Inhoudsopgave blz.

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat ministerie)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit voor het jaar 2007 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2007 Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2007.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2007 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze Memorie van Toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingsstaat baten-lastendienst(en))

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de baten-lastendiensten Algemene Inspectiedienst, Dienst Landelijk Gebied, Dienst Regelingen, Plantenziektenkundige Dienst en Voedsel en Waren Autoriteit voor het jaar 2007 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze Memorie van Toelichting en wel en de paragraaf inzake de diensten die een baten-lastenstelsel voeren».

Wetsartikel 4

In maart 2005 is door de Minister van Financiën met de Tweede Kamer overleg gevoerd over de uitkomsten van het interdepartementale beleidsonderzoek (IBO) regeldruk en controletoren en de naar aanleiding daarvan door het kabinet in december 2004 gedane voorstellen. Tijdens het algemeen overleg op 2 en 3 maart 2005 en in de brief van 9 maart 2005 (Kamerstukken II, 29 949 en 29 950, nr. 5) is toegezegd de getrouwbeeldverklaring van de departementale auditdiensten parallel aan de gewijzigde bedrijfsvoeringsparagraaf over het verslagjaar 2007 in te voeren. De departementen hebben sindsdien belangrijke voortgang geboekt met het treffen van de hiervoor noodzakelijke maatregelen. Om op het ingroeitraject naar met name de getrouwbeeldverklaring geen wettelijke obstakels te laten ontstaan, dienen enkele bepalingen in de Comptabiliteitswet 2001 (CW 2001) te worden aangepast. Dat zal regulier gebeuren via het moderniseringsproject van die wet dat thans gaande is. Om de getrouwbeeldverklaring al over het jaar 2007 te kunnen toepassen is echter een tijdelijke – op het jaar 2007 gerichte – afwijking van de wet nodig. Dat gebeurt via het onderhavige wetsartikel. Het betreft concreet de aanpasing van artikel 66, vijfde en zesde lid, van de CW 2001. De gewijzigde insteek voor de bedrijfsvoeringsparagraaf in het jaarverslag leidt niet tot een aanpassing van de CW 2001. De inhoud van die paragraaf wordt in de Rijksbegrotingsvoorschriften geregeld.

Samengevat komen de wijzigingen in de bedrijfsvoeringsparagraaf en in de accountantsverklaring op het volgende neer.

Over eventuele rechtmatigheidsfouten en -onzekerheden die de terzake gestelde artikelsgewijze tolerantiegrenzen te boven gaan, zal door de betrokken minister in de bedrijfsvoeringsparagraaf van zijn departementaal jaarverslag worden gerapporteerd. De departementale auditdienst verstrekt bij het aldus opgestelde jaarverslag (en saldibalans) een getrouwbeeldverklaring in plaats van een zogenaamde eisenverklaring. De getrouwbeeldverklaring heeft betrekking op de elementen die onder a tot en met d van het nieuwe zesde lid van artikel 66 in de CW 2001 zijn opgenomen. Daarbij beoordeelt de auditdienst op grond van onderdeel b of de rapportage over de rechtmatigheid van de begrotingsuitvoering klopt en op grond van onderdeel d of er in het jaarverslag eventueel sprake is van strijdigheid tussen de gepresenteerde financiële informatie en de opgenomen beleidsinformatie.

Om aan te sluiten bij de in artikel 58 gehanteerde terminologie wordt in lid 6 van artikel 66 gesproken van deugdelijke weergave in plaats van de in accountantskring gebruikelijke formulering van getrouwe weergave. Daarmee wordt echter hetzelfde bedoeld. Het is geen bezwaar dat de accountant in zijn verklaring het begrip getrouwe weergave gebruikt.

De oordeelsvorming van de Rekenkamer blijft ten opzichte van het verleden ongewijzigd.

In het oude vijfde lid van artikel 66 kan de reikwijdte van de accountantsverklaring (een verklaring omtrent de financiële informatie in het jaarverslag en de saldibalans) worden geschrapt. De reikwijdte staat thans geheel in het zesde lid.

De formulering van de aanhef van het onderhavige wetsartikel luidende: «...komt voor de accountantsdienst van het ministerie van ..... voor het jaar 2007 als volgt te luiden» is zodanig gekozen, dat de accountantsdienst de gewijzigde reikwijdte van de verklaring zowel dient toe te passen met betrekking tot het departementale jaarverslag van het betrokken departement als met betrekking tot een eventueel niet-departementaal jaarverslag waarvoor de betrokken minister verantwoordelijk is (zoals bijvoorbeeld een jaarverslag van een begrotingsfonds of van een van de begrotingshoofdstukken I, II, IV of IXA).

Er wordt in de wettekst nog gesproken van accountantsdienst in plaats van auditdienst, omdat die terminologie in de Comptabiliteitswet 2001 nog wordt gehanteerd. Bij de voorziene modernisering van de Comptabiliteitswet zal accountantsdienst worden vervangen door auditdienst.

B. BEGROTINGSTOELICHTING

Inhoudsopgave blz.

1. LEESWIJZER

Het LNV-beleidsprogramma 2004–2007, dat u met de begroting 2004 is aangeboden, heeft als titel «Vitaal en samen». De meeste concrete beleidsvoornemens uit «Vitaal en samen» zijn de afgelopen jaren uitgevoerd. Nu ligt vooral de nadruk op de begrippen «vertrouwen» en «verbinden».

De Beleidsagenda is ingedeeld in de vier hoofdthema’s die ik ook in «Vitaal en samen» heb gebruikt. Het zoeken naar verbinding zal daarin vaak terugkomen.

In de Beleidsartikelen wordt verder toegespitst aangegeven wat LNV wil bereiken, wat daarvoor gedaan wordt en wat dat mag kosten.

Maatschappelijke effecten in de begroting

In het Algemeen Overleg met de Commissie voor de Rijksuitgaven van 26 april 2006 is afgesproken dat de Tweede Kamer op de hoogte zal worden gesteld van de stand van zaken omtrent het presenteren van de maatschappelijke effecten en de prestaties in de Rijksbegrotingen. Daarbij is aan ieder departement gevraagd om het «comply-or-explain» principe toe te passen en de Kamer daarover in juni te informeren.

Met brief (TRCFEZ/2006/1067, 21-6-2006) is de Tweede Kamer geïnformeerd over de wijze waarop de verschillende outcome- en outputindicatoren in de LNV-begroting 2007 worden weergegeven.

In deze brief is naar voren gebracht dat in de LNV-begroting van 2006 de doelstellingen reeds zoveel mogelijk waren voorzien van outcome- en outputindicatoren. Die positieve ontwikkeling is mede onderkend door de Algemene Rekenkamer (zie rapport bij Jaarverslag 2005).

Bij het opstellen van de LNV begroting 2007 is ingezet op het verder verbeteren van de indicatoren. Zo is op artikel 21 de «maatschappelijke appreciatiescore» nader uitgewerkt, wordt voor artikel 22 als outcome-indicator de «toegevoegde waarde primaire sector» gehanteerd en wordt op artikel 25 de indicator «basisscholen met smaaklessen» geïntroduceerd.

Nagenoeg alle algemene en operationele beleidsdoelstellingen in de LNV begroting 2007 zijn daarmee voorzien van een indicator «comply». De laatste open eindjes liggen vooral op de beleidsterreinen die gelieerd zijn aan doelstellingen van het Rijksmeerjarenprogramma van de Agenda Vitaal Platteland (MJP2). De Tweede Kamer heeft begin 2006 weliswaar al met de doelstellingen ingestemd, maar de vertaling naar outcome- en output indicatoren is nog niet op alle punten afgerond. Dit heeft met name betrekking op onderdelen van artikel 24 Landschap & Recreatie en artikel 27 Reconstructie.

De verwachting is dat als de streefwaarden en het bijbehorende meetinstrumentarium voor de artikelen 24 en 27 in de loop van 2007 zijn vastgesteld, in de LNV begroting 2008 alle beleidsdoelstellingen zijn voorzien van outcome- en outputindicatoren.

Meerjarenprogrammering beleidsdoorlichting

Naar aanleiding van aanbevelingen uit de VBTB-evaluatie zijn in de Regeling Rijksbegrotingsvoorschriften 2006 van de minister van Financiën voorschriften opgenomen voor de programmering van beleidsdoorlichtingen per beleidsartikel. Het nieuwe aan beleidsdoorlichting is dat dit een evaluatie is op het niveau van de algemene (of operationele) doelstelling, waar reguliere evaluaties zich veelal richten op een deel van het beleid of een beleidsinstrument. Beleidsterreinen dienen eens in de 5 à 7 jaar doorgelicht te worden, afhankelijk van de beleidscyclus. De totale programmering voor LNV ziet er als volgt uit:

2007: Voedselkwaliteit/Diergezondheid (artikel 25)

2008: Realiseren Natuur (artikel 23)

2009: Duurzaam ondernemen (artikel 21)

2010: Agrarische Ruimte, Landschap en recreatie en Reconstructie (artikelen 22, 24 en 27)

In 2006 vindt de beleidsdoorlichting Kennis en Innovatie (artikel 26) plaats.

De programmering van de beleidsdoorlichtingen zijn bij de desbetreffende beleidsartikelen opgenomen in het overzicht «Onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid».

Overzichtsconstructies

Er zijn in de LNV-begroting twee overzichtsconstructies opgenomen, nl. de overzichtsconstructies ILG en Groene Hart. Daarnaast zijn in de begrotingen van Buiza en VROM respectievelijk de overzichtsconstructies HGIS en Milieu opgenomen, waar ook LNV-middelen deel van uitmaken.

De Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) is een aparte budgettaire constructie binnen de Rijksbegroting. In de HGIS worden de buitenlanduitgaven van de verschillende departementen gebundeld. Zo wordt inzicht verschaft in de belangrijkste uitgaven die Nederland jaarlijks doet in het kader van internationale samenwerking. De coördinatie van deze overzichtsconstructie ligt bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Voor wat betreft LNV maken deel uit van de HGIS de uitgaven uit hoofde van de Agrarische Vertegenwoordiging Buitenland, de contributie aan de Food and Agricultural Organisation (FAO), de bijdrage aan het Afrika Studie Centrum en een deel van de bekostiging van de niet-EU studenten bij de Wageningen Universiteit en het groene HBO.

LNV draagt tevens de inhoudelijke verantwoordelijkheid voor internationale natuurprojecten die voortvloeien uit internationale verdragen. Het betreft projecten die worden gefinancierd uit middelen die op de begroting van LNV staan en die deel uitmaken van de HGIS. De desbetreffende uitgaven worden nader toegelicht in beleidsartikel 23 onder de operationele doelstelling «beheer van de natuur en beschermen van de internationale biodiversiteit».

De overzichtsconstructie «Milieu» geeft inzicht in de beleidsvoornemens en de daarbij behorende uitgaven voor de jaren 2007 tot en met 2011 voor het onderwerp Milieu. De coördinatie van deze overzichtsconstructie ligt bij het ministerie van VROM. De hiermee gemoeide LNV-uitgaven hebben betrekking op diverse artikelen van de LNV-begroting.

De in deze LNV-begroting opgenomen overzichtsconstructie Groene Hart biedt inzicht in de Rijksmiddelen die in het Groene Hart neerslaan.

Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) en overzichtsconstructie ILG

Met ingang van 1 januari 2007 treedt naar verwachting de Wet inrichting Landelijk Gebied (WILG) in werking. Deze wet vormt de basis voor het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) dat aan de provincies ter beschikking wordt gesteld ter realisering van de Rijksdoelen uit het tweede Meerjarenprogramma van de Agenda Vitaal Platteland (MJP2). In december 2006 worden hiertoe tussen Rijk en provincies bestuursovereenkomsten gesloten waarin de prestaties en de bijbehorende budgetten worden vastgelegd. In deze begroting zijn de budgettaire consequenties van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) van LNV op een consistente en transparante wijze verwerkt.

Op vier beleidsartikelen van de LNV-begroting staan budgetten die per 1 januari 2007 opgaan in het ILG (artikel 22, 23, 24 en 27). Per beleidsartikel is op instrumentniveau aangegeven welke budgetten van de LNV-begroting in het ILG opgaan.

Tevens zijn in deze begroting op basis van het Rijksbod de ILG-prestaties opgenomen voor de totale ILG-periode (2007–2013). In de begroting 2008 zullen de prestaties worden opgenomen, die definitief in de bestuursovereenkomsten tussen Rijk en provincies zullen worden vastgelegd. De provincies verantwoorden zich hierover na zeven jaar. In de tussenliggende jaren zal de voortgang in de realisatie van de prestaties niet in de LNV-jaarverslagen worden gepresenteerd. Wel zullen de jaarlijkse voortgangsrapportages van de provincies u ter informatie worden toegezonden. In 2010 vindt een midterm review van het ILG plaats.

Om een goed inzicht te bieden in de totale omvang van het totaal beschikbare ILG-budget en de herkomst ervan is de overzichtsconstructie opgesteld over de totale ILG-periode van 2007–2013. In deze overzichtsconstructie zijn ook de bijdragen van andere departementen aan het ILG opgenomen. In het kader van het ILG is afgesproken dat de andere betrokken departementen (VROM, V&W en OCW) hun bijdragen overboeken naar de LNV-begroting en dat de minister van LNV zorgdraagt voor de jaarlijkse stortingen ten behoeve van de provincies. De bijdragen van andere departementen dienen in een aantal gevallen nog naar LNV te worden overgeheveld.

Hoewel in de begroting 2007 de budgetten meerjarig tot en met 2011 worden vastgelegd, is er in de overzichtsconstructie voor gekozen de budgetten tot en met 2013 (dus voor de gehele ILG-periode) weer te geven. Voor de jaren 2012 en 2013 zijn de budgetten opgenomen onder het voorbehoud van definitieve extrapolatie van deze budgetten in de begrotingen van 2008 en 2009.

Budgetflexibiliteit

De Regeling Rijksbegrotingvoorschriften 2006 van de minister van Financiën vermeldt voorschriften voor het opnemen van de juridisch verplichte uitgavenbudgetten in de ontwerpbegroting. Deze budgetten zijn per beleidsartikel opgenomen in de tabel «budgettaire gevolgen van beleid». Net zoals in de begroting 2006 is als toelichting op de tabel «budgettaire gevolgen van beleid» grafisch per doelstelling een overzicht gegeven van de budgetten die gelden als juridisch verplicht, bestuurlijk gebonden of beleidsmatig gereserveerd voor het begrotingsjaar 2007.

Fiscale instrumenten

Het beleidsinstrumentarium dat LNV inzet om zijn doelstellingen te realiseren bestaat naast de instrumenten die de LNV-begroting belasten, ook uit fiscale instrumenten. Deze fiscale instrumenten worden, voor zover ze direct betrekking hebben op een beleidsartikel, benoemd onder de beleidsinstrumenten bij de operationele doelstellingen van dat beleidsartikel. Er zijn ook fiscale instrumenten die niet direct aan een beleidsartikel zijn te koppelen, omdat ze worden ingezet ter realisering van een breder scala aan doelstellingen. Dit kunnen maatregelen zijn die specifiek op LNV zijn gericht dan wel algemene maatregelen.

De budgettaire gevolgen van de fiscale instrumenten zijn onder de noemer belastinguitgaven te vinden in de bijlage bij de Miljoenennota 2007.

Plattelandsbeleid, gemeenschappelijk visserijbeleid en structuurbeleid

In 2005 heeft de Raad van Ministers een nieuwe verordening inzake steun voor plattelandsontwikkeling vastgesteld. Deze verordening vormt de basis van het Europese plattelandsbeleid voor de periode 2007–2013. De EU-bijdrage voor plattelandsontwikkeling aan de lidstaten moet nog definitief worden vastgesteld. Naar verwachting kan Nederland in de hele programma-periode rekenen op een EU bijdrage van € 490 mln. voor plattelandsontwikkeling, inclusief de modulatiegelden (middelen uit de eerste pijler GLB die worden toegevoegd aan het plattelandsbudget).

In de periode 2007–2013 vervangt het Europees Visserijfonds (EVF) het huidige Financieringsinstrument voor de Oriëntatie van de Visserij (FIOV). De Europese Commissie wil de komende periode haar middelen inzetten op verduurzaming van het visserijbeleid. Op basis van een voorlopig verdelingsvoorstel kan Nederland rekenen op een EU-bijdrage van € 48 mln. in de hele programma-periode.

Daarnaast zal Nederland voor de periode 2007–2013 een bedrag ontvangen uit de structuurfondsen. Het grootste deel hiervan heeft betrekking op Doelstelling 2 Regionale Concurrentiekracht en Werkgelegenheid waaruit Nederland bijna € 1,5 miljard ontvangt.

De EU-bijdragen voor plattelandsbeleid, gemeenschappelijk visserijbeleid en structuurbeleid aan de lidstaten zijn nog niet definitief vastgesteld en nog niet meerjarig in de LNV-begroting verwerkt. Een nadere toelichting is opgenomen in de bijlage Europese geldstromen.

2. HET BELEID

2.1 Beleidsagenda

2.1.1. Hoofdlijnen van beleid

Verbinden door vertrouwen (Beleidsagenda 2007)

Het LNV-beleidsprogramma 2004–2007, dat u met de begroting 2004 is aangeboden, heeft als titel «Vitaal en samen». De kern van de beleidsopgave luidde: «het realiseren van een duurzame landbouw, een vitale natuur, een vertrouwd platteland en een hoogwaardig voedselaanbod op een samenhangende wijze te combineren met de wensen van burgers op het gebied van wonen, werken en vrije tijd. Door een integrale benadering kunnen nieuwe verbindingen worden gelegd tussen landbouw, natuur en landschap. Vitaliteit zag en zie ik als een absolute voorwaarde voor de beleidsterreinen die vallen onder LNV. Het «Samen» kwam voort uit de filosofie dat de overheid beperkt is in haar mogelijkheden, anderen nodig heeft om maatschappelijke doelen te bereiken en een belangrijke rol heeft in het samenbrengen van mensen.

De meeste concrete beleidsvoornemens uit «Vitaal en samen» zijn de afgelopen jaren uitgevoerd. Nu ligt vooral de nadruk op de begrippen «vertrouwen» en «verbinden».

In de beleidsagenda’s van 2005 en 2006 is aandacht besteed aan «vertrouwen». Aan hoe welvaart en concurrentievermogen van een land afhangen van één overheersend aspect van de cultuur, namelijk de mate van onderling vertrouwen tussen burgers. Het «van zorgen voor, naar zorgen dat»-principe dat zo’n centrale rol speelt in mijn beleid, is er op gericht dat onderling vertrouwen te versterken. Door mensen om de tafel te brengen, maatschappelijke dialogen te organiseren en aan ontstane initiatieven van burgers ruimte te geven door belemmeringen weg te nemen, kan de overheid veel tot stand helpen brengen.

De Spaanse socioloog Manuel Castells heeft in zijn boek «The Rise of the Network Society» beschreven dat de sociale structuur in de wereld ingrijpend aan het veranderen is door vooral de opkomst van informatietechnologie. Hij ziet twee belangrijke gevolgen hiervan. De eerste is het ontstaan van een economie op wereldschaal. Een nieuwe economische ordening die weinig respect heeft voor landsgrenzen, reputaties en tradities en diep ingrijpt in het dagelijks leven van mensen. Het tweede gevolg: een toenemende sociale fragmentarisering. Vergaande decentralisatie en de desintegratie van grote verticale organisaties hebben geleid tot kleine flexibele netwerken van kleine verspreide eenheden. De vaste verbindingen die men gewend was, zijn verdwenen en een netwerkeconomie is ontstaan. Deze netwerkeconomie wordt in wezen door niemand beheerst, het is een autonoom gegeven. «Politici en bestuurders moeten leren hoe om te gaan met deze nieuwe werkelijkheid. Ze moeten trachten de verbanden te doorzien, proberen nieuwe verbindingen te leggen, mensen, bedrijven en instellingen aan elkaar te knopen», aldus Castells.

Het «samen» uit het beleidsprogramma duidt op deze verbindingen. Door samen te werken ontstaat het vertrouwen dat nodig is om slagvaardig, efficiënt en ook plezierig te kunnen opereren. Ik leg daarom de nadruk op het leggen van verbindingen tussen personen en functies. Meer in het bijzonder op mijn eigen beleidsterrein:

• De stedeling en het platteland en ons landschap

• De consument en zijn voedsel

• De ondernemer en de markt

• De burger en de natuur

• De landbouw en het landschap

Vaak bestaan die verbindingen nu nog niet. Zo heeft de consument vaak geen inzicht waar zijn voedsel vandaan komt, hoe het gemaakt is en wat er in verwerkt is. Gezien het essentieel belang van voedsel voor mensen is het belangrijk binding met dat voedsel te houden. Te weten dat melk van een koe komt en boerenkool van het land. Met eigen ogen zien hoe boeren en tuinders op veilige en schone wijze voedsel produceren geeft vertrouwen en zekerheid.

Soms is men zich te weinig bewust van een bepaalde verbinding of is deze verdwenen. Landbouw en landschap bijvoorbeeld. Boeren beheren tweederde van ons grondoppervlak. Naast melk, graan en aardappelen «produceren» zij rust, ruimte en een keur aan cultuurlandschappen. Tot nu toe betaalt de samenleving daar weinig voor. Dat cultuurlandschap wordt als een gegeven beschouwd. Maar omdat ruimte in ons land schaars is, moet meer geïnvesteerd worden in een mooi, toegankelijk cultuurlandschap. En boeren dienen waardering te ondervinden voor de essentiële rol die zij daarbij vervullen.

Deze twee voorbeelden illustreren de dieper liggende belangen bij bepaalde verbindingen. Die verbindingen leiden tot vertrouwen. Dit is het algemene kader waarbinnen wij vanuit LNV werken aan het versterken van de concurrentiekracht, de vernieuwing van het platteland en de versterking van de positie van de natuur. Dit alles in onderlinge samenhang en niet gescheiden. Juist op het vlak van verbindingen tussen natuur, platteland en landbouw doen zich tal van mogelijkheden voor in de vorm van verbreding van de landbouw, van een combinatie van functies en van versterking van de concurrentiekracht gekoppeld aan verbetering van de vitaliteit, de inkomensvorming en daarmee de leefbaarheid van dorpen op het platteland.

Om zelf die verbindingen te onderzoeken en te versterken heb ik het Programma Ontmoetingen ontwikkeld. Met dit programma investeer ik in publieke relaties in brede zin, en met name in gesprekspartners die voor LNV nieuw zijn. Het doel is om het werkveld, de spanningsvelden en dilemma’s van LNV onder de aandacht te brengen van een breed publiek en daarover in gesprek te gaan. Aanvullend toets ik of de publieke waarden, en de tot de taak van de overheid behorende waarden met betrekking tot de landbouw, het platteland en de natuur door deze gesprekspartners worden gesteund en nagaan of eventuele waarden moeten worden toegevoegd.

Het Nederlandse landschap speelt een cruciale rol in het leggen van verbindingen. Het landschap is de fysieke grondlegger voor alle ruimtelijke ingrepen. Door allerlei oorzaken is het Nederlandse landschap er de afgelopen decennia niet mooier op geworden. Door de ruimtelijke druk zijn de landschappelijke kwaliteiten terug gelopen. Om krachtige verbindingen te realiseren heb ik gekozen tot het opzetten van een Programma Landschap. Het programma Landschap heeft als hoofddoel de kwaliteit van het Nederlands landschap verhogen, met als speerpunt het in beeld brengen van de maatschappelijke baten van de Rijksinvesteringen.

Ook het verbinden van beleid en uitvoering heeft mijn aandacht. Een belangrijk deel van de realisatie van LNV-beleid is inmiddels gedecentraliseerd. Zo wordt het beleid dichter bij de praktijk en bij ondernemers en burgers gebracht. De inwerkingtreding van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) per 1 januari 2007 is daarbij een belangrijke mijlpaal. Ook in de periode daarna is het zaak dat het opereren van LNV en de signalen uit de praktijk over de werking van het beleid met elkaar verbonden blijven. Door goed te luisteren naar deze signalen kan het ministerie het contact met de maatschappij versterken.

Administratieve lasten

De administratieve lasten zijn inmiddels met 33% gereduceerd. Daarmee is in kwantitatieve zin nu reeds een resultaat geboekt dat duidelijk uitgaat boven de doelstelling van 25%. Het grootste deel van het laag- en middelhoog hangende fruit is geoogst. Dit betekent echter geenszins dat de ambitie om de administratieve lasten verder te reduceren vermindert. De additionele reducties zullen echter voor een belangrijk deel in meer kwalitatieve trajecten worden gerealiseerd, zoals in de voortgang van de aanpak van de beleefde lasten, de verdere stroomlijning van het wetgevingsstelsel, het verbeteren van de dienstverlening en het verder reduceren van de handhavings- en inspectiedruk. Daarnaast zal ook de aanpak van interbestuurlijke lasten meer op de voorgrond treden en wordt op EU-niveau het traject van vereenvoudiging van het GLB voortgezet.

Fiscale aspecten

In het wetsvoorstel «Werken aan winst» heeft het kabinet fiscale maatregelen voorgesteld om de internationale concurrentiepositie van Nederland te versterken en daarmee de positie van Nederland als vestigingsplaats voor ondernemingen te verbeteren. Voorgesteld wordt een forse verlaging van het vennootschapsbelastingtarief (Vpb-tarief) van 29,1% naar 25,5%. Het bestaande MBK-tarief in de Vpb voor winsten tot € 25 000 wordt verlaagd van 24,5% naar 20% en voor winsten van € 25 000–€ 60 000 wordt een tussentarief ingevoerd van 23,5%. Voor zelfstandigen die onder de inkomstenbelasting vallen wordt een MKB-winstvrijstelling ingevoerd van 10%. Ter versterking van het innovatiebeleid van het kabinet wordt in de Vpb een optionele octrooibox ingevoerd, waarvan de winst wordt belast tegen een tarief van 10%. Voorts wordt een optionele rentebox ingevoerd, waarvan de winst wordt belast tegen een tarief van 5%. De maatregelen zullen ingaan per 1 januari 2007. Bovenstaande maatregelen zijn voor de internationaal georiënteerde Agrosector van groot belang.

Financiering van het Vpb-pakket vindt deels plaats uit grondslagverbredende maatregelen en deels uit lastenverlichting. Zo zal de afschrijving op gebouwen in eigenlijk gebruik worden beperkt tot 50% van de WOZ-waarde en op gebouwen die worden verhuurd tot 100% van de WOZ-waarde.

Voor de landbouwsector is in het Vpb-pakket € 75 miljoen aan specifieke maatregelen opgenomen. Dit bedrag betreft met name een compensatie voor de grondslagverbredende maatregelen. Invulling van dit bedrag zal plaatsvinden door middel van een drietal maatregelen. Ten eerste zal de beperking van de afschrijving op gebouwen in eigen gebruik tot 50% van de WOZ-waarde niet van toepassing zijn op VAMIL-investeringen in gebouwen (met name Groen Label Kasen en duurzame stallen). De VAMIL-investeringen in gebouwen kunnen dan, net als nu, tot de restwaarde worden afgeschreven. Ten tweede zal de milieu-investeringsaftrek (MIA) worden verbreed met dierenwelzijn- en plattelandsinvesteringen en zullen de aftrekpercentages worden verhoogd. Het aftrekpercentage voor de Groen Label Kas zal worden verhoogd naar 50% en voor investeringen in duurzame stallen naar 60%, welk percentage eveneens zal gelden voor plattelandsinvesteringen. Ten derde zal een integrale vrijstelling van de overdrachtsbelasting voor bedrijfsmatig geëxploiteerde cultuurgrond worden ingevoerd. Voor de twee eerstgenoemde maatregelen zal in verband met een onderzoek naar staatssteunaspecten instemming nodig zijn van de Europese Commissie.

De Milieuinvesteringsaftrek (MIA) en de Willekeurige afschrijving (VAMIL) zullen vanaf 1 januari 2007 worden ingezet op de duurzame maatlat veehouderij (MDV) en mogelijk ook het Borgstellingsfonds+. Deze maatlat is in samenwerking met VROM ontwikkeld. Dierenwelzijn en milieu zijn binnen de maatlat de twee duurzaamheidsthema’s waarmee gestart wordt. Op termijn kunnen ook andere duurzaamheidsthema’s worden toegevoegd. De maatlat biedt dan ook goede mogelijkheden om dierenwelzijn en milieu te stimuleren. Het ligt verder in de bedoeling duurzame veehouderij in de loop van 2007 voor Groen Beleggen in aanmerking te laten komen. Met de inzet van de maatlat worden investeringen in duurzame ontwikkeling, vooral bij nieuwbouw en verbouw van huisvestingssystemen voor dieren, ondersteund en worden innovaties uitgelokt.

Vanaf 1 januari 2007 zullen rundvee, schapen, geiten, varkens en paarden onder het algemene BTW-tarief, nu 19% gaan vallen. Voor dieren die bestemd zijn voor de voortbrenging of productie van voedingsmiddelen dan wel gebruikt worden in de landbouw blijft het verlaagde BTW-tarief, nu 6% gelden. Het algemene BTW-tarief zal onder meer an toepassing zijn voor ren-, rij-, spring-, dressuur en manegepaarden, en voor leveringen van rundvee, geiten, schapen en varkens voor hobby-doeleinden. Een en ander vloeit voort uit EU-regelgeving.

Internationaal

Europese en mondiale samenwerking staan ook in 2007 hoog op de agenda van LNV en maken dan ook integraal deel uit van deze begroting.

In de periode 2003–2005 is het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) fundamenteel hervormd. De Europese Commissie zal begin 2008 een evaluatierapport presenteren over de implementatie van de overeengekomen hervormingen van het GLB. Naar verwachting zal zij voorstellen voor een brede «review» van het GLB presenteren. Nederland zal zich daarom in 2007 moeten prepareren op de discussies, die medio 2007 waarschijnlijk in Brussel gaan spelen.

In multilateraal verband streeft LNV naar een meer duurzame rurale en landbouwontwikkeling (people, planet, profit) in met name ontwikkelingslanden en Oost Europa. Partnerschappen voor met name verbetering van de markttoegang, integraal ketenbeheer en de bestrijding van dierziekten (zoals Aviaire Influenza in Azië en Oost-Europa), zijn daarbij instrumenten die ook in 2007 zullen worden ingezet.

Verder zal de EU in 2007 tot partnerschapovereenkomsten dienen te komen met haar grote handelspartners om de illegale kap en handel aan te pakken (FLEGT). De inzet voor legaal hout maakt onderdeel uit van een samenhangende inzet van LNV gericht op het behoud en duurzaam beheer van bossen. Het VN-Bossenforum, dat door Nederland (in casu LNV) in 2006–2007 wordt voorgezeten, heeft daarbij de opdracht om te komen tot een wereldwijd internationaal instrument voor duurzaam beheer van alle bossen. De Internationale Tropisch Hout Raad (ITTO) vormt een prima kader voor het bevorderen van duurzaam bosbeheer en de handel in hout uit duurzaam beheerde tropische bossen.

In juni 2007 zal verder in Den Haag de 14e Conferentie worden gehouden van landen die het CITES-verdrag hebben geratificeerd. Met ons gastheerschap onderstrepen we het belang van een effectieve en strikte regulering van handel in bedreigde planten- en diersoorten.

Groen ondernemen, innovatieve kracht

Innovatie en kennis

Drijvende kracht achter duurzame ontwikkeling is innovatief ondernemerschap. Innovatie is in de eerste plaats een opdracht voor bedrijven en ondernemers. De opdracht en verantwoordelijkheid voor LNV is te zorgen voor een goed innovatieklimaat voor het verbinden, afstemmen en waar nodig uitlokken van initiatieven en structuren bij het bedrijfsleven. De overheid moet ook ruimte bieden aan ondernemers. Het kenmerk van innovatie is de bereidheid en de mogelijkheid om door koppeling van kennis aan initiatief te komen tot vernieuwingen, tot ongedachte nieuwe combinaties die voor die tijd onmogelijk leken of niet waren opgekomen en tot een nieuwe samenstelling leiden van oude onderdelen of vernieuwing van die onderdelen.

Voor het (beroeps)onderwijs is een belangrijke rol weggelegd, niet alleen voor de opleiding van toekomstige beroepsbeoefenaren, maar ook als partij bij regionale kenniscirculatie en innovatie. Leerlingen en docenten komen immers meer dan voorheen in contact met de beroepspraktijk en onderzoek via onder andere stages, leerbedrijven en kenniskringen.

Wisselwerking tussen wetenschap, beleid en praktijk, tussen bedrijven en kennisinstellingen en tussen beroepsonderwijs en hoger onderwijs is essentieel. In de Groene Kenniscoöperatie wordt daaraan gewerkt. Via deze Groene Kenniscoöperatie werken Agrarische Onderwijscentra, HBO-groen en Wageningen UR samen op het gebied van onderwijsvernieuwing en kenniscirculatie, en de ICT-ondersteuning daarvan. Hierover zijn met de gezamenlijke groene kennisinstellingen binnen de Groene Kenniscoöperatie meerjarenafspraken gemaakt (2006–2010). Een project «kennisbenutting» is gestart om te bevorderen dat ontwikkelde kennis een maximaal maatschappelijk effect heeft. Onderzoeksresultaten moeten bruikbaar en gemakkelijk beschikbaar zijn: publicatie van resultaten op Internet wordt een voorwaarde voor financiering. Netwerken die gebruik en uitwisseling van kennis aanjagen krijgen steun, zoals ondernemers die samen leerkringen starten, bijvoorbeeld in de melkveehouderij en in de tuinbouw.

Het kennisstelsel wordt gewaarborgd door structureel een belangrijk deel van de onderzoeksinfrastructuur voor voedsel en groen te financieren via de Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO) als onderdeel van Wageningen UR. Het Kabinet wil de samenhang in het beleidsondersteunende onderzoek versterken, o.a. in het overheidsbrede traject voor meer vraaggestuurd onderzoek (Brugfunctie TNO en Grote Technologische Instituten).

Een departementale aanpak van innovatie is ontwikkeld en samen met het bedrijfsleven worden innovatie-agenda’s opgezet. Extra aandacht gaat uit naar het door het Innovatieplatform genoemde sleutelgebied Flowers & Food, waarvoor samen met het ministerie van Economische Zaken een innovatieprogramma is opgesteld. De deelgebieden Food and Nutrition, Tuinbouw, en Groene Genetica (veredeling) ontwikkelen innovatieagenda’s.

Om innovatie echt ingang te doen vinden is het ontsluiten van kennis voor initiatiefnemers en intermediairen van wezenlijk belang. Ik zal het initiatief nemen om in samenspraak met de provincies concrete acties te benoemen om de toegang tot kennis en kennisontwikkelaars op de werkvelden van LNV te verbeteren. Wellicht kan mijn ministerie een rol spelen als «kennismakelaar» in de regio.

Duurzaam ondernemen

De LNV-beleidsvisie ten aanzien van duurzaam ondernemen is ik in de nota «Kiezen voor landbouw» uitgebreid uiteengezet. Het is een voorbeeld van de verbindende rol die ik voor de overheid zie weggelegd. Verbinden van mensen en kennis. Door de kennis breed beschikbaar te maken help ik de ondernemer zich te wapenen tegen de onzekerheden van de toekomst. Daarbij zijn de drie elementen van duurzaam ondernemen – people, planet, profit – leidend. De ontwikkelingen rond het Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) zullen de komende jaren van groot belang zijn voor de duurzaamheid van de agrosector.

Om de ondernemers in het algemeen beter te faciliteren is het zogenaamde ondernemersprogramma opgezet. Onder deze noemer worden het subsidiestelsel vereenvoudigd, de elektronische dienstverlening sterk verbeterd en de administratieve lastendruk verder verminderd.

Specifieke aandacht zal ook in 2007 uitgaan naar jonge agrariërs. De Investeringsregeling Jonge Agrariërs zal daarom gecontinueerd worden.

LNV richt zich op de totstandkoming in de markt van een vorstschadeverzekering vóór de winter van 2007. Daarbij zal het rijk voor een deel garant staan zodat de verzekeringspremie laag kan blijven.

Dierlijke sectoren

Voor de dierlijke sectoren staat een doorgaande ontwikkeling van verduurzaming in het beleid centraal. Samen met de sectoren worden innovatieagenda’s opgesteld en goede initiatieven worden ondersteund.

Samen met VROM zal ik de introductie van luchtwassers stimuleren om niet alleen fijn stof, maar ook geurhinder en de uitstoot van ammoniak sterk te reduceren.

Het verbeteren van dierenwelzijn blijft een speerpunt dat zoveel mogelijk in Europees verband wordt aangepakt. Ik zal de Europese Commissie steunen in de uitwerking van het Actieplan dierenwelzijn. Specifiek aandacht wordt besteed aan het zo snel mogelijk overbodig maken het castreren van biggen. Het naleven van de Transportverordening zodat dieren op verantwoorde wijze binnen Europa worden vervoerd heeft grote aandacht.

De aanpak ter verbetering van het welzijn van gezelschapsdieren is een mooi voorbeeld van de verbinding tussen samenleving en overheid. Vanuit een gezamenlijke doelstelling en aanpak kunnen overheid en maatschappelijke organisaties samen meer bereiken dat ieder apart. Het Actieplan van het Forum Gezelschapsdieren zal worden uitgevoerd. Goede informatie en voorlichting, kwaliteitsverbetering door de sector zelf (certificering) en betere handhaving zijn de belangrijkste elementen van deze aanpak.

Het mestbeleid vraagt veel van de agrarische ondernemers, zeker in de beginfase. In 2007 zal door middel van een officiële evaluatie de tussenbalans worden opgemaakt. Er is een koers ingezet die voldoet aan de eisen vanuit de Europese Commissie en perspectief biedt voor de komende jaren. Waar er ruimte ontstaat voor verbetering en stroomlijning zal die worden benut. Het betreft onder andere de verhandeling van de overige meststoffen die vaak ontstaan als bijproduct van de voedingsmiddelenindustrie.

Ook bij de be- en verwerking van dierlijke mest ontstaan nieuwe mogelijkheden. Ik zal deze ontwikkelingen actief ondersteunen. Zowel in Europees verband als via onderzoek. Ik overweeg een nieuwe openstelling van de regeling waarbij bedrijven die alle mest verwerken en afzetten buiten de Nederlandse landbouw in aanmerking kunnen komen voor gedeeltelijke vrijstelling voor de aankoop van mestrechten.

De ontwikkelingen rond co-vergisting wil ik verder stimuleren. Samen met het bedrijfsleven streef ik in dat kader naar uitbreiding van de positieve lijst voor organische stoffen die met mest vergist mogen worden. In Europa pleit ik voor het creëren van mogelijkheden om producten uit mestverwerking aan te merken als kunstmestvervanger. Daarnaast laat ik onderzoeken of naast maïs alle landbouwgewassen vergist kunnen worden waarbij het restant als meststof kan worden afgezet. Ik streef ernaar de resultaten van dit onderzoek te betrekken bij de vereenvoudiging van de kwaliteitsregels voor het verhandelen van meststoffen per 1 januari a.s. Ten algemene laat ik een integrale strategische studie uitvoeren naar de perspectieven van co-vergisting. Het bedrijfsleven kan de uitkomsten gebruiken bij haar keuzes en het geeft de overheid inzicht op welke wijze deze ontwikkeling kan worden begeleid en ondersteund.

Glastuinbouw

De toegenomen kosten in de glastuinbouw als gevolg van de snel gestegen energieprijzen geven aanleiding tot zorgen. Een versnelde transitie naar minder gebruik van fossiele brandstoffen in de glastuinbouw is dringend gewenst. Hiertoe is het nodig dat innovatieve energieconcepten- en systemen worden doorontwikkeld en zijn forse investeringen noodzakelijk. Het kabinet wil de glastuinbouwsector helpen de transitie aan te gaan door een krachtige investeringsimpuls te geven. Deze impuls richt zich op het gebruik van alternatieve energiebronnen (aardwarmte en biobrandstoffen), innovatieve samenwerking middels aanleg van gezamenlijke energie-infrastructuur en innovatieve energiebesparingsmaatregelen op bedrijfsniveau.

In de periode 2007–2009 wordt in totaal € 210 mln. beschikbaar gesteld, waarvan € 105 mln. via de LNV-begroting. Daarnaast kunnen bedrijven die investeren in innovatieve energiebesparingsmaatregelen gebruik maken van het bestaand fiscaal instrumentarium. Dit zal naar verwachting eveneens € 105 mln. beslaan.

Daarnaast, en deels ook in samenhang hiermee, is van belang dat het proces van herstructurering en modernisering van het tuinbouwcluster niet stagneert, maar verder vorm krijgt. Hier ligt een gezamenlijke opgave voor bedrijfsleven en overheden, zoals ook is verwoord in de gezamenlijke «Greenportvisie».

Ook om andere redenen (en breder dan glastuinbouw) is voortgaande inzet op verduurzaming van belang. Innovatie is een belangrijk instrument om tot deze verduurzaming te komen. Goede voorbeelden zijn naast het programma «Kas als energiebron» het project Kennis op de Akker (KODA) en de Kennis- en Innovatieagenda Flowers & Food.

Daarnaast wordt in het kader van het convenant Gewasbescherming en het doelgroepenoverleg Glastuinbouw en Milieu gewerkt aan verdere verduurzaming. Hier blijkt dat ook langs andere wegen dan technische innovaties aanzienlijke verbeteringen mogelijk zijn. Zo leidt het project «Schone bronnen» van VEWIN, Unie van Waterschappen, LTO en Nefyto tot gezamenlijk inzicht in zowel het probleem dat bepaalde stoffen in het water veroorzaken, als mogelijke oplossingen daarvoor. Met deze aanpak wordt actief geanticipeerd op de Kaderrichtlijn Water, onder het motto: voorkomen is beter dan genezen.

Het fytosanitair beleid heeft de afgelopen 2 jaar extra versterking gekregen. Dit heeft ondermeer geleid tot overeenstemming tussen bedrijfsleven en overheid over de uitkomsten van het project «Plantkeur». Deze overeenstemming betreft een andere inrichting van de keuringen voor fytosanitair en kwaliteit. De implementatie van Plantkeur is inmiddels ter hand genomen.

Biologische landbouw

Biologische landbouw heeft een nauwe band met de natuurlijke omgeving en de bewuste consument. Biologische veehouders en natuurbeheerders werken al geruime tijd samen ten voordele van beiden. Veel biologische ondernemers staan in direct contact met de sociale omgeving, er zit een verhaal achter de producten dat burgers en consumenten aanspreekt. Vaak gaat de verbinding nog verder door het leveren van diensten als zorg en recreatie en door het verkorten van de keten met directe huisverkoop. De verbinding is duidelijk, maar kent ook een hogere prijs. Daarom is mijn inzet gericht op de consument, en op kwaliteitsverbetering in de keten. Dit loopt via de Task Force Marktontwikkeling Biologische Landbouw. LNV geeft het goede voorbeeld door 100% biologische catering op het ministerie in Den Haag vanaf 2007.

Visserij

De komende jaren zal de druk op de overheid blijven bestaan om de visserij te ondersteunen in de overgang naar een kleinere, maatschappelijk aanvaarde, en beter renderende sector. Het imago van vis ondergaat een positieve herwaardering. Vis is gezond en lekker. Een aantal zaken moet de sector zelf oppakken. De mogelijkheden van de overheid om het proces te ondersteunen door belemmerende nationale en Europese regelgeving te versoepelen of weg te nemen zijn beperkt.

In de visserij op de Noordzee is een grote cultuuromslag dringend noodzakelijk. Dat concludeert de Task Force Duurzame Noordzeevisserij in het advies, van begin 2006. De belangrijkste opgave is tweeledig: rendementsverbetering en tegelijkertijd werken aan een in alle opzichten duurzame visserij. Innovatie van de keten, energie-efficiency, alternatieve vangsttechnieken, kwaliteitsverbetering en het onderling delen van kennis daarover zijn doorslaggevende factoren in dit proces.

Om innovatie verder te stimuleren wordt een Visserij Innovatie Platform ingesteld. Daarnaast draagt LNV, via een garantieregeling en middelen ter stimulering van aanpassing en vernieuwing van de sector (incl. pulskor), bij aan de noodzakelijke cultuuromslag. Hiervoor is met ingang van 2007 jaarlijks € 7 mln. aan de LNV-begroting toegevoegd.

In lijn met het advies van de Task Force Duurzame Noordzeevisserij blijft LNV zich inzetten om verbinding te brengen tussen de visserij, de keten, en de maatschappelijke organisaties en zo het zelfregulerend vermogen te vergroten. Daarbij is de consument het sluitstuk van de keten.

De schelpdiersector heeft op grond van het beleidsbesluit «ruimte voor een zilte oogst» tot 2020 de tijd zich om te vormen tot een rendabele bedrijfstak, die ecologisch verantwoord werkt en brede maatschappelijke acceptatie heeft. De sector heeft de handschoen opgepakt en ontwikkelt, onder meer via het innovatieplatform aquacultuur, initiatieven om naar die situatie toe te groeien. De mosselsector heeft een eigen innovatieagenda opgesteld en er lopen tal van experimenten met alternatieve visserijmethoden. De eerste resultaten daarvan zullen in de loop van 2007 zichtbaar worden en een rol spelen bij de verdere implementatie van het schelpdierbeleid.

LNV zal een aantal proefprojecten ondersteunen die leiden tot betere afspraken over duurzaam beheer en duurzame benutting van de visbestanden in de binnenwateren. Voor het IJsselmeer zal in 2007 een visstandbeheercommissie worden opgericht. Verder draagt LNV in het kader van de Europese Aalverordening bij aan het doorlichten van de omvang van het nationale palingbestand en stemt beheermaatregelen hierop af.

Veilig voedsel, bewuste keus

Het voedselkwaliteitsbeleid verbindt verschillende waarden die raken aan voedsel en voedselproductie. Veiligheid van voedsel moet onbetwistbaar zijn en blijven. Maar ik constateer dat de samenleving de kwaliteit van voedsel steeds vaker afmeet aan de mate waarin bij de productie daarvan rekening is gehouden met andere waarden als gezondheid, dierenwelzijn (scharrelvlees), natuur en milieu, landschap (koeien in de wei), authenticiteit (rauwmelkse kaas en streekproducten) en eerlijke handel en arbeidsomstandigheden (fair trade). Daarmee is voedselkwaliteit een dynamisch domein geworden, waarbij gezocht moet worden naar een juist evenwicht tussen en samenhang in de genoemde voedselwaarden. Het beleid voor voedselkwaliteit is niet alleen gericht op producenten en product maar nadrukkelijk ook op consumenten. Onder meer het Voedingscentrum is gevraagd om tot 2010 aandacht te besteden aan de diverse waarden van Voedselkwaliteit en invloed die consumenten daarop hebben.

Voedselveiligheid is de basis van voedselkwaliteit. Instrumenten en maatregelen moeten daarop worden afgestemd. Naar aanleiding van de in 2006 uitgevoerde onderzoeken naar bredere afweging, en het in 2006 geformuleerde kabinetsstandpunt over «Nuchter omgaan met risico’s» zullen maatregelen en instrumenten worden bepaald die aan dit bredere perspectief invulling kunnen geven.

Voor het vertrouwen in voedsel van goede kwaliteit is ook transparantie vereist. In 2006 is ervaring opgedaan met de openbaarmaking van controlegegevens. Na evaluatie hiervan zal in 2007 de openbaarmaking van controlegegevens verder worden vormgegeven en zal – met de VWA en het ministerie van VWS – gezocht worden naar verbreding van dit instrument.

Bijzondere aandacht wil ik besteden aan het verbinden van de jeugd met voedsel en natuur. De smaaklessen maken kinderen bewust van voedsel en het productieproces. Een kind gaat anders over mayonaise denken als het heeft gezien hoeveel olie daar ingaat. Bewuster met voedsel omgaan zal kinderen de mogelijkheid geven gezonder te eten. Niet omdat het moet, maar omdat ze het zelf willen. Voor de periode tot medio 2007 (schooljaar 2006–2007) zal worden ingezet op het bereiken van tenminste 500 basisscholen met smaaklespakketten. In het verlengde hiervan wordt een actieprogramma opgesteld om de doelstelling voor de langere termijn (bereik van tenminste 25% van de jongeren door middel van smaaklessen) te kunnen realiseren. Hiermee zal in het schooljaar 2007–2008 een begin worden gemaakt.

Begin 2007 komt een rapportage gereed over de «Staat van voedselkwaliteit in Nederland». Dit rapport zal bezien welke opvattingen er in de samenleving leven over waarden van voedsel: voor welke doelgroep zijn welke waarden belangrijk. De resultaten daarvan hebben ongetwijfeld betekenis voor het beleid ten aanzien van voedselkwaliteit.

Dierziektebestrijding

Het dierziektebestrijdingsbeleid is de aflopen jaren maatschappelijk meer acceptabel gemaakt. De uitbraken die in Nederland in de afgelopen tien jaar plaats hebben gehad, hebben duidelijk gemaakt dat de maatschappij het doden van grote aantallen gezonde dieren niet meer accepteert. Ook is duidelijk geworden dat in Nederland weliswaar het overgrote deel van de landbouwhuisdieren om economische redenen wordt gehouden, maar dat het aantal houders van landbouwhuisdieren voor niet-economisch doeleinden zeer groot is. Er zijn naar schatting enkele honderdduizenden van deze hobbydierhouders, mensen die vanzelfsprekend een heel andere belang hebben dan commerciële dierhouders. Nederland heeft er dan ook veel aan gedaan om het alternatief voor ruiming, vaccinatie van dieren die een risico lopen, Europees en wereldwijd geaccepteerd te krijgen. Mede dankzij die inspanningen is het nu mogelijk te vaccineren tegen een aantal belangrijke dierziekten. In 2007 heeft het doen ontwikkelen van vaccins tegen vogelgriep die ook in noodsituaties toegepast kunnen worden prioriteit.

Vaccinontwikkeling

Wereldwijd groeit de ongerustheid over een mogelijk catastrofale grieppandemie: een snelle uitbraak van een zeer ernstige, menselijke griepvariant. Nieuw is dat nu een ernstig ziekmakend vogelgriepvirus H5N1 zich snel over de wereld verspreid zonder dat er adequate bestrijdingsmiddelen beschikbaar zijn. Dit H5N1-virus blijkt in staat ook een reeks zoogdiersoorten, inclusief de mens, te kunnen besmetten en daarbij nu al dodelijke slachtoffers te kunnen maken. De beste preventie voor het uitbreken van een grieppandemie is de bestrijding van vogelgriep onder gehouden vogels. Vaccinatie speelt daarbij een grote rol.

Er is € 15 mln. uitgebrokken voor een vierjarig onderzoek voor versnelde ontwikkeling van veterinaire vogelgriepvaccins die gericht en grootschalig kunnen worden ingezet bij vogels en andere diersoorten die in de overgang van dier–dier naar mens–mens transmissie een rol kunnen spelen. Het onderzoek bouwt voort op eens tevig fundament an Nederlandse kennis over veterinaire vaccins en zal dat fundament verder uitbreiden en versterken.

Vertrouwd platteland, verrassend perspectief

Het jaar 2007 zal voor het platteland vooral in het teken staan van de inwerkingtreding van het ILG. Daarmee wordt de decentralisatie van de inrichting van het landelijk gebied een feit. Onder regie van de provincies zal op lokaal en provinciaal niveau samenwerking plaatsvinden tussen diegenen die zelf in het gebied wonen en werken. Overheden, ondernemers en maatschappelijke organisaties zullen elkaar moeten vinden om gezamenlijk tot mooie resultaten te komen. Een duidelijk voorbeeld van verbinden. Tot 2013 krijgen de provincies de tijd om de doelen zoals met het Rijk vastgelegd te bereiken. Expliciet heeft het Rijk hiermee een groot vertrouwen naar de provincies vorm gegeven. Desgevraagd zal mijn ministerie de provincies daarbij ondersteunen en adviseren, zodat we er gezamenlijk voor zorgen dat het ILG een succes wordt.

Met inwerkingtreding van de WILG komen diverse instrumenten en regelingen te vervallen.

Platteland Ontwikkelingsprogramma (POP2)

In 2007 zal het tweede Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP2) operationeel worden voor de periode 2007–2013. Dit programma vormt de basis voor Europese medefinanciering van onderdelen van het plattelandsbeleid in Nederland zoals neergelegd in Kiezen voor Landbouw, Agenda en Meerjarenprogramma Vitaal Platteland alsmede provinciale beleidsvisies. De basis voor het POP2 is neergelegd in de Nationale Plattelandsstrategie. Ik streef er naar het POP2 in te zetten op ondersteuning van de integrale (agrarische) transformatieopgave, waarvoor de doelen van de Lissabonstrategie een belangrijk uitgangspunt vormen. Innovatie en versterking van ondernemerschap zijn daarom belangrijke ijkpunten binnen het aanstaande POP. Geheel in de filosofie van Kiezen voor Landbouw zal het POP in belangrijke mate worden gericht op versterking van het agrarisch ondernemerschap en op de rol van de landbouw voor het behoud van natuur en landschap. Voor het POP komt in de hele programmaperiode naar verwachting 490 miljoen euro aan cofinanciering uit het EU-Plattelandsfonds voor Nederland beschikbaar.

Reconstructie Zandgebieden

In de reconstructie van de zandgebieden komt het in samenhang versterken van de concurrentiekracht, de vernieuwing van het platteland en de versterking van de positie van de natuur bij uitstek naar voren. De uitvoering is nu goed op stoom. Dit biedt kansen voor ondernemers, maatschappelijke groepen en burgers. Onder regie van de provincies worden in gebieden het geld en nieuwe instrumenten als ruimte voor ruimte ingezet voor landbouwontwikkelingsgebieden de natuurkwaliteit, verbetering van het landschap en de leefbaarheid van dorpen.

Begin 2007 wordt de evaluatie van de reconstructie zandgebieden afgerond waarin ook lering wordt getrokken uit regionale ervaringen.

Landschap

In de Agenda Vitaal Platteland en in de nota Ruimte is onderscheid gemaakt tussen het beleid voor behoud en ontwikkeling in de Nationale Landschappen en het generieke landschapsbeleid. Een grote zorg voor het behoud en ontwikkeling van het Nederlandse landschap zit in de gebieden buiten de Nationale Landschappen. Deze gebieden vallen ook onder de kwaliteitsagenda landschap. Want ook in deze gebieden bevinden zich karakteristieke landschappen. Het Nederlandse landschap is interessant, omdat het land voor bijna 100% met mensenhanden is ingericht en hiermee een product is van de samenleving.

De zorg voor mogelijk kwaliteitsverlies van het landschap wordt breed gevoeld in onze samenleving. We zien het landschap langs de snelwegen ingevuld worden met bedrijventerreinen en we maken ons zorgen over de toekomst van de landbouw, die vanouds de belangrijkste beheerder is van 70% van de Nederlandse open ruimte. Bovendien staan we de komende tijd voor een aantal grote transformaties in ons land als gevolg van klimaatverandering, de grote wateropgave, veiligheid en wellicht ontwikkelingen in de energiesector. Deze transformaties zullen de toekomst van het Nederlandse landschap voor een belangrijk deel beïnvloeden. Onder andere via het actieprogramma Ruimte en Cultuur 2005–2008 krijgt ruimtelijke kwaliteit de aandacht die het verdient. LNV wil voor het landschapsbeleid adequaat gebruik maken van de bewegingen, opvattingen en signalen in de samenleving.

Nationale landschappen

In de Nota Ruimte en de Agenda Vitaal Platteland zijn 20 Nationale Landschappen aangewezen. Het zijn de landschappelijk meest waardevolle gebieden van ons land, deels uniek in Europa en verdienen een extra inzet van het Rijk. Ze hebben elk een unieke combinatie van cultuurhistorische en natuurlijke elementen en vertellen daarmee het verhaal van het Nederlandse landschap. Met provincies zijn afspraken gemaakt over begrenzing, uitwerken van de kwaliteiten in streekplannen en het opstellen van uitvoeringsprogramma’s. De eerste plannen zijn klaar en uitvoeringsprojecten zijn gestart. Nationale Landschappen is één van de thema’s waarover in ILG verband voor de komende 7 jaren prestatie-afspraken worden gemaakt. 2007 wordt dus in dat opzicht een belangrijk jaar voor de Nationale Landschappen. Ook monitoring van landschapskwaliteit , communicatie, kennis en ondersteuning van provincies zijn belangrijke thema’s in 2007.

Ligging, omvang en karakter van het Groene Hart rechtvaardigen extra rijksbetrokkenheid bij dit Nationale Landschap. In de Nota Ruimte is aangegeven dat een ontwikkelings- en gebiedsgerichte aanpak nodig is. Om die reden is het Groene Hart één van de vier gebieden (de overige zijn de Noordvleugel, de Zuidvleugel en ZO-Brabant/N-Limburg) waarop de programma-aanpak van toepassing is. Dat houdt in dat door een gecoördineerde rijksinzet de uitwerking van de opgaven in deze gebieden door decentrale overheden en marktpartijen wordt ondersteund. Het rijksprogramma Groene Hart (waarin ook opgenomen zijn de Nationale Landschappen Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam) wordt door mijn ministerie gecoördineerd en bevat de projecten en thema’s waar het rijk prioriteit aan wil geven. Dit programma vormt het kader voor het door de drie betrokken provincies in gang gezette Ontwikkelingsprogramma Groene Hart. In 2006 zal door de betrokken provincies in dat verband een Uitvoeringsprogramma Groene Hart worden opgesteld zodat in 2007 realisatie van een aantal belangrijke Groene Hart-projecten van start kan gaan.

Recreatie

Het recreatiebeleid is bij uitstek geschikt om een brug te slaan tussen de stedeling en het platteland. Iedereen in ons land moet kunnen recreëren en vakantie houden op ons platteland. De aantrekkelijkheid van het platteland als recreatieve gebruiksruimte wordt bepaald door een mix van omgevingskwaliteiten (natuur, groen, landschap en water), de aanwezigheid van openbare recreatieve infrastructuur en de inspanningen van recreatie ondernemers en agrarische ondernemers. Er ontstaat zo een wisselwerking: het platteland biedt mensen rust ruimte en ontspanning; toerisme en recreatie worden steeds belangrijker als economische drager van het platteland. De nadruk blijft ook in 2007 liggen op het realiseren van grootschalige recreatiegebieden in de stedelijke omgeving en op de landelijke routes. Daarnaast blijf ik actief om de toegankelijkheid van het platteland te vergroten.

Water

Voor water ligt de komende jaren het accent op de implementatie van de Europese Kaderrichtlijn water (KRW) en Waterbeheer 21e eeuw (WB21). Meer concreet gaat het om het zo goed mogelijk in beeld brengen van kosten en baten voor landbouw, natuur en recreatie en het realiseren van een maximale synergie tussen maatregelen op gebied van kwaliteit en kwantiteit. LNV gaat voor voldoende (schoon) water in het landelijk gebied; zodanig dat een duurzame ontwikkeling van de sectoren in het landelijk gebied mogelijk is. Uitgangspunt is een level playing field in Europa, met een haalbare & betaalbare implementatie van de KRW. In 2007 is tevens de doorwerking van de evaluatie van het mestbeleid in 2007 in het waterspoor aan de orde.

Nieuwe paden, vitale natuur

Natuur is een essentiële levensbehoefte voor de mens. Dat realiseren we ons soms te weinig. En natuur verbindt mensen en functies. Zo wordt ons economisch vestigingsklimaat er mede door bepaald, is de luchtkwaliteit ook afhankelijk van het aantal bossen in ons land, wordt door de mogelijkheid te bewegen in het groen onze gezondheid verbeterd enzovoort. Niet voor niets heb ik vaker aangegeven dat investeringen in groen zich op vele wijzen terugbetalen. Maar die investeringen in zowel geld als aandacht zijn wel nodig om de natuur die functie te laten behouden. Daarom investeer ik veel in de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), maar heeft ook de natuur daarbuiten mijn aandacht.

Voor natuur is het van essentieel belang dat mensen zich ermee verbonden voelen. Als de natuur van anderen, van de overheid is, zal het nooit duurzaam behouden kunnen blijven. Dat is een van de voornaamste redenen dat ik zoveel nadruk leg op agrarisch en particulier natuurbeheer. Juist ook bij de totstandbrenging van de EHS. Diegenen die letterlijk in de natuur wonen en werken worden er, door hen medeverantwoordelijk te maken, nog sterker mee verbonden. Maar de natuur dient nog beter verankerd te geraken bij mensen.

Speciale aandacht is in 2007 nodig voor jongeren en natuur. Net als bij voedsel is het van belang dat jongeren zich de waarden van natuur beter gaan realiseren. Zeker nu steeds grotere aantallen jongeren opgroeien in een stedelijke omgeving is regelmatig contact met «natuur» in de breedste zin des woord helaas géén vanzelfsprekendheid. Een versterkte inzet is hier nodig. Dat kan door fysieke voorzieningen zoals speelbossen en door het aanbieden van programma’s, zoals excursies naar natuurgebieden, en andere projecten zoals Ecokids, Wildzoekers en «Groene Hangplekken», die ik via de Regeling Draagvlak Natuur ondersteun. Maar mijn aandacht gaat ook uit naar de natuur in de directe leefomgeving en de betekenis hiervan voor spelen, gezondheid en mogelijkheden voor educatie. Samen met VROM en OCW presenteer ik nog dit jaar een vernieuwd beleid voor natuur en milieu-educatie. Ook een breder programma Jeugd, natuur en gezondheid heb ik in voorbereiding.

EHS

De vorming van de EHS ligt nog altijd goed op schema. De laatste grondaankopen worden naar verwachting in 2015 uitgevoerd, op enkele robuuste verbindingen na, die ook daarna nog moeten plaatsvinden. Voor de natte natuur zullen reeds in 2008 de laatste grondaankopen plaatsvinden om conform de nota ruimte deze gebieden in de bestemmingsplannen opgenomen te hebben. Vanaf 2007 wordt de positie van de provincies bij het realiseren van de EHS, in het kader van het ILG, nog prominenter dan zij al was. Dat geldt ook voor de aanleg van robuuste verbindingszones, als fundamenteel onderdeel van de EHS, en de aanpak van knelpunten met de Rijksinfrastructuur in deze zones, zoals omschreven in het Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO). De ingezette omslag van minder verwerving naar meer agrarisch en particulier natuurbeheer wordt in 2007 geëvalueerd. Zoals in de Nota Ruimte is vermeld, zullen met provincies en terreinbeheerders afspraken worden gemaakt over de kwaliteit van de natuur.

Natuurbeschermingswet en Natura 2000

Met de inwerkingtreding van de gewijzigde Natuurbeschermingswet 1998 per 1 oktober 2005 zijn de Vogel- en Habitatrichtlijn adequaat geïmplementeerd in de Nederlandse wetgeving. Conform de Natuurbeschermingswet worden in 2007 162 Natura 2000-gebieden aangewezen en zal een begin worden gemaakt met het opstellen van beheerplannen voor deze gebieden. Het aanwijzen van de betreffende gebieden, die overigens voor meer dan 95% door de EHS overlapt worden, levert een bijdrage aan het Europese netwerk van natuurgebieden, Natura 2000.

Gegevensautoriteit Natuur

De afgelopen jaren hebben zich regelmatig spanningen voorgedaan tussen de wettelijke bescherming van flora en fauna en bedrijven met plannen voor economische (bouw)initiatieven. Vertragingen in bouwprojecten waren veelal het gevolg. Om deze reden is er bij overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties een grote behoefte aan betrouwbare informatievoorziening over de aanwezigheid van beschermde flora en fauna in die gebieden waarin de komende decennia economische ontwikkelingen plaats zullen vinden. Er is besloten eenmalig € 20 mln. te reserveren voor het opzetten van een Gegevensautoriteit Natuur. Via de Gegevensautoriteit Natuur worden de initiatiefnemers van ruimtelijke economische ontwikkelingen in staat gesteld om – zonder dat sprake is van economische fricties of onevenredig hoge kosten – te voldoen aan de verplichtingen die voortvloeien uit de wettelijke bescherming van natuurwaarden. Daarnaast wordt via de leefgebiedenaanpak een aantal gerichte maatregelen getroffen zodat de overlevingskansen van beschermde soorten in kansrijke leefgebieden worden vergroot.

Wadden

De Waddenzee is het grootste en internationaal bekendste natuurgebied dat Nederland herbergt. Ook hier speelt de verbinding met mensen die er wonen, werken en recreëren een belangrijke rol. Heel concreet is dit aan de orde bij de nominatie van de Waddenzee als werelderfgoed. Ik zal een proces in gang zetten dat in 2007 zal leiden tot een door de regio gedragen nominatie. Verder heeft dit kabinet in de Derde Nota Waddenzee een ontwikkelingsperspectief geschetst voor de natuur en de sociaal economische thema’s in het waddengebied. De regio kleurt het ontwikkelingsperspectief nader in. Het kabinet heeft de komende 20 jaar € 800 mln beschikbaar gesteld voor de realisatie van dit ontwikkelingsperspectief. In 2007 zullen op het gebied van natuur en duurzame vormen van landbouw, visserij en recreatie de eerste projectenaanvragen voor het Waddenfonds naar verwachting worden gehonoreerd.

2.1.2 Financieel kader voor 2007

deel A. Mutaties

2.1.2.1 Uitgaven

De begroting van de uitgaven voor 2007 is ten opzichte van de meerjarencijfers in de begroting 2006 bijgesteld met € 85 mln. Deze bijstelling bestaat uit de mutaties, zoals opgenomen in onderstaande tabel.

De mutaties 1 t/m 8 zijn reeds in de eerste suppletore wet samenhangende met de Voorjaarsnota 2006 aan de Kamer voorgelegd.

1. Nota van Wijziging

Het betreft een efficiency-taakstelling VWA (€ 3 mln negatief structureel) en versnelde inrichting Groene Hart als Nationaal Landschap (€ 12 mln in 2006 en € 18 mln in 2007).

2. Ramingsbijstelling

In relatie tot een aantal intensiveringen, is besloten tot een ramingsbijstelling structureel van € 20 mln. op de LNV-begroting.

3. Eindejaarsmarge

De LNV-begroting wordt uit hoofde van de negatieve eindejaarsmarge 2005 met € 14 mln. verlaagd.

4. Nadeelcompensatie kokkelvisserij Waddenzee

Om schade aan het Wadden-milieu te voorkomen, is besloten om met ingang van 1-1-2005 geen vergunningen meer te verlenen voor de mechanische kokkelvisserij in de Waddenzee. Een deel van de compensatie voor de kokkelvissers voor het beëindigen van deze vergunningen is al in 2005 betaald; het resterende bedrag wordt in 2006 uitgekeerd.

5. Sanering kottervisserij

In verband met de kosten voor de sanering van de Noordzee-kottervloot, wordt in 2006 € 13,3 mln. vanuit het Ontwikkelings- en Saneringsfonds voor de Visserij (O&S-fonds Vis) aan de LNV-begroting toegevoegd.

6. Dierziekten

Ten behoeve van destructie en preventieve maatregelen als vaccinatie in het kader van wering en bestrijding van dierziekten, is € 32 mln. aan de LNV-begroting toegevoegd. Onderzocht zal worden of het mogelijk is om deze uitgaven via het Diergezondheidsfonds (DGF) te laten lopen.

7. EU-verplichtingen (Nitraatrichtlijn)

Nederland heeft eind 2005 van de Europese Commissie een derogatiebeschikking ontvangen voor de Nitraatrichtlijn. Voor o.a. onderzoeks- en monitoringsverplichtingen die uit deze derogatie voortvloeien worden voor de periode 2006–2009 middelen aan de LNV-begroting toegevoegd.

8. Loon-/prijsbijstelling

De loon- en prijsbijstelling 2006 is overgeboekt naar de departementen.

9. Bijdragen derden landinrichting

Met de komst van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) krijgen vanaf 2007 de provincies de verantwoordelijkheid voor het realiseren van bijdragen van derden voor landinrichtingsprojecten. Dat leidt tot verlaging van de uitgaven en ontvangsten voor dit doel op de LNV-begroting.

10. Energietransitie glastuinbouw

Voor innovatieve projecten gericht op ondersteuning van de glastuinbouw in de overgang naar minder gebruik van fossiele brandstoffen worden middelen aan de LNV-begroting toegevoegd.

11. FES

Dit betreft diverse kennisprojecten in het kader van het Fonds Economische Structuurversterking (FES) te weten: AI-vaccinontwikkeling (€ 15 mln.), praktijklokalen VMBO (€ 4,3 mln), beroepskolom MBO (€ 16,3 mln.), transitie duurzame landbouw (€ 1,5 mln.), Potato Genome Sequencing (€ 3,0 mln), Phytophtora (€ 9,9 mln.), Technologisch Top Instituut (TTI) Groene Genetica (€ 20,0 mln.).

12. Verduurzaming visserij

Ten behoeve van een verdere verduurzaming in de visserijsector wordt met ingang van 2007 jaarlijks € 7 mln aan de LNV-begroting toegevoegd. Deze middelen zullen onder meer worden ingezet voor onderzoek naar en introductie van duurzame vistechnieken als de pulskor en ter dekking van mogelijke verliesdeclaraties uit hoofde van een te introduceren garantieregeling voor de visserij.

13. Welzijn Gezelschapsdieren

Om het welzijn van gezelschapsdieren beter te beschermen, worden middelen aan de LNV-begroting toegevoegd voor extra voorlichting, verstevigen en uitbreiden van de handhaving, kennisontwikkeling en het opzetten van een certificatiesysteem.

14. BTW-compensatie praktijkleren

In verband met de beëindiging van de bekostigingsrelatie tussen LNV en de Innovatie- en Praktijkcentra (IPC’s) vervalt de wettelijke status volgens de Wet Educatie en Beroepsonderwijs. Hierdoor is met ingang van 1 januari 2007 BTW verschuldigd aan de IPC’s. De LNV-begroting wordt hiervoor gecompenseerd.

15. POP2

In verband met een lagere EU-bijdrage POP2 ten opzichte van POP1 is vanaf 2008 € 7 mln. aan de LNV-begroting toegevoegd.

16. Reconstructie extrapolatie

Dit betreft een technische correctie samenhangend met de extrapolatie 2010.

17. Sanering kottervloot

Dit betreft de terugbetaling aan V&W van de bijdrage in 2005 aan de sanering kottervloot (€ 10 mln).

18. Gegevensautoriteit Natuur

Er is € 20 mln. gereserveerd voor het oprichten van een Gegevensautoriteit Natuur. Met dit systeem wordt het bedrijfsleven in staat gesteld om bij geplande ruimtelijke activiteiten op een effectieve manier rekening te houden met de wettelijke verplichtingen op het gebied van de natuurregelgeving.

19. Overig

De verlaging 2011 betreft het saldo van extra budget van oplopende beheerslasten en een verlaging in verband met het aflopen van ICES2.

2.1.2.2 Ontvangsten

De begroting van de ontvangsten voor 2007 is ten opzichte van de meerjarencijfers in de begroting 2006 technisch neerwaarts bijgesteld met € 7 mln.

1. Sanering kottervisserij

Voor het uit de vaart nemen van kotters in verband met de sanering van de Noordzee-kottervloot, wordt in 2006 13,3 mln. vanuit het Ontwikkelings- en Saneringsfonds voor de Visserij (O&S-fonds Vis) aan de LNV-begroting toegevoegd.

2. Bijdragen derden landinrichting

Als gevolg van het in werking treden van het Investeringsbudget Landelijk Gebied met ingang van 2007 lopen de bijdragen van derden aan uitgaven voor landinrichtingsprojecten niet meer via LNV maar via de provincies. Dit leidt tot een verlaging van de uitgaven en ontvangsten.

3. FES

Dit betreft de bijdrage voor diverse kennisprojecten in het kader van het Fonds Economische Structuurversterking (FES).

deel B. Overzichtsconstructies

Om een goed inzicht te bieden in de totale omvang van het totaal beschikbare ILG-budget en de herkomst ervan is overzichtsconstructie opgesteld over de totale ILG-periode van 2007–2013. In deze overzichtsconstructie zijn ook de bijdragen van andere departementen aan het ILG opgenomen. In het kader van het ILG is afgesproken dat de andere betrokken departementen (VROM, V&W en OCW) hun bijdragen overboeken naar de LNV-begroting en dat de minister van LNV zorgdraagt voor de jaarlijkse stortingen ten behoeve van de provincies. De bijdragen van andere departementen dienen in een aantal gevallen nog naar LNV te worden overgeheveld.

Hoewel in de begroting 2007 de budgetten meerjarig tot en met 2011 worden vastgelegd, is er in de overzichtsconstructie voor gekozen de budgetten tot en met 2013 (dus voor de gehele ILG-periode) weer te geven. Voor de jaren 2012 en 2013 zijn de budgetten opgenomen onder het voorbehoud van definitieve extrapolatie van deze budgetten in de begrotingen van 2008 en 2009.

De totale omvang van het ILG-budget komt uit op € 3,2 miljard. Hierin is de reservering ten behoeve van de tweede fase van de uitvoering Wester-Schelde inbegrepen. Dit budget is exclusief de bijdragen van onder andere de EU en exclusief de bedragen die via de PNB-leningconstructie worden aangewend.

De minister van LNV zal op basis van de bestuursovereenkomsten met de provincies namens het Rijk per provincie een verplichting aangaan voor de gehele ILG-periode. De hiertoe benodigde verplichtingenruimte zal bij Najaarsnota 2006 worden aangevraagd. Dit zal leiden tot een correctie (verplichtingenschuif) op de gepresenteerde ILG-verplichtingenbudgetten in de jaren 2007 en volgende jaren.

Meerjarig overzicht ILG-budgetten

* inclusief terugbetaling provinciale voorfinanciering.

Toelichting

Ten aanzien van de bijdragen van de andere betrokken ministeries geldt het volgende:

1. Het ILG budget voor duurzaam ondernemen zijn vooralsnog opgenomen in de VROM begroting onder Operationeel Doel 7.2.5 Bevorderen duurzame landbouw. Dit budget zal naar de LNV-begroting worden overgeboekt.

2. De ILG budgetten voor bufferzones (Verwerven EHS; Recreatie om de stad) zijn vooralsnog opgenomen in de VROM begroting onder OD 5.2.2 «Landelijke Gebieden van nationaal belang». Dit budget zal naar de LNV-begroting worden overgeboekt.

3. De bijdrage van VROM ten behoeve van de milieukwaliteit EHS/Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR) is vooralsnog opgenomen in de VROM begroting onder OD 7.2.4 «Bevorderen gebiedsspecifieke milieumaatregelen in het landelijk gebied». Dit budget zal naar de LNV-begroting worden overgeboekt.

4. De bijdrage van V&W voor verdroging, is reeds tot en met 2010 overgeheveld naar de LNV-begroting. In de begroting 2011 zullen de budgetten van 2011 tot en met 2013 worden overgeboekt.

5. In het ILG-budget voor Nationale Landschappen is een deel van het Belvedère budget opgenomen (gedurende drie jaar een bedrag van € 2 282 000). In dit budget zijn de bijdragen van VROM en OCW inbegrepen.

6. De bijdrage van V&W voor routenetwerken is een subsidie aan de Stichting Recreatie Toervaart (SRN) en loopt tot en met 2012. Dit budget is reeds overgeheveld naar de LNV-begroting.

7. Vanaf 2010 tot en met 2013 is er vanuit de VROM-begroting onder OD 7.2.2 «Saneren verontreinigde bodems» voorlopig jaarlijks 17 mln beschikbaar voor bodemsanering. Bij de midterm review in 2010 wordt het aandeel van bodemsanering in het ILG definitief bepaald.

8. Het budget voor sanering van waterbodems van jaarlijks ca. € 9 mln staat nu nog op VROM begroting OD 7.2.3. «Verbeteren milieukwaliteit water», maar komt vanaf 2010 beschikbaar op de V&W-begroting. Het zal vanaf dat moment via de LNV-begroting in het ILG opgaan.

9. Tot slot heeft VROM nog € 5,4 mln beschikbaar op haar begroting voor duurzaam bodembeheer onder OD 7.2.1 «Verbeteren milieukwaliteit bodem». Ook dit budget zal naar de LNV-begroting worden overgeboekt.

Overzicht Groene Hart

2.2 De beleidsartikelen

21 Duurzaam ondernemen

Algemene beleidsdoelstelling

Een vitaal en duurzaam agrocomplex met inbegrip van de visserij.

Omschrijving

LNV streeft naar een vitaal en duurzaam agrocomplex – met inbegrip van de visserij, waarbij:

• de nationale en internationale marktpositie van het agrocomplex wordt behouden en versterkt;

• van natuurlijke hulpbronnen een duurzaam gebruik wordt gemaakt;

• betrouwbare en hoogwaardige producten voortgebracht worden.

Deze beleidsdoelstelling richt zich op de verduurzaming van het agrocomplex in Nederland, waarbij zoveel mogelijk de Europese kaders worden gevolgd. De verduurzaming geldt niet alleen de milieuaspecten, maar ook de sociale en economische aspecten (bedrijfsontwikkeling en ondernemerschap).

Van grote invloed op het halen van deze beleidsdoelstelling zijn de ontwikkelingen die zich afspelen bij het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB), het Gemeenschappelijk Visserijbeleid (GVB) en de Doha-ronde van de WTO. Zo is met ingang van 1 januari 2006 in het kader van het vernieuwde GLB de ontkoppelde steunregeling van kracht geworden. Daarnaast is een nieuw plattelandskader voor 2007–2013 ontwikkeld (POP2). Dit nieuwe POP bevat een uitwerking van de nieuwe Kaderverordening Platteland, en sluit aan bij de nationale beleidsprioriteiten. Eveneens voor de periode 2007–2013 wordt een nieuw Europees Visserijfonds (EVF) ontwikkeld, dat inzet op verdere vergroening van het visserijbeleid.

Procentuele verdeling uitgaven 2007 over operationele doelstellingen en apparaat.

Duurzaam ondernemen

Verantwoordelijkheid LNV

LNV is verantwoordelijk voor het bevorderen van gunstige randvoorwaarden vóór en het faciliteren van de ontwikkeling van het agrofoodcomplex en voor het maken van robuuste wet- en regelgeving. Een krachtige positie van het agrocomplex is in de eerste plaats de verdienste, maar ook de blijvende opgave van ondernemers. LNV definieert niet precies de eindsituatie, laat staan dat het deze effectueert. LNV stelt de randvoorwaarden vast en ondersteunt de ontwikkeling van het agrocomplex, waarbij ruimte is voor duurzaam ondernemerschap en een goed klimaat voor innovatie. Daar waar nodig zorgt LNV voor kennisontwikkeling, bevordert innovatie en samenwerking, stelt robuuste regelgeving en toezichtskaders op en geeft gerichte (al dan niet financiële) ondersteuning.

Succesfactoren

Het behalen van deze doelstelling hangt af van:

• het nemen van de eigen verantwoordelijkheid door de ondernemers;

• ontwikkelingen op de (internationale) markten;

• ontwikkeling van de internationale en binnenlandse markt voor duurzame kwaliteitsproducten;

• internationale handelsafspraken (zoals de Doha-ronde van de WTO);

• ontwikkelingen in het Gemeenschappelijk Landbouw- en Visserijbeleid o.a. middels een nieuw Europees Visserijfonds (EVF).

Maatschappelijk effect

Het behalen van deze doelstelling heeft als effect dat:

• de economische positie van de ondernemingen binnen het Nederlandse agrocomplex op internationaal niveau minimaal op peil blijft;

• het milieu minder wordt belast;

• betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige producten in Nederland worden voortgebracht en verhandeld;

• de appreciatie van de Nederlandse samenleving van de economische, maar ook de ecologische en sociale bijdrage van het agrocomplex.

¹ De toegevoegde waarde per FTE wordt alleen gerekend over de primaire sector. Vanwege een betere beschikbaarheid van de gegevens verhoogt dit zowel de vergelijkbaarheid als de betrouwbaarheid van de indicator.

² De uitwerking van milieubelastingindex is afhankelijk van het effectonderzoek die dit jaar op het terrein van gewasbescherming wordt uitgevoerd.

³ Deze indicator is een gemiddelde van verschillende sectoren in de voedings- en genotsmiddelenindustrie. De samenstelling van deze groep is gewijzigd door toetreding van nieuwe sectoren. De nieuwe sectoren hebben een relatief minder resultaat behaald, waardoor de referentiewaarde in 2005 is gedaald van 4,5% naar 3,3%. Op basis van de oude samenstelling van de groep was de energie-efficiencyverbetering in 2005 uitgekomen op 5,95%.

⁴ De maatschappelijke appreciatiescore is gebaseerd op een door TNS NIPO uitgevoerd onderzoek naar de waardering van Nederlandse burgers over de agrarische sector.

Verwijzing

• Vitaal en Samen(LNV-beleidsprogramma 2004–2007).

• Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154).

• Groeien in Concurrentie(TK 2004–2005, 29 939, nr. 1).

• Nota Kiezen voor Landbouw(TK 2005–2006, 30 252, nr. 1).

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de programma-uitgaven

De verplichtingen en uitgaven zijn in 2006 incidenteel hoger in verband met te vergoeden nadeelcompensatie aan de kokkelsector. In de periode 2007–2009 is er jaarlijks € 35 mln. beschikbaar gesteld voor het versneld doorvoeren van innovatieve, energiebesparende maatregelen in de glastuinbouwsector.

Toelichting op de apparaatsuitgaven

De apparaatsuitgaven op dit artikel hebben met name betrekking op de uitvoering van EU-regelingen door de Directie Regelingen (DR).

De geleidelijke afname van apparaatsuitgaven houdt verband met afbouw van regelingen die worden vervangen door de Bedrijfstoeslagregeling (gemeenschappelijk landbouwbeleid) en de afbouw van het oud mestbeleid.

Toelichting op de ontvangsten

Er is sprake van incidenteel hogere ontvangsten in 2006 voornamelijk als gevolg van bijdrage vanuit het O&S-fonds voor de Visserij ter dekking van LNV-uitgaven met betrekking tot de sanering kottervloot.

Grafiek budgetflexibiliteit

Toelichting op de apparaatsuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

De ontvangsten op artikel 21 bestaan voornamelijk uit Europese co-financiering voor nationale regelingen (o.a. POP en FIOV).

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

21.11 Verbeteren van ondernemerschap en ondernemersklimaat

Motivatie

LNV wil het concurrentievermogen van de agrarische ondernemers versterken. Het beleid, dat zich hierop richt, wordt vormgegeven door het stimuleren van goed ondernemerschap bij de Nederlandse agrariërs en het creëren van een goed ondernemersklimaat, met een zo laag mogelijke administratieve lastendruk en waarbij ondernemers zich bewust zijn van de voorwaarden verbonden aan het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). LNV richt zich verder op het faciliteren van ondernemers bij duurzame investeringen en het bieden van een gunstig perspectief voor jonge agrariërs bij de overname van een bedrijf.

Instrumenten

Jonge agrariërs

• Met de Kaderregeling Kennis & Advies subsidieert LNV jonge agrariërs bij het inhuren van kennis voor het opstellen van een ondernemingsplan in het kader van een bedrijfsovername.

• Voor jonge agrariërs die na de bedrijfsovername willen investeren in kwaliteitsverbetering, innovatie, dierenwelzijn, milieu en kostenverlaging biedt de Investeringsregeling Jonge Agrariërs financiële ondersteuning.

Ondernemerschap

• Met de Kaderregeling Kennis & Advies subsidieert LNV de agrariërs die kennis inhuren met betrekking tot GLB en bedrijfsperspectief.

• Op het gebied van garantstellingen kunnen twee onderdelen worden onderscheiden. Ten eerste worden investeringen in de agrarische sector verder gestimuleerd met het Borgstellingsfonds, dat zich voor leningen garant stelt. Ten tweede geeft het Rijk ook garantstellingen af om private weerschadeverzekeringen mogelijk te maken.

• Met het opzetten van het Ondernemersprogramma streeft LNV ernaar het subsidiestelsel te vereenvoudigen, de administratieve lastendruk te verminderen en de klantvriendelijkheid te vergroten. Het programma bestaat uit een modulair subsidiestelsel, elektronische dienstverlening en één LNV loket.

• Het LNV loket is ontwikkeld in het kader van elektronische dienstverlening. Aan dit loket kunnen ondernemers terecht met vragen en verzoeken (bijvoorbeeld op het terrein van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, het nieuwe mestbeleid en het ondernemersprogramma).

• Overige ICT-faciliteiten die bijdragen aan de reductie van administratieve lasten betreffen het meervoudig gebruik van eenmalig ingewonnen gegevens en de mogelijkheid van elektronische aangifte.

Verwijzing

• Brief over de implementatie van het hervormde Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (TK 2003–2004, 21 501-32, nr. 73).

• Brief over Subsidieregeling Jonge Agrariërs (TK 2004–2005, 29 800, nr. 84).

• Jaarverslag 2005 Stichting Borgstellingsfonds voor de Landbouw.

• Pakketbrief Administratieve Lasten (TK 2003–2004, 29 515, nr. 4).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

1. De indicator % innoverende agrarische bedrijven heeft ten opzichte van de begroting 2006 een bredere invulling gekregen. Naast innovatoren zijn nu ook de volgers meegenomen. De verdere vervolmaking van de indicator is gekoppeld aan de innovatie-agenda, waarin LNV zijn ambities ten aanzien van het innovatiebeleid nader zal uitwerken.

2. De kwantitatieve doelstelling van 25% reductie is ruimschoots gehaald. De nadruk ligt nu meer op het wegnemen van knelpunten in de beleving

21.12 Bevorderen van maatschappelijk geaccepteerde productievoorwaarden en dierenwelzijn

Motivatie

LNV richt zich op het verminderen van de milieubelasting en het waarborgen van dierenwelzijn.

Dit komt onder meer tot uitdrukking in de volgende doelstellingen:

• het waarborgen en verbeteren van het welzijn van landbouwhuisdieren en gezelschapsdieren aansluitend op de EU normen;

• het ethisch aanvaardbaar toepassen van biotechnologie bij planten en dieren;

• het verlagen van het gehalte aan stikstof en fosfaat in grond- en oppervlaktewater;

• het bevorderen van de teelt van en handel in gezond en kwalitatief hoogwaardig plantaardig (uitgangs)materiaal waarbij zo goed mogelijk aan de internationale fytosanitaire eisen kan worden voldaan;

• het voorkomen van problemen op het gebied van milieu, voedselveiligheid- en arbeidsbescherming als gevolg van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen;

• het benutten van biodiversiteit in het primaire productieproces;

• het coëxisteren van de 3 teeltmethoden (gangbaar, biologisch en genetisch gemodificeerd).

Instrumenten

Dierenwelzijn

• Belangrijkste overheidstaak voor het waarborgen van dierenwelzijn bij landbouwhuisdieren is het stellen en handhaven van regelgeving. Dit betekent concreet het ontwikkelen en formuleren van normen in de Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren (GWWD) en de daarop gebaseerde regelgeving. Via deze wet worden ook de Europese verordeningen en richtlijnen, waaronder de transportverordening, geïmplementeerd. Om te komen tot objectieve kennis voor de normering, of het zoeken naar oplossingen in de praktijk, wordt veel onderzoek verricht. Zo werkt LNV o.a. aan het ontwikkelen van een dierenwelzijnsindex. Daarnaast wordt via het verlenen van fiscale voordelen geprobeerd ondernemers vrijwillig te laten investeren in o.a. dierenwelzijn.

• Met betrekking tot gezelschapsdieren is communicatie en voorlichting naar de houders van de dieren een speerpunt voor LNV. Hiertoe wordt bijvoorbeeld samen met andere partijen een landelijk informatiecentrum opgericht. Om de fokkerij en handel verdergaand te professionaliseren en transparant te maken, wordt ingezet op certificatie door de sector zelf. Het opzetten ervan wordt financieel door LNV ondersteund. Daarnaast stelt LNV, gekoppeld aan certificatie, doelvoorschriften op. Om adequaat overtreders te kunnen aanpakken wordt tot slot tevens de handhavingscapaciteit uitgebreid. De inzet daarbij zal vooral gericht zijn op degenen die niet gecertificeerd zijn.

• Kennisverspreiding en bewustwording vindt plaats door middel van nieuwsbrieven, inzet van het LNV-loket en andere vormen van voorlichting.

• LNV geeft financiële ondersteuning aan o.a. de Landelijke Inspectiedienst voor Dieren (LID).

Nieuw mestbeleid

• Het nieuwe mestbeleid houdt onder meer in dat vanaf 1 januari 2006 gebruiksnormen gelden voor de toepassing van meststoffen. LNV bepaalt daarbij op welke momenten en onder welke omstandigheden de meststoffen mogen worden uitgereden. Om de naleving van het beleid te vergroten wordt gestreefd naar een strikte handhaving van de gebruiksnormen en -regels.

• LNV ondersteunt de kennisverspreiding over een aangepaste bedrijfsvoering. De resultaten van het mestbeleid, die bereikt worden in de agrarische praktijk en in het milieu worden gemonitord.

• Nederland heeft eind 2005 van de Europese Commissie een derogatiebeschikking ontvangen voor de Nitraatrichtlijn. Deze is van toepassing t/m 2009. In de komende jaren wordt een aantal onderzoeks- en monitoringsactiviteiten uitgevoerd die noodzakelijk zijn om te kunnen voldoen aan de voorwaarden die de Europese Commissie aan de derogatieverlening gesteld heeft.

Fytosanitair

• LNV ziet toe op naleving van de Plantenziektenwet, Zaaizaad- en Plantgoedwet en de Landbouwkwaliteitswet, monitoort de fytosanitaire status van Nederland en maakt bilaterale afspraken met niet EU-landen.

• Een belangrijk onderdeel van het fytosanitaire beleid betreft het aanpassen van de Plantenziektenwet, waarmee de resultaten uit de projecten Slim Fruit en Plant Keur worden geïmplementeerd. De fytosanitaire keuringen zullen vanaf 2007 door de plantaardige keuringsdiensten worden uitgevoerd.

• LNV continueert de versterkte beleidsmatige inzet in internationale gremia voor fytosanitaire beleidsvorming, om te borgen dat internationale regelgeving uitvoerbaar is voor het bedrijfsleven en aansluit bij de economische belangen van Nederland.

• LNV levert een financiële bijdrage aan het Kwaliteits Controle Bureau (KCB).

Gewasbescherming

• LNV heeft samen met het ministerie van VROM, de VEWIN en de Unie van Waterschappen een convenant gesloten met een aantal sectorpartijen om de milieudoelstellingen van de nota Duurzame gewasbescherming te realiseren.

• LNV stimuleert de toepassing van kennis over geïntegreerde gewasbescherming onder meer door demoprojecten, kennisverspreiding door bijscholingsbijeenkomsten (t.b.v. vakbekwaamheidsbewijzen) en informatievoorziening over goede praktijken met als doel het gedrag van telers positief te beïnvloeden.

• LNV geeft vergunningen af voor en een financiële stimulans aan de toelating van gewasbeschermingsmiddelen voor kleine toepassingen, gewasbeschermingsmiddelen van natuurlijke oorsprong met als doel het instandhouden van een effectief middelenpakket.

• LNV stimuleert duurzame manieren van produceren (en consumeren) door gerichte financiële bijdragen aan projecten.

• LNV bevordert middels programmatisch handhaven de realisatie van nalevingsdoelstellingen voor de diverse plantaardige sectoren.

• LNV levert een financiële bijdrage aan het College Toelating Bestrijdingsmiddelen (CTB).

Agrobiodiversiteit

• Door middel van verschillende pilotprojecten, zowel van Rijk als provincies, wordt in de praktijk getest hoe biodiversiteit in het primaire productieproces kan worden benut om tot een milieuvriendelijkere bedrijfsvoering te komen. LNV start samen met VROM en het landbouwbedrijfsleven een hierop gericht kennis- en leertraject. De uitkomsten zullen een rol spelen bij de evaluatie van de beleidsbrief«Biodiversiteit in de landbouw» die in 2007 zal worden uitgevoerd.

Verwijzing

• Nota Houden van Dieren (TK 2001–2002, 28 286, nr. 2).

• Brief Herijking Nota Houden van Dieren (TK 2003–2004, 28 286, nr. 4).

• Verslag Conferentie Gezelschapsdieren (TK 2004–2005, 28 286, nr. 22).

• Beleidsbrief Mestbeleid 2006–2009 (TK 2003–2004, 28 385, nr. 26).

• Brief Derogatieverzoek (TK 2004–2005, 28 385, nr. 51).

• Brief uitkomsten project Slim fruit (TK 2004–2005, 29 800, nr. 9).

• Brief Ontwikkelingen binnen het fytosanitaire beleidsveld (TK 2004–2005, 29 800, nr. 89).

• Brief Fytosanitaire ontwikkeling (TK 2005–2006, 29 800, nr. 109).

• Brief Fytosanitair inspectiestelsel: overeenstemming tussen LNV en het bedrijfsleven (TK 2005–2006, 30 300, nr. 85).

• Nota duurzame gewasbescherming (TK 2003–2004, 27 858, nr. 47).

• Beleidsbrief Biodiversiteit in de Landbouw (TK 2004–2005, 26 407, nr. 22).

• Brief Convenant Coëxistentie (TK 2004–2005, 29 404, nr. 8).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

¹ Het percentage naleving bestaande welzijnsnormen is een gemiddelde over diverse sectoren (kalveren, varkens, legbatterijen).

² Het percentage afgekeurde zendingen heeft slechts betrekking op een deel van het fytosanitaire beleid, nl. de export

21.13 Bevorderen van duurzame productiemethoden en bedrijfssystemen w.o. biologische landbouw

Motivatie

LNV streeft ernaar om in de verschillende sectoren van de land- en tuinbouw de duurzaamheid te bevorderen en te continueren.

Door de biologische landbouw te stimuleren draagt LNV bij aan het bieden van een alternatief perspectief. Met de biologische productiemethode wordt een bijdrage geleverd aan milieuverbetering en dierenwelzijnsaspecten.

LNV stimuleert de duurzaamheid in de glastuinbouwsector. Dit betreft aspecten als milieu, klimaat, ruimtelijke inrichting en gebruik van fossiele energie.

De vernieuwing van de intensieve veehouderij wordt gefaciliteerd, zodat de sector kan voldoen aan de door de maatschappij gewenste voorwaarden op het gebied van dierenwelzijn, milieu, landschap, marktgerichtheid en concurrentievermogen.

De ontwikkeling van de melkveehouderij naar een economische vitale en minder milieubelastende sector wordt gestimuleerd evenals het concurrentievermogen en de duurzaamheid van de akkerbouwsector.

LNV bevordert en faciliteert sector- en sectoroverschrijdende initiatieven met betrekking tot samenwerking tussen in ketens en in regio’s. Hiermee wordt ingezet op het tot stand komen van een breed gedragen innovatieagenda, -programma en -projecten.

Instrumenten

LNV stimuleert de innovatie en de duurzaamheid van de landbouwsectoren door de innovatieve initiatieven van bedrijven, consortia of maatschappelijke organisaties te subsidiëren, door kennisverspreiding te stimuleren en door het in beeld brengen van verandering en verduurzaming in de landbouw. Verder is het organiseren van ontmoeting en debat een belangrijk onderdeel van het beleid.

Biologische landbouw

• Het beleid van LNV is vooral gericht op de vraagkant van de biologische markt. In het Convenant Marktontwikkeling Biologische Landbouw zijn hier afspraken over gemaakt.

Concreet betekent dit het uitvoeren van een generieke voorlichtingscampagne, het implementeren van meerjarige opschalingsplannen met convenantpartijen en het subsidiëren van voorlichtings- en demoprojecten op het gebied van de biologische landbouw.

• LNV geeft financiële ondersteuning t.b.v. certificeringkosten van biologische bedrijven via de Stimuleringsregeling Voortzetting Biologische Productie (SVBP). Daarnaast wordt subsidie verstrekt aan regionale projecten en aan organisaties (o.a. Biologica) die bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de biologische landbouw.

• LNV streeft er naar om binnen de Rijksoverheid het aandeel biologische catering te laten stijgen.

Glastuinbouw

• LNV ziet toe op uitvoering van het Besluit Glastuinbouw 2004 en geeft subsidie aan glastuinbouwers voor kennisverspreiding in het kader van de Kaderregeling Kennis en Advies.

• Herstructurering van de glastuinbouw vormt onderdeel van het bevorderen van een perspectiefvolle en duurzame glastuinbouw. De structuur van de glastuinbouwgebieden wordt verbeterd door enerzijds afbraak van oude kassen (glasopstanden) en anderzijds investeringen in nieuwe kassen. LNV subsidieert dit met de Regeling Structuurverbetering Glastuinbouw (RSG).

• Met betrekking tot de 5 Greenports wordt de integrale, ruimtelijk-economische opgave ondersteund, zodat de concurrentiekracht van het tuinbouwcluster behouden blijft.

• De inrichting van duurzame glastuinbouwgebieden buiten de Greenports wordt ondersteund via de regeling Stimuleren Duurzame Glastuinbouwgebieden (Stidug). De nieuwe Stidugprojecten, die via het ILG gefinancierd worden, staan op beleidsartikel 22.

• Het energiebesparingsbeleid van LNV is er onder meer op gericht om partijen bij elkaar te brengen om de integrale milieutaakstelling te verwezenlijken (GLAMI-convenant). Dit geldt voor de gebieden gewasbescherming, mineralen, energie en ruimte en Meerjarenafspraak-e bloembollen en Meerjarenafspraak-e paddestoelen (MJA’s).

• Om een versnelde transitie naar minder gebruik van fossiele brandstoffen ven efficiënt energiegebruik binnen de glastuinbouw te stimuleren worden investeringen in innovatieve energieconcepten financieel ondersteund.

• Onder de glastuinbouw-, bloembollen- en paddestoelenondernemers wordt kennisverspreiding over energiebesparende maatregelen en duurzaam energieverbruik gestimuleerd.

• Via de CO₂-regeling worden zgn. early adopters gestimuleerd om innovatieve, energiebesparende maatregelen door te voeren in hun glastuinbouwbedrijven.

Intensieve veehouderij

• Om de transitie naar duurzame productiemethoden binnen de intensieve veehouderij te faciliteren wordt kennis verspreid over innovaties, worden innovatieve investeringen direct gesubsidieerd en fiscaal ondersteund en wordt samenwerking via onderzoek en kennis bevorderd.

• Door het ontwikkelen van een Maatlat Duurzame Veehouderij stimuleert LNV in samenwerking met VROM investeringen in duurzame stallen in de pluimveehouderij, melkveehouderij en varkenshouderij.

• Het «Programma luchtwassers» is erop gericht om via onderzoek nieuwe milieutechnologie (bijv. gecombineerde luchtwassers) te optimaliseren en om de controle op de werkzaamheid en de handhaafbaarheid te verbeteren. Daarnaast is het openstellen van een investeringsregeling voor gecombineerde luchtwassers erop gericht om versnelde inzet van deze nieuwe milieutechnologie in de praktijk mogelijk te maken.

Melkveehouderij

• De beleidsopgave voor de grondgebonden landbouw richt zicht op de verbetering van de functionele en fysieke inrichting van landbouwbedrijven en de verduurzaming van de landbouwproductie.

• Projecten voor een gebiedsgerichte extensivering van de melkveehouderij worden gesubsidieerd.

• LNV ondersteunt praktijkgericht onderzoek ter bevordering van innovaties en de verspreiding van deze innovaties (o.a. Melkvee Academie).

• Het herverkavelen en herinrichten van landbouwgrond ter vergroting van bedrijfsoppervlak dichtbij de stalruimte vormt een belangrijk onderdeel van de structuurverbetering (zie verder beleidsartikel 22 Agrarische Ruimte).

Akkerbouw

• Om de kwaliteit, rendement en duurzaamheid van de productie van de belangrijkste akkerbouwgewassen (consumptie- en industrieaardappelen, suiker, graan en groenten) te bevorderen worden praktijkgerichte vernieuwingen gestimuleerd (project KODA).

Belangrijk onderdeel is een betere informatie-uitwisseling tussen onderzoek en ondernemers en de ontwikkeling van betere sturing vanuit de markt/ketens. Daarbij krijgt de ondernemer praktische hulpmiddelen aangereikt. Samenwerking in de keten staat hierbij voorop, met de ondernemer centraal.

• Binnen de akkerbouwsector wordt met de set aside regeling gepoogd de braaklegging van de akkerbouwgrond te verminderen.

Innovatie en samenwerking

• Door het organiseren van ontmoetingen en debatten in onder meer de melkveesector en de intensieve veehouderij wil LNV het formuleren van strategische (innovatie) agenda’s stimuleren. Deze agenda’s zijn gericht op diverse toekomstige ontwikkelingen en de bijbehorende acties van alle betrokken partijen, waaronder de overheid. Hierdoor vindt een bundeling van krachten plaats waardoor de inzet meer gecoördineerd en effectiever kan worden.

• Op innovatie gerichte samenwerking in sectoren (o.a. Flower&Food, varkensketen, eiersector) en voorbeeldprojecten in regio’s worden financieel ondersteund.

• Er worden kennis- en innovatievouchers ontwikkeld die hierop aansluiten.

• Ngo-initiatieven die het samenwerken voor duurzaamheid op programmaniveau bevorderen worden op incidentele basis financieel ondersteund.

Verwijzing

• Transitiebrief (december 2002).

• Beleidsnota Biologische Landbouw 2005–2007(TK 2004–2005, 29 842, nr. 1).

• Convenant Glastuinbouw en milieu 1995–2010 (13 november 1997).

• Brief over nadere uitwerking ruimtelijk beleid Glastuinbouw (TK 2004–2005, 29 800, nr. 111).

• Brief Toekomst van de Intensieve Veehouderij (TK 2004–2005, 28 973, nr. 13).

• Groeien in Concurrentie(TK 2004–2005, 29 939, nr. 1)zie paragraaf «Inzet Koopmansgelden».

• Brief Toekomstvisie agrarische sector(TK 2005–2006, 30 252, nr. 3).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

* De werkingsduur van de MJA-E’s bloembollen en paddestoelen is met een jaar verlengd tot 2007. In 2007 zullen in het kader van de nieuw op te stellen MJA-E’s tevens actuele realisatiecijfers worden opgeleverd.

21.14 Bevorderen duurzame vangst en kweek van vis en schelpdieren

Motivatie

Het visserijbeleid van LNV richt zich op de ontwikkeling van een duurzame vangst en kweek van vis en schelpdieren om:

• evenwicht te bewerkstelligen tussen natuurlijke vis- en schelpdierbestanden enerzijds en de vangstcapaciteit van de visserijsector anderzijds;

• het aquatische ecosysteem te beschermen;

• de beschikbaarheid van vis en schelpdieren te bevorderen.

Zowel de overheid als het bedrijfsleven hebben hierbij een eigen verantwoordelijkheid. De overheid heeft als taak en eerste verantwoordelijkheid het scheppen en borgen van de wettelijke minimum kaders, lange termijn doelstellingen en randvoorwaarden, waarbinnen de visserijketen kan opereren. In het verlengde daarvan schept de overheid ruimte voor ondernemen door onder meer vermindering van regeldruk en administratieve lasten en door het stimuleren van zelfregulering en innovatie. De primaire verantwoordelijkheid voor de verdere uitwerking en maatschappelijke verantwoording daarvan ligt bij de visserijketen.

Instrumenten

• Wet- en regelgeving (Verordeningen EU op het gebied van het Gemeenschappelijk Visserijbeleid, De Visserijwet 1963)

• Controle en handhaving van visserijregelgeving.

1. Verduurzaming Noordzeevisserij

• LNV draagt bij aan maatregelen (o.a. middels een garantstelling) in de Noordzeevisserij die leiden tot verbetering van energie-efficiency, vermindering van negatieve effecten op de natuur en kwaliteitsverbetering (visserijmethodes als de pulsvisserij, schepen).

2. Innovatie, kennisontwikkeling en verspreiding

• LNV stimuleert en faciliteert een innovatieklimaat in de Noordzeevisserij, de schelpdiercultuur en de viskweek.

• LNV levert een financiële bijdrage aan het F-project. Het F-project is een samenwerkingsproject tussen de visserijsector en de wetenschappers van het Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies(IMARES). Het doel is om wetenschappelijke informatie aan te vullen met informatie uit de praktijk om daarmee bestandsinschattingen te verbeteren.

3. Binnenvisserij

• LNV draagt door het faciliteren van onder meer proefprojecten bij aan de versterking van het comanagement in de beroepsbinnenvisserij en de totstandkoming van een Visstandbeheercommissie IJsselmeer.

• Ter bescherming van de aalstand zijn op Europees niveau beheersmaatregelen nodig. Deze zijn door de Europese Commissie vastgesteld. Een nationaal aalbeheersplan dat voldoet aan Europese Aalverordening is eind 2007 gereed. LNV draagt bij aan een monitoringsprogramma. Hiermee dient inzicht te ontstaan in de omvang van het nationale aalbestand, zodat de maatregelen hierop kunnen worden afgestemd.

Verwijzing

• Vitaal en Samen (LNV-beleidsprogramma 2004–2007).

• Nota Viskweek in Nederland als beleidskader voor innovatie in de viskweek (TK 2004–2005, 29 200, nr. 73).

• Beleidsbesluit schelpdiervisserij «Ruimte voor een zilte oogst» (TK 2004–2005, 29 675, nr. 3).

• Brief Task Force Duurzame Noordzeevisserij (TK 2006–2007, 29 675, nr. 19).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

¹ Het betreft de quota voor 2006. Visquota worden jaarlijks in december opnieuw vastgesteld door de Europese Landbouw en Visserijraad en gemeten in tonnen

² Visserij Registratie en Informatie Systeem

³ Parameters kunnen worden bijgesteld op grond van besluiten van de Europese Raad Landbouw en Visserij.

⁴ Advisory Committee on Fishery Management.

⁵ Centrum voor Visserijonderzoek, Wageningen Universiteit en Researchcentrum.

Evenwicht tussen bestanden en vangstcapaciteit:

• Geen overschrijding van de nationale visquota.

Vermindering druk op aquatische ecosysteem:

• In 2010 is de omvang van de schol- en tongbestanden boven het voorzorgsniveau.

• In 2013 is de vangst van commercieel niet interessante vis (discards) met 50% afgenomen.

Om dit te bewerkstelligen zal regelgeving in 2007 worden aangepast.

• In 2013 gebruikt 40% van het huidige aantal Noordzeekotters dat vist met de traditionele boomkor een alternatieve visserijmethode.

Beschikbaarheid vis- en schelpdieren:

Het verhuren van 80 000 ha. Staatsbinnenwater en 8 260 ha. mossel- en oesterpercelen in de Waddenzee, de Oosterschelde en het Grevelingenmeer.

21.15 Bevorderen van duurzame ketens

Motivatie

Het LNV-beleid richt zich op het versterken van een op eigen kracht werkend, internationaal concurrerend agrocomplex binnen het kader van maatschappelijk ondernemen (people, planet, profit). Dit komt onder meer tot uitdrukking in de volgende subdoelstellingen:

• Een zo groot mogelijke participatie en presentatie van Nederlandse bedrijven en verwerkte agrarische producten op buitenlandse markten (waarbij LNV als partner voor andere overheden en het bedrijfsleven optreedt).

• Een optimale informatieoverdracht in ketens en koppeling keteninformatie.

• Een innoverende en vervoersefficiënte agrologistiek, waarbij aandacht wordt geschonken aan aspecten als dierenwelzijn, concurrentiekracht, landschappelijke kwaliteit en vermindering milieubelasting.

• Een hogere mate van energie-efficiency in de voedings- en genotmiddelenindustrie.

Instrumenten

• Ter bevordering van de internationale presentatie en participatie levert LNV een bijdrage aan agro-economische samenwerkingsactiviteiten met het programma Bilaterale Economische Samenwerking (BES). Onder dit programma vallen handelsmissies, netwerkbijeenkomsten, marktanalyses, seminars, onderhandelingen over vermindering van handelsbelemmeringen (op veterinair en fytosanitair terrein) en vakbeurzen. Hierbij speelt ook de LNV Vertegenwoordiging Buitenland een grote rol.

• LNV stimuleert koppelingen in de voedselketeninformatie. Dit betekent het koppelen van publieke en private informatiesystemen om o.a. voor de slacht vereiste voedselketen-informatie beschikbaar te krijgen. Dit is relevante informatie voor de keuring door de VWA.

• LNV organiseert diverse ICT beleidsprogramma’s zoals CLIENT Export, SALDO en TRANSIT.

Deze programma’s zijn gericht op het optimaliseren van informatieoverdracht.

CLIENT Export richt zich op een efficiënte inrichting van informatiestromen en controleprocessen bij uitgaan van landbouwgoederen. SALDO beoogt een efficiëntere uitwisseling van informatie tussen overheid en bedrijfsleven door meer aan te sluiten bij datastromen en definities van het bedrijfsleven. Deze ICT beleidsprogramma’s leveren naar verwachting een positieve bijdrage leveren aan het terugdringen van administratieve lasten in het agrocomplex. TRANSIT richt zich vooral op het snel en transparant beschikbaar maken van informatie in de voedselketen. Zodoende wordt een positieve bijdrage geleverd aan de voedselveiligheid, ketenbrede tracking en tracing en de informatie-uitwisseling tussen bedrijfsleven, consument en overheid.

• Overleg Agrologistiek (platform en pilotprojecten). LNV verzorgt o.a. het secretariaat voor het Platform Agrologistiek. Dit Platform ondersteunt pilots op ruimtelijk en bestuurlijk vlak bij het wegnemen van (bestuurlijke) knelpunten.

• Convenant Meerjarenafspraken energie efficiency. LNV ondersteunt het opstellen, uitvoeren en monitoren van energiebesparingplannen op zowel bedrijfs- als brancheniveau.

Verwijzing

• MJA2, Meerjarenafspraken Energie-efficiency 2001–2012, Senter Novem.

• Visie Agrologistiek, Voortgangsrapportage Agrologistiek (TK 2005–2006, 28 141, nr. 6).

• Nota internationaal ondernemen (Ministerie van EZ).

• WRR rapport «Nederland Handelsland, het perspectief van de transactiekosten».

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

¹ Het streven is om 75% van de geprogrammeerde activiteiten te realiseren. Aangezien het totaal aantal geprogrammeerde BES activiteiten in 2007 110 bedraagt leidt dit tot een streefwaarde van 83 activiteiten.

² De pilotprojecten zijn in uitvoering. In 2007 wordt aan de Tweede Kamer gerapporteerd over de resultaten/voortgang van de projecten.

22 Agrarische ruimte

Algemene beleidsdoelstelling

Een toekomstgerichte, concurrerende landbouw als economische drager in het landelijk gebied.

Omschrijving

Een vitale land- en tuinbouw is als producent van kwalitatief goede en veilige producten en als beheerder van het landelijk gebied van belangrijke economische betekenis voor Nederland. De bedrijven hebben een economisch duurzaam perspectief nodig om deze rol ook in de toekomst te kunnen blijven vervullen. Het Rijk wil daarom de positie van de primaire landbouw versterken door optimale condities te scheppen en ontwikkelingsmogelijkheden te bieden.

Procentuele verdeling uitgaven 2007 over operationele doelstellingen en apparaat  Agrarische ruimte

Verantwoordelijkheid LNV

• LNV faciliteert via de provincies de agrarische sector bij de versterking van de ruimtelijke inrichting van de grondgebonden landbouwbedrijven. Primair zijn de landbouwsectoren verantwoordelijk voor het formuleren van de eigen inrichtingsbehoefte. Naar verwachting treedt de Wet Inrichting Landelijk Gebied (WILG) op 1 januari 2007 in werking. Hierdoor krijgen de provincies de regie op het realiseren van de Rijksdoelen die opgenomen zijn onder het ILG. De regie betreft dan zowel de programmering als de uitvoering van inrichtingsprojecten.

• Daarnaast ondersteunt LNV de ontwikkeling van de agrarische (infra)structuur bij de niet grondgebonden landbouw.

Succesfactoren

• De samenwerking en afspraken met provincies en andere overheden.

• De uitwerking en de uitvoering van het Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP-2).

Maatschappelijk effect

Het behalen van deze doelstelling heeft als effect een betere, competitieve landbouwstructuur, zodat een bijdrage wordt geleverd aan de versterking van de (inter)nationale marktpositie van de land- en tuinbouw en daarmee ook aan een vitaal en aantrekkelijk agrarisch cultuurlandschap.

Op artikel 21 Duurzaam Ondernemen wordt de economische positie van de Nederlandse primaire sector uitgedrukt in toegevoegde waarde per fte (ten opzichte van het EU gemiddelde). Deze outcome-indicator is tevens van toepassing op dit beleidsartikel.

Verwijzing

• Nota Agenda Vitaal Platteland (TK 2003–2004, 29 576, nr. 1).

• Nota LNV beleidsprogramma Vitaal & Samen 2004–2007 (LNV Rijksbegroting 2004).

• Meerjarenprogramma-2 (TK 2005–2006, 29 576, nr. 19).

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de programma-uitgaven

Ten opzichte van 2006 is sprake van structureel lagere uitgaven en ontvangsten landinrichting omdat de bijdragen van derden met ingang van 2007 als gevolg van het in werking treden van het Investeringsbudget Landelijk Gebied niet meer via LNV maar via de provincies lopen.

Het budget voor structuurverbetering is opgenomen onder OD22.11 Grondgebonden landbouw. Dit budget is samengesteld uit de onderdelen kavelruil en landinrichting.

In de periode 2007 t/m 2013 zetten het Ministerie van LNV (vanuit de Koopmansgelden) en de provincies ieder € 20 mln. aan kavelruilmiddelen in. Met Europese co-financiering (POP-2) kan dit bedrag oplopen tot € 80 mln. Daarnaast zet LNV voor iedere euro die de provincies extra inzetten eenzelfde bedrag in (met een maximum van € 20 mln.). Verder heeft LNV nog t/m 2013 betalingsverplichtingen ten aanzien van uitstaande projecten klassieke landinrichting en modulaire landinrichtingsprojecten.

Grafiek budgetflexibiliteit

Toelichting op de apparaatuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

Ten opzichte van 2006 is sprake van een structureel lagere ontvangstenraming omdat de bijdragen van derden inzake landinrichting met ingang van 2007 als gevolg van het in werking treden van het Investeringsbudget Landelijk Gebied niet meer via LNV maar via de provincies lopen.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Bij de ILG afspraken is voorzien in een midtermevaluatie (MTE) in 2010. Hierbij zullen Rijk en provincies bestaande afspraken herijken.

22.11 Ruimte voor grondgebonden landbouw

Motivatie

Een economisch vitale grondgebonden landbouw is van essentiële betekenis voor het bereiken en in stand houden van een vitaal platteland. De beleidsopgave voor de grondgebonden landbouw richt zich in het algemeen op de verbetering van de functionele en fysieke inrichting van landbouwbedrijven, waarbij door een optimale bedrijfsinrichting een efficiëntere en een op duurzaamheid gerichte bedrijfsvoering mogelijk wordt gemaakt.

Voor de grondgebonden landbouw is het uitgangspunt van het Rijk vergroting en verbetering van de landbouwkavels waardoor landbouwbedrijven meer concurrerend (efficiënter) kunnen produceren.

Het Rijk wil daarnaast het duurzaam gebruik en beheer van natuurlijke hulpbronnen door de landbouw stimuleren. Om de kennis op dit gebied te vergroten zullen Rijk, provincies en landbouwsector gezamenlijk een aantal pilots agrobiodiversiteit en duurzaam bodemgebruik opzetten en uitvoeren. De resultaten van de pilots duurzame productie zullen worden gebruikt voor visievorming op de duurzame landbouw.

Instrumenten

• In 2005 heeft LNV met de gedeputeerden van de provincies een convenant afgesloten om met elkaar en met behulp van Europese POP-gelden vanaf 2007 optimaal in te zetten op de verbetering van de fysieke structuur van de grondgebonden landbouw.

• In de ILG-convenanten met de 12 provincies worden deze afspraken per provincie vastgelegd: hierin worden 7-jarige afspraken gemaakt over structuurverbetering van de grondgebonden landbouw.

• De provincies zetten als gebiedsregisseur de plannen om in de uitvoering van gebiedsprojecten waarin voor de landbouw kavelruil en bijbehorende kavelaanvaardingswerken worden ingezet.

• Het Rijk stelt financiële bijdragen beschikbaar voor de uitfinanciering van lopende inrichtingsprojecten onder regie van de provincies (via het landinrichtingsinstrumentarium).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

22.12 Ruimte voor niet grondgebonden landbouw

Motivatie

Het realiseren van een goede ruimtelijke structuur voor een perspectiefvolle en duurzame ontwikkeling van de niet grondgebonden en/of kapitaalintensieve landbouw.

Voor de niet-grondgebonden en/of kapitaalintensieve landbouw (tuinbouw onder glas) wordt gestreefd naar vormen van ruimtelijke concentratie, waarbij de ontwikkeling van bedrijvigheid vooral binnen begrensde ontwikkelingsgebieden wordt gestimuleerd.

In samenwerking met de gemeenten zal daarnaast in en rond het Westland en Aalsmeer een herinrichting van de wegen en sloten plaatsvinden. Dit levert een bijdrage aan de verbetering van de agrologistiek in deze economisch vitale glastuinbouwgebieden.

Instrumenten

• De Infrastructuurregeling Glastuinbouw (IRG) levert een financiële bijdrage aan de verbetering van de infrastructuur in de glastuinbouwgebieden Westland en Aalsmeer.

• Met de Stimuleringsregeling Duurzame Glastuinbouwgebieden (STIDUG) wordt de inrichting van duurzame glastuinbouwgebieden ondersteund. De financiering loopt via het ILG.

Verwijzing

• Brief over de nadere uitwerking van het ruimtelijk beleid in de glastuinbouw (TK 2004–5005, 29 800 XIV, nr. 111).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

23 Natuur

Algemene beleidsdoelstelling

Het Rijk streeft naar het zekerstellen van de biodiversiteit en het vergroten van de kwaliteit van de leefomgeving. De achteruitgang van de rijkdom aan planten, dieren en ecosystemen moet een halt worden toegeroepen, omdat anders deze functies verloren gaan. Biodiversiteit vervult vele functies, waaronder het voldoen aan recreatieve behoeften en het voorzien in een aantrekkelijk leef- en vestigingsklimaat. Het behoud van biodiversiteit is een onderdeel van de internationale afspraken zoals vastgelegd in de Biodiversiteitsconventie 1992. Biodiversiteitsbehoud staat daarom centraal in het natuurbeleid dat gericht is op de 2010 doelstelling, het stoppen van de verdere achteruitgang van de soorten rijkdom.

Omschrijving

Natuur is een essentiële levensbehoefte voor de mens. Zij verbindt mensen en functies zoals economisch vestigingsklimaat, luchtkwaliteit, gezondheid en recreatie. Behoud en op termijn verbetering van de biodiversiteit zijn een belangrijke voorwaarde voor de natuur in ons land en daarmee voor een leefbare samenleving. Een sterke biodiversiteit is de levensverzekering voor huidige en toekomstige generaties.

Om de biodiversiteit te versterken worden wettelijke kaders (Natuurbeschermingswet en Flora- en Faunawet), subsidie-instrumenten (voor verwerving, inrichting en beheer van natuur) en voorlichting (in 2007 speciaal aan jongeren) ingezet. Op deze manier moet in 2018 in Nederland 728 500 ha Ecologische Hoofdstructuur EHS tot stand zijn gekomen met een natuurkwaliteit zoals die omschreven staat in het Rijksprogramma van de Agenda Vitaal Platteland (MJP2) voor de periode 2007–2013 en de Nota Ruimte.

Voor de natuur is het van essentieel belang dat mensen zich er mee verbonden voelen. Daarom wordt veel nadruk gelegd op het agrarisch en particulier natuurbeheer, juist ook bij de totstandbrenging van de EHS.

Daarnaast levert Nederland een bijdrage aan het Europees netwerk van natuurgebieden: Natura 2000. Dit zijn verplichtingen die voortvloeien uit de Vogel- en Habitatrichtlijn.

Het realiseren van de gewenste milieu- en watercondities draagt bij aan het behoud en ontwikkeling van de biodiversiteit in de EHS en de Natura 2000-gebieden.

Het beschermen en behouden van de landschappelijke, cultuurhistorische, archeologische en aardkundige waarden van de EHS vindt plaats via bestaande wettelijke en ruimtelijke kaders (bijvoorbeeld Monumentenzorg en Nota Ruimte) en beheer (zoals het beheer van landschapselementen in de Nationale Landschappen, zie 24.11.).

In het natuurbeleid wordt steeds meer ingezet op de ontwikkeling van een integrale benadering van soorten en gebieden. Soorten worden gekoppeld aan leefgebieden waardoor met maatregelen meerdere soorten tegelijk actief beschermd worden. Deze benadering betekent een versterking van de traditionele soortenbescherming.

Het natuurbeleid richt zich verder op het beheren van natuur buiten de EHS zoals het weidevogelbeheer en de opvang van wintergasten. Dit alles gebeurt in samenhang met het beheer en herstel van belangrijke (agrarische) cultuurlandschappen zoals geformuleerd in het beleid voor de Nationale Landschappen. In hoofdstuk 24 (Landschap en Recreatie) wordt hierop nader ingegaan.

Nederland levert een belangrijke bijdrage aan de internationale afspraken die tot doel hebben het verlies aan biodiversiteit in de wereld tegen te gaan en werkt mee aan een wereldwijde aanpak van duurzame ontwikkeling en behoud van biodiversiteit. Daartoe worden onder andere overeenkomsten gesloten met internationale organisaties en worden subsidies verstrekt aan internationale projecten.

De komende jaren ligt het accent op het versterken van de kwaliteit van de EHS. Zoals in de Nota Ruimte is vermeld, zullen met provincies en terreinbeheerders afspraken worden gemaakt over de kwaliteit van de natuur.

Procentuele verdeling uitgaven 2007 over operationele doelstellingen en apparaat Realiseren natuur

Verantwoordelijkheid LNV

LNV draagt verantwoordelijkheid voor:

• Het nakomen van de internationale afspraken op het gebied van het behoud en de ontwikkeling van de biodiversiteit in de wereld;

• Het (doen) uitvoeren van wet- en regelgeving op het terrein van natuurbescherming en natuurontwikkeling, waaronder de Natuurbeschermingswet en de Flora- en Faunawet;

• De totstandkoming van de Ecologische Hoofdstructuur in 2018;

• Het vergroten van de deelname van agrariërs en andere particuliere grondeigenaren aan de realisatie van de EHS;

• Het beheer van natuur en landschap buiten de EHS;

• Via de Wet Inrichting Landelijk Gebied, die naar verwachting vanaf 1 januari 2007 in werking treedt, krijgen de provincies de regie op het realiseren van Rijksdoelen waarover het Rijk en de provincies afspraken maken in de eind 2006 af te sluiten ILG convenanten.

De Rijksdoelen die via het ILG worden gerealiseerd staan herkenbaar opgenomen onder de operationele doelen. LNV stelt hiertoe het Investeringsbudget Landelijk Gebied ter beschikking aan de provincies.

Succesfactoren

De verbinding tussen burger en natuur is van groot belang om het natuurbeleid te laten slagen. Daarnaast is het behalen van de doelstellingen afhankelijk van de medewerking van andere overheden, terreinbeherende organisaties, waterschappen, particuliere grondeigenaren en agrariërs. Ook is het realiseren van de gewenste milieu- en watercondities, de planologische veiligstelling en ruimtelijke bescherming van belang.

Maatschappelijk effect

Het behalen van de doelstellingen met betrekking tot de biodiversiteit en de EHS heeft als effect:

• dat in Nederland een leefklimaat wordt gecreëerd waarin het prettig is te wonen, te werken en te recreëren;

• dat goederen, grondstoffen en diensten geleverd kunnen worden die nodig zijn om te eten, te drinken, te wonen en te werken;

• dat planten en dieren in Nederland duurzaam kunnen voorbestaan.

De uitwerking van de indicatoren die samenhangen met het Meerjarenprogramma voor een Vitaal Platteland zal dit jaar plaatsvinden, zodat de indicatoren en bijbehorende streefwaarden in de begroting van 2008 volledig kunnen worden opgenomen.

Verwijzing

• Nota Natuur voor mensen, mensen voor natuur (NvM) (Aanbiedingsbrief TK 1999–2000, 27 235, nr. 1).

• Beleidsprogramma Biodiversiteit Internationaal (TK 2001–2002, 28 450, nr. 1).

• Beleidsprogramma Programma Beheer.

• Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154).

• Agenda voor een Vitaal Platteland Meerjarenprogramma 2007–2013.

• Meerjarenprogramma Uitvoering Soortenbeleid 2005–2010.

• Flora- en Faunawet (TK 2004–2005, 29 446, nr. 26).

• Natuurbeschermingswet (TK 2004–2005, 29 800 XIV, nr. 94).

• Meerjarenprogramma Ontsnippering (2004).

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de programma-uitgaven

In 2006 worden voor ca. € 180 mln. extra verplichtingen aangegaan in het kader van de Subsidieregeling Natuurbeheer en de Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer, waartoe verplichtingenbudget uit latere jaren naar 2006 is geschoven.

Grafiek budgetflexibiliteit

Toelichting op de apparaatuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

23.11 Verwerven Ecologische Hoofdstructuur

Motivatie

Voor het realiseren van de EHS stelt het ministerie van LNV financiële middelen beschikbaar om grond te verwerven ten behoeve van de terreinbeherende organisaties.

Instrumenten

• Investeringsbudget Landelijk Gebied.

• Verwerven EHS: Voor Staatsbosbeheer door middel van Rijksfinanciering van grondaankopen door de Dienst Landelijk Gebied/Bureau Beheer Landbouwgronden (DLG/BBL.) Vanwege de geplande afronding van de EHS in 2018 worden de laatste grondaankopen in 2015 uitgevoerd. Alleen voor de tweede tranche robuuste verbindingen wordt ook na 2015 nog grond aangekocht.

• Rente en aflossing: Voor de aankopen voor de particuliere natuurbeschermingsorganisaties (de Vereniging Natuurmonumenten en de 12 provinciale Landschappen) wordt het Rijksaandeel in de grondverwerving gefinancierd door middel van jaarlijkse leningen van de Staat aan de Vereniging Natuurmonumenten waarbij het Rijk de kosten van de rente en aflossing voor zijn rekening neemt. Voor de grondaankopen ontvangen de particuliere terreinbeherende organisaties een subsidie van LNV in de kosten van de grondverwerving. Het aandeel van de provincies in de aankopen voor de particuliere natuurbeschermingsorganisaties wordt gefinancierd via provinciale regelingen.

• Om de maatschappelijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid voor de natuur te vergroten zal de komende jaren de EHS een groter aandeel natuur door agrariërs en andere particuliere grondeigenaren worden gerealiseerd (Beleidskader omslag.) Hierdoor zal minder worden gerealiseerd door terreinbeherende organisaties.

• In 2010 is de voor Nederland karakteristieke natte natuur met 6500 hectare uitgebreid.

Hiervan wordt 3000 hectare verworven in de Zuid-Hollandse Delta. Het resterende areaal is reeds in overheidsbezit. In 2008 worden de laatste grondaankopen uitgevoerd om in 2010 de natte natuurdoelstelling te kunnen realiseren. In de Nota Ruimte is de afspraak opgenomen dat de natte natuur als onderdeel van de netto begrensde EHS in 2008 in de bestemmingsplannen opgenomen moet zijn.

• In de Ontwikkelingsschets Westerschelde 2010 staan de maatregelen beschreven die worden genomen om de Westerschelde wederom te verdiepen, veiligheidsvoorzieningen te treffen (ophogen dijken langsde Westerschelde in Vlaanderen) en de kwaliteit van de natuur een impuls te geven door het realiseren van 600 hectare nieuwe estuariene natuur door middel van ontpolderingen. Het ministerie van LNV is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de natuur, de overige activiteiten vallen onder het ministerie van V&W. De uitvoering loopt via het ILG (provincie Zeeland.)

Verwijzing

• Nota Natuur voor Mensen, mensen voor natuur(Aanbiedingsbrief TK 1999–2000, 27 235, nr. 1).

• Agenda voor een Vitaal Platteland Meerjarenprogramma 2007–2013.

• Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154).

Meetbare gegevens bij de Operationele doelstelling

Toelichting op de verwervingstabel

De prestaties voor de periode 2007–2013 zijn berekend op basis van het LNV-budget en de bijdragen van derden (V&W, VROM, Provincies)

23.12 Inrichten Ecologische Hoofdstructuur

Motivatie

Gronden in de EHS worden ingericht om de juiste fysieke condities te verkrijgen die nodig zijn om de gewenste natuurdoelen en de gewenste kwaliteit te kunnen realiseren. Het aanwezig zijn van de juiste fysieke condities maakt vervolgens een effectief beheer mogelijk. De inrichting betreft zowel gronden die LNV verwerft en doorlevert aan de terreinbeherende organisaties als gronden die in bezit zijn van particulieren.

Instrumenten

• Investeringsbudget Landelijk Gebied

• Landinrichting.

• Natuur buiten landinrichting (projectsubsidies).

• Inrichtingsmaatregelen via Programma Beheer.

• Inrichting op grond van de Nota Nadere Uitwerking Rivierengebied (NURG) en Maaswerken via V&W.

Inrichting van gronden vindt plaats wanneer de planologische functie wijzigt van bijvoorbeeld de bestemming «landbouw» in de bestemming «natuur». Het inrichtingsinstrumentarium wordt afgestemd op de verschuiving van minder grondaankopen naar meer agrarisch en particulier natuurbeheer. De inrichting is mede gericht op de ter plaatse voorkomende bedreigde soorten met name de doelsoorten in het Meerjarenprogramma Uitvoering Soortenbeleid.

In de periode 2007–2013 wordt 1064 hectare natte natuur in oppervlakte en kwaliteit versterkt en is duurzaam gebruik gewaarborgd. Dit omvat het versterken van natte natuur in combinatie met maatregelen die onderdeel zijn van de Samenwerkingsovereenkomst Veiligheid en Natte Natuur (2000), waarbij zowel natuur als veiligheid doestelling zijn. Hiermee worden de recreatiemogelijkheden vergroot en wordt de identiteit van Nederland als waterland versterkt.

De inrichting betreft:

• grootschalige, kenmerkende natte natuur in en langs de grote wateren van zowel de Zuid Hollandse Delta als het IJsselmeergebied met mogelijkheden voor recreatief medegebruik;

• realisatie van beekherstel en natte oeverlanden in de drie noordelijke provincies (herstel van reeds bestaande natuur);

• het reguliere programma Herstel en Inrichting Rijkswateren van Verkeer en Waterstaat. Dit programma betreft herstel- en inrichtingsmaatregelen ter verbetering van de ecologische kwaliteit van de Rijkswateren;

• Zandmaas pakket II (460 ha): grootschalige kenmerkende natte natuur in de Zandmaas, waarbij waar mogelijk de natuurontwikkeling gecombineerd wordt met hoogwaterbescherming.

Het tegengaan van versnippering en het slechten van barrières die de natuur doorkruisen, is belangrijk voor het succesvol realiseren van de EHS. Het Rijksbeleid ter zake vormt het Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO), dat in maart 2005 met de Tweede Kamer is besproken. Het LNV-gedeelte uit het MJPO bestaat uit het, onder regie van provincies en in samenwerking met alle betrokken partijen, zo veel mogelijk oplossen van knelpunten tussen natuur en Rijksinfrastructuur (weg, spoor, water) in de robuuste verbindingen. Hiervoor is tot en met 2018 € 160 miljoen beschikbaar. In de bestuursovereenkomsten in het kader van het ILG zijn afspraken gemaakt met provincies over de aan te pakken knelpunten tot en met 2013.

Het Rijk heeft voor de EHS inmiddels veel grond gekocht. Een groot deel hiervan is nog niet ingericht. In veel gevallen gaat het hierbij om zogenaamde ruilgronden die bij de verwerving reeds aan de EHS worden toegerekend. Deze ruilgronden worden gebruikt in landinrichtingsprojecten. Het systeem van landinrichting brengt echter met zich mee dat het enkele jaren duurt voordat een project wordt afgerond. Gedurende die jaren worden er wel inrichtingskosten gemaakt (het «onderhanden werk».) Deze hectares worden «natuur» als het gehele project gereed is en de ruilgronden worden doorgeleverd aan een particuliere natuurbeschermingsorganisatie of Staatsbosbeheer. Dit leidt er toe dat er pas sprake is van afgeronde inrichting ten behoeve van de EHS als het landinrichtingsproject in zijn geheel wordt opgeleverd. Onder hieronder vermelde prestaties zijn de afgeronde hectares weergegeven.

Verwijzing

• Nota Natuur voor Mensen, mensen voor natuur. (Aanbiedingsbrief TK 1999–2000, 27 235, nr. 1).

• Agenda voor een Vitaal Platteland (TK 2003–2004, 29 576, nr. 1).

• Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154).

Meetbare gegevens bij de Operationele doelstelling

Toelichting op inrichtingtabel

De prestaties voor de periode 2007–2013 zijn berekend op basis van het LNV-budget en de bijdragen van derden (V&W en Provincies).

23.13 Beheren Ecologische Hoofdstructuur

Motivatie

Het in een samenhangend netwerk beheren van bestaande natuur, de aangewezen Natuurbeschermingsgebieden en 18 Nationale Parken. Een belangrijke nevendoelstelling van beheer is het voldoen aan recreatieve behoeften en de openstelling van natuur die beheerd wordt door particulieren en particuliere natuurbeschermingsorganisaties, tenzij bijzondere soorten of ecosystemen daardoor niet goed kunnen voortbestaan.

Het beheer biedt voldoende mogelijkheden en garanties voor de bescherming van de bedreigde soorten die van de beheerde gebieden afhankelijk zijn (met name de doelsoorten van het Meerjarenprogramma Uitvoering Soortenbeleid).

De budgetten Beheer binnen en buiten de EHS maken voor een groot deel onderdeel uit van het ILG en omvatten het natuurbeheer, agrarisch natuurbeheer en landschapsbeheer, zowel binnen als buiten de EHS. Onder de OD’s 23.13 en 23.14 is aangegeven welke onderdelen niet via het ILG lopen (bijv. beheer door Staatsbosbeheer).

Instrumenten

• Wet- en regelgeving (Internationale afspraken Wetlands-conventie, Vogel- en Habitatrichtlijn; Natuurbeschermingswet.

• Subsidies en het Investeringsbudget Landelijk Gebied.

• De voorlopige Landelijke Natuurdoelenkaart.

• Soortenbeschermingsprogramma’s.

• Behoud en herstel historische buitenplaatsen.

• Convenanten met terreinbeherende organisaties.

• Het beheer omvat in 2019 453 500 hectare bestaande natuur, de aangewezen Natuurbeschermingswetgebieden en het beheer van 18 Nationale Parken. Voor 2/3 van de bestaande natuur wordt door LNV budget ter beschikking gesteld. Het overige gedeelte valt onder de verantwoordelijkheid van andere overheden of wordt beheerd en gefinancierd door derden.

• In 2018 worden 151 500 hectare nieuwe natuurgebieden en 27 000 hectare robuuste verbindingen beheerd. De EHS bestaat voor 90 000 ha uit beheersgebieden. In beheersgebieden wordt natuur gerealiseerd via agrarisch natuurbeheer met behoud van de agrarische functie. Het beheer van natte natuur betreft 6500 hectare Zuid-Hollandse delta, IJsselmeergebied en Noord-Nederland. In 2018 worden 80 000 ha ganzenfoerageergebieden beheerd, waarvan 65 000 met inzet van agrarisch natuurbeheer.

• De omslag van minder verwerving naar meer agrarisch en particulier natuurbeheer in de nieuwe natuurgebieden en de robuuste verbindingen heeft geleid tot een wijziging van de taakstellingen voor agrarisch en particulier natuurbeheer. Na verwerving en inrichting komen circa 120 000 hectares nieuwe natuurgebieden en robuuste verbindingen in beheer bij Staatsbosbeheer of een particuliere natuurbeschermingsorganisatie (PNB.) Het overige gedeelte wordt gerealiseerd via particulier en agrarisch natuurbeheer.

Verwijzing

• Nota Natuur voor Mensen, mensen voor natuur (aanbiedingsbriefTK 1999–2000, 27 235, nr. 1).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

23.14 Beheer natuur buiten EHS en beschermen van de internationale biodiversiteit

Motivatie

Nationaal

• Natuurbeheer, agrarisch natuurbeheer en landschapsbeheer.

• Voldoen aan de internationale verplichting om een of meer nationaal of internationaal belangrijke ecosystemen als nationaal park aan te wijzen.

• Het bieden van duurzame bescherming aan alle doelsoorten van het soortenbeleid.

• Subsidiëring van het LNV-aandeel in de kosten van verwerving van bestaande en nieuwe natuur (de subsidieregeling particuliere terreinbeherende natuurbeschermingsorganisaties).

Internationaal

• Voldoen aan de internationale verplichtingen die tot doel hebben het verlies aan biodiversiteit in de wereld een halt toe te roepen.

• Bijdragen aan een wereldwijde aanpak van een duurzame ontwikkeling en behoud van biodiversiteit.

• Identificeren van het PAN-Europees-Ecologische Netwerk.

Instrumenten

• Investeringsbudget Landelijk Gebied.

• Wet- en regelgeving zoals Flora- en faunawet, Vogel- en habitatrichtlijn, Internationale verdragen en richtlijnen binnen de EU, Subsidies.

• Overeenkomsten met internationale organisaties.

• Soortenbeschermingsprogramma ’s, mogelijk geïntegreerd via de leefgebieden.

• Het beheer buiten de EHS heeft betrekking op bestaande natuur (door SBB en anderen) en agrarisch natuurbeheer (ganzenfoerageergebieden, wintergasten, weidevogels en natuurbraak.)

• Het soortenbeleid heeft als doelstelling om voor de belangrijkste doelsoorten tijdig duurzame bescherming te bieden. Voor alle doelsoorten wordt getracht een gunstige staat van instandhouding te realiseren.

• Nederland heeft zich in internationaal verband verplicht om grootschalige gebieden die één of meer nationaal of internationaal belangrijke ecosystemen vertegenwoordigen, als Nationaal Park aan te wijzen. Het voorgenomen stelsel van 18 nationale parken is met de instelling van het 18^e park De Alde Feanen in 2006 afgerond. De aandacht gaat nu uit naar de kwaliteitsverbetering van de parken door uitbreiding, bevorderen van (ook internationale) samenwerking tussen de parken en uitvoering van een investeringsprogramma.

• De doelstelling van het internationale natuurbeleid wordt gerealiseerd door:

1. het nakomen door Nederland van internationale verplichtingen;

2. het actief bijdragen van Nederland in internationaal verband aan de wereldwijde aanpak van een duurzame ontwikkeling en behoud van de biodiversiteit. Dit vindt plaats door het versterken van beschermde gebieden, bufferzones en andere elementen van ecologische netwerken, het verduurzamen van het gebruik van biodiversiteit, met speciale aandacht voor agrobiodiversiteit en het verminderen van negatieve effecten van Nederlands handelen op de biodiversiteit in het buitenland.

3. Het organiseren van de 14^e bijeenkomst van partijen van het CITES-verdrag

Verwijzing

Beleidsprogramma Biodiversiteit Internationaal (TK 2001–2002, 28 450, nr. 1)

Meetbare gegevens bij de Operationele Doelstelling

24 Landschap en Recreatie

Algemene beleidsdoelstelling

Behoud en ontwikkeling van landschap en een recreatief aantrekkelijk Nederland.

Omschrijving

Het landschap heeft belangrijke waarden voor de samenleving. De verschillende landschappen hebben een eigen identiteit en kwaliteit en vertegenwoordigen belangrijke cultuurhistorische, architectonische en ecologische waarden. Het Rijk wil het Nederlands landschap in al zijn diversiteit voor de toekomst behouden en ontwikkelen.

Alle Nederlanders willen zich in hun vrije tijd ontspannen. Het aanbod en de diversiteit van gebieden en plaatsen voor dagrecreatie is niet toereikend om tegemoet te komen aan maatschappelijke behoefte. De toegankelijkheid van het landelijk gebied voor recreatief gebruik is nog onvoldoende en staat bovendien onder grote druk. Daarom wil het Rijk het landelijk gebied aantrekkelijk en toegankelijk maken voor dagrecreatie. Het huidige accent in het beleid ligt op het realiseren van grootschalige recreatiegebieden in en om steden en op landelijke routenetwerken. Tevens is ruimte voor recreatief ondernemerschap noodzakelijk met name ter vergroting van het aanbod van recreatieve voorzieningen.

Procentuele verdeling uitgaven 2007 over operationele doelstellingen en apparaat  Landschap en recreatie

Verantwoordelijkheid LNV

LNV is verantwoordelijk voor:

• Vier nationale beleidsprioriteiten: nationale landschappen, recreatie om de stad (RodS), landelijke routenetwerken en beheer recreatieve voorzieningen. De minister van VROM is mede verantwoordelijk voor de ruimtelijke aspecten bij de uitvoering van nationale landschapsbeleid.

• De Rijksdoelen die via het ILG worden gerealiseerd. Deze staan herkenbaar opgenomen onder de operationele doelen. LNV stelt hiertoe het budget ter beschikking aan de provincies.

• Faciliteren en stimuleren van activiteiten gericht op het generieke landschapsbeleid, de genoemde beleidsdoelstellingen en van overige zaken, zoals projectfinanciering en landschapsplanning.

• Versterking recreatiesector, onder andere door het leveren van kennis en deskundigheid.

Succesfactoren

Behalen van deze beleidsdoelstelling hangt vooral af van de

• Samenwerking met regionale en lokale overheden en de participatiebereidheid van particuliere organisaties.

Maatschappelijk effect

Het behalen van de beide algemene beleidsdoelstellingen heeft als effecten:

• Behoud van de landschappelijk kwaliteiten van de nationale landschappen;

• Verbeterde kernkwaliteiten (natuurwaarde, culturele waarde, gebruikerswaarde en belevingswaarde) van nationale en overige landschappen;

• Toegankelijke recreatiegebieden op zowel het platteland als in en om de stad;

• Toegenomen gebruikerswaarde van recreatiegebieden.

De uitwerking van de indicatoren die samenhangen met het Meerjarenprogramma voor een Vitaal Platteland zal dit jaar plaatsvinden, zodat de indicatoren en bijbehorende streefwaarden in de begroting van 2008 volledig kunnen worden opgenomen.

Verwijzing

• Agenda Vitaal Platteland (TK 2004–2005, 29 576, nr. 1).

• Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154).

• Nota Belvedere (TK 1998–1999, 26 663, nr. 2).

• Meerjarenprogramma-2 (TK 2005–2006, 29 576, nr. 19).

Budgettaire gevolgen van beleid

Grafiek budgetflexibiliteit

Toelichting op de apparaatuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Bij de ILG afspraken is voorzien in een midtermevaluatie (MTE) in 2010. Hierbij zullen Rijk en provincies bestaande afspraken herijken.

24.11 Nationale Landschappen

Motivering

Behouden, beheren en versterken van de unieke landschappelijke, cultuurhistorische en natuurlijke kwaliteiten van 20 Nationale Landschappen.

Instrumenten

• De Wet Inrichting Landelijk gebied; via het ILG worden subsidies verleend ten behoeve van: investeringsprojecten; agrariërs en terreinbeherende organisaties t.b.v. landschapsbeheer (Programma beheer, Groene Diensten, Landschapsbeheer Nederland); Landschapsbeheer Nederland t.b.v. Meetnet Kleine Landschapselementen.

• De Nationale Landschappen zullen door de provincies exact worden begrensd op basis van door het Rijk aangegeven globale gebiedsaanduiding in de Nota Ruimte. De planologische bescherming conform de voorwaarden die hierover gesteld zijn in de Nota Ruimte wordt gerealiseerd in de provinciale streekplannen. Met de provincies zullen op basis van de provinciale uitvoeringsprogramma’s in ILG-verband prestatieafspraken over Nationale Landschappen worden gemaakt over investerings- en beheersmaatregelen.

• Het Rijk concentreert zijn verantwoordelijkheid en middelen voor het landschapsbeheer en investeringen in landschap in de Nationale Landschappen.

• Het Rijk heeft een specifieke verantwoordelijkheid voor het behoud en de ontwikkeling van de cultuurhistorie in de Nationale Landschappen. Een deel van het Belvedere-budget is daarom ingebracht in het ILG.

• Ook buiten de reikwijdte van het ILG zet het Rijk zich in om het Belvédère doel «behoud door ontwikkeling» te realiseren (Nota Belvedere). Dit gebeurt onder andere door de subsidieregeling Belvédère en door het activiteitenprogramma van het projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie. In 2005 is het actieprogramma ruimte & cultuur (ARC) van start gegaan. Hierin zijn de activiteiten van het Belvedere-beleid gestroomlijnd met activiteiten van het architectuurbeleid.

• Monitoring en evaluatie: Het Rijksbeleid voor Nationale Landschappen zal grotendeels door de provincies worden uitgevoerd. Ter evaluatie van dit beleid heeft het Rijk wel een taak om de beschreven kernkwaliteiten van de Nationale Landschappen te monitoren.

Daarvoor wordt in overleg met het ministerie van VROM en het Milieu- en Natuurplanbureau (MNP) een meetsysteem opgezet en per landschap metingen uitgevoerd.

• Voorlichting: Voor de ontwikkeling en instandhouding van de 20 Nationale Landschappen is draagvlak bij burgers, ondernemers en maatschappelijke organisaties noodzakelijk. LNV heeft daartoe in 2006 in overleg met provincies een communicatieplan opgesteld voor voorlichtings- en communicatieactiviteiten voor het brede publiek en landelijke organisaties. Daaraan zal in 2007 uitvoering worden gegeven.

Verwijzing

• Actieprogramma Ruimte & Cultuur (TK 2004–2005, 30 081, nr. 1).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

24.12 Landschap algemeen

Motivatie

Het Rijk heeft de provincies de verantwoordelijkheid gegeven voor de basiskwaliteit van het landschap. Deze is omschreven als behoud en versterking van de natuurlijke, culturele, gebruiks- en belevingskwaliteit van het landschap. Het Rijk heeft hierbij een faciliterende en stimulerende rol. Dit komt bijvoorbeeld tot uitdrukking in de rol van de rijksadviseur voor het landschap. Om provincies en gemeenten verder te ondersteunen en te stimuleren ontwikkelt het Rijk in 2006 de Handreiking Kwaliteitsagenda Landschap.

Instrumenten

• Voorlichting en communicatie.

• Wet Inrichting Landelijk Gebied.

• Investeringsbudget Landelijk Gebied.

• Projectfinanciering. Hieronder vallen o.a. Programmering Groeneveld; financiering architectuurinstellingen, ontwerpateliers e.d.

• Monitoring en evaluatie.

Verwijzing

• Actieprogramma Ruimte & Cultuur (TK 2004–2005, 30 081, nr. 1).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Subsidiering van landschapsontwikkelingsplannen (LOP’s) vond plaats met behulp van de Regeling Besluit Ontwikkeling Landschappen (BOL). De BOL regeling heeft een tijdelijk karakter en is in 2006 geëvalueerd. Besloten is om de regeling niet opnieuw te verlengen. Het Rijk verwacht van provincies en gemeenten dat zij de landschapsontwikkeling integraal meenemen in de plannen voor gebiedsontwikkeling. De prestatie «aantal LOP’s bij gemeentes» is derhalve komen te vervallen.

24.13 Recreatie om de stad

Motivatie

Het Rijk wil 16 000 ha Recreatie om de Stad (RodS), grootschalig groen, realiseren. Hiervan zullen delen specifiek in rijksbufferzones worden gerealiseerd. Van belang is dat het grootschalig groen intensief gebruikt wordt, goed bereikbaar is vanuit de woonomgeving – met name via voetpaden en fietspaden – en volledig opengesteld en gratis toegankelijk is. Ook wil het Rijk meer groen in de stad. Het realiseren van dit zogenaamde openbaar grootschalig groen loopt via de convenanten die in het kader van GSB zijn afgesloten met de 31 grote steden.

Instrumenten

• Wet- en regelgeving, waaronder de Wet Inrichting Landelijk Gebied (WILG).

• Het Investeringsbudget Landelijk Gebied.

• Het Plattelands Ontwikkelings Programma (POP-2).

• Het uitvoering geven aan rijksconvenanten en -samenwerkingsverbanden, zoals het Bufferzoneconvenant.

• Convenant Grote Steden Beleid (GSB). Op 1 januari 2005 is het tweede Investeringsregeling Stedelijke Vernieuwing ingegaan. Deze loopt tot 31 december 2009.

Verwijzing

• Agenda Vitaal Platteland (TK 2004–2005, 29 576, nr. 1).

• Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154).

• Meerjarenprogramma-2 (TK 2005–2006, 29 576, nr. 19).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

24.14 Recreatie algemeen

Motivatie

Het Rijk wil een hoogwaardig voorzieningenniveau in recreatiegebieden en financiert hiertoe de recreatieve beheeropgave van Staatsbosbeheer en het recreatieschap Midden Delfland. Daarnaast schept het Rijk ruimte voor recreatief ondernemerschap. Bovendien wil het Rijk 492 ha regionaal groen gekoppeld aan grote woningbouwlocaties realiseren in 2010. Daarbij is van belang dat deze gebieden volledig opengesteld en gratis toegankelijk zijn.

De toegankelijkheid van het landelijk gebied voor recreatief medegebruik wordt onder andere versterkt door het realiseren en instandhouden van landelijke, aaneengesloten routenetwerken voor wandelen (4750 km), fietsen (4500 km) en varen (4400 km) in 2013 en hier bekendheid aan te geven. Concreet gaat het om het kwalitatief verbeteren van de reeds bestaande Landelijke Routenetwerken (LR) voor wandelen, fietsen en varen door knelpunten in de routes op te lossen.

Instrumenten

• Wet Verzelfstandiging Staatsbosbeheer.

• Wet Inrichting Landelijk Gebied

• Investeringsbudget Landelijk Gebied.

• Regeling Rijksrecreatieschappen. Hierin is uitsluitend nog de bijdrage voor Midden Delfland opgenomen. De bijdrage aan Grevelingen wordt in termijnen afgekocht en de reguliere rijksbijdrage via de LNV begroting is hierdoor vervallen.

• Het uitvoering geven aan rijksconvenanten en -samenwerkingsverbanden, het Meerjarenprogramma Ontsnippering, het Nationaal Bestuursakkoord Water en het convenant over de uitvoering beleidsvisie recreatietoervaart.

Verwijzing

• Agenda Vitaal Platteland (TK 2004–2005, 29 576, nr. 1).

• Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154).

• Meerjarenprogramma-2 (TK 2005–2006, 29 576, nr. 19).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

25 Voedselkwaliteit en Diergezondheid

Algemene beleidsdoelstelling

Een kwalitatief hoogwaardig voedselaanbod en consumptiepatroon en een hoog gezondheidsniveau van de Nederlandse veestapel.

Omschrijving

Deze doelstelling richt zich zowel op de productie als consumptie van voedsel. Dierhouders, producenten en consumenten hebben hierin een eigen verantwoordelijkheid. Dierhouders en producenten van voedsel zijn primair verantwoordelijk voor het waarborgen van de diergezondheid en voedselveiligheid. Consumenten hebben een eigen verantwoordelijkheid om op een zorgvuldige en veilige manier met voedsel om te gaan. LNV heeft als taak om – veelal in internationaal en Europees verband – eisen en voorwaarden te stellen waarbinnen partijen hun verantwoordelijkheid kunnen invullen en LNV controleert op transparante en consequente wijze. Zo worden de gezondheidseffecten van voedselrisico’s beheerst, en blijft het vertrouwen in voedsel behouden.

Procentuele verdeling uitgaven 2007 over operationele doelstellingen en apparaat Voedselkwaliteit en diergezondheid

Verantwoordelijkheid LNV

In internationaal en Europees verband worden normen gesteld aan de voedselkwaliteit en diergezondheid. LNV draagt namens Nederland bij aan het totstandkomen van deze normen. Binnen de internationale kaders:

• stelt LNV eisen en voorwaarden waarbinnen de voedselproductie kan plaatsvinden en controleert op transparante en consequente wijze;

• stelt LNV eisen en voorwaarden aan de preventie, early warning en effectieve bestrijding van dierziekten;

• zorgt LNV dat de consument in staat wordt gesteld om een geïnformeerde keuze te kunnen maken ten aanzien van voedselkwaliteit.

LNV is op de beleidsterreinen voedselkwaliteit en diergezondheid verantwoordelijk voor het bieden van de (wettelijke) kaders waarbinnen producenten en consumenten elk hun verantwoordelijkheid kunnen invullen. LNV is ook verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van wettelijke kaders.

Op het gebied van voedselveiligheid deelt LNV de verantwoordelijkheid met VWS. LNV is verantwoordelijk voor de vleeskeuring en voor de goedkeuring van de hygiënecodes voor bedrijven in de primaire productie.

Op het gebied van diergezondheid is LNV in geval van een uitbraak van een besmettelijke dierziekte verantwoordelijk voor een zo snel en effectief mogelijke bestrijding van de ziekte.

Succesfactoren

Het behalen van deze doelstelling hangt af van:

• de naleving van het normenkader ten aanzien van voedselveiligheid, kwaliteit, handel en diergezondheid;

• bewustzijn en bereidheid van de consumenten, producenten en retail tot een verantwoorde productie, behandeling, aankoop en bereiding van voedsel;

• de mogelijkheid om aangifteplichtige dierziekten buiten Nederland te houden.

Maatschappelijk effect

Het behalen van deze doelstelling heeft als beoogde maatschappelijke effecten dat:

• vertrouwen van consumenten, EU en handelspartners in in Nederland geproduceerd voedsel wordt behouden;

• dieren gezond zijn en blijven en de kosten van uitbraken van dierziekten worden beperkt.

De VWA meet jaarlijks het vertrouwen van consumenten in voedsel. Dit wordt uitgedrukt in een waarde op de schaal 1–5 (hoe hoger de waarde hoe hoger het vertrouwen).

Omdat een zo klein mogelijk aantal (0) uitbraken van aangifteplichtige ziekten een permanent geldende doelstelling is, is voor deze streefwaarde geen einddatum opgenomen in de kolom «Planning». Dat zich desondanks besmettingen voordoen is onvermijdelijk; zo was er bijvoorbeeld in 2005 sprake van 37 bedrijven waarop scrapie werd geconstateerd en 12 gevallen van Psittacose. De aantallen betreffen bedrijven die onderzocht zijn naar aanleiding van een klinische verdenking en positief bevonden dieren uit de reguliere monitoringsprogramma’s (bijv. BSE en TSE).

De omvang van de kosten en gevolgschade bij een uitbraak van een dierziekte wordt per uitbraak geëvalueerd. Daarom zijn hiervoor geen jaarlijkse raming en streefwaarde opgenomen.

Verwijzing

• Nota voedselveiligheid (TK 2004–2005, 26 991, nr. 115 en119).

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de programma-uitgaven:

De uitgavenraming in 2006 zijn incidenteel hoog omdat € 32 mln is toegevoegd voor Destructie.

In de ontvangstenraming 2006 wordt uitgegaan van € 24 mln EU-ontvangsten AI 2003.

Uit het FES wordt € 15 mln beschikbaar gesteld voor AI-vaccinontwikkeling. Van dit bedrag wordt € 5 mln als een renteloze lening versterkt die vanaf 2011, met € 1 mln per jaar aan het FES wordt terugbetaald.

Grafiek Budgetflexibiliteit

Toelichting op de apparaatsuitgaven

De BTW-compensatie houdt verband met de overdracht roosvleeskeuringen naar het bedrijfsleven.

Toelichting op de ontvangsten

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

25.11 Bevorderen van kwalitatief hoogwaardig voedselaanbod en consumptiepatroon

Motivatie

Het voedselkwaliteitsbeleid richt zich op het brede spectrum aan waarden dat verbonden is met de productie en consumptie van voedsel. Het Rijk wil niet alleen een hoog voedselveiligheidsniveau handhaven, maar ook bevorderen dat andere kwaliteitsaspecten worden geïntegreerd in de voedselkolom. Producenten en handelaren worden aangezet tot de productie en afzet/levering van kwalitatief hoogwaardige producten, daarbij strevend naar verhoging van het nalevingsniveau van de ketenpartijen. Consumenten, inclusief de jeugd, worden gestimuleerd om, op basis van een adequate informatievoorziening, een bewuste en – vanuit kwaliteitsperspectief bezien – verantwoorde keuze te maken bij de samenstelling van het voedselpakket. Daarbij wil het Rijk de consument ook bewust maken van het belang van een zorgvuldige voedselbehandeling en -bereiding. Uiteindelijk doel is het voedingspatroon bij consument én jeugd te verbeteren en de gezondheidseffecten als gevolg van voedselrisico’s te beheersen.

Instrumenten

• Wet- en regelgeving (meest Europese wet- en regelgeving op het gebied van voedsel- en diervoederveiligheid en diergeneesmiddelen, Destructiewet, Kaderwet Diervoeders, Diergeneesmiddelenwet, Landbouwwet, Wet uitvoering Diergeneeskunde, hygiënecodes op het gebied van traceerbaarheid, Regeling vleeskeuring en HACCP, Gezondheids- en welzijnswet voor Dieren).

• Overleg/coördinatie/diplomatie (internationale samenwerking, interdepartementaal overleg crisismanagement en terrorismebestrijding).

• Inspecties/controle (controle en handhaving van wet- en regelgeving door AID en VWA, keuring dierlijke (bij)producten, inclusief de Beleidsagenda hormonen en de Kaderwet diervoeders).

• Voorlichting, communicatie en educatie (voorlichting over biotechnologie en I&R).

• Risicomanagement: implementeren en uitvoeren van bovengenoemde Europese regelgeving voor de veiligheid van diervoeders en voedingsmiddelen van plantaardige en dierlijke oorsprong; onderzoek en monitoring zoönosen en TSE’s; bepaling beleidsstandpunt inzake antibioticumresistentie; bijdrage aan scrapiefokkerijprogramma en aan het COKZ.

• Voedselveiligheid: uitvoeren van pilotprojecten en onderzoek t.b.v. de ontwikkeling van toezicht op controle in de diervoedersector; uitvoering van de pilots alternatieve verwerking slachtafvallen; versterking internationale samenwerking door middel van capacitybuilding, verlenen van technische assistentie en ondersteuning exportcertificering.

• Consument, transparantie en ketenomkering: subsidies aan het Voedingscentrum Nederland (€ 3,6 mln. basis- en projectsubsidie) en de Consumentenbond; voorlichting, communicatie en educatie; openbaarmaking van controlegegevens uit de pilotprojecten, uitvoeren van bijbehorende evaluatie en aanzet geven tot een definitieve vormgeving van openbaarmaking van controlegegevens; introductie smaaklessen op basisscholen; verzorgen van themabijeenkomsten Consumentenplatform; onderzoek naar risico’s en kansen bij nanotechnolgie en verbreding van de afweging t.a.v. voedselveiligheidsmaatregelen ten opzichte van andere voedselkwaliteitswaarden.

• Destructie: subsidie (overheidsbijdrage) op destructie t.b.v. transport en verwerking kadavers.

• Crisismanagement en -organisatie, inclusief oefeningen en beleidsstrategie chemisch, biologisch, radiologisch en nucleair (CBRN) terrorisme.

Verwijzing

• Nota «Veilig voedsel voor iedereen; een gezamenlijke verantwoordelijkheid» (TK 2004–2005, 26 991, nr. 115) Brief «verantwoordelijkheidsverdeling tussen VWS en LNV voor voedselveiligheid» (TK 2004–2005, 26 991, nr. 119).

• Brief «Uitvoering destructiewetgeving» (TK 2005–2006, 27 495, nr. 32).

• Brief «Openbaarmaking controlegegevens Voedsel en Waren Autoriteit» (TK 2005–2006, 26 991, nr. 138).

• Jaarverslag van de Voedsel en Waren Autoriteit over het jaar 2005.

Meetbare gegevens bij de Operationele doelstellingen

* Op basis van te verwachten EU besluitvorming zal de monitoringintensiteit met ingang van 2007 mogelijk met een factor 2.5 toenemen, hetgeen van invloed zal zijn op het aantal positief bevonden bedrijven.

** verschilt per sector

*** omdat het instrument «toezicht op controle» zich nog in de fase van pilotprojecten bevindt, is het momenteel niet mogelijk om streefwaarden vast te stellen na 2007.

25.12 Handhaven diergezondheidsniveau

Motivatie

Het diergezondheidsbeleid is gericht op het voorkomen van uitbraken van aangifteplichtige dierziekten. Indien zich desondanks toch een uitbraak voordoet, zijn de inspanningen van LNV erop gericht dat de gevolgen van een uitbraak van een dierziekte beperkt blijven. In dat geval staan centraal het behoud van de gezondheid van de dierpopulatie en de bescherming van de volksgezondheid tegen risico’s die verband houden met dierziekten. Daarbij wordt rekening gehouden met de intrinsieke (eigen) waarde van het dier en worden verstoringen van de (inter)nationale handel zo veel mogelijk voorkomen.

Instrumenten

• Wet- en regelgeving (Europese wet- en regelgeving op het gebied van diergezondheid en dierziektebestrijding, Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren).

• Overleg/coördinatie/diplomatie (beïnvloeding van het Europese dierziektebeleid, beleidsdraaiboeken dierziektecrises, productie en beheer van vaccinvoorraden).

• Inspecties/controle (controle en handhaving van wet- en regelgeving door AID en VWA).

• Nederlandse inzet voor aanpassing Europees non-vaccinatiebeleid.

• Preventieve diergezondheid: voorlichting en communicatie over bestrijding en preventie, inclusief de hobbydierhouderij; project informatie- en toezichtsnetwerk.

• Identificatie en registratie: implementatie en voorlichting nieuwe EU regelgeving m.b.t. I&R schapen en geiten, inclusief nieuwbouw centrale database I&R schapen en geiten, continuering I&RVL varkens.

• Monitoring, early warning en bewaking: onderzoek en monitoring van dierziekten als scrapie, en BSE.

• Handhaving veterinaire veiligheid: door middel van het uitvoeren van bewakingsprogramma’s brucellose, leukose, brucella, KVP, MKZ, AI, etc.

• Crisisorganisatie en -management: bijdrage aan crisisorganisatie dierziekte en voedselveiligheid; organisatie van paraatheidoefeningen; onderzoek en stimulatie vaccinproductie en voorraadbeheer vaccins; opstellen en actualiseren van beleidsdraaiboeken.

• AI-vaccinontwikkeling: een vierjarig onderzoek voor het ontwikkelen van kansrijke kandidaatvaccins, diagnostische testen en vaccinatiestrategieën voor toepassing op gehouden pluimvee. Dit onderzoek wordt gefinancierd uit het FES.

Verwijzing

• Begroting Diergezondheidsfonds 2007.

• Brief over wijziging «Convenant financiering bestrijding besmettelijke dierziekten LNV-PVV-PPE-PZ»(TK 2004–2005, 29 800 F, nr. 6).

• Brief over preventiebeleid dierziekten schapensector, elektronische identificatie schapen- en geitensector en scrapie-aanpak (TK 2004–2005, 29 683 en29 800 XIV, nr. 3).

Meetbare gegevens bij operationele doelstellingen

26 Kennis en Innovatie

Algemene beleidsdoelstelling

Hoogwaardige kennis voor het agrofoodcomplex en de groene ruimte en optimale benutting van deze kennis.

Omschrijving

Kennis en innovatie zijn belangrijk voor de realisatie van de beleidsdoelstellingen van LNV Veranderingen in concurrentiepositie en maatschappelijke randvoorwaarden binnen alle LNV-sectoren vragen om regelmatige herijking van kennisnetwerken, kennisvoorzieningen en instrumenten teneinde optimale kennisbenutting door actoren en beleid te bereiken.

LNV opteert voor een integraal kennis- en innovatiebeleid waarbij regionaal en (inter)nationaal wordt samengewerkt. De grotere rol van de EU komt specifiek voor kennisbeleid tot uitdrukking in onder andere de Lissabonafspraken (vermindering voortijdig schoolverlaten, verhoging van opleidingsniveau, deelname leven lang leren, het stimuleren van beta-studies). LNV zet er op in dat voor Nederland belangrijke thema’s op de EU-onderzoeksagenda (Zevende Kaderprogramma) komen. Bovendien werkt LNV mee aan de ontwikkeling van gezamenlijke onderzoeksagenda’s met andere landen, rond thema’s als voedselkwaliteit, plantgezondheid en biologische landbouw.

De beschikbare kennis kan sneller ontsloten en benut worden o.a. door meer samenwerking van universiteiten, onderzoeksinstellingen en bedrijven. Binnen de Groene Kennis Coöperatie wordt samengewerkt tussen groene kennisinstellingen. Voor het (beroeps)onderwijs is een belangrijke rol weggelegd, niet alleen voor de opleiding van toekomstige beroepsbeoefenaren, maar ook als partij bij regionale kenniscirculatie en innovatie. Leerlingen en docenten komen immers meer dan voorheen in contact met de beroepspraktijk en onderzoek via onder andere stages, leerbedrijven en kenniskringen.

Procentuele verdeling uitgaven 2007 over operationele doelstellingen en apparaat Kenis en innovatie

Verantwoordelijkheid LNV

LNV is verantwoordelijk voor het in stand houden van de kennisbasis voor de agrofoodsector en de groene ruimte. Daarnaast faciliteert LNV de benutting van kennis binnen LNV en bij stakeholders.

LNV wil vooroplopen met het groene kennissysteem door pro-actief in te spelen op kennisbehoeften vanuit stakeholders en het LNV-beleid. Ontwikkeling, verspreiding en toepassing van kennis en onderwijs moeten aansluiten op datgene wat voor innovaties nodig is en waar ondernemers en andere maatschappelijke partijen behoefte aan hebben. LNV is bezig de huidige infrastructuur die sterk kennisgedreven is om te buigen naar een meer innovatiegedreven structuur. Via een Beleidskader kennisbenutting wordt bewerkstelligd dat ontwikkelde kennis een maximaal maatschappelijk effect heeft. Het groene beroepsonderwijs moet meer benut worden voor kenniscirculatie ter ondersteuning van LNV-beleid. Vernieuwing en samenwerking van het initiële onderwijs zijn daarvoor een noodzakelijke voorwaarde. Hierover zijn met de gezamenlijke groene kennisinstellingen binnen de Groene Kennis Coöperatie meerjarenafspraken gemaakt (2006–2010) in het verlengde van gezamenlijke afspraken met OCW per geleding. Er is met de instellingen een toegesneden overleg- en uitvoeringsstructuur ingericht.

Samengevat zorgt LNV dat:

• het kennisstelsel wordt gewaarborgd en vernieuwd;

• de samenhang tussen instellingen wordt verbeterd en bestendigd;

• de ontwikkeling en benutting van kennis in het agrofoodcomplex en de groene ruimte wordt bevorderd in lijn met de beleidsdoelstellingen van LNV.

Succesfactoren

Samenwerking met bedrijven en andere overheden (op nationaal en internationaal niveau), onderwijs- en onderzoeksinstellingen is onontbeerlijk om kennis in de maatschappij te verankeren.

Maatschappelijk effect

Behalen van deze doelstelling heeft als effect dat:

• kennis in het agrofoodcomplex en de groene ruimte bijdraagt aan innovatief ondernemerschap, duurzaam ondernemen, veilig voedsel, levende natuur en vitaal platteland;

• er voldoende gekwalificeerde beroepsbeoefenaren zijn voor het agrofoodcomplex en de groene ruimte;

• er een internationaal hoogwaardig kenniscentrum is voor agrofoodcomplex en groene ruimte (in de vorm van Wageningen Universiteit en Researchcentrum).

¹ De onderzoeksinstellingen van DLO worden afzonderlijk één maal per vier jaar gevisiteerd door een (internationaal) panel van deskundigen. De onderzoeksscholen van Wageningen Universiteit, waarbinnen alle onderzoek is georganiseerd, worden eenmaal per 6 jaar beoordeeld door de KNAW op thematische organisatie van onderzoek en de kwaliteit van opleiding van jonge onderzoekers. Opleidingen van universiteiten en hogescholen worden binnen een cyclus van 6 jaar gevisiteerd door een visiterende en beoordelende instantie die wordt erkend door de NVAO volgens de systematiek van de NVAO.

² Voor deze indicator wordt gestreefd naar verbreding van de gemeten benutting naar maatschappelijke benutting.

Verwijzing

• Beleidsbrief groen onderwijs 2010 (TK 2001–2002, 27 417, nr. 5).

• Plan van aanpak harmonisatie groen onderwijs (TK 2003–2004, 27 417, nr. 7).

• Uitvoering plan van aanpak harmonisatie groen onderwijs (TK 2005–2006 27 417 nr. 10).

• Meerjarenafspraak Groene Kennis Coöperatie (»Kennis voor kwaliteit van leven» Meerjarenafspraak 2006–2010. Groene kennisinstellingen, Groene Kennis Coöperatie en LNV. 20 juni 2006).

Budgettaire gevolgen van beleid

Grafiek budgetflexibiliteit

Toelichting op de apparaatsuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

Voor een aantal projecten zijn ten laste van het Fonds Economische Structuurversterking (FES) middelen aan de LNV-begroting toegevoegd.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

26.11 Waarborgen van het kennisstelsel

Motivatie

Een kwalitatief hoogwaardig en doelmatig functionerend en innovatief stelsel van groen onderzoek en onderwijs garanderen.

LNV hecht aan een solide kennisbasis op het terrein van voedsel en groen. LNV financiert in dit kader structureel een belangrijk deel van het fundamenteel onderzoek voor voedsel en groen via de Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO) als onderdeel van Wageningen UR. LNV oefent op de invulling van de kennisbasis invloed uit door op hoofdlijnen gewenste accenten aan te geven (strategische agenda). Een prioriteit is het Phytophtora-onderzoek waarvoor in 2006 € 9,9 mln. (FES-middelen voor meerdere jaren) beschikbaar is gesteld.

Het onderwijs (VMBO, MBO, HAO en Wageningen Universiteit), onder beleidsmatige verantwoordelijkheid van LNV, is een uiting van de sterke historische banden in de LNV-sectoren tussen onderwijs, onderzoek, voorlichting en bedrijfsleven. In het kader van de harmonisatie groen onderwijs volgt LNV het algemeen onderwijsbeleid. Als vakministerie stuurt LNV met name op de inzet en functies van het groen onderwijs voor de sector. Gelijke ontwikkelingsmogelijkheden voor groen en overig onderwijs zijn daarbij cruciaal. In 2007 wordt verder uitvoering gegeven aan de in januari 2006 vastgestelde brief Uitvoering plan van aanpak harmonisatie groen onderwijs.

Instrumenten

Onderzoek

• Regeling subsidie Stichting DLO voor subsidie van het Kennisbasisonderzoek.

Onderwijs

• Wet op het Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek (WHW) op basis waarvan het hoger en wetenschappelijk onderwijs en onderzoek worden bekostigd, alsmede het hierop gebaseerde bekostigingsbesluit.

• Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) op basis waarvan AOC’s (VBO en MBO) worden bekostigd.

• Wet op het Voortgezet Onderwijs (WVO) op basis waarvan categoriale scholen VBO, mavo’s, scholengemeenschappen, en afdelingen praktijkonderwijs worden bekostigd.

• Wet op het Onderwijs Toezicht op basis waarvan het toezicht wordt uitgevoerd.

• Afspraken met betrekking tot (gelijke) bekostiging van onderwijs LNV t.o.v. OCW. Het betreft overeenkomstige behandeling bij mutaties in onderwijsvraag en als gevolg van beleidsintensiveringen of ombuigingen.

• Subsidies (Afrika Studie Centrum en Akademie Hoogleraren KNAW).

• Maatregelen ter verbetering van verantwoording, toezicht en controle.

• Kaders van KNAW en NVAO voor visitatie en beoordeling.

Verwijzing

• Beleidsbrief groen onderwijs 2010 (TK 2001–2002, 27 417, nr. 5).

• Plan van aanpak harmonisatie groen onderwijs (TK 2003–2004, 27 417, nr. 7).

• Uitvoering plan van aanpak harmonisatie groen onderwijs (TK 2005–2006, 27 417, nr. 10).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

¹ De wet op het onderwijstoezicht bepaalt dat de onderwijsinspectie de kwaliteitszorg bij de instellingen periodiek beoordeelt. Weergegeven is het percentage van de instellingen dat aan de norm voldoet.

² De gemiddelde verblijfsduur van ingeschreven deelnemers waarin het einddiploma wordt behaald moet volgens de norm minder dan 15% boven het landelijk gemiddelde liggen. Het percentage geeft het aantal instellingen aan waar dit het geval is.

26.12 Benutten van de samenhang tussen instellingen

Motivatie

Kennis en faciliteiten delen tussen groene kennisinstellingen, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, LNV en overige departementen.

LNV wil samen met de instellingen investeren in een functionele, efficiënte en samenhangende ondersteuningsstructuur. Deze structuur is gericht op het delen van faciliteiten en kennis tussen (groene) kennisinstellingen, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en LNV zowel bij structurele activiteiten (zie 26.11) als bij vernieuwingen (zie 26.13 en 26.14).

LNV zorgt dat de ondersteuningsstructuur, die deels specifiek groen is en deels onderdeel uitmaakt van de algemene infrastructuur (onderwijsbeleid OCW/innovatiebeleid EZ), in stand kan worden gehouden en zich kan ontwikkelen. De ontwikkelingen moeten aansluiten bij de veranderingen in de LNV-sectoren en bij algemene en «groene» onderwijsveranderingen. De doelstellingen en activiteiten voor vernieuwing van de initiële groene opleidingen (zie 26.13) en kenniscirculatie voor het LNV-beleid (zie 26.14) zijn daarbij richtinggevend. De uitwerking is vastgelegd in de meerjarenafspraak Groene Kennis Coöperatie.

Instrumenten

• Subsidie aan het InnovatieNetwerk voor het bij elkaar brengen van kennis uit praktijk- en onderzoekswereld ten behoeve van het ontwikkelen van innovaties.

• Afspraken over flankerende maatregelen met IPC’s. Voornemen is dat bij wetsvoorstel per 1 januari 2007 de bekostigingsrelatie met IPC’s wordt verbroken. De middelen voor het simuleren van praktijksituaties met specifieke en dure apparatuur en faciliteiten zullen dan vraaggestuurd worden ingezet.

• Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) op basis waarvan Aequor wordt bekostigd en het convenant betreffende toezicht op Aequor. Aequor zorgt in overleg met het bedrijfsleven voor selectie/begeleiding van leerbedrijven en een landelijke kwalificatiestructuur voor MBO (ontwikkeling naar een competentiegerichte kwalificering).

• Groene Kennis Coöperatie voor het benutten van gemeenschappelijke (ICT) voorzieningen (Groen Kennisnet).

• Subsidies aan overige ondersteunende instellingen. Ontwikkelen van leermiddelen (Ontwikkelcentrum). Het verzorgen van onderwijskundige begeleiding (LPC’s).

Kwaliteitsverbetering examens MBO (KCE). Vernieuwing van de examens VMBO in aansluiting op competentiegericht MBO en toetsing (CITO). Dienstverlening vernieuwing groen onderwijs (WU Vakgroep ECS).

Verwijzing

• Beleidsbrief groen onderwijs 2010 (TK 2001–2002, 27 417, nr. 5).

• Plan van aanpak Harmonisatie groen onderwijs (TK 2003–2004, 27 417, nr. 7).

• Uitvoering plan van aanpak harmonisatie groen onderwijs (TK 2005–2006, 27 417, nr. 10).

• Meerjarenafspraak Groene Kennis Coöperatie («Kennis voor kwaliteit van leven» Meerjarenafspraak 2006–2010. Groene kennisinstellingen, Groene Kennis Coöperatie en LNV. 20 juni 2006).

• Convenant toezicht op Kenniscentra Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (Staatscourant 25-4, nr. 80).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

¹ Ingaande 2007 is bij wetsvoorstel de bekostigingsrelatie met de IPC’s verbroken.

Er wordt met het oog op efficiency gestreefd naar een afname van het aantal leerbedrijven.

26.13 Vernieuwen van kennisstelsel

Motivatie

Stimuleren van vernieuwing van onderzoek en onderwijs in de groene onderzoek- en onderwijsinstellingen, in lijn met algemeen beleid van de overheid, maar rekening houdend met de specifieke situatie van het groene onderwijs en onderzoek.

Voor het onderzoek worden – in lijn met het kabinetsbeleid – drie strategische speerpuntprogramma’s bij onderzoekinstellingen en samenwerkingsverbanden gefinancierd. LNV zet hierbij steeds in op een zo effectief mogelijke benutting van de beschikbare middelen voor de LNV-terreinen. Het project Transitie Duurzame Landbouw beoogt het inbedden van alle relevante partijen in een kennisketen om zodoende een duurzame, pluriforme en meerwaardige landbouw te bereiken. Voor de projecten TTI Groene Genetica en Potato Genome Sequencing werd in 2006 respectievelijk € 20 mln. en € 3 mln. (FES-middelen) beschikbaar gesteld.

Voor de onderwijsvernieuwing zijn Vitaal & Samen en het OCW-beleid richtinggevend c.q. kaderstellend. Het curriculum van de groene opleidingen zal steeds meer de vorm krijgen van een competentiegerichte leeromgeving met doorlopende leerlijnen. Deze richt zich op de individuele wensen en mogelijkheden van de leerling/student en op leren in een praktische context in aansluiting op de eisen vanuit de beroepspraktijk (bedrijfsleven). Onderwijsinstellingen kunnen zich op deze wijze ontwikkelen tot kenniscentra met een schakelfunctie tussen enerzijds (praktijk)onderzoek en LNV en anderzijds bedrijfsleven en maatschappij als geheel.

Instrumenten

Onderzoek

• Subsidie voor het stimuleren van samenwerkingsverbanden en strategische speerpuntprogramma’s bij onderzoeksinstellingen gericht op verbeteren kennisinfrasructuur (Transitie duurzame landbouw, TTI Groene Genetica en Potato Genome Sequencing).

Onderwijs

• Subsidie aan AOC’s voor het stimuleren van praktijkleren (vraagsturing).

• Subsidie aan groene onderwijsinstellingen voor OCW-conforme vernieuwingsprojecten en/of vakdepartementale vernieuwing waaronder competentiegericht toetsen en examineren, leren op maat, leren in/uit de praktijk, nieuwe leertrajecten en instellen lectoren en kenniskringen binnen het hoger onderwijs. Door clustering in drie categorieën van de maatregelen naar aard (basisstrategie m.n. bekostiging, breedtestrategie indien OCW-conform bijv. innovatiebox en dieptestrategie voor specifieke projecten) wordt gestreefd naar efficiënte subsidieverstrekking.

De wijze van subsidieverstrekking zal in 2007 worden heroverwogen in relatie tot de meerjarenafspraak met de Groene Kennis Coöperatie. De huidige regeling Innovatie groen onderwijs wordt aangepast.

Verwijzing

• Beleidsbrief Groen Onderwijs 2010 (TK 2001–2002, 27 417, nr. 5).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

¹ Het betreft de projecten in het kader van de (OCW-conforme) breedtestrategie. Door clustering binnen de zogenaamde innovatiebox neemt het aantal afzonderlijke projecten af

² Het groene onderwijs is betrokken bij het onderzoek van de onderwijsinspectie naar de doorstroming in de beroepskolom

³ Daarnaast stroomt ca. 46% door naar het niet groen MBO

⁴ Betreft de doorstroom gediplomeerden MBO-groen niveau 3 en 4. Daarnaast stroomt ca. 5% door naar het niet groen HBO

26.14 Ondersteunen LNV-beleid met kennis

Motivatie

Kennisvragen uit het beleidsproces in relatie tot vraagstellingen van overheid, maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven beantwoorden, wettelijke onderzoekstaken uitvoeren en kennisdoorstroming realiseren over beleidsmatige ontwikkelingen met betrekking tot de thema’s van LNV-beleid.

LNV verstrekt onderzoeksopdrachten aan publieke en private instellingen. Opdrachten komen tot stand door het formuleren van kennisvragen uit het beleidsproces. Dit gebeurt bijna altijd in interactie met de vragende partijen en op basis van beleidsambities, verkenningen en maatschappelijke signalen. De onderzoekopdrachten worden langs twee lijnen uitgezet. Er wordt gewerkt met programmering van DLO-activiteiten op basis van de regeling subsidie Stichting DLO. Om de scope van het beleidsondersteunende onderzoek te verbreden en onderzoek daar uit te zetten waar de meeste kennis aanwezig is worden ook opdrachten aanbesteed in een open kennismarkt. Een voorbeeld daarvan is het SBIR-programma. SBIR staat voor Small Business Innovation Research. De kern van het programma bestaat er uit dat de overheid een deel van haar O&O budget rechtstreeks bij het midden- en kleinbedrijf (MKB) aanbesteedt in verschillende, opeenvolgende fasen. Het doel daarbij is het ontwikkelen van innovaties door het MKB op het gebied van maatschappelijk relevante thema’s. In dat kader heeft LNV (in samenwerking met EZ) twee pilots gestart: «biobased economy» en«stimulering bio-innovatie».

Wettelijke onderzoekstaken zijn gebaseerd op wettelijke verplichtingen en internationale verdragen. Het betreft onderzoek naar diergezondheid, voedselveiligheid, visserij, natuur en milieu, genetische bronnen en economische informatievoorziening. LNV stelt deze taken veilig door structurele financiering van faciliteiten en de uitvoering van dit onderzoek. Deze taken worden met de financiering vastgelegd in uitvoeringsovereenkomsten.

LNV ziet een belangrijke rol voor het onderwijs weggelegd in de beantwoording van beleidsgerelateerde kennisvragen, met name in regionale netwerken met het midden- en kleinbedrijf. LNV wil het onderwijs meer benutten als schakel tussen enerzijds (praktijk)onderzoek en LNV en anderzijds de regionale ontwikkelingen (bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, e.d.). LNV stimuleert genoemde regionale ontwikkelingen via de eerder bij 26.13 aangeduide herziene innovatie-systematiek in relatie tot de Groene Kennis Coöperatie.

Betrokkenen moeten de juiste maatregelen kunnen treffen om aan doelstellingen van LNV-beleid te voldoen. Voor het communiceren met diverse doelgroepen worden voorlichtingsopdrachten verstrekt die aansluiten bij de LNV-hoofdthema’s duurzaam ondernemen, veilig voedsel, levende natuur, vitaal platteland.

Via kenniskringen van belanghebbenden (lerende netwerken) wordt uitwisseling van kennis gestimuleerd.

Instrumenten

• Subsidie (Regeling subsidie Stichting DLO) voor onderzoeksprogrammering en wettelijke onderzoekstaken.

• Subsidie aan instellingen voor onderzoeksprojecten.

• Subsidie aan groene onderwijsinstellingen voor het in samenwerking met bedrijfsleven en onderzoeksinstellingen, bevorderen van kennisdoorstroming, kennisbenutting en professionaliseren van het groen onderwijs als kenniscentrum.

• Subsidies voor voorlichtingsprojecten.

• Subsidies aan kenniskringen/lerende netwerken: weidevogels en Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN).

Verwijzing

• Meerjarenafspraak Groene Kennis Coöperatie («Kennis voor kwaliteit van leven» Meerjarenafspraak 2006–2010. Groene kennisinstellingen, Groene Kennis Coöperatie en LNV. 20 juni 2006).

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

27 Bodem, water en reconstructie zandgebieden

Algemene beleidsdoelstelling

Het creëren van een vitaal platteland in de zandgebieden in Zuid- en Oost-Nederland.

Omschrijving

Het Rijk geeft prioriteit aan de reconstructie van de zandgebieden in Zuid- en Oost-Nederland (Overijssel, Gelderland, Utrecht, Noord-Brabant en Limburg). Het doel van deze reconstructie is het realiseren van een goede ruimtelijke structuur, in het bijzonder met betrekking tot duurzame landbouw, de natuur, het milieu en een duurzame waterhuishouding, alsmede het creëren van een aantrekkelijk woon-, werk- en leefklimaat in de zandgebieden.

Procentuele verdeling uitgaven 2007 over operationele doelstellingen en apparaat Reconstructie

Verantwoordelijkheid LNV

LNV is verantwoordelijk voor het wettelijk kader Reconstructie, middelen voor de Rijksdoelen en coördinatie van Rijksinzet. LNV faciliteert de provincies bij het tot stand komen van gebiedsgericht (integraal) beleid waarin de sectorale Rijksdoelen gerealiseerd worden. Voor bodem en water zijn respectievelijk VROM en V&W de eerst verantwoordelijk ministeries.

Het budget wordt via het ILG aan de provincies ter beschikking gesteld.

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van het bestuurlijke draagvlak in de betreffende regio’s.

Maatschappelijk effect

Het behalen van de algemene beleidsdoelstelling voor reconstructie zandgebieden heeft als effecten:

• Een verbeterde structuur van de landbouw in de extensiverings-, verwevings- en landbouwontwikkelingsgebieden;

• Een verbeterde structuur van bedrijvigheid in de reconstructiegebieden, zowel binnen als buiten de landbouw;

• Een adequaat voorzieningenniveau in de plattelandsgemeenten.

De uitwerking van de indicatoren die samenhangen met het Meerjarenprogramma voor een Vitaal Platteland zal dit jaar plaatsvinden, zodat de indicatoren en bijbehorende streefwaarden in de begroting van 2008 kunnen worden opgenomen.

Verwijzing

• Agenda Vitaal Platteland (TK 2003–2004, 29 576, nr. 1).

• Voortgangsrapportages Reconstructie (TK 2004–2005, 29 200, nr. 76; TK 2004–2005, 29 200, nr. 14;TK 2004–2005, 29 200, nr. 85).

• Meerjarenprogramma deel 2 (TK 2005–2006, 29 576, nr. 19).

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de programmauitgaven

De hogere uitgaven vanaf 2007 zijn het gevolg van het volledig tot uitvoering komen van de reconstructie.

Grafiek budgetflexibiliteit

Toelichting op de apparaatsuitgaven

Zowel de programmauitgaven als de apparaatsuitgaven liggen vanaf 2007 op een hoger niveau als gevolg van het volledig tot uitvoering komen van reconstructieprojecten

Toelichting op de ontvangsten

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

In 2007 zal de evaluatie van Reconstructiewet plaatsvinden. Bij de ILG afspraken is voorzien in een midtermevaluatie (MTE) in 2010. Hierbij zullen Rijk en provincies bestaande afspraken herijken over reconstructie, bodem & water.

In 2006 heeft het Ministerie van V&W de Maatschappelijke Kosten Batenanalyse (MKBA) voor water opgestart. Daarnaast zal het Ministerie van VROM een MKBA opstarten voor Bodemsanering en een separate evaluatie houden over het Bodembesluit (operationeel doel 27.12).

27.11 Reconstructie zandgebieden

Motivatie

Het realiseren van een aantrekkelijk woon-, werk- en leefklimaat door het verbeteren van de ruimtelijke structuur van de zandgebieden, in het bijzonder ten behoeve van de landbouw, natuur, milieu en water.

De reconstructie zandgebieden is als zodanig geen Rijksdoel, maar een gebiedscategorie waarbinnen diverse doelen worden gerealiseerd. Deze doelen liggen op het terrein van: