghebbenden. In dit kader verzamelt de CWI alle relevante gegevens en presenteert die zodanig dat zij een goed inzicht in de situatie op de arbeidsmarkt (algemeen, naar regio, sector en beroepsgroep) biedt. De CWI verstrekt voorts informatie en advies over arbeid, arbeidsmarkt en sociale zekerheid. Verder zal de CWI waar nodig ondersteuning leveren bij sectorale, regionale of categorale initiatieven.

1.2 Operationele doelstellingen

1. Iedere bij de CWI ingeschreven werkzoekende krijgt passende activerende dienstverlening aangeboden in de vorm van bemiddeling naar werk zodat werkzoekenden op een zo kort mogelijke termijn aan het arbeidsproces kunnen deelnemen. Indien nodig, wordt een dossier ten behoeve van een aanvraag van een uitkering opgebouwd.

2. Iedere werkgever die bij de CWI een vacature aanmeldt krijgt passende dienstverlening aangeboden, hetzij via toegang tot de website Werk.nl, hetzij in de vorm van het actief aanbieden van geschikte kandidaten voor de vervulling van een vacature, zodat deze op zo kort mogelijke termijn vervuld wordt.

3. Uitkeringsdossiers worden binnen korte termijn opgebouwd, volledig gecontroleerd en overgedragen aan UWV of gemeenten. Werkdossiers (informatie en reïntegratieadvies) worden na de (her)fasering op heldere bruikbare wijze overgedragen aan UWV of gemeenten.

4. Als onderdeel van de CWI vormt het Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen (BKWI) een verbindende schakel in de Suwi-keten door het onderhouden van voorzieningen en standaards waarmee de Suwi-organisaties gegevens op een efficiënte en betrouwbare manier kunnen uitwisselen.

Operationele doelstelling 1: Iedere bij de CWI ingeschreven werkzoekende krijgt passende activerende dienstverlening aangeboden in de vorm van bemiddeling naar werk zodat werkzoekenden op een zo kort mogelijke termijn aan het arbeidsproces kunnen deelnemen. Indien nodig, wordt een dossier ten behoeve van een aanvraag van een uitkering opgebouwd

Van personen die zich inschrijven bij een CWI-vestiging dient de afstand tot de arbeidsmarkt c.q. de kans op vinden van werk te worden beoordeeld en een persoonlijk advies te worden opgesteld om deze afstand te overbruggen (fasering). Personen wier kans op het vinden van werk groot wordt geacht (fase 1), komen in aanmerking voor actieve bemiddeling door de CWI. Met personen wier kans op het snel vinden van werk geringer wordt geacht, wordt een nader beoordelingsgesprek (kwalitatieve intake) gevoerd. Dit leidt tot een nadere inschatting van de afstand tot de arbeidsmarkt in een aantal groepen (fase 2, 3 en 4). Onderdeel van het nadere gesprek is ook dat een globaal advies wordt opgesteld ten behoeve van de uitkeringsinstantie (reïntegratieadvies). In overleg met de uitkeringsinstanties kan de CWI ook voor deze groepen diensten aanbieden. Naast actieve bemiddeling voor alle fase 1 cliënten biedt de CWI ook dienstverlening aan doelgroepen, waaronder etnische minderheden en herintredende vrouwen. Hierbij zal gebruik worden gemaakt van de aanpak die in het kader van het MKB-convenant is ontwikkeld. Er is een specifieke doelstelling voor de etnische minderheden. Voor deze groep geldt een minimaal evenredige bemiddeling naar arbeid (zie ook artikel 2). De doelstelling houdt tevens in dat bij deze dienstverlening een evenredig deel van de bij de CWI ingeschreven minderheden uit fase 1 zal worden geplaatst.

Om iedere ingeschrevene passende dienstverlening te kunnen bieden heeft de CWI een aantal instrumenten tot haar beschikking: informatie en advies, matching via Werk.nl, activerende bemiddeling voor fase 1-cliënten. De CWI adviseert (reïntegratieadvies) UWV en gemeente voor die werkzoekenden voor wie de dienstverlening van de CWI naar verwachting niet volstaat.

Hoewel in beginsel zelfredzaam, zullen fase 1 cliënten met regelmaat worden opgeroepen en geconfronteerd worden met vacatures.

Het aanbieden van passende dienstverlening aan werkzoekenden wordt op een aantal manieren gemeten:

• preventiequote: personen die zich bij de CWI melden en die niet worden overgedragen aan de ketenpartner;

• uitstroomquote: gemiddelde uitstroom (in dagen) binnen 6 maanden na datum ingang uitkering;

• aandeel etnische minderheden in de uitstroomquote;

• rapportcijfer klanttevredenheid werkzoekenden.

De preventiequote geeft aan welk deel van de werkzoekenden met sollicitatieplicht en de met werkloosheid bedreigden die zich bij de CWI melden voor werk en die niet tot een uitkeringsaanvraag komen.

Bron: Rapportage Rijksbegroting CWI

Operationele doelstelling 2: Iedere werkgever die bij de CWI een vacature aanmeldt krijgt passende dienstverlening aangeboden, hetzij via toegang tot de website Werk.nl, hetzij in de vorm van het actief aanbieden van geschikte kandidaten voor de vervulling van een vacature, zodat deze op zo kort mogelijke termijn wordt vervuld.

De actieve dienstverlening en bemiddeling hebben ook betrekking op de dienstverlening van werkgevers. De CWI biedt werkgevers (kosteloos) de mogelijkheid om vacatures te presenteren. Het doel is zoveel mogelijk vacatures in de databank te krijgen, om zo de kans te vergroten dat werklozen aan het werk komen. De CWI zal actief bemiddelen bij de vervulling van de vacatures. De klant kan zelf gebruik maken van de website Werk.nl. De werkzoekende kan vacatures zoeken en de werkgever kan geschikte kandidaten zoeken.

De CWI-vestigingen worden een open marktplein waar werkgever, werknemer en andere partijen elkaar ontmoeten. Om de ketendienstverlening zo klantvriendelijk, effectief en efficiënt mogelijk te maken zijn casemanagement en een tijdige en afgestemde overdracht van cliënten tussen partijen in de keten tot belangrijke uitgangspunten gemaakt in de gekozen werkwijze. Het is bovendien van belang om zo veel mogelijk gerelateerde diensten ook fysiek in elkaars nabijheid te brengen. Daartoe is het concept van bedrijfsverzamelgebouw ontwikkeld. Het streven is dan ook dat de publieksloketten van gemeentelijke sociale diensten, het UWV en de CWI zoveel mogelijk gezamenlijk gehuisvest worden.

In deze bedrijfsverzamelgebouwen kunnen naast publieke ook private organisaties op het terrein van werk en inkomen zoals Arbo-diensten, reïntegratiebedrijven en uitzendbureaus hun «front office» vestigen.

De bepaling van de kwaliteit van de dienstverlening aan de werkgevers vindt aan de hand van de volgende indicatoren plaats:

• de vervullingsquote: het aantal vervulde vacatures ten opzichte van het aantal aangemelde vacatures;

• marktbereik vacatures: geregistreerde vacatures met tussenkomst van het CWI ten opzichte van de totale vacaturemarkt;

• het rapportcijfer van de klanttevredenheid van de werkgevers.

De streefwaarde voor de vervullingquote moet tenminste 60% zijn. Bij het marktbereik vacatures met tussenkomst van de CWI is het streven 45%. De tevredenheid van de werkgevers moet tenminste zeven zijn. De uitstroom naar werk of de vervulling van vacatures die gerealiseerd wordt via zelfstandig gebruik van de website Werk.nl wordt niet gemeten.

Bron: Rapportage Rijksbegroting CWI

Operationele doelstelling 3: Uitkeringsdossiers worden binnen korte termijn opgebouwd, volledig gecontroleerd en overgedragen aan UWV of gemeenten. Werkdossiers (informatie en reïntegratieadvies) worden na de (her)fasering op heldere bruikbare wijze overgedragen aan UWV of gemeenten.

Na de kwalitatieve intake door de CWI worden fase 2, 3 en 4 cliënten ten behoeve van hun reïntegratie overgedragen aan gemeenten en UWV. Onderdeel van de kwalitatieve intake is een advies ten behoeve van de uitkeringsinstantie (reïntegratieadvies). Uitkeringsdossiers dienen (compleet, juist en intern consistent) binnen 8 werkdagen na indiening aanvraag te worden overgedragen aan UWV of gemeente.

Er zijn afspraken gemaakt tussen UWV, gemeente en CWI over de kwaliteit en tijdigheid van de uitkeringsintake en de overdracht van informatie.

De tevredenheid van UWV en gemeenten is bij de passende dienstverlening van groot belang. De CWI streeft het komende jaar naar een tevredenheidcijfer van zeven.

Bron: Rapportage Rijksbegroting CWI

Operationele doelstelling 4: Als onderdeel van de CWI vormt het Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen (BKWI) een verbindende schakel in de Suwi-keten door het onderhouden van voorzieningen en standaards waarmee de Suwi-organisaties gegevens op een efficiënte en betrouwbare manier kunnen uitwisselen.

De taak van het BKWI is het beheer van en verzorgen van afstemming met betrekking tot ketenafspraken en -standaards voor elektronische gegevensuitwisseling; met betrekking tot de fysieke infrastructuur verzorgt het BKWI het beheer van centrale Suwinet-voorzieningen en coördinatie van beheer van decentrale Suwinet-voorzieningen. Ten slotte heeft zij een adviserende en coördinerende rol bij de projectmatige doorontwikkeling van Suwinet.

Voor het BKWI zijn onder andere de volgende indicatoren van belang:

– adviezen m.b.t. wijziging van afspraken en standaards zoals vervat in de Regeling SUWI (Gegevensregister SUWI, Stelselontwerp Suwinet en beveiligingsnormen) die worden voorbereid in de overlegstructuur van BKWI met de Suwinet-partijen. De bedoelde adviezen vloeien voort uit de wensen van Suwi-partijen m.b.t. wijziging van het (keten)werkproces, die op gevolgen voor de keteninformatisering (zonodig leidend tot wijziging van het Gegevensregister SUWI of het Stelselontwerp) onderzocht moeten worden. Verder kunnen de adviezen voortvloeien uit het reguliere wijzigingsprocessen in het kader van functioneel beheer van Suwinet;

– het aantal verzonden berichten en data en het aantal inkijkacties met gebruikmaking van Suwinet;

– aantal incidenten en informatievragen af te handelen door de helpdesk.

De adviezen hebben vooral betrekking op het faciliteren bij de voorbereiding van de randvoorwaarden voor gegevensuitwisseling binnen Suwinet. De mate waarin de partijen gebruik maken van Suwinet is af te meten aan het aantal verzonden berichten en data en het aantal raadplegingen. De rol van ondersteuner voor de Suwinet-partijen van het BKWI is aan te geven via hun helpdesk. Op dit moment is het niet mogelijk deze prestatie-indicatoren nader te preciseren en daar een streefwaarde aan te verbinden.

1.3 Budgettaire gevolgen van het beleid

In de meibrief 2003 geeft de minister van SZW de beleidsmatige en financiële kaders aan die als uitgangspunt dienen voor het jaarplan 2003.

Het vastgestelde budgettaire kader is als volgt:

Centra voor Werk en Inkomen

De CWI biedt zowel werkzoekenden als werkgevers diensten aan. De diensten voor werkzoekenden zijn informatie & advies tezamen met de beursvloer, de profielschets, de werkintake, de uitkeringsintake, bemiddelingsactiviteiten en het reïntegratieadvies. Voor de werkgevers bestaan de diensten uit informatie & advies tezamen met de beursvloer, de profielschets, vacaturevervulling, behandelen van aanvragen om ontslagvergunningen en uitplaatsingsacties en overige wettelijke taken. Op basis van de verwachte instroom in de WW, ABW en IOAW wordt het aantal te verrichten diensten geraamd.

BKWI

Het BKWI voert het beheer van centrale Suwinet-voorzieningen (de gemeenschappelijke infrastructuur waarlangs Suwi-organisaties gegevens uitwisselen) en van daartoe noodzakelijke ketenafspraken en -standaards. Het bureau doet dit in samenspraak met de aangesloten organisaties, voor wie het ook het beheer van decentrale Suwinet-voorzieningen coördineert. Ten slotte heeft zij een adviserende en coördinerende rol bij de projectmatige doorontwikkeling van Suwinet.

1.4 Budgetflexibiliteit

In overleg met de CWI worden voorafgaand aan het begrotingsjaar prestaties afgesproken. In het begrotingsjaar zelf is de budgetflexibiliteit gering. De CWI zal jaarlijks een exploitatiebegroting indienen bij de minister van SZW. De minister beoordeelt deze begroting, waarna een overeenkomst wordt aangegaan tussen de CWI en de minister.

De bijdrage aan de kosten van de Centra voor Werk en Inkomen is voor het overgrote deel bestemd om de personele en materiële lasten te financieren. Analoog aan de veronderstelling bij het apparaat van het departement dat jaarlijks cumulatief 4,5% van het budget flexibel is in verband met de uitstroom van personeel, hanteert SZW een zelfde veronderstelling voor het CWI-budget. Anders dan bij het departement is de taak van de CWI in zijn geheel rechtstreeks aan de (SUWI-)wet ontleend. Dat betekent dat de flexibiliteit van het budget zonder aanpassing van de wet in feite beperkt is.

1.5 Veronderstellingen in effectbereiking, doelmatigheid en raming

Bij de operationele doelstellingen is per operationele doelstelling een aantal criteria opgenomen. Deze criteria hebben met name betrekking op 2003 en in een enkel geval komen deze ook voor in 2002. De CWI is in 2002 van start gegaan en derhalve zijn er geen eerdere gegevens van de CWI. Gezien het ontbreken van realisatiegegevens in de tijd is het niet mogelijk om ramingen en realisaties tegenover elkaar te zetten (zie ook 1.6 groeiparagraaf).

1.6 Groeiparagraaf

Met de CWI kijkt het departement naar de operationele doelstellingen en de indicatoren die iets over het bereiken van die doelstellingen kunnen aangeven. Ook voor de CWI is het zoeken naar de juiste indicatoren en zeker in het begin kunnen de inzichten nog snel veranderen. Niettemin zijn de nodige prestatie-indicatoren ontwikkeld. Het komende jaar zal het departement nagaan hoe het bij de doelstelling van het BKWI en op de punten hiervoor prestatie-indicatoren kan ontwikkelen. Het doel is om ook voor het BKWI in de begroting 2004 met prestatie-indicatoren te kunnen werken.

De preventiequote is in 2003 voor het eerst opgenomen. Voor 2004 kan SZW de streefwaarde staven aan de hand van de ervaringen opgedaan in het eerste halfjaar van 2003. De uitstroomquote in dagen is een aanpassing van de eerdere streefwaarden plaatsingspercentage binnen zes en twaalf maanden en gemiddelde verblijfsduur van een fase 1 cliënt in de CWI-registratie.

Een handicap bij het bepalen van de streefwaarden is het ontbreken van een historisch referentiekader. In de loop van de tijd zal het departement hierin een beter inzicht krijgen onder andere door benchmarking.

BELEIDSARTIKEL 2 STIMULERING EN KWALITEITSBEVORDERING ARBEIDSAANBOD

2.1 Algemene doelstelling

Het bevorderen van duurzame arbeidsparticipatie door het realiseren van een sluitende keten van reïntegratie voor nieuwe en langdurig werklozen; het wegwerken van kwalitatieve achterstanden van minder kansrijke werklozen en werkende werkzoekenden; het voor niet-actieven financieel aantrekkelijk maken zich op de arbeidsmarkt aan te bieden; het bevorderen van op minder kansrijke groepen gericht personeelsbeleid door werkgevers.

Voor de economische ontwikkeling is het van belang dat Nederland beschikt over een kwantitatief en kwalitatief toereikend arbeidsaanbod. Een groter arbeidsaanbod kan worden bereikt door de toename van duurzame plaatsing van werkzoekenden. Dit betekent dat er binnen 6 maanden na plaatsing niet opnieuw een inschrijving als werkzoekende plaatsvindt.

De arbeidsparticipatie is thans niet gelijk verdeeld, met name de arbeidsparticipatie van gedeeltelijk gehandicapten, etnische minderheden, vrouwen, laag opgeleiden en ouderen blijft achter. Naast de participatiegraad en daarmee de omvang van het arbeidsaanbod is de kwaliteit van het arbeidsaanbod voor zowel nog niet participerenden als werkenden een punt van aandacht.

In lijn met het Strategisch Akkoord voor het creëren van een ongedifferentieerd flexibel vrij besteedbaar reïntegratiebudget zal op dit beleidsartikel met ingang van 2004 sprake zijn van een dergelijk budget voor gemeenten. Gemeenten worden zo in staat gesteld eigen keuzen te maken ten aanzien van de inzet van reïntegratiemiddelen binnen het beschikbare budget. Hierdoor kan maatwerk per cliënt geregeld worden om uitstroom uit de uitkering te bevorderen. Voorlopig zullen vanaf 2004 alleen de budgetten van de ID-regeling en de WIW opgenomen worden in het flexibel reïntegratiebudget voor gemeenten. Bezien wordt welke geldstromen in de toekomst ondergebracht kunnen worden onder het flexibel reïntegratiebudget gemeenten.

2.2. Operationele doelstellingen

1. Nieuw ingeschreven volwassen werklozen die niet op eigen kracht werk kunnen vinden, krijgen binnen een jaar een aanbod voor activiteiten gericht op werk of sociale activering. Voor jeugdige werklozen (< 23 jaar) geldt een termijn van een half jaar.

2. Langdurig werklozen krijgen een aanbod voor activiteiten ter versterking van hun arbeidsmarktpositie.

3. Daling aandeel werkenden en werklozen zonder startkwalificatie in de beroepsbevolking.

4. Vergroten van de netto-arbeidsparticipatie van doelgroepen.

Bovenstaande operationele doelstellingen worden voor deze begroting gehandhaafd. Met de totstandkoming van een ongedifferentieerd reïntegratiebudget wordt beoogd de effectiviteit en efficiëntie van uitstroomprojecten te vergroten.

Operationele doelstelling 1: Nieuw ingeschreven volwassen werklozen die niet op eigen kracht werk kunnen vinden, krijgen binnen een jaar een aanbod voor activiteiten gericht op werk of sociale activering. Voor jeugdige werklozen (< 23 jaar) geldt een termijn van een half jaar.

Om langdurige werkloosheid zoveel mogelijk te voorkomen en te verminderen krijgen alle nieuwe ingeschreven volwassen werklozen die niet zelf aan het werk komen binnen 12 maanden een aanbod voor een activiteit gericht op arbeidsreïntegratie of sociale activering; voor jongeren geldt dat binnen 6 maanden een aanbod moet worden gedaan. Doel is dat in 2003 sprake is van een volledige sluitende aanpak voor de nieuwe instroom van personen, ouder dan 23 jaar. Voor jongeren geldt al vanaf 1998 een volledige sluitende aanpak.

Operationele doelstelling 2: Langdurig werklozen krijgen een aanbod voor activiteiten ter versterking arbeidsmarktpositie.

De sluitende aanpak van de nieuwe instroom is inmiddels uitgebreid naar langdurig werklozen (het zogenaamde zittend bestand).

De sluitende aanpak zoals aangegeven in doelstelling 1 en 2 wordt uitgevoerd door gemeenten en UWV. Gemeenten zijn daarbij verantwoordelijk voor de begeleiding van bijstandsgerechtigde werklozen en sinds 1-1-2002 ook van werkloze niet-uitkeringsgerechtigden en Anw-gerechtigden. Het UWV is verantwoordelijk voor de sluitende aanpak van werklozen met een WW-uitkering.

Bron: Regioplan, onderzoeken sluitende aanpak

¹ met duurzame plaatsing wordt bedoeld dat binnen 6 maanden na plaatsing geen inschrijving als werkzoekende meer plaatsvindt

De taakstellingen zijn in 2000 en 2001 niet gehaald door de reorganisatie van de sociale zekerheid. In kwalitatief onderzoek dat eind 2001 is uitgevoerd gaven respondenten aan dat de sluitende aanpak voor de nieuwe instroom nagenoeg voltooid is. De werkprocessen zijn inmiddels zo ingericht dat alle cliënten binnen een jaar een aanbod kunnen krijgen.

Prestatiegegevens en streefcijfers sluitende aanpak zittend bestand

Medio 2000 (Tweede Kamer, vergaderjaar, 2000–2001 23 972, nr. 48) is de Tweede Kamer geïnformeerd over de voorgenomen aanpak om eveneens een sluitende aanpak voor langdurig werklozen te realiseren. Hierin werd beoogd om met de uitvoerders (gemeenten en UWV (voorheen UVI's) afspraken te maken om hun bestanden door te lichten, en de langdurig werkzoekenden voorts zo snel mogelijk een traject aan te bieden. In aanvulling hierop is in het kader van de «Agenda voor de toekomst» een afspraak gemaakt met de VNG dat de gemeenten zich zullen inspannen om de sluitende aanpak voor het zittend bestand van bijstandsgerechtigden te realiseren.

De inzet is dat vanaf 2003 de werkprocessen zijn ingericht op een sluitende aanpak van nieuwe werklozen plus periodieke activering van degenen die desondanks toch langdurig werkloos worden of die langdurig werkloos zijn gebleven.

1. Wet Inschakeling Werkzoekenden

De Wiw biedt gemeenten diverse instrumenten om de werkloze een traject aan te bieden gericht op werk of sociale activering.

Bron: Wiw statistiek Research voor Beleid, 2001.

* Voor 2002 was geen streefcijfer geformuleerd en zijn er geen ervaringscijfers beschikbaar.

Het budget dat voor de inzet van de Wiw beschikbaar is, maakt als gemeentelijk Werkfonds onderdeel uit van het Fonds Werk en Inkomen (FWI). Gemeenten hebben via het FWI een financiële prikkel om uitkeringsgerechtigden aan een baan te helpen.

Gemeenten krijgen de verantwoordelijkheid, de ruimte en de middelen voor het voeren van een activerend reïntegratiebeleid. Met ingang van 2004 komt een ongedifferentieerd, flexibel vrij besteedbaar reïntegratiebudget voor gemeenten tot stand. Een wetsvoorstel hiertoe is in voorbereiding.

2. Agenda voor de Toekomst (inclusief klantmanagement).

De sluitende aanpak wordt mede bereikt via de Agenda voor de Toekomst. De afspraken die in dit kader zijn gemaakt hebben als doel het arbeidsaanbod onder bijstandsgerechtigden en niet-uitkeringsgerechtigden te vergroten.

Er zijn afspraken gemaakt dat gemeenten tot en met 2004 circa 300 000 trajecten realiseren om bijstandgerechtigden te activeren. Overeengekomen is dat in 2006 40% van de trajecten die in de periode tot en met 2004 tot uitstroom naar werk moet hebben geleid. In het kader van de bestuurlijke afspraken zijn ook middelen beschikbaar voor projecten en experimenten, kinderopvang, regionale samenwerking, impuls voor (hoog-opgeleide) vluchtelingen, etnische minderheden, jongeren en het Informatie- en Servicepunt Sociale Activering (ISSA).

3. Sectorale stimulansen/ Raad voor Werk en Inkomen (RWI)

De RWI ontvangt van het rijk middelen voor de uitvoering van een stimuleringsregeling voor sectorale en regionale initiatieven met betrekking tot reïntegratie. De vormgeving en uitvoering van de subsidie is volledig gemandateerd aan het RWI.

4. Kinderopvang

De Regeling Kinderopvang en Buitenschoolse opvang alleenstaande ouders (1996) heeft als hoofddoelstelling belemmeringen weg te nemen voor uitstroom naar betaald werk, scholing of sociale activering door het bieden van kinderopvang.

De regeling is in 2001 geëvalueerd. Op basis van de kwalitatieve informatie kan worden geconcludeerd dat de regeling in een belangrijke behoefte voorziet en in veel gevallen een laatste drempel wegneemt om deel te nemen aan een traject of een betaalde baan te accepteren.

Het streven is de uitstroom van alleenstaande ouders in de Abw in overeenstemming te brengen met de uitstroom van andere bijstandsgerechtigden. Er wordt dus naar gestreefd om het verschil tussen de uitstroom van alleenstaande ouders in de Abw en andere bijstandsgerechtigden in 2003 kleiner te doen zijn dan 2000.

NB De plaatsen en vergoedingen komen niet helemaal overeen met de uiteindelijk door SZW betaalde subsidie. Dit heeft te maken met de rekenmethode.

5. Praktijkscholing

De reïntegratie-opdrachtgevers zijn vrij om de aan hen beschikbaar gestelde algemene reintegratiebudgetten in te zetten voor inkoop van praktijkscholing. Voor de komende jaren wordt in aanvulling hierop door het Rijk een bedrag van € 64,8 mln. gereserveerd voor de financiering van praktijkscholing in het kader van reïntegratie van werkzoekenden. Een belangrijke aanbieder van deze scholing is op dit moment de Stichting Centrum Vakopleiding. Naar verwachting zullen de activiteiten en de lokaties van de Stichting Centrum Vakopleiding per 2003 overgaan naar de Regionale Opleidingscentra (ROC's). In dat geval zal de € 64,8 mln voor de periode 2003 t/m 2005 ingezet worden als subsidie aan ROC's voor praktijkscholing volgens de methode van de Hoofdelijk Versnelde Scholing (HVS).

6. Europees Sociaal Fonds (ESF)

Tenslotte kunnen de voor de sluitende aanpak verantwoordelijke partijen (gemeenten en UWV) co-financiering verkrijgen via de ESF-middelen. Het betreft hier Europese subsidies, die niet in de rijksbegroting zijn opgenomen.

Het ESF is het voornaamste financiële instrument voor de Europese Unie om de strategische doelstellingen op het terrein van het werkgelegenheidsbeleid in concrete acties om te zetten.

Het ministerie van SZW stelt jaarlijks een beleidskader vast en is verantwoordelijk voor de uitvoering van het Doelstelling 3 programma 2000–2006.

7. EQUAL

Het doel van het ESF-EQUALprogramma (2000–2006) is het via transnationale samenwerking stimuleren van nieuwe benaderingen voor de bestrijding van arbeidsmarktgerelateerde discriminatie en ongelijkheid van welke aard dan ook. Hiervoor wordt aan vernieuwende EQUAL-projecten budget toegekend. Positieve resultaten uit de projecten worden geïmplementeerd in het Nederlands arbeidsmarktbeleid.

Operationele doelstelling 3: Daling aandeel werkenden en werklozen zonder startkwalificatie (MBO-2 niveau) in de beroepsbevolking van 25–64 jaar.

Laagopgeleiden raken als gevolg van technologische ontwikkelingen vaak als eerste hun baan kwijt en komen daarna weer moeizaam aan de slag. Voor een duurzame arbeidsparticipatie is scholing van laagopgeleiden daarom, ook als zij werken, erg belangrijk.

De volgende instrumenten stimuleren dit:

– Een fiscale afdrachtsvermindering onderwijs ter vergoeding van de loonkosten van werknemers die de beroepsbegeleidende leerweg (leerlingwezen) volgen. Voor budgettaire gegevens wordt verwezen naar de begroting van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen;

– Via de subsidieregeling ESF doelstelling 3 is er € 1,75 miljard beschikbaar over de periode 2000–2006. Hieruit kunnen onder meer projecten gefinancierd worden voor scholing van werkenden tot startkwalificatieniveau, opscholing tot MBO-4 niveau en sectoroverstijgende scholing;

– Fiscale aftrekmogelijkheid voor werkgevers van scholingskosten werknemers, met een extra aftrek voor scholing tot startkwalificatieniveau. Voor budgettaire gegevens wordt verwezen naar de begroting van het Ministerie van Economische Zaken.

In aanvulling hierop bestaat vanaf 1 januari 2002 een fiscale faciliteit voor werkgevers die voormalig werkloze werknemers van 23 jaar en ouder scholen tot startkwalificatieniveau.

Gestreefd wordt naar een bereik van de doelgroep in 2002 van 15.000 personen, oplopend naar 30.000 personen in 2005. Voor deze fiscale faciliteit is € 45,4 mln beschikbaar.

Operationele doelstelling 4: Het vergroten van de netto-arbeidsparticipatie van doelgroepen

Uitgangspunt van het doelgroepenbeleid is dat het eerst en vooral een aanvulling is op het algemene arbeidsmarktbeleid. Daar waar dit algemeen beleid onvoldoende resultaten oplevert voor bijzondere groepen, is aanvullend beleid nodig (meestal in de vorm van specifieke onconventionele acties). Door inzet van doelgroepenbeleid wordt het effectieve arbeidsaanbod van groepen die een relatief lage arbeidsparticipatie hebben vergroot. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan de brede doelstelling van de Europese werkgelegenheidsstrategie (Lissabon) om de netto arbeidsparticipatie van de beroepsbevolking in de periode tot 2010 te verhogen tot 70%.

Het doelgroepenbeleid richt zich erop partijen binnen en buiten de (rijks)overheid, die verantwoordelijk zijn voor en betrokken zijn bij het arbeidsmarktbeleid, te stimuleren om, waar nodig door middel van een onorthodoxe aanpak, interventies te plegen en de effectief gebleken interventies te implementeren in het reguliere beleid. De te onderscheiden doelgroepen zijn (1) etnische minderheden, (2) jongeren zonder startkwalificatie (3) ouderen en (4) herintredende vrouwen. Hieronder volgt een toelichting per doelgroep.

1. Etnische minderheden

De afgelopen jaren hebben ook etnische minderheden profijt gehad van de sterke groei van de economie. Zij profiteren echter nog lang niet in evenredigheid van het gevoerde beleid.

Gestreefd wordt naar een jaarlijkse toename van de arbeidsparticipatie van etnische minderheden met ¾ procentpunt tot 54% in 2005. Wat betreft de werkloosheid mogen etnische minderheden niet onevenredig getroffen worden door de verslechtering van de arbeidsmarkt.

Bron: CBS, Enquête beroepsbevolking.

Naast afspraken met uitvoerders leveren de volgende instrumenten een bijdrage aan de doelstelling:

• Raamconvenant Grote Ondernemingen: Met 110 grote ondernemingen zijn convenanten afgesloten over het bevorderen van de in- en doorstroom van etnische minderheden en het uitvoeren van multicultureel personeelsbeleid. De bedrijven worden bij de uitvoering van de afspraken ondersteund door de projectorganisatie Ruim Baan voor Minderheden.

• Wet SAMEN: De Wet SAMEN is bedoeld als ondersteunend instrument op het niveau van individuele ondernemingen bij het voeren van multicultureel personeelsbeleid. Ook in 2003 zal geïnvesteerd worden in het verbeteren van de naleving en het ondersteunen van werkgevers bij de uitvoering van de wet en het voeren van multicultureel personeelsbeleid.

• Stimuleringsprojecten Allochtone Groepen (SPAG): Om een extra impuls te geven aan de arbeidstoeleiding van etnische minderheden met een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt is aan 28 gemeenten een subsidie toegekend, ten behoeve van een projectmatige aanpak gericht op activering en begeleiding naar werk of scholing.

• Hoger opgeleide vluchtelingen: Uitvoering van het plan van aanpak hoger opgeleide vluchtelingen. (Tweede Kamer, 2001–2002, 27 223, nr. 21)

• Etnische vrouwen: Op landelijk niveau wordt een stuurgroep ingericht die zorg zal dragen voor de implementatie van de beleidsvoornemens uit de kabinetsreactie (Tweede Kamer, 2001–2002, 27 223, nr. 23) op het advies van de Commissie Arbeidsdeelname van Vrouwen uit Etnische Minderheidsgroepen (AVEM).

2. Jongeren zonder startkwalificatie

Bij instroom op de arbeidsmarkt heeft deze groep een wankele arbeidsmarktpositie en loopt het risico sneller ontslagen te worden en afhankelijk te worden van een uitkering. Het kabinet streeft daarom naar het volgende. Het bereiken van een evenredige arbeidsparticipatie van jongeren tot 23 jaar in 2007 en het behalen van een startkwalificatie tijdens de arbeid door 70% van de voortijdige schoolverlaters tot 23 jaar, die niet terug zijn te geleiden naar het onderwijs, in 2007.

Bron: EBB 1999

3. Ouderen

De arbeidsdeelname van ouderen is de laatste jaren flink toegenomen. Het kabinet streeft naar een jaarlijkse toename van de participatiegraad van ouderen (55–64 jaar) van ¾ procentpunt per jaar tot 50% in 2030.

Fiscale uitgaven:

Voor ouderen vanaf 57 jaar geldt vanaf 1 april 2002 een hogere arbeidskorting dan de gebruikelijke arbeidskorting van € 949. De arbeidskorting van personen van 57, 58, en 59 jaar is € 1 119, van personen van 60 of 61 € 1 289 en van personen van 62, 63, 64 jaar € 1 460.

Om de arbeidsdeelname ook in de komende jaren verder te laten toene-men wordt door gegaan met de omzetting van regelingen om vervroegd uit te treden (VUT-regelingen) in pre- en flexpensioenregelingen. Verder zal in 2003 de sollicitatieplicht voor uitkeringsgerechtigden vanaf 57,5 jaar opnieuw worden ingevoerd. De Taskforce Ouderen en Arbeid (TOA) is ingesteld om een mentaliteitsverandering bij werkgevers en werknemers in gang te zetten. De TOA doet dit door eigen projecten en via het – financieel – ondersteunen van projecten van derden. De TOA komt medio 2003 met aanbevelingen.

4. Herintredende vrouwen

De arbeidsdeelname van vrouwen is de afgelopen jaren flink toegenomen. In 1987 werkte één op de drie vrouwen in 2001 iets meer dan één op de twee. Toch hebben zij nog steeds een achterstand ten opzichte van mannen.

* Hier betreft het «niet-westerse allochtonen»; dit is een enigszins afwijkende definitie van die voor «etnische minderheden».

Doelstelling van het kabinet is om de arbeidsdeelname van vrouwen te verhogen tot 65% in 2010. Een belangrijke bijdrage hiertoe kan geleverd worden door een extra instroom van herintredende vrouwen. Het ministerie van SZW sluit convenanten om partijen te stimuleren randvoorwaarden te creëren waardoor de beoogde extra instroom van herintredende vrouwen tot stand komt. Het ministerie van SZW ondersteunt partijen bij de uitvoering van de afspraken.

2.3 Budgettaire gevolgen van het beleid

Toelichting

Ad 1. Apparaatsuitgaven

Agentschap SZW

De uitvoering van subsidieregelingen is voor een belangrijk deel opgedragen aan het Agentschap SZW (AG SZW). Een aantal taken o.a. coördinatie, bewaking, onderzoek en evaluatie wordt door onderdelen van het ministerie of door derden uitgevoerd. Het AG SZW is verantwoordelijk voor de afwikkeling van ESF 3 en ESF 4 over de periode 1994–1999 en de Communautaire Initiatieven Adapt en Employment. Voor de programmaperiode 2000–2006 worden ESF 3 en het Communautair Initiatief EQUAL uitgevoerd. Tevens heeft het agentschap opdrachten in de door de minister vastgestelde (subsidie)regelgeving op het terrein van werk en inkomen, zoals in de «Stimuleringsregeling voor Allochtone Groepen» (Spag).

Voor de uitvoering van de regelingen ESF 3 en voor het communautaire initiatief EQUAL in de lopende periode 2000–2006 is de cofinanciering die door de lidstaat wordt ingezet samen met de bijdrage van het departement. Het budget voor het Agentschap wordt weergegeven in de begroting onder hoofdstuk 5 (baten en lastendienst).

2. Programma uitgaven

Sluitende reïntegratie

Het Wiw scholings- en activeringsbudget wordt door gemeenten ingezet voor uitkeringsgerechtigden, jongeren en langdurig werklozen. Personen met een uitkering van het UWV behoren niet tot de gemeentelijke doelgroep. Het budget bevat tevens het extra budget dat aan gemeenten voor de eerste instroom werkzoekenden (minder dan een jaar werkzoekend) ongeoormerkt beschikbaar is gesteld (in 2003: € 117 mln). Het onderdeel REA dat aan gemeenten toebedeeld is (2003: € 43 mln) is eveneens niet geoormerkt aan het scholings- en activeringsbudget toegevoegd. Vanaf 2004 worden de middelen voor het scholings- en activeringsbudget overgeheveld naar het flexibel reïntegratiebudget voor gemeenten. Het budget voor sluitende reïntegratie omvat tevens een budget voor monitoring van de sluitende aanpak, in 2003 € 3 mln. De monitor levert onder andere informatie op over hoeveel trajecten gestart zijn.

Op het onderdeel sluitende reïntegratie is voor 2003 in totaal € 52 mln. ingeboekt aan ombuigingen.

Sinds de inwerkingtreding van SUWI moeten gemeenten de reïntegratieactiviteiten zoveel mogelijk uitbesteden op de markt van reïntegratiebedrijven. Een van de eisen luidt dat bij vergelijking van offertes alleen gelijksoortige kosten met elkaar mogen worden vergeleken. Dat betekent dat BTW buiten beschouwing moet worden gelaten, zodat bieders die geen BTW hoeven te rekenen – zoals het geval kan zijn bij aan de gemeente gelieerde bedrijven en welzijnsinstellingen – geen oneigenlijk voordeel genieten.

Om te zorgen dat de BTW-kosten daadwerkelijk buiten de gemeentelijke afweging blijven en deze kosten niet compensabel zijn onder het BTW-compensatiefonds, is een Algemene maatregel van bestuur in voorbereiding op basis waarvan de BTW-kosten aan gemeenten kunnen worden vergoed. Voor 2003 is hier een bedrag van € 7,4 mln mee gemoeid (onderdeel van budgetregel Wiw scholing en activering).

WIW dienstbetrekkingen en werkervaringsplaatsen

Op de Wiw-dienstbetrekkingen en werkervaringsplaatsen wordt in 2003 € 177 miljoen bezuinigd ten opzichte van de vorige meerjarenbegroting. Deze bezuiniging wordt bewerkstelligd door de verlaging van het basisbedrag dat gemeenten voor iedere dienstbetrekking kunnen declareren met € 4500.

Voor de aanvullende kosten van de Wiw-dienstbetrekkingen wordt aan gemeenten een vast budget toegekend (jaarlijks € 232 miljoen). De hoogte van het budget per gemeente berust op een vast aandeel per gemeente van het beschikbare bedrag; de uitputting geschiedt op basis van normbedragen die variëren van € 4.500 tot maximaal € 11.000 per fulltime dienstbetrekking.

Door de verlaging van de basisbedragen, dienen gemeenten zelf meer geld bij te passen uit het vast budget. Daardoor hebben zij er groot financieel belang bij de uitstroom uit Wiw-dienstbetrekkingen te bevorderen. Dit leidt tot de in de tabel opgenomen volumeraming (gemiddelde bezetting).

Na 2003 maakt het declaratiebudget deel uit van het flexibel reïntegratiebudget gemeenten. Gemeenten kunnen dan zelf bepalen in welke mate zij dit willen inzetten voor dienstbetrekkingen en werkervaringsplaatsen.

Bron: WIW-statistiek

Praktijkscholing

Voor praktijkscholing wordt door het Rijk € 63,5 miljoen gereserveerd in het kader van reïntegratie van werkzoekenden. De Stichting Centrum Vakopleiding ontvangt voor het volgens de methode van Hoofdelijk Versnelde Scholing verzorgde scholingsaanbod in elk geval tot met 2004 (afnemende) financiering.

Kinderopvang

Het budget voor kinderopvang op basis van de KOA-regeling is in 2002 opgehoogd tot € 69 mln, waarvoor gemeenten circa 7.500 volledige kindplaatsen kunnen inkopen. Hiervan maken naar schatting 15.000 kinderen gebruik. Tevens is in 2003, evenals in 2002 € 18 mln beschikbaar voor met kinderopvang samenhangende kosten als onderdeel van de middelen voor bestuurlijke afspraken met gemeenten rond casemanagement e.d. met ingang van 2004 wordt het KOA-budget overgeheveld naar beleidsartikel 11 in verband met de totstandkoming van de WBK.

Doelgroepenbeleid

In 2003 is voor doelgroepenbeleid in totaal € 9,1 mln beschikbaar voor onder andere de SPAG, Taskforce Ouderen en het plan hoger opgeleide vluchtelingen.

Sectorale stimulansen RWI

Voor de apparaatskosten van het RWI is jaarlijks een bedrag van € 9,6 mln beschikbaar. Het budget voor de subsidieaanvragen bedraagt in 2003 € 26,7 mln.

Casemanagers (Agenda van de Toekomst

Voor de Agenda van de Toekomst is in totaal € 116,9 mln. beschikbaar. Per saldo wordt € 12 mln bezuinigd.

Flexibel reïntegratiebudget gemeenten

Op dit artikel zal met ingang van 2004 sprake zijn van een flexibel reïntegratiebudget voor gemeenten. Voorlopig worden hier de beschikbare budgetten voor de WIW en de ID-regeling opgenomen. Op dit onderdeel is tevens de taakstelling die rust op het reïntegratiebudget voor gemeenten vanaf 2004 (€ 600 mln) en latere jaren (2005 € 680 mln) ingevuld.

2.4. Budgetflexibiliteit

De onderdelen van dit artikel bestaan uit een mix van wettelijke regelingen, convenanten en bestuurlijke afspraken. Aanpassing van deze onderdelen vergt vaak ofwel wijziging van wet- en regelgeving, ofwel openbreken van afspraken. Bij de gebudgetteerde onderdelen van het artikel is in vele gevallen sprake van verdeelafspraken over gemeenten, die zich niet zonder bestuurlijke- en budgettaire gevolgen (immers, gemeenten stellen begrotingen vast op toegezegde middelen) laten openbreken.

Over het algemeen is sprake van meerjarige bestuurlijke afspraken met het veld (kinderopvang, doelgroepenbeleid en praktijkscholing), die niet zonder meer zijn terug te draaien. Voor casemanagement is sprake van meerjarige toekenningen die juridisch vastliggen.

De maatregelen uit het Strategisch Akkoord met betrekking tot het reïntegratiebudget betekenen onder andere dat wetswijziging nodig is om de beoogde bezuinigingen voor 2003 te bewerkstelligen. Bij de WIW is voor 2003 geen sprake meer van flexibiliteit van het budget. Vanaf 2004 zal sprake zijn van een geïntegreerd reïntegratiebudget waarin ook de ID-banen zijn opgenomen. Afhankelijk van de uitwerking van de diverse maatregelen die naar aanleiding van het Regeerakkoord zullen plaatsvinden, zal een nieuwe inschatting van de budgetflexibiliteit voor dit onderdeel worden gemaakt (zie ook beleidsartikel 3).

Categoriën juridische grondslag. A. Voortvloeiend uit: Internationale Wet en regelgeving B. Wet/en regelgeving C. Besluit of lagere regelgeving D. Convenanten E. Contracten F. Overig

2.5 Veronderstellingen in effectberekening, doelmatigheid en raming

De streefwaarden die in dit artikel zijn vermeld zijn deels afhankelijk van autonome ontwikkelingen en geven deels de verwachte gevolgen van ingezet beleid weer. De belangrijkste autonome oorzaak is de economische ontwikkeling. De streefwaarden geven in dat geval de ramingen van de desbetreffende onderdelen weer uitgaande van de huidige verwachtingen t.a.v. bijvoorbeeld werkgelegenheid, werkloosheid e.d. zoals het CPB die heeft verwerkt in de MEV. Een lagere economische ontwikkeling dan verwacht zal dan de mogelijkheden om de ingezette streefwaarden te halen, verminderen. Dat geldt vooral voor de sluitende aanpak instroom en zittend bestand, en de werkloosheidsdoelstelling voor minderheden. Voor een indicator als startkwalificatie geldt dit in mindere mate.

Streefwaarden als gevolg van ingezet beleid zijn vooral zichtbaar bij de effecten in het kader van de Agenda voor de Toekomst. Het streven is om, mede door middel van outputfinanciering, een extra aantal langdurige uitkeringsgerechtigden met tot dusverre slechte arbeidsmarktvooruitzichten te laten uitstromen uit met name de bijstand. Het gaat dan om bijvoorbeeld inzet van klantmanagement, projecten en experimenten en kinderopvangmogelijkheid. De arbeidsmarktsituatie is een belangrijke factor bij de totstandkoming van de bestuurlijke afspraken. Een verslechterde economische ontwikkeling kan betekenen dat de streefwaarden onder druk komen te staan. Lager opgeleiden zullen bij minder economische groei in sterkere mate de gevolgen ondervinden van de afname van (de groei van) de werkgelegenheid.

2.6 Groeiparagraaf

1. beleid sluitende aanpak nieuwe werkloosheid

Een punt van aandacht betreft de beschikbaarheid van prestatiegegevens over het bereik en resultaten van de sluitende aanpak van de nieuwe werkloosheid. Een monitor voor werklozen met een WW-uitkering is nu operationeel. De monitor scholing en activering wordt stapsgewijs geïmplementeerd. In 2001 is gestart met de G25, vervolgens is in 2002 de monitor uitgebreid naar de G86 en in 2003 volgen de resterende gemeenten. Totdat de monitor eind 2003 betrouwbare informatie zal opleveren zal opnieuw een onderzoek worden gehouden naar het bereik van de sluitende aanpak.

2. beleid arbeidsparticipatie doelgroepen

De informatie over minderheden komt veelal beschikbaar door middel van koppeling van bestanden door het CBS. Het is daarom mogelijk dat sommige gegevens niet in het voorjaar van 2003 maar in het najaar beschikbaar zullen zijn. Informatie over herintredende vrouwen kan op dit moment nog niet worden geleverd door het CBS. Met het CBS wordt gesproken over de levering van nieuwe gegevens.

BELEIDSARTIKEL 3 AANVULLENDE WERKGELEGENHEID

3.1 Algemene doelstelling

Het vergroten van het aanbod van laagbetaalde arbeidsplaatsen voor (langdurig) werklozen die (vooralsnog) geen andere baan op de reguliere arbeidsmarkt kunnen verkrijgen.

De afgelopen jaren is het Nederland voor de wind gegaan, zij het dat de substantiële daling van de werkloosheid en de forse stijging van de werkgelegenheid recent tot stilstand is gekomen. Van de groei van de werkgelegenheid hebben alle groepen werknemers geprofiteerd. Niettemin is de werkloosheid onder de minstgekwalificeerden in vergelijking met die voor andere groepen nog steeds hoog (8%) en de netto participatiegraad nog laag. In onderstaande tabel is de stand van zaken ultimo 2000 weergegeven.

Bron: CBS, Enquête Beroepsbevolking 2000.

3.2 Operationele doelstellingen

1. Het terugdringen van de werkloosheid door middel van het realiseren van gesubsidieerde arbeidsplaatsen.

2. Het stimuleren van werkgevers om eenvoudige, laagbetaalde banen te creëren.

Operationele doelstelling 1: Het terugdringen van de werkloosheid door middel van het realiseren van gesubsidieerde arbeidsplaatsen.

In- en Doorstroombanen

Met de in- en doorstroombanen is aanvankelijk beoogd extra werkgelegenheid voor langdurige werklozen tot stand te brengen onder verbetering van de maatschappelijke dienstverlening. Deze doelstellingen zijn behaald tot een niveau van ca. 53 500 bezette banen ultimo 2002 in verschillende delen van de collectieve sector. Ondanks de toegenomen mogelijkheden op de arbeidsmarkt is het niveau van bereik van de derde doelstelling – uitstroom uit deze banen naar ongesubsidieerd regulier – onbevredigend.

Het Strategisch Akkoord verlegt het accent van het bevorderen van de arbeidsvraag naar het bevorderen van het arbeidsaanbod. Gemeenten worden daartoe in staat gesteld door de totstandkoming van één ongedifferentieerd flexibel vrij besteedbaar reïntegratiebudget binnen het Fonds werk en inkomen (FWI). De middelen voor ID-banen worden vanaf 2004 toegevoegd aan dit reïntegratiebudget (beleidsartikel 2). Dit stelt gemeenten in staat eigen keuzen te maken over het volume aan werkgelegenheid en het niveau van de maatschappelijke dienstverlening binnen het beschikbare budget, onder versterking van de inzet op uitstroom naar regulier werk.

Het jaar 2003 wordt een overgangsjaar waarin de minister verantwoordelijk blijft voor de inhoud van de regelgeving ID-banen, de financiering en het toezicht. Voor ID-banen wordt een budgetsysteem ingevoerd als aanloop naar de toevoeging aan het FWI. Voor de realisatie en bezetting van de banen zijn gemeenten verantwoordelijk onder inachtneming van de subsidievoorwaarden. Middelen voor de subsidieverstrekking aan gemeenten voor de loon- en aanvullende kosten per arbeidsplaats zijn opgenomen in de SZW-begroting en de meerjarenramingen. Het subsidiebedrag per arbeidsplaats bedraagt gemiddeld € 19 212.

Sinds 2001 wordt een monitor ID-banen uitgevoerd die gegevens oplevert over de mate waarin in diverse sectoren arbeidplaatsen zijn gerealiseerd, de gemiddelde bezetting, in- en uitstroompercentages en persoons- en achtergrondkenmerken van de werknemers.

Ten behoeve van de ombuiging is het streven om het volume bezette ID-banen te verminderen tot 45 500 banen in 2003. Dit kan worden bereikt door het niet invullen van onbenutte banen en het niet meer bezetten van vacante arbeidsplaatsen na (natuurlijke) uitstroom van ca. 15% per jaar. Dit streven is gebaseerd op de verwachting van 53 500 bezette arbeidsplaatsen ultimo 2002.

Handhavingsaspecten

Gemeenten dienen jaarlijks bij het ministerie een financiële verantwoording in over de besteding van de ontvangen subsidiegelden vergezeld van een accountantsverklaring. Op grond van het Besluit ID-banen is de Regeling lagere vaststelling subsidie Besluit in- en doorstroombanen tot stand gebracht. Hiermee wordt de Inspectie Werk en Inkomen in staat gesteld te toetsen of de uitvoering overeenkomstig de subsidievoorwaarden is geschied. De Inspectie legt haar oordeel voor aan de beleidsdirectie die vervolgens de subsidie definitief vaststelt. Voorts houdt de departementale Accountantsdienst reviews bij gemeenten.

Operationele doelstelling 2: Het stimuleren van werkgevers om eenvoudige, laagbetaalde banen te creëren.

RSP

De Regeling schoonmaakdiensten particulieren (RSP) is ingevoerd met een tweeledige doelstelling. Enerzijds inschakeling van laagopgeleide werkzoekenden in het arbeidsproces en anderzijds verruiming van de markt van huishoudelijke dienstverlening. De regeling is er op gericht om blijvend werk te creëren in dit segment van de markt, maar kan daarnaast ook perspectief bieden op uitstroom naar niet gesubsidieerde arbeid.

De Ondernemersorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten (OSB) voert de regeling uit en ontvangt daarvoor een vergoeding.

In 2001 is de raming voor het jaar 2001 verlaagd en in het verlengde hiervan zijn de ramingen voor de jaren 2002 en volgende eveneens naar beneden bijgesteld. Voor ultimo 2002 is uitgegaan van een bezetting van 715 fte's. De realisatielijn van de afgelopen jaren doortrekkend wordt voor het jaar 2003 gestreefd naar een bereik van 725 fte's. Voor de jaren daarna is in de meerjarenramingen voorzien in een lichte groei tot 750 fte's in 2006.

Bij de uitvoering van de regeling door OSB handelt OSB overeenkomstig de afspraken die in de uitvoeringsovereenkomst tussen het ministerie en OSB zijn opgenomen. Tot de werkzaamheden die OSB in het kader van handhaving uitvoert, behoren het controleren van declaraties en jaaropgaven. De werkgever dient zijn administratie zo in te richten dat alle bescheiden die van belang zijn ten behoeve van het controle- en verantwoordingsproces zichtbaar en controleerbaar zijn vastgelegd.

De RSP is in 2000 geëvalueerd. Op basis van de uitkomsten en de nieuwe uitgangspunten in het Strategisch Akkoord over het arbeidsmarktbeleid zal een besluit genomen worden over de toekomst van de RSP.

VLW en SPAK

In het licht van de modernisering van het arbeidsmarktbeleid stelt het kabinet versterking van het arbeidsaanbod voorop, waarmee werkgelegenheidsvergrotende maatregelen aan de onderkant van de arbeidsmarkt geen prioriteit meer hebben. Zowel de Afdrachtsvermindering Langdurig werklozen (VLW) als de Specifieke afdrachtskorting (SPAK) zullen in vier jaar gefaseerd worden afgebouwd. Vanaf 31-12-2002 zullen geen nieuwe vlw-verklaringen meer worden afgegeven. In verband met overgangsrecht zal de VLW op zijn vroegst per 1-1-2007 helemaal uit de begroting zijn verdwenen. De gefaseerde afschaffing van de SPAK vindt plaats door middel van het afschaffen van de jongeren-Spak in 2003 en een eerste verlaging van het subsidiebedrag van de volwassenen-spak in 2003 met circa 20 procent. In de jaren 2004 t/m 2006 zal vervolgens het resterende subsidiebedrag in drie gelijke stappen worden afgebouwd tot nul. De gefaseerde afschaffing van de SPAK leidt volgens het Strategisch Akkoord tot een jaarlijkse lastenverzwaring voor werkgevers die oploopt van € 225 mln in 2003 tot € 900 mln in 2006, conform de tabel budgettaire gevolgen van het beleid.

3.3 Budgettaire gevolgen van het beleid

Toelichting

ID-banen

Op dit sub-artikel staan zowel de middelen voor instroombanen als voor doorstroombanen.

De taakstelling uit het Strategisch Akkoord die rust op het reïntegratiebudget voor de gemeentelijke sector is in 2003 voor een bedrag van € 250 mln ingeboekt op de ID-banen. Met ingang van 2004 zijn de budgetten voor de ID-banen overgeheveld naar het flexibel reïntegratiebudget voor gemeenten (FWI, beleidsartikel 2).

Bron: FEZ declaratiegegegevens ID (2001)

RSP

In het kader van de RSP wordt een loonkostensubsidie verstrekt en ontvangt de uitvoeringsorganisatie OSB een vergoeding voor de uitvoeringskosten.

Bron: FEZ declaratiegegevens RSP

3.4 Budgetflexibiliteit

ID-Banen

De maatregelen uit het Strategisch Akkoord met betrekking tot het reïntegratiebudget betekenen dat o.a. wijziging van de regelgeving nodig is om de beoogde bezuinigingen voor 2003 te bewerkstelligen. Bij de ID-banen is voor 2003 geen sprake meer van flexibiliteit van het budget. Vanaf 2004 zal sprake zijn van een geïntegreerd reïntegratiebudget voor gemeenten waarin ook de ID-banen worden opgenomen.

Categoriën juridische grondslag:A. Voortvloeiend uit: Internationale Wet en regelgeving B. Wet/en regelgeving C. Besluit of lagere regelgeving D. Convenanten E. Contracten F. Overig

RSP

De RSP is een open einde-regeling. Uit dien hoofde betekent het aangaan van een arbeidsovereenkomst door de werkgever een verplichting voor het ministerie. Derhalve is de regeling budgettair gezien niet flexibel.

VLW en SPAK

Beide regelingen kennen een «open-einde». Het betreft afdrachtskortingen op een te betalen belasting en om die reden is bij beide geen sprake van budgetflexibiliteit.

3.5 Veronderstellingen in effectbereiking, doelmatigheid en raming

ID-banen

De raming voor ID-banen ging tot 2001 uit van 60 000 door gemeenten gerealiseerde en bezette ID-banen ultimo 2002. Gemeenten bleken in de afgelopen jaren in staat jaarlijks circa 5 000 nieuwe banen te realiseren en te bezetten. Daarmee werd het jaarlijks nieuwe contingent vrijwel benut. Voor 1999 was een achterstand in de bezetting van ca. 2000 banen ontstaan. Voor het jaar 2000 kregen gemeenten naast 5 000 nieuwe banen, een extra taakstelling bestaande uit de bezetting van 2000 onbezette zorgbanen. Dit bracht een extra belasting voor de gemeenten met zich mee waardoor er in 2000 minder banen dan verwacht werden gerealiseerd. De toetredingsmogelijkheden op de reguliere arbeidsmarkt namen voor langdurig werklozen toe. Om die reden dienden met toenemende inspanningen aan de vervangingsvraag te worden voldaan bovenop de inspanningen voor het bezetten van nieuwe ID-banen.

De aanleiding tot het creëren van doorstroombanen blijft gering omdat er betrekkelijk weinig kandidaten zijn voor een doorstroombaan. Uit de uitstroomgegevens over 2001 blijkt dat de uitstroom naar ongesubsidieerd werk toeneemt naarmate men langer op een instroombaan werkt. Ultimo 2001 waren er 205 doorstroombanen gerealiseerd.

In 2001 is zowel een kwalitatief als een kwantitatief onderzoek naar het effect en bereik van de ID-banen uitgevoerd. Het eerste onderzoek betreft een diepte-onderzoek naar de plaats en functie van ID-banen voor gemeenten, werkgevers en werknemers. De algemene uitkomst is dat het instrument door alle betrokkenen als positief wordt ervaren. Een centraal knelpunt voor gemeenten en werkgevers ligt in de derde doelstelling van het instrument, bevordering van de uitstroom van werknemers naar ongesubsidieerd werk, dat zich in het licht van het afnemende aanbod van langdurig werklozen slecht verhoudt met de andere twee doelstellingen: uitbreiding van de werkgelegenheid voor langdurig werklozen en verbetering van de maatschappelijke dienstverlening. Het kwalitatieve onderzoek betreft een monitor die op persoonsniveau inzicht geeft in de mate waarin in diverse sectoren arbeidsplaatsen zijn gerealiseerd, de gemiddelde bezetting, in- en uitstroomcijfers en persoons- en achtergrondkenmerken van de werknemers.

Grafiek raming versus realisatie ID-banen

RSP

In 2000 is de evaluatie van de RSP uitgevoerd, waarbij als groot knelpunt het aanbod van personeel naar voren kwam met als gevolg dat het feitelijk bereik achterbleef bij de verwachtingen. Het achterblijven van het feitelijke bereik heeft ertoe geleid dat de operationele doelstelling van de regeling in 2001 is verlaagd. Deze verlaging is structureel gemaakt. Wat betreft het aantal werknemers is sprake van een zeer lichte stijging.

Grafiek Raming versus realisatie RSP

VLW/SPAK

Zowel de VLW als de SPAK verminderen de loonkosten voor de werkgevers aan de onderkant van de arbeidsmarkt en brengt deze kosten meer in overeenstemming met de arbeidsproductiviteit. Omtrent de effectiviteit van beide maatregelen, lopen de onderzoeksresultaten sterk uiteen. Vanwege de deadweight loss die met loonkostensubsidies gepaard gaat, worden beide maatregelen vaak als ineffectief beschouwd. In het interdepartementale beleidsonderzoek «Aan de slag» en de vervolgstudie hierop is dit ook de reden waarom afschaffing van beide regelingen wordt voorgesteld.

In het Strategisch Akkoord is afschaffing van beide regelingen opgenomen. Het kabinet acht stimulering van het arbeidsaanbod (o.a. via een gefaseerde verhoging van de arbeidskorting) effectiever dan stimulering van de vraag naar arbeidskrachten (via loonkostensubsidies).

3.6 Groeiparagraaf

ID-banen

Het Strategisch Akkoord bepaalt dat de middelen voor ID-banen worden toegevoegd aan het vrij besteedbare ongedifferentieerde reïntegratiebudget (FWI) voor gemeenten. Daarmee worden gemeenten onder verwerking van de ombuiging in staat gesteld eigen keuzen te maken over de omvang van gesubsidieerde arbeid. Naar verwachting wordt de toevoeging van de middelen voor ID-banen aan het FWI met ingang van 2004 gerealiseerd. Dit valt samen met de expiratie van de specifieke subsidieregeling Besluit in- en doorstroombanen.

RSP

In de loop van 2003 zal een herbezinning op de toekomst van de RSP plaatsvinden waarbij de uitgangspunten van het Strategisch Akkoord in acht zullen worden genomen.

Vanwege de introductie van het vrij besteedbaar reïntegratiebudget voor gemeenten, wordt opnieuw bekeken hoe de begroting het best met prestatie-indicatoren kan worden geoperationaliseerd.

BELEIDSARTIKEL 4 AANGEPAST WERKEN

4.1 Algemene doelstelling

Het bevorderen van de arbeidsparticipatie van personen die vanwege lichamelijke, verstandelijke of psychische beperkingen alleen onder aangepaste omstandigheden tot regelmatige arbeid in staat zijn; deze arbeid is mede gericht op behoud dan wel bevordering van de arbeidsbekwaamheid van de werknemer, mede met het oog op het kunnen verrichten van arbeid onder normale omstandigheden.

Alle arbeidsgehandicapten die dat willen, moeten kunnen deelnemen aan het arbeidsproces. De sociale werkvoorziening voorziet in aangepaste arbeid voor mensen die arbeidsgehandicapt zijn vanwege een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking. Het gaat vooral om het verschaffen van aangepast werk in een zo regulier mogelijke arbeidsomgeving, of anders arbeid in een van de arbeidsmarkt afgezonderd instituut (SW-bedrijf).

Bovenstaande evaluaties zijn in 2001 door de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan de Tweede Kamer aangeboden.

4.2 Operationele doelstellingen

1. Het realiseren van arbeid onder aangepaste omstandigheden voor diegenen die daarop zijn aangewezen en daarvoor zijn geïndiceerd.

2. Het bevorderen van arbeidsparticipatie van SW-werknemers in een zo regulier mogelijke arbeidsomgeving.

Aangepaste arbeid kan binnen het kader van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) op drie verschillende manieren worden gerealiseerd:

• werken in een dienstbetrekking bij de gemeente en feitelijk werkzaam bij een SW-bedrijf of een aangewezen werkgever (ultimo 2001: 74 550 Standaardeenheden (SE))

• detachering vanuit een dienstbetrekking bij de gemeente bij een reguliere werkgever (ultimo 2001: 11 300 SE);

• werken in dienst van een reguliere werkgever in de vorm van zogenaamd begeleid werken (ultimo 2001: 750 SE).

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wsw. Een gemeente kan ervoor kiezen de Wsw zelfstandig uit te voeren of op basisvan de Wet gemeenschappelijke regelingen in samenwerking met andere gemeenten. Ongeveer 50 vooral grotere gemeenten voeren de Wsw zelfstandig uit.

Operationele doelstelling 1: Het realiseren van arbeid onder aangepaste omstandigheden voor diegenen die daarop zijn aangewezen en daarvoor zijn geïndiceerd.

Zorgplicht van gemeenten

De Wsw is één van de instrumenten voor de bevordering van de arbeidsparticipatie van arbeidsgehandicapten. Op basis van deze wet heeft de gemeente de zogenaamde zorgplicht de benodigde arbeidsplaatsen voor geïndiceerde arbeidsgehandicapten tot stand te brengen. Hiervoor verstrekt het ministerie van SZW aan gemeenten een subsidie, die vooraf bepaald en over de gemeenten verdeeld wordt op grond van een totaal aantal SE.

Bron: Wsw monitor, jaaropgave Wsw

Te verwachten is dat ultimo 2002 het aantal extra plaatsingen nog niet door alle gemeenten en schappen is gerealiseerd.

Wachtlijst en -duur

Voor arbeidsgehandicapten die geïndiceerd zijn voor aangepast werk binnen het kader van de Wsw is niet altijd direct een geschikte arbeidsplaats voorhanden. Deze personen worden op een wachtlijst geplaatst. De omvang van de wachtlijst voor de Wsw is de afgelopen sterk gedaald: van ongeveer 23 000 in 1997 tot circa 5 500 ultimo 2001. Deze aanzienlijke daling is een gevolg van de volgende ontwikkelingen:

• nieuwe, nauwkeuriger indicatiestelling op basis van de in 1998 ingevoerde wet;

• herindicatie van de «oude wachtlijst» in de periode 1998/1999 op grond van de criteria van de nieuwe wet.

• een daling van het aantal aanmeldingen, in samenhang met de nauwkeuriger indicatie en de start vanaf 1998 van WIW, REA en I/D banen.

• extra geld ter financiering van jaarlijks 1159 extra Wsw-arbeidsplaatsen in 1999 t/m 2002.

Een verdere daling van de wachtlijst tot 4 500 ultimo 2002 ligt in de rede.

Bron: Wsw jaarstatistiek.

Operationele doelstelling 2: Het bevorderen van arbeidsparticipatie van SW-werknemers in een zo regulier mogelijke arbeidsomgeving.

Begeleid werken

Werken in een zo regulier mogelijk arbeidsomgeving verdient de voorkeur boven het werken in een van de arbeidsmarkt afgezonderd speciaal instituut (SW-bedrijf). Geïndiceerde arbeidsgehandicapten kunnen in dienst zijn van een reguliere werkgever in de vorm van begeleid werken. De werkgever ontvangt dan van de gemeente een subsidie.

Detacheringen

Sw-geïndiceerden kunnen met het oog op werken in een zo regulier mogelijke arbeidsomgeving op basis van vrijwilligheid op individuele of op groepsbasis bij een reguliere werkgever worden gedetacheerd.

Streefwaarden

Vanaf 1998 dienen gemeenten jaarlijks tenminste tenminste 25% van de nieuwe plaatsingen vanaf de wachtlijst in de Wsw te realiseren in de vorm van begeleid werken. Met ingang van 2002 worden niet alleen nieuwe plaatsingen vanaf de wachtlijst, maar ook plaatsingen vanuit een arbeidsplaats in het SW-bedrijf in begeleid werken meegeteld. De streefwaarde is gehandhaafd op 25%. Voor het instrument detacheringen zijn geen streefwaarden geformuleerd. Bestuurlijke afspraken zullen worden gemaakt met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) over concrete maatregelen om de realisatie van de 25% taakstelling dichterbij te brengen.

Bron: Jaaropgave (1999 en 2000) en Voorlopige Volume opgave 2001

Effect-informatie: gerealiseerde plaatsingen begeleid werken

De halfjaarlijkse Wsw-monitor en de jaaropgave geven de benodigde informatie over de gerealiseerde aantallen plaatsingen in «begeleid werken».

Realisatie begeleid werken

De jaaropgaven van gemeenten geven informatie over de feitelijk gerealiseerde aantallen plaatsingen begeleid werken. In het geval dat een gemeente aantoonbaar onvoldoende inspanningen heeft gepleegd om – gezien de streefwaarde – de vereiste aantallen plaatsingen begeleid werken te realiseren, wordt vanaf 2000 het subsidiebedrag overeenkomend met het aantal niet gerealiseerde plaatsingen begeleid werken van de gemeente teruggevorderd. Begeleid werken heeft nog niet die resultaten laten zien die er bij de invoering van de nieuwe wet van verwacht werden. Uit een evaluatie naar de werking van het instrument begeleid werken blijkt dat de animo van gemeenten/SW-bedrijven voor begeleid werken toeneemt. In sommige gemeenten zijn pas in 2000 gerichte stappen ondernomen om begeleid werken een duidelijker plaats te geven in de organisatie en om de uitvoering van begeleid werken te verbeteren. Uit de evaluatie blijkt voorts dat het eindoordeel van geplaatsten in begeleid werken positief is. Ook werkgevers zijn positief in hun oordeel en geven aan in de toekomst meer begeleid werkenden in dienst te willen nemen. Het aantal plaatsingen nam in 2001 met 37% toe in vergelijking met 2000.

Uitstroom uit de Wsw naar niet-gesubsidieerde arbeid.

Het bevorderen van de arbeidsbekwaamheid en het werken in zo regulier mogelijke omstandigheden heeft als uiterste variant uitstroom naar niet-gesubsidieerd werk op de reguliere arbeidsmarkt.

Bron: Wsw-monitor

Op verschillende manieren wordt uitstroom bevorderd:

Herindicatie

Een belangrijk instrument om uitstroom te bevorderen is de periodieke herindicatie. De «nieuwe» instroom sinds 1998 is geïndiceerd naar de aangescherpte criteria van de nieuwe Wsw. Bij de periodieke herindicatie kan blijken dat mensen inmiddels in staat moeten worden geacht tot arbeid onder reguliere omstandigheden. Hun doelgroepindicatie vervalt in dat geval. De periodieke herindicatie is niet van toepassing op personen die vóór 1998 de Wsw zijn ingestroomd. Dit is ruim 80% van het totale bestand (ultimo 2001).

Terugkeergarantie om drempels voor uitstroom weg te nemen

Personen die begeleid werken en SW-werknemers (en personen die op de Wsw-wachtlijst staan) die een niet-gesubsidieerde baan aanvaarden buiten de Wsw en vervolgens binnen 3 jaar onvrijwillig werkloos worden, hebben garantie op terugkeer naar de Wsw. Zij krijgen bij terugkeer een voorrangspositie op de wachtlijst.

Toezicht en handhaving

De Inspectie Werk en Inkomen (IWI) is verantwoordelijk voor de uitoefening van het tweedelijns toezicht op de uitvoering van de Wsw door gemeenten. Het toezicht richt zich zowel op de financiële rechtmatigheid als op de inhoudelijk juiste wetsuitvoering conform de wettelijke voorschriften. Tevens komen doeltreffendheidsaspecten aan de orde.

4.3 Budgettaire gevolgen van het beleid

Wsw: programma-uitgaven

De programma-uitgaven voor 2003 zijn onderverdeeld in een centraal en decentraal budget. Per saldo is € 16,5 mln aan bezuinigingen ingeboekt op dit artikel als gevolg van aanvullende besluitvorming Strategisch Akkoord.

Centrale budget

De hoogte van dit budget dit wordt elk jaar vastgesteld na bestuurlijk overleg met de VNG.

Het budget bedraagt voor 2003 € 26,6 mln. en zal worden besteed aan: het Arbo-convenant (€ 0,568) scholing (€ 1,7), kinderopvang (€ 2,3), Wsw-pilots (€ 1,5), pilots indicatie CWI (€ 2,0), en het 95% garantiefonds (€ 0,5) en tot slot wordt € 18 mln. gereserveerd ter compensatie van de verminderde WVA in 2003. Dit bedrag wordt te zijner tijd toegevoegd aan de decentrale middelen.

Decentrale budget

Het decentrale deel van het budget voor 2003 bedraagt € 2 034 miljard en is bedoeld ter financiering van het voor 2003 taakgestelde aantal arbeidsplaatsen. Dit aantal is ten opzichte van de taakstelling 2002 verlaagd met 1 500 en bedraagt voor 2003 88 320 standaardeenheden. Als richtsnoer voor de verlaging is uitgegaan van de verwachte realisatie in 2003. De taakstelling vormt tevens de concrete streefwaarde. Niet gerealiseerde arbeidsplaatsen worden in latere jaren verrekend.

Bron: Wsw-jaaropgave

Ontvangsten anticumulatie bepalingen

Een deel van het genoemde (bruto-)bedrag van ruim € 2 miljard wordt gefinancierd uit inverdieneffecten Waz, WAO of Wajong. Dit komt omdat uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid (Waz, WAO of Wajong) worden «verrekend» met de salarissen en daarom als ontvangsten worden verantwoord op de SZW-begroting (Wsw-budget). Voor 2003 gaat het om een bedrag van ruim € 400 mln.

Bron: UWV, SZW

4.4 Budgetflexibilteit

De Wsw is een gebudgetteerde regeling. Het centrale deel van de begroting ligt vast op grond van bestuurlijke afspraken met de VNG, garantiebepalingen en pilotprojecten. Het decentrale deel van de begroting wordt in oktober voorafgaand aan het begrotingsjaar aan de gemeenten toegekend. De budgetflexibiliteit voor 2003 is vrijwel nihil. Wijzigingen voor latere jaren zijn mogelijk. Dit vergt bestuurlijk overleg met de uitvoerders van Wsw.

Categoriën juridische grondslag: A. Voortvloeiend uit: Internationale Wet en regelgeving B. Wet/en regelgeving C. Besluit of lagere regelgeving D. Convenanten E. Contracten F. Overig

4.5 Veronderstellingen in effectbereiking, doelmatigheid en raming

Wachtlijst en -duur

De wachtlijstomvang is waarschijnlijk nog niet gestabiliseerd, en er is een verdere wachtlijstverkorting te verwachten. In opdracht van het Ministerie van SZW heeft Sociaal Economisch Onderzoek Rotterdam (SEOR) de redenen van de lange wachtduur van bepaalde groepen op de Wsw-wachtlijst. Het onderzoek is in juli 2002 aan de Tweede Kamer aangeboden.

Afstemming Wsw en dagopvang voor gehandicapten

Sinds de invoering van de nieuwe Wsw is de afstemming tussen Wsw en dagopvang voor gehandicapten verbeterd . Doel van deze samenwerking is dat cliënten die te «goed» zijn voor de dagopvang en cliënten die te «slecht» zijn voor de Wsw over en weer kunnen doorstromen. Een rapportage hierover wordt nog dit jaar aan de Tweede Kamer aangeboden.

Indicatiestelling

Tijdens Algemeen Overleg in de Tweede Kamer over de Wsw op 7 februari 2002 bleek brede overeenstemming te bestaan over het onderbrengen van de indicatiestelling Wsw en andere indicatiestellingen bij het Centrum Werk en Inkomen. Dit was ook een aanbeveling uit het IBO-rapport «Aan de slag» en het rapport van de Algemene Rekenkamer over de Wsw. Op dit moment vindt uitwerking van de aanbevelingen uit het IBO-rapport plaats. Invoering van de overdracht van gemeenten naar CWI is voorzien voor 2004.

Grafiek Raming versus realisatie Wet Sociale Werkvoorziening (WSW)

Dat de realisatie hoger is uitgekomen dan de begroting wordt voor alle jaren vrijwel geheel verklaard uit de loonbijstelling. Deze wordt jaarlijks in de loop van het begrotingsjaar aan de begroting toegevoegd. Bovendien valt de realisatie in 1998 en 1999 lager uit dan de met de loonbijstelling verhoogde begroting. Bij de vaststelling worden de middelen die gemeenten vanwege onderrealisatie niet hebben gebruikt, verrekend en als ontvangst geboekt. De jaren 2000 en 2001 zijn nog niet vastgesteld; deze realisaties zullen eveneens na vaststelling iets lager uitvallen dan nu is weergegeven.

4.6 Groeiparagraaf

De Wsw persoonsstatistiek heeft in 2001 een eerste jaarrapportage opgeleverd. In 2002 wordt de persoonsstatistiek verder ontwikkeld en verbeterd. Alsdan levert de persoonsstatistiek ook gegevens over gedetacheerden en WSW-ers die na een jaar ziekte een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangen, tewijl hun WSW-aanvulling blijft bestaan (tot ontslag na 2 jaar ziekte of herstel). Naarmate meer halfjaarsstanden beschikbaar komen, nemen kwaliteit en analysemogelijkheden toe.

BELEIDSARTIKEL 5 ALGEMENE INKOMENSGARANTIE OP MINIMUMNIVEAU

5.1 Algemene doelstelling

Het garanderen van een inkomensvoorziening op het sociaal minimum voor mensen die om uiteenlopende redenen niet (volledig) zelf kunnen voorzien in hun levensonderhoud, alsmede het bevorderen van het zo snel mogelijk weer zelf kunnen voorzien in de noodzakelijke kosten van het bestaan; in het verlengde hiervan het bestrijden van armoede en sociale uitsluiting;

Vanwege uiteenlopende redenen komt het voor dat mensen – al dan niet tijdelijk – niet zelf in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Deze mensen wordt een minimum inkomensgarantie geboden. Deze garantie heeft praktisch vorm gekregen in vier uitkeringsregelingen, te weten: Algemene Bijstandswet (Abw), Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemers c.q. zelfstandigen (Ioaw c.q. Ioaz) en de Toeslagenwet (TW).

In samenhang met de bij artikel 2 genoemde instrumenten ter stimulering en kwaliteitsbevordering van het arbeidsaanbod (sluitende aanpak, Agenda voor de Toekomst) is het bevorderen van uitstroom uit genoemde regelingen een belangrijk onderdeel van de doelstelling.

Naast de hoogte van de inkomensgarantie heeft het kabinet aandacht voor de duur dat mensen op of rond het sociaal minimum verblijven. Voor deze categorie is een landelijke regeling voor aanvullende inkomensondersteuning voorgesteld.

Uit de evaluatie kwam naar voren dat 2,6% van de potentieel rechthebbenden op een TW-uitkering van dat recht geen gebruik maakt. Gebleken is dat het nuttig is om tussentijds na te gaan of bij mogelijke rechthebbenden (personen met een uitkering wegens werkloosheid of arbeidsongeschiktheid) de leefsituatie zodanig is gewijzigd dat er alsnog recht op een TW-uitkering is ontstaan. Voorts werd gesteld dat een uniformering van de uitvoeringsprocessen wenselijk zou zijn.

5.2 Operationele doelstellingen

1. Het op een adequaat niveau houden van de inkomenspositie van de minima.

2. Het realiseren van een activerend stelsel van sociale zekerheid door:

• het bevorderen van de maatschappelijke participatie van uitkeringsgerechtigden door met name uitstroom naar werk;

• het verkleinen van de armoedeval.

3. Het rijksbreed coördineren van het beleid ter bestrijding van armoede en sociale uitsluiting.

4. Het zoveel mogelijk voorkomen van fraude door het ondersteunen van de uitvoering.

Operationele doelstelling 1: Het op een adequaat niveau houden van de inkomenspositie van de minima.

Om de inkomenspositie van mensen met een minimum inkomen op een adequaat niveau te houden, wordt door het Rijk inkomensbeleid gevoerd. Dit betreft zowel generiek als specifiek beleid. Daarnaast zijn er inkomensondersteunende voorzieningen op gemeentelijk niveau. Om de effectiviteit van dit inkomensbeleid te bevorderen moet daarnaast voldoende bekendheid aan de regelingen worden gegeven.

Het generieke inkomensbeleid heeft betrekking op de vaststelling van de hoogte van het wettelijk minimum loon, de uitkeringen en de hoogte van de belastingen premietarieven. Jaarlijks worden de sociale uitkeringen in dezelfde mate verhoogd als het minimumloon. Omdat dit op grond van de Wet koppeling met afwijkingsmogelijkheid (WKA) de algemene loonontwikkeling volgt, zijn de uitkeringen welvaartsvast. Verder wordt bij de jaarlijkse vaststelling van belasting- en premietarieven gekeken naar de gevolgen voor de inkomensontwikkeling en koopkrachteffecten van verschillende groepen, waaronder van mensen die op of rond het sociaal minimum verblijven.

Voor mensen die langdurig een inkomen op minimumniveau hebben zonder arbeidsmarktperspectief wordt een landelijke regeling voorgesteld die voorziet in aanvullende inkomensondersteuning.

Specifieke inkomensvoorzieningen hebben in tegenstelling tot het generieke beleid meer betrekking op de dekking van specifieke uitgaven met name in de sfeer van wonen, kinderen en handicap/chronische ziekte. Aan dit beleid wordt, naast SZW, ook bijgedragen door VROM (onder andere de huursubsidie), OC&W (studiefinanciering) en Financiën.

Gemeentelijke inkomensondersteuning ten slotte moet specifiek zijn toegesneden op individuele en lokale omstandigheden ('maatwerk leveren'). Gemeenten hebben een grote mate van beleidsvrijheid die, gezien het te leveren maatwerk, ook noodzakelijk is. Het primaat van het inkomensbeleid dient echter bij het Rijk te liggen. In het Strategisch Akkoord is vastgelegd dat de mogelijkheden voor gemeenten om inkomensbeleid te voeren worden beperkt. Gemeentelijke categoriale regelingen zullen worden afgeschaft. Het categoriale inkomensbeleid in de bijstand wordt afgeschaft. Bijzondere bijstand krijgt hierdoor een grotere rol, waardoor onbedoelde inkomenseffecten achterwege blijven. Het gemeentelijk beleid wordt voor een belangrijk deel gefinancierd via het Gemeentefonds.

Voor wat betreft de feitelijke uitgaven van gemeenten aan inkomensondersteuning biedt de Monitor gemeentelijk armoedebeleid (MGA) 1999–2000 het volgende beeld. De totale uitgaven bedroegen in 2000 circa € 430 mln. Grootste uitgavenpost vormt de bijzondere bijstand, € 208 mln. De uitgaven aan kwijtschelding van gemeentelijke belastingen en heffingen bedroegen in 2000 € 108 mln.

Het inkomensbeleid kan alleen effect hebben als de doelgroep ook bekend is met de regelingen. Het voorkomen van niet-gebruik is daarom een belangrijk doel. Zowel het Rijk als gemeenten voeren een actief voorlichtingsbeleid ter vergroting van de bekendheid van gemeentelijke regelingen en projecten ter bestrijding van armoede en sociale uitsluiting. Streefdoel is de bekendheid van inkomensregelingen te maximaliseren.

Uit de MGA 1999–2000 blijkt dat 80% à 90% van gemeenten speciale folders en lokale media gebruiken als instrumenten om niet-gebruik tegen te gaan. Daarnaast zet 60% van de gemeenten intermediairs in, zoals welzijnsinstellingen.

Operationele doelstelling 2: Het realiseren van een activerend stelsel van sociale zekerheid.

Het bevorderen van maatschappelijke participatie in de vorm van uitstroom naar betaald werk of – bij een grote afstand tot de arbeidsmarkt – sociale activering is een belangrijke pijler van het beleid. Instrumenten om deze doelstelling te bereiken zijn onder andere het Fonds voor Werk en Inkomen (FWI) en de bestuurlijke afspraken in het kader van de Agenda voor de Toekomst. Doelstelling van deze afspraken en de bijbehorende subsidieregeling is om een extra impuls te geven aan activering en uitstroom. Deze doelstelling is vertaald in concrete streefwaarden per jaar m.b.t. het aantal te realiseren trajecten en uitstroom uit trajecten. Uitgangspunt is dat deze trajecten in 2006 tot 40% uitstroom hebben geleid. In de toelichting op artikel 2 is hier nader op ingegaan.

De afspraken uit de Agenda voor de Toekomst worden gemonitord (deels kwalitatief, deels kwantitatief). Jaarlijks vindt een evaluatie plaats en wordt een voortgangsrapportage t.b.v. de Tweede Kamer opgesteld. De voor deze doelstelling relevante indicatoren die bij deze evaluatie worden gebruikt betreffen het aantal trajecten en de uitstroom uit de Abw naar werk en de toetsing van het gemeentelijk minimabeleid op armoedevalaspecten. De voor het najaar 2002 geplande voortgangsrapportage Bestuurlijke afspraken zal hierover nadere informatie bevatten.

In het Strategisch Akkoord is vastgelegd dat het budgetteringspercentage wordt verhoogd van 25% naar 100% (per 2004). Door gemeenten meer ruimte en verantwoordelijkheid te geven, kan beter een activerend stelsel van sociale zekerheid worden bereikt. Tevens zijn hiervoor de aangekondigde maatregelen uit het Strategisch Akkoord van belang. Tegelijk met de invoering van de hierboven genoemde extra uitkering voor mensen die langjarig een inkomen op minimumniveau ontvangen, wordt het categorale inkomensbeleid in de bijstand afgeschaft.

Operationele doelstelling 3: Het rijksbreed coördineren van het beleid ter bestrijding en voorkoming van armoede en sociale uitsluiting.

De minister van SZW is verantwoordelijk voor de coördinatie van het armoedebeleid. Dit beleid vindt zijn weerslag in het Nationaal actieplan ter bestrijding van armoede en sociale uitsluiting 2001 (NAP). In het NAP zijn streefdoelen opgenomen, variërend van een vermindering van het aantal bijstandsgerechtigden tot een afname van het aantal zwerfjongeren in Nederland. De Tweede Kamer zal in een voortgangsbrief worden geïnformeerd over de implementatie, monitoring en evaluatie van de in het NAP genoemde streefdoelen en maatregelen.

In 2003 komt er een volgend NAP waarin aandachtspunten vanuit de Europese Commissie meegenomen zullen worden. Deze punten betreffen onder andere vermindering van de armoedeval, reïntegratie van arbeidsongeschikten, terugdringen van wachtlijsten in de zorg, maatschappelijke participatie van etnische minderheden en aandacht voor de gender-dimensie in het armoedebeleid.

Het voorkomen en bestrijden van problematische schulden is een belangrijk onderdeel van de armoedebestrijding en maakt ook deel uit van het NAP.

In 2001 is de Evaluatie van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp) afgerond en aan de Tweede Kamer aangeboden. Naar aanleiding van deze evaluatie is in februari 2002 een kabinetsstandpunt opgesteld. In dit standpunt zijn maatregelen aangekondigd tot aanpassing van de Wsnp. In het standpunt zijn ook maatregelen tot verbetering ten aanzien van het minnelijk traject aangekondigd, die aansluiten bij de concrete streefdoelen over de aanpak van problematische schulden. Samenvattend geeft de evaluatie van de Wsnp aanleiding tot de volgende beleidsvoornemens ten aanzien van het minnelijke traject van schuldhulpverlening:

• overleg met de VNG/gemeenten met als belangrijke aandachtspunten de kwaliteit van en beleidsinformatie over integrale schuldhulpverlening. Concrete activiteiten op dit terrein zijn de ontwikkeling van een kwaliteitsmodel, een pilotproject benchmark schuldhulpverlening, onderzoek naar ervaringscijfers (uniforme registratiesystemen);

• verbetering betrokkenheid schuldeisers bij minnelijke schuldhulpverlening onder meer door subsidie te verlenen voor de totstandkoming van een schuldeisersplatform;

• aandacht voor de toename van problematische schulden bij jongeren. Dit mede naar aanleiding van de motie Noorman-den Uyl c.s;

• bevorderen van een infrastructuur voor minnelijke schuldhulpverlening aan ondernemers;

• ondersteuning van de organisatie van de minnelijke schuldhulpverlening, bijvoorbeeld door bevordering van een goede infrastructuur. In dit verband verkennen of certificering van minnelijke schuldhulpverlening mogelijk is, mede om de kwaliteit van het minnelijk traject te verbeteren.

Operationele doelstelling 4: Het zoveel mogelijk voorkomen van fraude door het ondersteunen van de uitvoering.

Het tegengaan van misbruik en het bevorderen van spontaan naleven van regels is noodzakelijk om het maatschappelijk draagvlak voor de sociale zekerheid te blijven behouden.

Gemeenten hebben de opdracht de betrokkene te controleren op de naleving van de rechten en plichten die verbonden zijn aan het recht op uitkering. Hiervoor worden de gemeenten gefaciliteerd met allerlei beleidsinstrumenten ter verbetering van de uitvoering van de regelgeving. Het betreft:

1. verdere invoering hoogwaardig handhaven. Dit beleidsmodel faciliteert gemeenten bij het optimaliseren van hun beleidscyclus op het onderdeel fraude;

2. implementatie van de afspraken met gemeenten over fraudebestrijding uit de Agenda van de Toekomst. De Agenda voor de Toekomst stelt onder andere:

• verdere versterking van de samenwerking tussen gemeenten onderling bij de opsporing;

• verdere ontwikkeling van de methodiek van risicomanagement. Hiermee kunnen gemeenten hun controlecapaciteit richten op objectief aan te merken risicogroepen. Het gebruik van het Inlichtingenbureau in de werkprocessen van de gemeenten;

• intensivering van de controle op zwarte fraude conform fraudenota 2002–2006.

3. de nieuwe fraudestatistiek;

4. verdere uitrol van het project grensoverschrijdende fraude met de bijstand.

Onderstaande tabel geeft de indicatoren met betrekking tot resultaten van gemeentelijke inspanningen.

Bron: CBS, bijstandsfraudestatistiek

5.3 Budgettaire gevolgen van het beleid

Gebudgetteerd en declaratiedeel Abw, Ioaw en Ioaz.

In 2001 is Fonds Werk en Inkomen ingevoerd. De uitkeringslasten Abw, Ioaw en Ioaz zijn hierdoor te splitsen in een gebudgetteerd deel (25%) en een declaratiedeel (75%). Het gebudgetteerde deel wordt in 2003 over gemeenten met meer dan 60 000 inwoners verdeeld op basis van een aantal objectieve kenmerken (bijvoorbeeld aandeel lage inkomens, eenouderhuishoudens en allochtonen). In het Strategisch Akkoord is vastgelegd dat het budgetteringspercentage wordt verhoogd naar 100%. Dit leidt tot een daling van de bijstandsuitgaven met ingang van 2004 van € 150 mln oplopend naar € 250 mln in 2006. Voorts is in het Strategisch Akkoord een herziening van het alimentatiebeleid aangekondigd, waardoor zich eveneens met ingang van 2004 besparingen op de uitkeringslasten voordoen van € 50 mln in 2004 naar € 190 mln in 2006.

¹ incl. Soc. Lasten

² excl. Uitvoeringskosten

5.4 Budgetflexibiliteit

Voor de budgetten in dit artikel geldt dat zodra een uitkeringsgerechtigde een beroep doet op de wet hem een uitkering wordt verstrekt. De Abw, de Ioaw, Ioaz en de Toeslagenwet zijn open-einde regelingen. Gebaseerd op de ramingen van het aantal uitkeringsgerechtigden wordt het budget bepaald. Dit budget is dus inflexibel.

Het budget voor de handhavingskosten en Subsidies en overige beleidsuitgaven is in beginsel flexibel, voorzover nog geen onherroepelijke verplichtingen zijn aangegaan.

5.5 Veronderstellingen

De streefwaarden die in dit artikel zijn vermeld zijn deels afhankelijk van autonome ontwikkelingen en geven deels de verwachte effecten van ingezet beleid weer. In zijn algemeenheid geldt als belangrijkste autonome oorzaak de economische ontwikkeling. De streefwaarden geven in dat geval de ramingen van de desbetreffende onderdelen weer uitgaande van de huidige verwachtingen ten aanzien van bijvoorbeeld werkloosheid e.d. zoals het CPB die heeft verwerkt in de MEV. Een lagere economische ontwikkeling dan verwacht zal dan de mogelijkheden om de ingezette streefwaarden te halen, verminderen.

Streefwaarden als gevolg van ingezet beleid zijn vooral zichtbaar bij de effecten in het kader van de Agenda voor de Toekomst. De minister van SZW streeft in dit geval naar doelgerichte prestatieafspraken met gemeenten om een extra aantal langdurige uitkeringsgerechtigden met tot dusverre slechte arbeidsmarktvooruitzichten te laten uitstromen. De activeringscomponent daarvan is zichtbaar gemaakt in artikel 2. In dit artikel slaan de verwachte inverdieneffecten van dit beleid in de Abw, Ioaw en Ioaz neer. Tussen beleidsmatige- en autonome effecten bestaat uiteraard een wisselwerking; als de economie tegenvalt dan kan dit leiden tot meer bijstandsuitkeringen, waardoor de inverdieneffecten in de Abw minder worden.

Abw, Ioaw en Ioaz: Raming versus realisatie

Toeslagenwet: Raming versus realisatie

5.6 Groeiparagraaf

Voorkomen en bestrijden van armoede en sociale uitsluiting

In de komende jaren zal het in dit eerste NAP neergelegde fundament van de beleidsmatig relevante indicatoren verder worden uitgebouwd. Ook de gegevensverzameling zal hierbij worden betrokken. Een set van indicatoren zal voor het volgende NAP in 2003 verder uitgewerkt zijn. Van belang hierbij zal zijn de tijdens de Europese Raad van Laken in december 2001 vastgestelde set van 17 indicatoren o.a. langdurig laag inkomen, langdurige werkoosheid en inkomensverschillen

De toekomstige nationale actieplannen zullen aan de hand van deze gemeenschappelijke set beoordeeld worden.

M.b.t. handhaving worden de indicatoren op termijn uitgebreid met o.a gegevens uit de vernieuwde fraudestatistiek (bijvoorbeeld aantallen fraudeonderzoeken) en de debiteurenstatistiek.

Gezien de nieuwe systematiek van 100% budgettering uit het Strategisch Akkoord, wordt de operationalisatie van prestatie-indicatoren en beleidsinformatie opnieuw bezien.

BELEIDSARTIKEL 6 INKOMENSGARANTIE VOOR JONGGEHANDICAPTEN

6.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het garanderen van een inkomensvoorziening voor jonggehandicapten tot aan het sociaal minimum.

Jonggehandicapten zijn jongeren, leerlingen en studenten van 18 jaar en ouder die geen arbeidsverleden hebben, arbeidsongeschikt zijn geworden en niet zelf in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. Deze groep is niet verzekerd op grond van de Ziektewet (ZW) en de Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO), omdat zij niet over een arbeidsverleden beschikt. Om ook hen te beschermen tegen de financiële risico's van arbeidsongeschiktheid en in staat te stellen in hun levensonderhoud te voorzien, is de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong) in het leven geroepen.

6.2 Operationele doelstellingen

1. Zorgdragen dat op doeltreffende en doelmatige wijze aan jonggehandicapten een Wajong-uitkering wordt verstrekt.

2. Het voorkomen van misbruik en oneigenlijk gebruik van de Wajong door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening.

Aan jonggehandicapten wordt een minimuminkomen danwel een aanvulling tot dat minimuminkomen verstrekt in de vorm van een Wajong-uitkering. De hoogte van de uitkering hangt af van de mate van arbeidsongeschiktheid en bedraagt maximaal 70% van de (leeftijdsgebonden) grondslag. De grondslag is een afgeleide van het bruto minimum(jeugd)loon per dag.

Eind 2003 zullen naar verwachting 137 000 jonggehandicapten in beginsel recht hebben op een Wajong-uitkering. Het werkelijke gebruik zal ongeveer 6 000 uitkeringen lager liggen, omdat door arbeidsinkomsten van de uitkeringsgerechtigde en door samenloop met andere uitkeringen de Wajong-uitkering niet altijd tot uitbetaling leidt (nuluitkeringen).

Voor de Wajong-regeling zijn geen streefwaarden geformuleerd, omdat volume, instroom en uitstroom bij de Wajong-regeling voornamelijk door demografische factoren worden bepaald.

Het Uitvoeringsorgaan Werknemersverzekeringen (UWV) draagt zorg voor de verstrekking van Wajong-uitkeringen op basis van de door SZW ontwikkelde wet- en regelgeving. SZW houdt toezicht op de doelmatigheid en rechtmatigheid van de uitvoering door het UWV.

SZW streeft naar het voorkomen van misbruik en oneigenlijk gebruik van Wajong-uitkeringen. Het UWV levert daarvoor inspanningen op het gebied van preventie, controle, opsporing en afdoening. Hierbij dient fraude aan het licht te worden gebracht en te worden afgehandeld.

Fraudeconstateringen inzake de Wajong worden niet afzonderlijk vastgelegd. Het UWV registreert deze in een samengestelde arbeidsongeschiktheidsstatistiek.

6.3 Budgettaire gevolgen van beleid

Het aantal Wajong'ers stijgt met ongeveer 3 000 per jaar. Omdat het Wajong-bestand nog relatief jong is, vindt slechts weinig uitstroom om demografische redenen plaats. Het Wajong-volume zal in de komende decennia dan ook blijven stijgen. Tegen 2030 zal bij ongewijzigd beleid een min of meer structureel volume van 200 000 jonggehandicapten zijn bereikt.

De Wajong verschilt in meerdere opzichten van de WAO en de WAZ. Vrijwel alle Wajong'ers zijn volledig arbeidsongeschikt. Dit is een logisch gevolg van de keuringssystematiek waarbij volledige arbeidsongeschiktheid resulteert als iemand niet het wettelijk minimumloon kan verdienen. De trend van strengere keuringen die bij WAO en WAZ tot een sterke toename van het aantal gedeeltelijke arbeidsongeschikten leidt, speelt bij de Wajong slechts in beperkte mate. Volledige arbeidsongeschiktheid voor bijna alle Wajong'ers betekent overigens niet dat binnen deze groep geen arbeidscapaciteit aanwezig is, getuige het feit dat in 2001 28% van de Wajong'ers werkte. Veelal is dit overigens in WSW-verband, maar ook reguliere dienstverbanden zijn niet ongewoon.

Toch is een Wajong-uitkering in veel gevallen een levenslange uitkering. De uitstroomkans van 3,0% in 2001 is minder dan een derde van de uitstroomkans uit de WAO. Herstel is in slechts 19% van de gevallen de reden van uitstroom. Demografische redenen (overlijden en pensionering) dragen ondanks de gemiddeld jonge leeftijd van de Wajong'ers voor meer dan de helft bij aan de uitstroom. Ook de overige redenen zijn bij de Wajong een belangrijke factor, waarbij o.a. detentie een belangrijke rol speelt.

De uitvoeringskosten van de Wajong dalen scherp van 2001 op 2002. Dit is een gevolg van het verwerken van de uit de Suwi-afspraken voortvloeiende doelmatigheidsbesparingen.

6.4 Budgetflexibiliteit

De budgetflexibiliteit van de programma-uitgaven is nihil. Daarom is in dit artikel afgezien van de opname van een tabel.

De Wajong is een open-einde regeling, waarvan de uitgaven worden bepaald door het uitkeringsrecht van de doelgroep en de uitkeringsvoorwaarden. Deze zijn in de wet- en regelgeving vastgelegd. De uitgaven kunnen alleen worden aangepast door wijzigingen in de wet- en regelgeving.

De in dit artikel opgevoerde uitvoeringskosten zijn afgestemd op de bijbehorende taken. De uitvoeringskosten worden vastgesteld door de minister van SZW, wanneer hij jaarlijks uiterlijk 1 december zijn goedkeuring verleent aan het UWV-Jaarplan voor het komende jaar. Wijzigingen in wet- en regelgeving die een afname of toename van de uitvoeringskosten tot gevolg hebben, leiden tot een aanvulling op dit plan.

6.5 Veronderstellingen van beleid

Grafiek Raming versus realisatie Wajong

De volume-ontwikkeling in deze regeling wordt vooral bepaald door demografische factoren.

De instroomkans in de Wajong bleek aanvankelijk fors hoger dan voor de invoering van de wet in 1998 werd verwacht. In 1999 en 2000 vielen de lasten dan ook tegen. Inmiddels is er sprake van een stabilisatie van in- en uitstroomkansen waardoor voor 2001 de raming en realisatie nagenoeg gelijk waren.

6.6 Groeiparagraaf

SZW werkt in overleg met het UWV aan het opstellen van prestatie-indicatoren ter sturing van de begrotings-, controle- en verantwoordingscyclus van het UWV. In de periode tot 2005 geldt hiervoor een groeipad. Voor de begroting 2005 zal nader worden bezien in hoeverre de prestatie-indicatoren van het UWV en de in dit artikel naar voren gebrachte prestatiegegevens elkaar kunnen aanvullen.

Dit artikel bevat geen tabel met handhavingsgegevens, omdat er tot op heden voor de Wajong afzonderlijk geen cijfers beschikbaar zijn. In de meibrief 2002 is aan het UWV gevraagd om deze registratie vanaf 2003 ter hand te nemen. Naar verwachting kunnen deze gegevens vanaf 2005 aan dit artikel worden toegevoegd.

BELEIDSARTIKEL 7 INKOMENSGARANTIE VOOR HERKEURDE ARBEIDSONGESCHIKTEN

7.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het garanderen van inkomenszekerheid tot aan het sociaal minimum aan oudere herkeurde arbeidsongeschikten die op basis van het na 1994 voor hen geldende arbeidsongeschiktheidscriterium worden afgeschat.

Aan oudere herkeurde arbeidsongeschikten wordt een minimuminkomen danwel een aanvulling tot dat minimuminkomen verstrekt. Hiertoe is de tijdelijke Wet Beperking Inkomensgevolgen Arbeidsongeschiktheidscriteria (Bia) in het leven geroepen. De Bia voorkomt dat oudere herkeurde arbeidsongeschikten (veelal na afloop van een werkloosheids-uitkering) een beroep moeten doen op bijstand. De Bia voorziet in een uitkering ter hoogte van maximaal 70% van het minimumloon.

De Bia is een overgangsregeling voor een steeds kleiner wordende groep uitkeringsgerechtigden. Uit doelmatigheidsoverwegingen is de Bia geen onderwerp van evaluatie-onderzoek.

7.2 Operationele doelstellingen

1. Zorgdragen dat aan oudere herkeurde arbeidsongeschikten Bia-uitkeringen worden verstrekt.

2. Het voorkomen en tegengaan van misbruik en oneigenlijk gebruik van de Bia door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening.

Bia-gerechtigd zijn (als men na 1 augustus 1993 als gevolg van herkeuring het recht op een arbeidsongeschiktheidsuitkering (gedeeltelijk) verliest):

• arbeidsongeschikten die op 1 augustus 1993 reeds recht hadden op een AAW- of een WAO-uitkering en op die dag 45 jaar of ouder waren.

• arbeidsongeschikten die op 31 december 1986 in de leeftijd van 35 jaar of ouder waren en zowel op die datum als ook op 31 juli 1993 een AAW- of WAO-uitkering ontvingen. Voorwaarde is daarbij dat zij geen recht meer hebben op een werkloosheidsuitkering.

De hoogte van een Bia-uitkering is gelijk aan een vervolguitkering in de WW. Eind 2003 zullen naar verwachting ruim 900 mensen in beginsel recht hebben op een Bia-uitkering. Een Bia-uitkering wordt verstrekt tot het bereiken van de 65-jarige leeftijd. Ultimo 2016 zal het uitkeringsrecht op grond van de Bia vervallen. Het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) draagt zorg voor de verstrekking van Bia-uitkeringen op basis van de door SZW ontwikkelde wet- en regelgeving. SZW houdt toezicht op de doelmatigheid en rechtmatigheid van de uitvoering door het UWV.

SZW streeft naar het voorkomen en tegengaan van misbruik en oneigenlijk gebruik van Bia-uitkeringen. Het UWV levert daarvoor inspanningen op het gebied van preventie, controle, opsporing en afdoening. Hierbij dient fraude zoveel mogelijk aan het licht te worden gebracht en te worden afgehandeld.

Fraudeconstateringen inzake de Bia worden niet afzonderlijk vastgelegd. Het UWV registreert deze in een samengestelde arbeidsongeschiktheidsstatistiek.

7.3 Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: Cijfers SV, jaarverslag 2001

Het aantal BIA-uitkeringen gaat langzaam dalen. In 2002 is er nog sprake van een beperkte netto-instroom, vanaf 2003 gaat de uitstroom de instroom overstijgen. De uitstroom vindt voornamelijk plaats als gevolg van pensionering en overlijden. De instroom in 2002 betreft een beperkt aantal mensen dat als gevolg van een TBA-afschatting een WW-uitkering heeft ontvangen, die inmiddels is afgelopen. De weggevallen WW-uitkering wordt dan vervangen door een BIA-uitkering. Het overgrote deel van de WW-uitkeringen die ontstaan zijn uit TBA-afschattingen is inmiddels afgelopen, zodat voor de toekomst nauwelijks nog BIA-instroom is te verwachten.

7.4 Budgetflexibiliteit

De budgetflexibiliteit van de programma-uitgaven is nihil. Daarom is in dit artikel afgezien van de opname van een tabel.

De Bia is een open-einde regeling, waarvan de uitgaven worden bepaald door het uitkeringsrecht van de doelgroep en de uitkeringsvoorwaarden. Deze zijn in de wet- en regelgeving vastgelegd. De uitgaven kunnen alleen worden aangepast door wijzigingen in de wet- en regelgeving.

De in dit artikel opgevoerde uitvoeringskosten zijn afgestemd op de bijbehorende taken. De uitvoeringskosten worden vastgesteld door de minister van SZW, wanneer hij jaarlijks uiterlijk 1 december zijn goedkeuring verleent aan het UWV-Jaarplan voor het komende jaar. Wijzigingen in wet- en regelgeving die een afname of toename van de uitvoeringskosten tot gevolg hebben, leiden tot een aanvulling op dit plan.

7.5 Veronderstellingen in effectbereik, doelmatigheid en raming

Grafiek Raming versus realisatie Tbia

De volume-ontwikkeling in deze regeling wordt vooral bepaald door de effecten van de herkeuringen.

7.6 Groeiparagraaf

SZW werkt in overleg met het UWV aan het opstellen van prestatie-indicatoren ter sturing van de begrotings-, controle- en verantwoordingscyclus van het UWV. In de periode tot 2005 geldt hiervoor een groeipad. Voor de begroting 2004 zal nader worden bezien in hoeverre de prestatie-indicatoren van het UWV en de in dit artikel naar voren gebrachte prestatiegegevens elkaar kunnen aanvullen.

Dit artikel bevat geen tabel met handhavingsgegevens, omdat er tot op heden voor de Bia afzonderlijk geen cijfers beschikbaar zijn. In de meibrief 2002 is aan het UWV gevraagd om deze registratie vanaf 2003 ter hand te nemen. Naar verwachting kunnen deze gegevens vanaf 2005 aan dit artikel worden toegevoegd.

BELEIDSARTIKEL 8 INKOMENSGARANTIE VOOR KUNSTENAARS

8.1 Algemene doelstelling

Het gedurende een beperkte periode bieden van inkomenszekerheid aan:

• aankomende kunstenaars, waardoor hen de mogelijkheid wordt geboden om zich in betrekkelijke rust voor te bereiden op de vestiging van een renderende al dan niet gemengde beroepspraktijk als kunstenaar;

• gevestigde kunstenaars die te kampen hebben met een terugval in inkomsten om hen daardoor in staat te stelllen zich in betrekkelijke rust te concentreren op het wederom vestigen van een renderende, al dan niet gemengde beroepspraktijk als kunstenaar.

Het primaire doel van de Wet inkomensvoorziening kunstenaars (WIK) is het bieden van een inkomensvoorziening aan kunstenaars die de ambitie hebben een renderende al dan niet gemengde beroepspraktijk als kunstenaar op te bouwen. De maximale uitkeringsperiode bedraagt 4 jaar binnen een maximale tijdspanne van 10 jaar.

Zonder deze specifieke voorziening zou een kunstenaar, die niet zelf in zijn levensonderhoud kan voorzien, een beroep moeten doen op een bijstandsuitkering. De aan een bijstandsuitkering verbonden voorwaarden, gericht op een zo snel mogelijke inschakeling op de arbeidsmarkt, werken echter belemmerend op de ontwikkeling van een zelfstandige beroepspraktijk als kunstenaar.

Kenmerkend voor de beroepspraktijk van een kunstenaar is ook het werken in opdracht of met tijdelijke contracten, waardoor er niet altijd sprake is van continuïteit in de beschikbare middelen ter voorziening in het levensonderhoud.

Kunstenaars die een WIK-uitkering ontvangen kunnen een beroep doen op het «langszij» de WIK ontwikkelde flankerend beleid dat valt onder de verantwoordelijkheid van de minister van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen.

De resultaten van de evaluatie van de WIK, die in het najaar van 2002 worden aangeboden aan het parlement, zal meer inzicht bieden in het bereik van de WIK en de mate waarin de WIK aansluit bij de behoeften van de doelgroep. Ook zal er meer zicht zijn op de vraag in hoeverre aan de doelstelling in de WIK, het bieden van een inkomensvoorziening aan (aankomende) kunstenaars die hen in staat stelt zich voor te bereiden op een renderende al dan niet gemengde beroepspraktijk, wordt voldaan.

8.2 Operationele doelstellingen

1. Iedere kunstenaar die behoort tot de doelgroep van de WIK is van de mogelijkheden van de WIK op de hoogte.

2. Alle sociale diensten en CWI's zijn in voldoende mate op de hoogte van de mogelijkheden die de WIK biedt voor de doelgroep en verstrekken voorlichting over deze mogelijkheden c.q. bieden aan kunstenaars uit de doelgroep die dat wensen de gelegenheid een WIK-uitkering aan te vragen.

3. Fraude wordt zoveel mogelijk voorkomen. Gepleegde fraude wordt zo snel mogelijk aan het licht gebracht en afgehandeld.

Operationele doelstelling 1: Iedere kunstenaar die behoort tot de doelgroep van de WIK is van de mogelijkheden van de WIK op de hoogte.

De WIK kan als tijdelijke inkomensvoorziening een aantrekkelijke optie zijn, maar dit is afhankelijk van de individuele situatie en de ambities. De kunstenaar moet wel in de gelegenheid worden gesteld voor zichzelf een weloverwogen keuze te maken. Doel is dan ook dat elke kunstenaar die tot de doelgroep behoort op de hoogte is van de mogelijkheden die de WIK biedt en van het feit dat hij hiervoor kan kiezen. Daar in principe iedere gevestigde kunstenaar en iedere academieverlater kan (gaan) behoren tot de doelgroep van de WIK dient in 2003 95% van de beroepsmatig actieve kunstenaars en 95% van de kunstenaars in het eerste jaar na beëindiging van een kunstenopleiding op de hoogte te zijn van het bestaan van de WIK.

Uit een onderzoek in opdracht van het ministerie van OC&W blijkt dat in 1999 3% van de beeldend kunstenaars niet op de hoogte was van het bestaan van de WIK. Over de bekendheid van de WIK onder andere groepen kunstenaars zijn geen cijfers bekend. De realisatie van de eerste operationele doelstelling zal vanwege kosten/batenoverwegingen niet jaarlijks worden gemeten, en zal waarschijnlijk niet representatief zijn voor alle groepen kunstenaars.

Operationele doelstelling 2: Alle sociale diensten en CWI's zijn in voldoende mate op de hoogte van de mogelijkheden die de WIK biedt voor de doelgroep en verstrekken voorlichting over deze mogelijkheden c.q. bieden aan kunstenaars uit de doelgroep die dat wensen de gelegenheid een WIK-uitkering aan te vragen.

Alle CWI's en sociale diensten dienen over voldoende kennis en kunde te beschikken om te kunnen beoordelen of een aanvrager in beginsel behoort tot de doelgroep van de WIK en om goede voorlichting te geven. Voor 2003 zal SZW voorlichtings- en ondersteunende activiteiten ondernemen richting gemeenten en CWI's ten einde kennis en inzicht over de WIK bij de uitvoeringsinstellingen te vergroten. Of er realisatiecijfers van deze doelstelling geleverd kunnen worden bij de financiële verantwoording 2003 is nog onzeker.

Operationele doelstelling 3: Fraude wordt zoveel mogelijk voorkomen. Gepleegde fraude wordt zo snel mogelijk aan het licht gebracht en afgehandeld.

Het voorkomen van fraude is van belang voor het maatschappelijke draagvlak van deze voorziening. De instrumenten daartoe zijn in beginsel dezelfde als die aanwezig zijn voor de bestrijding van fraude bij andere inkomensvoorzieningen die door de gemeenten worden uitgevoerd. Voor de WIK zijn vanwege het geringe aantal uitkeringsgerechtigden per gemeente (nog) geen aparte handhavingsindicatoren beschikbaar.

8.3 Budgettaire gevolgen van het beleid

* Tot 2003 werd een bedrag voor de vaste kosten en een bedrag per toets toegekend. Vanaf 2003 vindt outputfinanciering plaats.

In 2003 zullen naar schatting ruim 3 700 kunstenaars een beroep doen op de WIK bij een gemiddeld uitkeringsbedrag van circa € 10 200 per jaar. Het aantal personen dat ultimo december 2003 een WIK-uitkering ontvangt, zal circa 2 770 bedragen. Deze forse terugval van het aantal uitkeringsgerechtigden wordt veroorzaakt doordat in 2003 de eerste groep kunstenaars die vanaf 1999 onafgebroken een beroep heeft gedaan op de WIK, de maximale termijn waarop men aanspraak kan maken op een WIK-uitkering, bereikt.

Met name zal dit het geval zijn voor de groep van kunstenaars die in de loop van 1999 rechtstreeks vanuit de Algemene bijstandswet is ingestroomd in de WIK. Een en ander heeft tot gevolg dat het aantal kunstenaars in de WIK substantieel zal dalen.

De gemiddelde uitvoeringskosten voor de uitvoerende centrumgemeenten bedragen € 998 per uitkeringsgerechtigde. De uitvoeringskosten van de stichting Kunstenaars en Co (K&Co) bedragen in 2003 circa € 530 voor iedere in opdracht van de centrumgemeente uitgevoerde beroepsmatigheidstoets.

8.4 Budgetflexibiliteit

De WIK is een open-einde-regeling. SZW is verplicht om voor alle rechthebbenden die een beroep op de regeling doen middelen ter beschikking te stellen. Er is wijziging van wet- en regelgeving noodzakelijk om het budgettaire beslag te kunnen beperken. De budgetflexibiliteit is dus gering.

8.5 Veronderstellingen

De in- en uitstroom bij de WIK is afhankelijk van de algehele economische situatie. Bij een terugvallende economie kan de vraag naar kunst dalen en daarmee dus ook de omzet en het inkomen van kunstenaars. De instroom van gevestigde kunstenaars die (tijdelijk) in financiële problemen verkeren, kan hierdoor worden beïnvloed.

De instroom van startende kunstenaars vanuit de opleidingen blijft naar verwachting redelijk stabiel.

Raming versus Realisatie WIK

8.6 Groeiparagraaf

De resultaten van de eerste evaluatie van de WIK worden in het vierde kwartaal 2002 aangeboden aan het parlement. De resultaten van de evaluatie kunnen aanleiding vormen om de WIK op een aantal punten aan te passen. Het hiervoor af te leggen wetgevingstraject kan niet eerder dan in de loop van 2003 worden afgerond. Daarbij zullen tevens de mogelijkheden en de noodzaak worden bezien van het formuleren van andere prestatie-indicatoren ten aanzien van de werking van de WIK.

BELEIDSARTIKEL 9 TEGEMOETKOMING IN DE KOSTEN VAN KINDEREN

9.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het bieden van een financiële tegemoetkoming in de kosten van kinderen aan ouders of verzorgers.

Het verzorgen en opvoeden van kinderen brengt kosten met zich. Via de Algemene Kinderbijslagwet (AKW) ontvangen ouders en verzorgers een bijdrage in deze kosten. De bijdrage kan worden aangewend voor noodzakelijke uitgaven ten behoeve van de opvoeding en verzorging. Daarnaast ontvangen de ouders of verzorgers van thuiswonende gehandicapte kinderen tot 18 jaar een speciale financiële bijdrage via de Regeling tegemoetkoming onderhoudskosten thuiswonende gehandicapte kinderen 2000 (TOG 2000).

Als gevolg van de evaluatie is in 1999 de TOG vervangen door de TOG 2000, die per 1 januari 2000 in werking is getreden. Anders dan in de oorspronkelijke regeling wordt in de TOG 2000 geen onderscheid gemaakt naar aard van de handicap. De mate van zorgafhankelijkheid is nu bepalend voor het recht op een tegemoetkoming. De regeling kent één uitkeringsniveau.

De uitwerking van de TOG 2000 in de praktijk is nauwkeurig gevolgd. De wijziging in de definitie van de doelgroep en de wijziging van de medische voorwaarden hebben tot een toename van het aantal beoogde rechthebbenden geleid. De uitvoering van de nieuwe regeling is in lijn gebleven met de oude regeling.

In 2003 wordt vastgesteld wanneer de AKW onderwerp is van evaluatieonderzoek.

9.2 Operationele doelstellingen

1. Zorgdragen dat ouders of verzorgers een tegemoetkoming ontvangen in de kosten van kinderen, waarbij rekening is gehouden met de verschillende levensfasen van kinderen en de daarmee verband houdende, stijgende uitgaven.

2. Zorgdragen dat ouders of verzorgers een tegemoetkoming ontvangen in kosten van thuiswonende gehandicapte kinderen.

3. Het beperken en voorkomen van misbruik en oneigenlijk gebruik van AKW- en TOG-uitkeringen door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening.

Operationele doelstelling 1: Zorgdragen dat ouders of verzorgers een tegemoetkoming ontvangen in de kosten van kinderen, waarbij rekening is gehouden met de verschillende levensfasen van kinderen en de daarmee verband houdende, stijgende uitgaven.

De kinderbijslag wordt betaald aan ouders of verzorgers van kinderen tot 18 jaar. Voor kinderen die geboren zijn op of na 1 januari 1995, krijgen de ouders of verzorgers een vast bedrag, afhankelijk van de leeftijd. Als de kinderen voor 1 januari 1995 zijn geboren, is de hoogte van de kinderbijslag ook afhankelijk van het aantal kinderen in het gezin waarvoor recht bestaat op kinderbijslag.

Per 2003 ligt het in de bedoeling, dat in niet-EU/EER-landen een vast bedrag van 10% van de Nederlandse kinderbijslag wordt uitgekeerd (Strategische Akkoord).

Tevens wordt het stopzetten van kinderbijslag voor 16- en 17-jarigen, die geen erkend onderwijs volgen verwerkt. Erkend onderwijs in de AKW is erkend onderwijs in de zin van de Wet Studiefinanciering. De besparing is in 2003 beperkt, omdat de maatregel alleen voor nieuwe gevallen geldt.

In 2003 zal de AKW-uitkering naar verwachting worden verstrekt aan 1,9 miljoen gezinnen ten behoeve van circa 3,5 miljoen telkinderen. Voor het gebruik van kinderbijslag zijn geen streefwaarden vastgesteld, omdat het gebruik daarvan demografisch wordt bepaald.

De Sociale Verzekeringsbank (SVB) keert de kinderbijslag uit op basis van de door SZW ontwikkelde wet- en regelgeving. SZW houdt toezicht op de doelmatigheid en rechtmatigheid van de uitvoering door de SVB.

Operationele doelstelling 2: Zorgdragen dat ouders of verzorgers een tegemoetkoming ontvangen in kosten van thuiswonende gehandicapte kinderen.

Aan ouders/verzorgers die hun ernstig gehandicapte kind thuis verzorgen worden tegemoetkomingen verstrekt op basis van Tog 2000. De tegemoetkoming bedraagt per 1 juli 2002 € 194,71 per kwartaal. Ouders/verzorgers met een gehandicapt kind in een AWBZ-inrichting kunnen onder bepaalde voorwaarden tweevoudige kinderbijslag ontvangen. Voor thuiswonende gehandicapte kinderen kan slechts aanspraak worden gemaakt op enkelvoudige kinderbijslag. Door het verstrekken van een Tog-tegemoetkoming wordt dit verschil gecompenseerd.

In 2003 zal deze tegemoetkoming naar verwachting worden verstrekt ten behoeve van ruim 20 000 kinderen. Voor het gebruik van de extra tegemoetkoming voor thuiswonende gehandicapte kinderen zijn geen streefwaarden vastgesteld. Het gebruik daarvan wordt – na de huidige inhaalslag – bepaald door de (stabiele) omvang van de populatie.

De Sociale Verzekeringsbank (SVB) keert de TOG-tegemoetkoming uit op basis van de door SZW ontwikkelde wet- en regelgeving. SZW houdt toezicht op de rechtmatige en doelmatige uitvoering door de SVB.

Operationele doelstelling 3: Het beperken en voorkomen van misbruik en oneigenlijk gebruik van AKW- en TOG-uitkeringen door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening.

SZW streeft naar zo min mogelijk misbruik en oneigenlijk gebruik van AKW- en TOG-uitkeringen. De SVB levert daarvoor inspanningen op het gebied van preventie, controle, opsporing en afdoening. Hierbij dient fraude zoveel mogelijk aan het licht te worden gebracht en te worden afgehandeld.

De SVB hanteert ten aanzien van de planning van de handhavings-activiteiten een meerjarencyclus omdat niet alle handhavingsactiviteiten binnen één jaar kunnen worden gerealiseerd.

Naast de lopende activiteiten als het uitwisselen van gegevens met de Informatie Beheer Groep (IB-groep) en het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen (LBIO) is in 2001 een methode ontwikkeld om in 2002–2003 een systematisch en integraal onderzoek te verrichten naar de risico's met betrekking tot kinderbijslag voor kinderen van 16 jaar en ouder in Marokko en Turkije. Het controle Team Buitenland van de SVB heeft op basis van het met een land afgesloten verdrag een standaardmethode ontwikkeld van controle en verificatie van dat land.

In oktober 2002 treedt een versoepeling van de meldingsplicht AKW in werking. Gebleken is dat de Informatie Beheer Groep betrouwbare informatie kan leveren over het ontvangen van studiefinanciering door 16- en 17-jarige kinderen. Het is daarom niet langer nodig de verzekerde te verplichten om een recht op studiefinanciering van een kind terstond aan de SVB te melden.

9.3 Budgettaire gevolgen van beleid

*In het volume/de gemiddelde uitkering worden bedragen van achteraf vastgestelde rechten niet meegeteld. Het betreft hier uitkeringslasten, waarvan bij de vaststelling van dat recht sprake is van een terugwerkende kracht van meer dan één kwartaal.

**De categorie 18 tot en met 24 jaar betreft een kleine groep studerende jongeren, waarvoor via een overgangsregeling nog recht bestaat op kinderbijslag. In 2003 is nog slechts sprake van een naijl-effect, daarna is het volume nihil.

De toename van het aantal gerechtigde gezinnen en het aantal kinderen in de AKW is met name het gevolg van een toename van het aantal geboorten. Het aantal gezinnen neemt toe doordat de geboorten veelal eerste kinderen zijn.

De toename van het volume leidt tot hogere uitkeringslasten en uitvoeringskosten over de periode 2002 t/m 2007. De hoogte van de gemiddelde uitkering over alle leeftijdsklassen in bovenstaande tabel varieert per jaar door het samenstellingseffect van de verschillende leeftijden van de Akw-gerechtigde kinderen en de daarbij behorende uitkering volgens het overgangsrecht of nieuwe regime voor gerechtigde kinderen die op of na 1 januari 1995 geboren zijn. De gemiddelde uitkering naar leeftijdsgroep (0–5 jaar, 6–11 jaar en 12–17 jaar) geeft de toename in de tegemoetkoming voor de onderhoudskosten van kinderen weer.

Voor 2007 wordt het aantal gerechtigde gezinnen geraamd op ruim 1,9 miljoen met een totaal aantal kinderen van ruim 3,5 miljoen.

* De «uitkeringslasten met terugwerkende kracht» worden niet meegeteld in het volume, de gemiddelde uitkering en de gemiddelde uitvoeringskosten per uitkering.

De toename van het aantal gerechtigde kinderen in de TOG is het gevolg van de verruiming van de toekenningscriteria in de TOG regeling 2000 alsmede van de grotere bekendheid van de regeling. De toename van het volume leidt de komende jaren tot hogere uitkeringslasten. De uitkeringslasten met terugwerkende kracht dalen naar een laag niveau in 2007 (afgerond nul). Het merendeel van de nieuwe aanvragers komt in aanmerking voor een tegemoetkoming met terugwerkende kracht over vier kwartalen voorafgaande aan het kwartaal waarin de aanvraag is ingediend. Verondersteld wordt dat er vanaf 2007 sprake is van een klein aantal nieuwe aanvragers, waardoor het aantal tegemoetkomingen met terugwerkende kracht afneemt.

Naar verwachting zal er in 2003 ten behoeve van 20 500 kinderen een TOG-uitkering worden verstrekt. Vanaf 2006 is het volume constant geraamd op 21 500 kinderen.

Handhavingsaspecten

Bron: SVB handhaving bij de SVB 2001.

In 2001 zijn ten opzichte van 2000 meer fraudes geconstateerd, meer boetes en maatregelen opgelegd en meer waarschuwingen gegeven. Oorzaak van de stijging van de administratieve sancties bij de AKW is nog onbekend en zal door de SVB onderzocht worden.

9.4 Budgetflexibiliteit

De budgetflexibiliteit van de programma-uitgaven is nihil. Daarom is in dit artikel afgezien van de opname van een tabel. De AKW en de TOG zijn open-einde regelingen, waarvan de uitgaven worden bepaald door het uitkeringsrecht van de doelgroep en de uitkeringsvoorwaarden. SZW is verplicht om voor alle rechthebbenden die een beroep op deze regelingen doen, middelen ter beschikking te stellen. De uitgaven kunnen alleen worden aangepast via wijzigingen in de wet- en regelgeving.

De in dit artikel opgevoerde uitvoeringskosten zijn afgestemd op de bijbehorende taken. De in dit artikel opgevoerde uitvoeringskosten zijn onderdeel zijn van het totale budget van de SVB. Dit budget wordt vastgesteld door de minister van SZW, wanneer hij jaarlijks uiterlijk 1 december zijn goedkeuring verleent aan het SVB-Jaarplan voor het komende jaar. Wijzigingen in wet- en regelgeving die een afname of toename van de uitvoeringskosten tot gevolg hebben, leiden tot een aanvulling op dit plan. Met de SVB vindt momenteel overleg plaats over de scheiding tussen de begrotingsgefinancierde en de premiegefinancierde regelingen en de afstemming van de cycli. Dit betekent dat bovengenoemde uitvoeringskosten nog onder voorbehoud zijn.

9.5 Veronderstellingen

Grafiek raming vs realisatie AKW

De volume-ontwikkeling in de AKW wordt bepaald door demografische factoren, inclusief groei als gevolg van immigratie. De uitkeringslasten vertonen een licht stijgende lijn waarbij de ramingen nauwelijks afwijken van de realisaties vanwege het stabiele verloop van de volume-ontwikkeling.

Grafiek raming vs realisatie TOG

De populatie thuiswonende gehandicapte kinderen is relatief stabiel. Het gebruik van de TOG-regeling groeit echter als gevolg van de verruiming van de toekenningscriteria in 2000 en de toename van de bekendheid van de regeling. Verondersteld is dat de groei in het gebruik in de loop van de tijd afneemt, omdat het deel van de potentiële doelgroep dat geen gebruik maakt van de regeling – vanwege onbekendheid met de regeling of andere redenen – steeds kleiner wordt. Daarnaast is verondersteld dat het gebruik vanaf 2006 stabiliseert, omdat de potentiële doelgroep voor de TOG-regeling dan volledig is bereikt.

9.6 Groeiparagraaf

SZW werkt in overleg met de SVB aan het opstellen van prestatie-indicatoren ter sturing van de begrotings-, controle- en verantwoordingscyclus van de SVB. In de periode tot 2005 geldt hiervoor een groeipad. Voor de begroting 2004 zal nader worden bezien in hoeverre de prestatie-indicatoren van de SVB en de in dit artikel naar voren gebrachte prestatiegegevens elkaar kunnen aanvullen.

Het streven is om vanaf 2003 in dit artikel extra handhavingsgegevens op te nemen inzake preventie, opsporing en afdoening, met name de administratieve afhandeling van overtredingen.

BELEIDSARTIKEL 10 MAATSCHAPPELIJKE PARTICIPATIE VAN GEHANDICAPTEN

Dit artikel is per Koninklijk besluit van 21 juli 2002 in zijn geheel overgegaan naar het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.